Quaestio 1

QUESTIO VI. De memoria.

Utrum (a) in parte intellectiva sit memoria proprie sumpta, id est, intellectus habens speciem intelligibilem priorem naturaliter actu intelligendi ?

Aristot. 3. de Anima cap. 4. text. 15. Alensis 2. par. q. 24. m. 2. et 3. D. Thom. 1. P.. 55. art. 1. 2. Bonav. D 2. d. 3. p. 2. art. 2 q. 1. Richard. ort. 6. q. 1. et 2. Herv. q. 4. arl. 2. Egid. ibi 2. p. art. 1. hi cum communi admittunt species. Sequentes negant. Durand. 2. d. 3. q.. Bactionus q. 2. prol. Goffr. quodl. 9. q. 19. Henr. quodl. 4. q. 7. 8. et 21. et quodl. 5. g. 14. de quo Scot. 2. d. 3. q. 10. S ad quest. Vasquez 1. p. d. 200. Vide Scot. 1. Met. q. 6. 7. Met. q. 18. et 9. Met. g. 10. et i. Phys. q. 22. conc. 2. et fin.

Circa tertiam partem distinctionis, in qua Magister agit de imagine, quaero primo de memoria: Utrum in parte intellectiva proprie sumpta sit memoria proprie, id est, intellectus habens speciem intelligibilem priorem naturaliter actu intelligendi?

Et videtur quod non, quia omnis species impressa ab objecto repraesentat illud sub illa ratione qua imprimitur ab eo; si imprimitur ab alio, adhuc representat sub eadem ratione, sub qua repraesentaret si imprimeretur ab objecto, alioquin non esset vera species ejus; sed species quando imprimitur ab objecto, imprimitur ab eo ut singulare est, quia actio est singularis; ergo species impressa a quocumque non potest repraesentare universale, quale repraesentatur intellectui; ergo nulla species impressa repraesentat intelligibile sub ratione intelligibilis vel universalis.

Secundo sic, praesentia objecti est causa praesentiae speciei, et non e contra; non enim quia species est in oculo, ideo objectum est presens, sed e converso; ergo prima representatio objecti non est per speciem; ergo superflue ponitur species propter praesentiam objecti.

Tertio sic, quaelibet species si esset in intellectu, esset forma naturaliter agens ad intellectionem, sed multae possunt esse in intellectu simul, si una ponitur; ergo omnes ille naturaliter agerent ad intellectiones sibi corresponden- tes; ergo simul essent plures intellectiones in intellectu, corres pondentes illis pluribus speciebus. Si enim aliqua illarum ageret naturaliter, et tamen non esset intellectio secundum eam, sequeretur quod nunquam posset esse intellectio secundum eai, quia causa naturaliter agens quando agit, agit secundum ultimum potentie suae, sed si tunc non potest habere effectum, nunquam habebit. Pluralitas autem ista specierum qae sequitur ex hypothesi, improbatur per illam rationem Algazelis 4. Metaph. quia sicut unum corpus non potest simul figurari diversis figuris, ita non videtur idem intellectus posse figurari simul diversis objectis, quod tamen sequeretur, ponendo simul plures species intelligibiles.

Quarto sic, quia tunc videtur sequi quod intellectus non patietur ab intelligibili inquantum intelligibile, sed tantum patietur passione reali, recipiendo quamdam formam, quae erit sicut perfectio ejus realis; recipit enim speciem illam,ut subjectum recipit accidens reale, et ita non patitur intellectus inquantum intellectus ab intelligibili inquantum intelligibile, et ex hoc sequitur quod intelligere non erit motus rei ad animam, imo omnis intellectio. erit actio ejus absoluta, sicut forma stans non habens aliquem terminum extra.

Item, posset conservari species illa sine actt, et ita no necessaria conversio ad phantasmata.

Item, voluntas habet objectum sufficienter sibi presens ut circa illud possit agere, licet nihil recipiat in se ab objecto; igitur ita potest esse in proposito inquantum objectum est terminativum actus.

Confirmatur, sicut est presens voluntati, quia in intellectu quare non ita de intellectu et phantasmate.

Ad oppositum, intellectus quandoque est in potentia propinqua et accidentali ad intelligendum, qui prius fuit in potentia essentiali et remota: istud autem non est in intellectu nisi per aliquam mutationem, non objecti, patet, quia in objecto tantum est relatio rationis, ergo ipsius intellectus; igitur ista mutatio, quae fit ad talem potentiam propinquam, videtur esse ad aliquam formam per quam objectum intelligibile, est praesons intellectui, quae forma erit prior naturaliter actu intelligendi, quia prior est natura potentia propinqua, qua quis est potens intelligere quam sit actus intelligendi; illa autem forma per quam objectum est sic praesens, vocatur species, ergo in intellectu est ponere speciem intelligibilem.

Aliter deducitur argumentum precedens sic, quia aliter se habet intellectus quando est in potentia essentiali ante addiscere, et aliter quando se habet in potentia accidentali ante intelligere. Objectum autem se non habet aliter, sed eodem modo, intellectus igitur se habet aliter per hoc quod est mutatus, sed omnis mutatio terminatur ad aliquam formam, ergo aliqua precedit actum intellectionis, istam non voco nisi speciem.

(a) In ista quaestione negatur omnis species intelligibilis praecedens naturaliter actum intelligendi propter rationes positas ad primam partem quaestionis.

Modus autem ponendi est iste, habita impressione speciei sensibilis in organum sensus, et toto illo processu usque ad virtutem phantasticam, intellectus agens abstrahit ab ipso objecto in phantasmate, et immutat intellectum possibilem ad simplicem apprehensionem essentiae, ita tamen quod intellectus possibilis nullam speciem impressam recipit a phantasmate, nec est objectum praesens intellectui, nisi quia specics praesens est in imaginatione, et hoc probatur ex ista deductione. Sensus enim recipit speciem aliam ab actu, quia organum est ejusdem rationis cum medio, vel quia species illa recepta est dispositio propinqua ad actum sentiendi recipiendum, neutrum istorum concurrit in intellectu; est enim intellectus virtus non organica, et de se summe disposita ad actum intelligendi, igitur intellectus nullam speciem recipit priorem actu.

Haec dicitur esse intentio Aristotelis 3. de Anima, ubi commendat antiquos dicentes animam esse locum specierum non totan, sed intellectivam; haec autem distinctio Aristotelis non videtur esse bona, intelligendo quod aliae partes non habent species, sunt enim species in parte sensitiva; sed quia aliae partes non habent species ut loca, sed ut subjectum habent accidentia, intellectus autem habet eas ut locus, quia ut formam expressam non impressam.

Hoc etiam accipitur ex eo quod dicitur tertio de Anima, quod speculamur quod quid est in phantasmatibus, et quod phantasmata se habent ad intellectum sicut sensibilia ad sensum, et quod nihil intelligimus sine phantasmate, et plura similia dicit Philosophus.

Ex his concludit, quod nullam ponit speciem intelligibilem, quia si ipsa poneretur, intellectus non specularetur quod quid est in phantasmatibus, sed in specie intelligibili. Similiter non oporteret intellectum converti ad phantasmata, sed suficeret species intelligibilis in qua haberet objectum praesens ad quam converteretur.

Si arguitur contra hoc, quia per Philosophum ibidem necesse est, quod aut res sint in anima, aut species earum, et res non sunt, ergo species.

Dicit, quod ex parte intellectus est species impressa, quae est habitus vel actus, vel species expressa quae est species in phantasmate, vel quidditas, quae quidditas relucens in phantasmate, est species respectu singularis; non enim hic lapis est in anima, sed quidditas, quae est species respectu hujus lapidis.

Haec etiam ponitur intentio Augustini, qui vult quod verbum gignitur non ex specie intelligibili, sed ex habitu, dicit enim 15. de Trinitate cap. 10 et 24. "Quod ex ipsa scientia, quam memoria tenemus, ascitur verbum", et eodem lib. cap. 2. et 18. "Gignitur verbum de scientia que manet in animo". Idem ponit Doctor quidam negando speciem intelligibilem, et pertractat illam rationem de organo, que tacta est in positione ista.

Ponit etiam aliam rationem talem, quia quaecumque potentia est in potentia primo ordinata ad aliquem actnm, primo perficitur secundum talem actum ab agente proportionato presente; sed potentia apprehensiva est potentia pr'imo ordinata ad hunc actum, scilicet apprehensionem; ergo ab agente proportionato primo potentia perficitur secundum actum istum, qui est apprehendere, et per consequens intellectus ab objecto proportionato recipit cognitionem et non speciem.

Contra istam (a) opinionem arguo sic: sive intelligatur singulare sive non, non est cura ad propositum; certum est enim quod universale potest ab intellectu intelligi, et magis ponitur a Philosophis, quod intellectus est potentia distincta a potentia sensitiva propter intellectionem universalis, et propter compositionem et divisionem, et propter syllogizationem quam propter cognitionem, singularis, si posset intelligere singulare.

Ex hoc igitur manifesto, quod intellectus potest intelligere universale, accipio hanc propositionem. Intellectus potest habere objectum actu universale, perfecte sibi praesens in ratione objecti prius naturaliter quam actu intelligat; ex hoc sequitur propositum, quod in illo priori habet objec'um sibi presens in specie intelligibili, et ita habet speciem intelligibilem priorem actu. Antecedens assumptum (b) videtur satis manife- stum, quia objectum in ratione objecti est prius naturaliter actu; igitur universalitas, quae est propria conditio objecti inquantum objectum, praecedit actum intelligendi, et sub illa ratione oportet objectum esse praesens, quia praesentia objecti praecedit naturaliter actum intelligendi. Consequentiam probo, primo ex parte universalitatis objecti. Secundo ex parte praesentiae. Ex parte universalitatis objecti arguo sex viis, quarum due primae sumuntur ex parte phantasmatis repraesentantis, et duae ex parte intellectus agentis, et duae ex parte communioris et minus communis.

Primo arguo sic (c), species ex hoc quod talis species habet talem rationem repraesentandi, et hoc respectu objecti sub tali ratione repraesentabilis; ergo eadem species manens, non habet duas rationes repraesentativas, nec est respectu duarum rationum repraesentabilium. Sed repraesentareobjectum sub ratione universalis et singularis, requirit duplicem rationem repraesentativam, et est respectu duplicis rationis repraes sentabilis formaliter; igitur idem manens idem non repraesentat sic et sic; ergo phantasma quod de se representat objectum sub ratione singularis, non potest ipsum representare sub ratione universalis.

Vel potest sic formari ratio: Eadem species et ejusdem rationis, non est per se representativa objecti sub oppositis rationibus representabilis; ratio singularis et ratio universalis sunt opposite rationes in cognoscibili et representabili, er- o nulla eadem species et unius rationis, potest esse representativa alicujus objecti sub ratione universalis et singularis. pecies in phantasmate representat singulare sub ratione singularis; ergo non potest representare sub ratione universalis idem objectum. Major probatur, quia species sub illa ratione representat objectum ua mensuratur ab objecto; sed idem non potest mensurari duabus mensuis oppositis, nec e converso; tunc enim idem bis diceretur secundum Philosophum 5. Metaphysice; ergo eadem species non potest representare duo objecta Opposita, ee idem sub diversis rationibus objectivis oppositis.

Respondetur quod spevies eadem sub alio et alio lumiae repraesentat objectum sub alia et alia ratione, sicut nocte lucentia in lumine di i repraesentant se sub rati one coloratorum, in lumine autem noctis sub ratione lucenfium. Sic in proposito, per lumen intellectus et phantasiae eadem species potest repraesentare opposita in objecto.

Contra (e), repraesentativum prius naturaliter est aliquid in se, quam in tali lumine vel tali repraesentet, quia enim est talis speces, ideo congruit sibi lumen in quo representet unum et non aliud; alioquin posset poni quod eadem species repraesentaret colorem et sonum, quia species illa ut in aere tremulo repraesentaret sonum, quae secundum quod concurrit medium extrinsecum medio connaturali, conjungitur organo auditus ut in aere illuminato et perspicuo, et secundum quod est conveni ns organo visus repraesentaret colorem, et ita non posset ostendi aliqua distinctio repraesentativorum. In illo igitur priori oportet intelligere unitatem speciei in se quam consequitur unitas repraesentationis, et objecti repraesentabilis per ipsam inquantum per ipsam repraesentatur; et ita aliquid quod est idem in isto priori, non potest habere diversam rationem repraesentandi, nec potest repraesentare idem sub alia et alia ratione repraesentabilis.

Vel forma sic rationem: lumen non representat, quia lumen in medio est ejusdem rationis, sive videam nigrum sive album; quid ergo distinguit essentialiter representativum a representativo? Altera est species et representativum albi etnigri,et per se consequens distinctio luminis on causat distinclam rationem representandi vel representati; sed manenle eadem natura represenlalivi semper representat idem representabile et ejusdem ration.s, non est ergo eadem sub diversis rationibus

Confirmatur ratio, quia representativum in lumine perfectiori non represenlat aliud, sed representat idem, clarius tamen, ut patet in lumine Solis quam Lune; ergo licet species in organo phantastico in lumine intellectus agentis, clarius represenlet singulare, ut intellectus possit melius illud intelligere quam in lumihe proprio scilicet phantasmate, nunQam tamen representabit objectum universale sub ratione universali per quodcumque lumen. Eemplum eorum de nocte lucentibus non valet, sed concludit Oppositum. Nam quero, an eodem represenlativo representat illa diversimode de die et de nocle, an alio et alio ' epresentativo' non eodem, quia illa tu c reprcesentarentur de die sicut de nocle quia representativum prius est aliquid in se quam in tali vel tali lumine representet; si in alio et alio representativo, representantur diversa in nocte lucentia, habe/r propositum, sive idem sit lumen sive diversum.

Confirmatur,qtia lumen non repr sentatur formaliter, nec est ra/io formalis representativi,sed tantum est illud in quo aliquid representatur. Videtur ergo, quod quanto lmen est perfectius, tanto in ipso precisius et distinctius relucet illud, quod representativm representat.

Nec exemplum valet ad propositum, imo est ad oppositum, quia vel duae qualitates sunt in tali corpore ut lux et color, quarum altera multiplicat se in lumine majori praesente, alia in minori quando nihil aliud eficacius movens movet, vel utraque multipli-

cat se simul in luce majori; sed eficacius movens tantum percipitur, et minus efficaciter movens non percipitur, sicut stellae de die multiplicant radios suos, sed non videntur, quia aliud luminosius efficacius movet visum. Vel si una est qualitas sensibilis in tali corpore, ipsa virtualiter continet duo representativa; color enim quodam modo continet lucem, cum sit lux in corpore terminato, et ideo in alio et alio lumine causat diversa repraesentativa, aliud scilicet in majore, et aliud in minore, et ita semper stat, quod non sit idem repraesentativum objecti sub diversa ratione representabilis, quantumcumque aliud lumen et aliud concurrat.

Si respondeatur (f) quod idem secundum eamdem qualitatem potest esse simile diversis, sicut unum album secundum eamdem albedinem, est simile diversis albis; hoc nihil est ad propositum, quia in relationibus ordinis essen-, tialis, non potest esse alia et alia dependentia in aliquo ad duo in eodem ordine, ut puta ejusdem mensurati ad duas mensuras in eo dem ordine, nec ejusdem participantis ad duo participata, nec ejusdem effectus ad duas causas totales in eodem ordine, sicnt probatum est in quaestione de unitate Dei; ergo in ista relatione, ubi non est tantummodo similitudo, sed imitafio et exemplatio passiva, impossibile est idem absolutum referri ad diversa, et ita non potest esse eadem species in ratione repraesentativi diversorum sub ratione diversorum.

Secundo (g) ad istud primum membrum arguo sic, quia repraesentativum secundum totam virtutem suam repraesentans objectum aliquod sub una ratione, non potest simul repraesentare idem, vel aliud sub alia ratione objecti, sed phantasma in eodem instanti in quo intelligitur universale, secundum totam virtutem suam repraesentat objectum ut singulare virtuti phantasticae, quia tunc est actualis imaginatio illius objecti in singulari; et patet, quod secundum totam virtutem phantasmatis, quia alias virtus phantastica, non posset habere per phantasma ita perfectum actum circa objectum, sicut objectum natum est repraesentari per illud phantasma, igitur tunc non potest repraesentare objectum sub alia ratione repraesentabilis.

Ex alio membro (a) arguitur sic: intellectus agens est potentia mere activa secundum Philosophos, quia est illud quo est omnia facere, sicut possibilis est quo est omnia fieri, et secundum Philosophum, est sicut ars ad materiam, id est, ita comparatur ad intellectum possibilem sicut ars ad materiam:omnis autem actio realis habet aliquem terminum realem et unum; ille autem terminus realis non est in phantasmate, quia intellectus agens nihil causat in phantasmatibus, quia illud receptum esset extensum, et ita intellectus (b) agens non transferret objectum ab ordine in ordinem, nec illud esset magis proportionatum intellectui possibili quam phantasma; ergo est in intellectu possibili, quia nihil recipitur in intellectu agente. Illud autem primum causatum non potest poni actus intelligendi, quia primus terminus actionis intellectus agentis, est universale in actu; universale autem in actu praecedit actum intelligendi, sicut praedictum est in antecedente, quia objectum sub ratione objecti praecedit actum.

Et confirmatur ratio (c), quia intellectus agentis est facere de non universali universale, vel de intellecto in potentia intellectum in actu, sicut dicunt auctoritates Philosophi; et Commentator 3. de anima, dicit qod si essentie rerum essent universales, sicut p0suit Plato, non indigeremus, secundum ipsum, intellectu agente. Cum antem universale inquantum universale nihil sit in existentia, sed tantum sit in aliquo, ut repraesentante ipsum objectum sub tali ratione, ista verba nullum intellectum habent, nisi quia intellectus agens facit aliquid representativum universalis, de eo quod fuit repraesentativum singularis, quomodocumque illud de intelligatur, materialiter vel virtualiter, hoc realiter est facere repraesentativum sub ratione universalis, quia actio talis non terminatur nisi ad repraesentativum objecti sub ratione universalis; ergo talis actio intellectus agentis terminatur ad formam aliquam realem in existentia, quae formaliter repraesen- tat universale inquantum universale, quia aliter non posset terminari actio ejus aduniversale sub ratione universalis.

Dicetur quod terminus actionis intellectus agentis, est objectum universale sub ratione universalis lucens in phantasmate.

Contra, universale objectum sub ratione universalis lucens in phantasmate, non habet nisi esse diminutum quia esse representatum in imagine; sed si aliquod esse habet, hoc est inquantum in aliquo, ut in representante ipsum sub illa ratione universalis, ita scilicet quod intellectus, agens sicut dictum est, facit aliquod representativum universalis de eo quod fuit representativum singularis, cum terminus actonis realis non sit objectum habens esse diminutum ut esse cognitum vel representatum, sed quid reale, sequitur quod talis actio intellectus agentis terminatur ad formam realem in existentia, qua formaliter representatur universale ut universale, et quam formam realem concomitatur terminus intentionalis, ut objectum universale secundum esse representatum, quod habet in specie.

Item secundo, secundum istam (d) viam sic, intellectus agens in ratione activi non excedit possibilem in ratione passivi; ergo quidquid causatur ab intellectu agente recipitur in possibili, ergo primus terminus actionis intellectus agentis recipitur in possibili, et ita cum prima actio intellectus agentis sit ad universale in actu, illud universale vel illud quo ipsum habet esse tale, recipietur in intellectu possibili.

Secundum tertiam viam (a) arguitur primo sic: habitus minus universalis et magis universalis sunt distincti habitus proprii, alioquin Metaphysica ut Metaphysica non esset habitus distinctus intellectus, quia esset de universalissimo objecto ad omnia alia objecta; habitu autem universaliori contingit uti, non utendo aliquo alio habitu minus universali, ergo contingit habere actum circa universalius, eo modo quo respicitur ab habitu illo universaliori, non habendo actum circa minus universale; sed non habetur actus intelligendi circa universalius, nisi ipsum sub tali ratione sit praesens intellectui sub ratione praesentis, et non habetur actus intelligendi circa ipsum in ratione praesentis nisi sub ratione universalis; ergo universalius potest esse presens intellectui absque praesentia alicujus minus universalis. Sed si praecise intelligeretur objectum in phantasmate, nunquam esset majus universale presens nisi in minus universali, quia nunquam nisi in singulari phantasiabili; ergo est praesens in specie intelligibili existente in intellectu.

Item, ultimo (b) quoad hanc viam arguo sic: Universalius nunquam apprehenditur quantum ad suam indifferentiam totam, quando apprehenditur in suo inferiori; tota enim indifferentia universalioris est secundum quod ipsum ut conceptum, est idem cuilibet inferiori; nunquam autem communius, ut conceptum tantum in inferiori aliquo, est idem cuilibet inferiori suo, sed praecise illi in quo concipitur; ergo quodcumque universale conceptum in singulari, vel communius in minus communi, non concipitur secundum totam suam indifferentiam. Potest autem intellectus concipere illud secundum totam suam indifferentiam; ergo non concipitur praecise communius in minus communi, vel universale in singulari; et ita non precise concipitur universale in phantasmate, phantasma enim non est proprie nisi ipsius singularis, et hoc inquantum est singulare speciei specialissimae, et hoc si phantasma sit sibi impressum ab aliquo debite propinquato.

De secundo membro (a), scilicet praesentia objecti, probatur illa consequentia prima, primo sic: Aut intellectus potest habere objectum sibi praesens in ratione objecti intelligibilis absque hoc, quod sit praesens alicui potentiae inferiori,aut non. Sinon,igitur non potest habere aliquam operationem sibi propriam sine potentiis inferioribus, quia si non potest habere objectum suum sibi praesens sine eis, non potest habere operationem sine eis, igitur nec esse sine eis secundum argumentum Philosophi in 1. lib. de Anima, unde non contingeret intellectum separari a corpore sicut perpetuum a corruptibili, nisi posset habere operationem propriam non dependentem a parte sensitiva. Si autem potest habere objectum preesens absque ejus praesentia potentiae inferiori; ergo habet (b). Hec consequentia probatur, quia agentia talis praesentie objecti, scilicet phantasma et intellectus agens sunt sufficienter appropinquata intellectui pos- sibili, et agunt per modum naturae, et ita causant necessario in illo praesentiam cujus est receptivus; modo objectum non est praesens intellectui possibili in cognitione abstractiva ante actum elicitum, nisi per aliquod repraesentativum, quod voco speciem, et sic habeo propositum.

Secundo sic: Alie potentiae cognitivae habent objectum praesens eis, non solum praesentialitate secundaria, scilicet quia illa sunt praesentia aliis potentiis inferioribus, sed propria praesentialitate, sicut sensus communis habet colorem sibi presentem, non tantum inquantum est presens visui, sed quia habet speciem ejus praesentem in organo sensus communis; ergo cum hoc sit perfectionis in potentia cognitiva, scilicet posse habere objectum sibi praesens sub ratione, qua est objectum talis potentiae, sequitur quod intellectusnon tantum potest habere objectum sibi praesens, quia praesens est virtuti phantasticae, sed propria presentialitate, inquantum scilicet relucet intellectui per aliquod, quod est in intellectu. Item (c) potentia non potens habere actum nisi circa objectum sibi praesens, si non potest habere illud praesens, nisi per aliquam aliam potentiam, cui conjungitur contingenter, dependet in operatione sua a tali potentia sibi contingenter conjuncta,et ita est imperfecta. Intellectus, certum est quod non potest habere operationem nisi circa objectum sibi praesens, et per te non potest habere objectum presens sibi nisi in virtute phan- tastica; virtus autem phantastica contingenter conjungitur intellectui, inquantum potentia est; igitur intellectus in operatione sua dependet ab illa potentia, cui contingenter conjungitur, et ita haec positio ponit in ea imperfectionem potentie cognitivae. Nulla autem imperfectio est ponenda in aliqua natura, nisi necessitas appareat in tali natura; ergo imprefectio talis non est ponenda in intellectu.

Si objicias, pluralitas non est ponenda nisi ubi est necessitas; hic autem non est necessitas, cum ita bene possit poni intellectum habere actum sine specie, sicut cum specie; ergo non est ponenda talis species. Respondeo, necessitas est, quando perfectio naturae hoc requirit. Licet autem hoc suppositum quod est homo, posset habere objectum sibi presens in phantasmate, quia homo est, tamen natura intellectualis hominis ut intellectualis est, non habet objectum suficienter sibi presens, si non habet ipsum, nisi praesentia mendicata a virtute phantastica. Hoc igitur multum vilificat naturam intellectivam ut intellectiva est, quia removetur ab ea illud quod est perfectionis in potentia cognitiva, et invenitur in potentia sensitiva ut in virtute phantastica; ponitur igitur hec pluralitas propter necessitatem, quia propter perfectionem naturae perfectioris salvandam, majorem quam sit nature imperfectioris, vel saltem aequalem.

Ad quaestionem (a) ergo dico, quod est necesse ponere in intellectu speciem intelligibilem,priorem naturaliter actu intelligendi propter rationes jam positas ex parte objecti, inquantum universale et inquantum presens intellectui, quae due conditiones, universalitas scilicet et presentia praece- dunt naturaliter intellectionem. Haec etiam videtur intentio Aristotelis, qui tertio de Anima, volens quod anima sit quodammodo omnia, quasi probando, exponit se, quod est per sensus sensibilia, et per intellectum vel scientiam scibilia, quod aliqui exponunt quod non loquitur uniformiter hic et ibi, quia de sensu loquitur quantum ad speciem impressam, de intellectu autem quantum ad habitum scientiae.

Sed hec expositio (b) non videtur esse ad intentionem Philosophi, quia sicut antiqui posuerunt animam esse omnia realiter, ut omnia cognosceret, sic Philosophus ponit eam esse omnia non realiter, sed per quamdam similitudinem. Si autem per sensus esset sensibilia propter similitudines impressas, et per intellectum esset intelligibilia, aut hoc esset propter scientiam quae est in intellectu,et ita non esset scibiliapropter similitudinem, quia scientia de se non est similitudo intelligibilis, circumscripta omni alia specieobjectum repraesentante; aut propter aliquod phantasma repraesentans objectum intelligibile, et tunc non esset anima intelligibilia omnia per intellectum, sed omnia per phantasma, nihil enim esset ibi repraesentans intelligibile nisi phantasma tantum, secundum positionem istam.

Item Aristoteles 8. Physicorum ponit quod acquisita scientia reducitur intellectus de potentia essentiali ad accidentalem, quero quid intelligat per scientiam ? non habitum sequentem actum, qwia quando intellectus egit, non fuit in potentia essentiali; manifestum est igitur quod formam precedentem actum, ergo speciem intelligibilem. Probatio, tum quia phantasma non reducit intellectum de poten/ia essentiali ad pbtentiam accidentalem. Tum quia omnis illa scientia, que dicitur habitus quidditatis primi objecti, esset in phantasia. ergo ibi esset omnis habitus de eodem, quia secundum Philosophum 9. Metaph. idem habitus intellectus et scientia.

Expressius tamen est ad istud intentio Augustini. Quod deduco sic: nihil enim sufficienter natum est gignere notitiam actualem, nisi ipsum habeat objectum prius naturaliter quam actum, praesens sibi in se vel in aliquo repraesentante ipsum; sed negando speciem intelligibilem, tota pars intellectiva non habet ante actum intelligendi, objectum sibi praesens in se, nec in aliquo repraesentante; ergo negando speciem intelligibilem, nihil in intellectiva parte erit suficienter natum gignere actum intelligendi, et ita nihil in parte intellectiva erit sufficienter memoria respectu talium intellectionum vel gignitionum, quod negat Augustinus 12. de Trin. c. 14. Si respondeas (c), quod memoria est in parte intellectiva proprie sumpta per hoc, quod intellectus factus est in actu primo intelligendi, et sic est activus respectu secundi actus intelligendi, ita quod habens notitiam primam confusam, activus est respectu notitiae secundae distinctae.

Contra, hoc est contra opinionem istam et contra Augustinum.

Contra opinionem (d): Quia ponit quod universale ut in phantasmate, est ibi quasi in memoria, ut autem movens actum intelligendi, est ibi praesens quasi in intelligentia; ergo per istam opinionem nullus actus intelligendi est memorie, sed intelligentiae.

Est etiam hoc (e) contra Augustinum, ut apparet de Trinit 15. c. 21. "Memorie (inquit) tribuentes omne quod scimus, et si non inde cogitemus, intelligentie vero proprio modo quodam, tribuentes cogitationis informationem"; etlib. eodem. 15. et 7. "Nihil intelligimus nisi per intelligentiam". Similiter arguitur ratione (f), quia actus ille, quod memoria est in actu primo, aut est idem cum illo actu intelligentiae, et tunc idem erit ratio gignendi se; aut erit alius, et tunc vel erit simul cum actu intelligentiae, et tunc duo actus erunt simul aut non, et tunc memoria formaliter, quando non erit. Est enim memoria formaliter per te, per illud quod non est, quando gignitur actus secundus.

Si etiam (g) dicas, quod memoria est memoria per habitum scientialem, hoc non stat cum opinione. Quia dicit quod per habitum, non est objectum praesens nisi in phantasmate,et ideo habentem habitum oportet recurrere ad phantasma ad hoc,ut actu intelligat; ergo non est objectum praesens per habitum scientialem praecise, sed per phantasma, quod non est in parte intellectiva, et hoc magis patebit respondendo ad auctoritates Augustini ponentisscientiam in memoria, et non speciem impressam in in- tellectu, sicut arguitur ex verbis ejus.

Ad questionem ergo dico, quod oportet ponere in intellectu ut habet rationem memorie, speciem intelligibilem representantem universale, priorem actu intelligendi naturaliter, et hujus necessitas est duplex. Una ex conditione per se objecti, que est universalitas, que ut per se ratio objecti, semper precedit actum, quod non esset, nisi esset species impressa in intellectu. Alia est conditio et dignitas potentice superioris, ne ipsa vilificetur, quomodo autem vilificaretur, dictum est supra.

Ad evidentiam ergo questionis, sciendum quod memoria potest accipi tripliciter, vel intellectus sub ratione memorie. Uno modo ut est conservaliva specierum preteritorum ut preterita sunt, et isto modo loquitur Philosophus in de Memoria et reminiscentia. Alio modo ut est conservativa specierum representantium objecta in se, sive sint realiter sive non, et hoc modo loquendo de memoria, dico quod oportet ponere speciem in intellectu ut habet rationem memorie, tum propter universalitatem, tum propter dignitatem potentie. Tertio modo accipitur prout habet aliquod principium eliciendi aliquam notitiam actualem, quod tamen non manet sine actu secundo, quomodo posuit Avicenna speciem in intellectu nostro, et de ista dicetur in questione sequenti. Hec, que supra probavi, videtur esse intentio Philosophi, 3. de Anima, ubi dicit, quod anima est quodammodo omnia intelligibilia per intellectum, sicut sensibilia per sensum, quod non potest intelligi per habitum, quia non est similitudo representativa objecti, quia sequitur actum aliquem habitus omnis.

Et confirmatur hoc, quia habitus scien- tie, per quam reducitur intellectus de potentia essentiali ad potentiam accidentalem respectu actuum, de quo loquitur Philosophus 2. de Anima, et 8. Physic. ecessario precedit actum intelligendi; scientia autem que habitus est sequitur actum,eo quod generatur ex actibus. Unde ista scientia que reducit intellectum de potentia essentiali ad potentiam accidentalem, est species que vere est habitus, quia nata radicari et firmari in intellectu. Sed tamen non omnis habitus est species, quia habitus actualiter radicatus et firmatus, non est species que precedit actum, nata radicari et firmari, quia ista postea firmatur per actum. Item, secundum istos, non videtur aliquis habitus ponendus in intellectu nostro, sed tantum in virtute phantastica, quia secundum quemcumque modum essendi est objectum in aliqua potentia, secundum eumdem modum essendi sunt omnia que continentur in ipso objecto virtualiter; igitur si objectum non sit per suum representativum in intellectu, sed in virtute phantastica, omnia explicanda et explicabilia de illo objecto erunt ibidem, et ita non erit nisi habitus phantasticus (precipue si phantasmata ordinate concurrant) explicans omnes veritates scibiles de illo objecto; et omnis scientia erit in phantasia et perfectio ejus, et non erit perfectio intellectus contra Philosophum, et sic cum ista species in phantasia, virtute sua contineat actum intellectus; ergo actus ille erit in phantasia.

Item, Aug. 13. de Trin. c. 4. et 15. c. 3. investigat Trinitatem, ubi dicit quod impossibile est accipere imaginem Trinitatis ex anima nostra vel in mente, nisi per hoc quod aliquid est in memoria ex quo eprimitur aliud. Tunc arguo sic: si in mente est aliquid exprimens verbum, oportet quod hoc sit per aliquid intrinse- cum sive eistens in memoria, sed non est' eprimens verbum,nisi memoria habens objectum menti presens intra se, alias non erit exprimens, ergo cum objectum non sit presens in memoria qutidditative et realiter, nec ut est in phantasmate,necessario erit presens per speciem intelligibilem.

Ad argumenta (h) in oppositum principalia, primo apparet quod illud argumentum primum non cogit, quia si valeret, concluderet contra omnem opinionem quod nullo modo possit intelligi universale, quidquid enim sit illud per quod universale representatur, similiter repraesentabit, sicut si esset impressum ab objecto; sed si imprimeretur ab objecto, imprimeretur a singulari, quia actus est singularis, sicut argumentum dicit. Ideo respondeo, quod alia potest esset ratio agendi et alia ratio agentis. Singularitas est conditio agentis,non ratio agendi, sed ratio agendi est ipsa forma existens in singulari, secundum quam singulare agit, cum ergo accipitur quod quaecumque species gignitur ab aliquo, repraesentat ipsum secundum illam rationem secundum quam gignitur ab eo; si intelligatur de ratione gignentis, falsa est; si de ratione gignendi,concedi potest, et tunc non sequitur quod repraesentat eum sub ratione singularis, sed sub ratione naturae, quia ratio naturae est ratio gignendi.

Sed ista responsio non videtur sufficere, quia ita videretur, quod species in sensu repraesentaret universale et non singulare, quia ratio gignendi speciem in sensu non est singularitas, sed ratio naturae.

Ideo generaliter respondeo, quod quando species gignitur ab aliquo sicut a totali causa, repraesentat ipsum sub illa ratione sub qua gignitur, loquendo de ratione gignendi; et etiam repraesentat ipsum concomitanter sub ratione gignentis, aut saltem non sub ratione opposita rationi gignentis, et ideo species in sensu non representat objectum sub ratione universalis, quae est conditio opposita rationi gignentis singularis. Sed in proposito objectum non est causa totalis gignens respectu speciei intelligibilis, quia cum ipso agit intellectus agens sicut partialis causa,et ideo genitum ab istis duabus causis,potest representare objectum sub opposita ratione singularitatis, quae est ratio gignontis.

Ad secundum (k) de presentia ista, dico quod objectum respectu potentiae habet primo praesentiam realem, scilicet approximationem talem, ut possit gigncre speciem talem in intellectu, quae est forma intellectus'. Secundo, per istam speciem genitam, que est imago gignentis, est objectum praesens sub ratione cognoscibilis sive repraesentati. Prima praesentia praecedit naturaliter secundam, quia praecedit naturaliter impressionem speciei, per quam est formaliter secunda presentia. Quando igitur accipitur quod species in intellectu non est causa praesentiae objecti, dico quod falsum est de praesentia sub ratione cognoscibilis, saltem in cognitione abstractiva de qua modo loquimur, et cum probatur, quia prius est objectum praesens quam species ibi, hoc est verum de praesentia reali, qua agens est praesens passo, et intelligo sic quod in primo signo naturae est objectum in se, vel in phantasmate praesens intellectui agenti; in secundo signo naturae in quo illa sunt presentia intellectui possibili ut agentia passo, gignitur species in intellectu possibili; et tunc in tertio per speciem est objectum praesens sub ratione cognoscibilis.

Ad tertium (l) Augustinus 6. de Trinit. ponit memoriam esse multorum simul cognitorum habitualiter,sicut patet ibi de perito multarum disciplinarum; ergo oportet secundum omnem opinionem, ponere multa cognita in memoria habitualiter, et illa ut sunt ibi sunt aliquo modo causa notitiae genitae secundum Augustinum, et non nisi causa naturaliter, quatenus praecedunt actum voluntatis; igitur si argumentum valet, secundum omnem opinionem concluderet actualem cognitionem plurium simul.

Ideo respondeo, sicut dictum est de primo cognito secunda quaestione hujus tertie distinctionis, quia cujuscumque speciei singulare fortius primo movet sensum, ejus phantasma efficacius imprimitur et primo movet intellectum, et quoad istum primum actum non est in potestate nostra, quin intelligamus secundum Augustinum, 3. de libero arbitrio. Non est in potestate nostra quin visis tangamur. Sed isto posito actu, in potestate nostra est cognitio actualis cujuslibet habitualiter noti, de hoc dist. 6. di- cetur. Cum igitur dicit, aut potest movere ista species ad intellectionem, aut non, dico quod potest. Sed si alia species fortius movet, ista impeditur ne modo moveat, potest autem postea per imperium voluntatis imperantis movere ad cognitionem istius, et cujuslibet alterius objecti habitualiter cogniti.

Ad Algazelem dico quod similitudo nihil valet, quia hic tollitur illud quod est ibi ratio impossibilitatis, quod probatur per Aristotelem et Commentatorem 7. Metaphys. ubi volunt quod rationes oppositorum non sunt opposite in intellectu.

Ad (m) quartum dico, quod non tantum intellectus patitur ab objecto reali imprimente talem speciem realem, sed ab illo objecto ut in specie intelligibili, patitur passione intentionali, et illa passio est receptio intellectionis, quae est ab intelligibili inquantum intelligibile est, relucens in specie intelligibili, et istud pati est intelligere, sicut patebit in quaestione proxima.

Cum ultra deducis, quod tunc intellectio non est motus rei ad animam, non sequitur, quia impressio speciei est quidam motus rei ad animam, quatenus res habet esse in illa specie. Intellectio etiam sequens speciem impressam, est motus rei ad animam, quatenus per intellectionem objectum habet esse in anima actualiter cognitum, quod prius tantum habuit esse habitualiter cognitum, etc.

Ad rationes (a) alterius opinionis, cum primo arguitur in prima opinione, quod recipere speciem convenit sensui praecise, quia potentia est organica, dico quod hoc est falsum, quia illud non est praeecisa causa; sed precisa causa cujuscumque potentiae habendi speciem praesentem, repraesentantem objectum suum, est, quia ipsa est cognitiva, et natura dedit sibi ut possit habere objectum prius naturaliter sibi presens quam cognoscat. Sed potentie organice dedit ut objectum sit praesens, non in potentia ipsa, sed in organo, hoc est, in parte corporis quam perficit potentia organica, et illa praesentia sufficit, quia totum compositum ex parte corporis sic mixta et ex potentia habet speciem, et huic toti sufficienter objectum est praesens, quando species est in illa parte corporis; cum igitur intellectui nihil perfectionis auferatur, inquantum potentia cognitiva est, ex hoc quod non est organicus, imo magis additur sibi perfectio, sequitur quod sibi possit esse objectum praesens ante actum, sicut aliis potentiis; sed illa praesentia non rit per aliquid impressum orga no, quia non habet organum, ergo erit per aliquid impressum illi potentiae; tale autem impressum representans praecedens in potentia intellectiva actum intelligendi, voco speciem intelligibilem. Breviter igitur dico, quod sensus habet objectum praesens in illa parte corporis, quae dicitur organum illius sensus, sed intellectus tam illam praesentiam priorem actu quam ipsum actum, habet ratione ejusdem receptivi, et ideo falsum accipitur quod species talis non est nisi precise propter organum. Natura enim causat talem partem talis corporis sic mixtam, ut sit perfectibilis a tali potentia animae et congruat operationi ejus, quia materia est propter formam, et non e converso, ex 2. Physicor. Et Commentator primo de Anima: membra leonis non differunt a membris cervi, nisi quia anima differt ab anima. Non igitur forma est propter materiam, sed e converso, et ideo talis pars facta est talis speciei receptiva, ut per talem speciem sit objectum presens toti composito, quod est totum organum; unde prima causa presentiae objecti in specie, non est talis dispositio corporis, sed prior causa est, ut potentia apprehensiva habeat objectum actu cognoscibile sibi praesens, vel in se ipsa vel in aliquo, quod est pars ipsius organi in tali operatione.

Ad aliud (b) de Philosopho 3. de Anima: quod "intellectus est locus specierum", potest exponi quod intellectus dicitur locus specierum, quia salvans, sicut dicitur, quod ipsius loci est servare locatum, et organa sensitivae potentiae, non sunt loca, quia non ita salvant species receptas in eis. Species quippe intelligibiles non videntur deleri sicut species sensibiles, quia species sensibilis ita est in organo, quod potest corrumpi per contrarium formaliter, vel per dispositionem in susceptivo disconvenientem tali potentiae, sicut patet per Philosophum de Memoria et reminiscentia: Senes et juvenes, id est, pueri, sunt male reminiscitivi propter abundantiam humorum nimiam, et etiam propter indispositionem et laesionem organi; isto utroque modo, non est species intelligibilis in intellectu, ut per se deleatur per aliquod contrarium ad ipsam seu per indispositionem receptivi. Alie multae congruentiae possent assignari circa illud vocabulum locus, circa quod non oportet multum immorari.

Quod additur (c) de Philosopho, quod speculamur quod quid est in phantasmatibus, eto. pro omnibus talibus auctoritatibus, dico quod talis est connexio istarum potentiarum, scilicet phantasie et intellectus pro statu isto, quod nihil intelligimus in universali nisi cujus singulare phantasiamur; nec est alia conversio ad phantasma nisi quod intelligens universale imaginatur singulare ejus, nec intellectus videt quod quid est in phantasmatibus sicut in ratione videndi; sed intelligens, quod quid est relucens in specie intelligibili, videt illud in suo singulari viso per virtutem phantasticam in phantasmate.

Quod adducitur (d) de Augustino quod non ponit speciem intelligibilem in memoria, sed scientiam. Respondeo et dico, quod ubi ponit scientiam, statim ponit aliquid quod includit speciem intelligibilem,licet non utatur isto vocabulo, quia, 15. de Trin. cap. 10. cum praeisisset, ex ipsa scientia quam memoria tenemus, gignitur verbum, subdit, quod formata cogitatio ab ea re quam scimus, verbum est; et ibi com. 15. cum praemisisset, simillima est visio cogitationis visioni scientie, subdit, quando ergo quod est in notitia, hoc est in verbo, tunc est verum verbum; et Ca, 12. tunc enim est verbum simillimum rei note de qua gignitur, et imago ejus, quando de visione scientie, visio cogitationis exoritur, subdit, nec interest, quando id didicerit, qi quod scit, loquitur; similiter, cap. 22. quando ad memoriam meam, aciem cogitationis mee adverto, ac si in corde meo dico quod scio, etc.

Item 15. de Trin. 21. "Quando loquitur de luce in qua videntur vera", ipsa, inquit, ostendit verbum verum esse in te, qando de scientia tua gignitur, id est, quando quod scimus dicimus. Haec ille.

Ex istis omnibus apparet, quod illud, quod Augustinus tribuit memoriae, ratione scientiae ut gignenti, exponit se semper de objecto praesente in memoria, non est autem objectum praesens in memoria, ut memoria intellectiva est per scientiam, ut est habitus distinctus a specie; ergo oportet quod illam praesentiam esse intelligat per speciem intelligibilem, et sub illa ratione sub qua distinguitur ab habitu scientiae proprie sumptae; et hoc modo etiam debet accipi illud verbum Philosophi tertio de Anima, qui cum praemisisset, quod anima est quodammodo omnia, subdit quod per sensum est sensibilia, et per scientiam scibilia. Scientia quippe ibi tam apud Philosophum quam apud Augustinum in locis praedictis, accipitur pro ipsa praesentia habituali objecti in memoria intellectiva, quae praesentia habitualis,est virtualiter scientia, quia in objecto (e) sic praesente concipitur virtualiter tota scientia de tali objecto.

Hec species (f) est illa scientia, quae reducit intellectum de potentia essentiali ad acoidentalem secundum Aristotelem 8. Physicorum, et 2. de Anima, non autem illa, quae proprie dicitur scientia, quae est habilitas quaedam derelicta ab actibus. Nam ante istam ad primum actum considerandi requiritur, quod sit jam reductus intellectus de potentia essentiali ad accidentalem, alioquin non operaretur tunc magis quam prius. Unde in cognitione, species in qua relucet quidditas, dicitur scientia, non tantum virtualiter, quia totam continet, sed formaliter potest dici habitus cognitivus, quia est qualitas mansiva in intellectu disponens ipsum ad actum.

Et ex hoc habetur argumentum pro specie intelligibili, quia non videtur quomodo aliqua scientia tota dici possit una ratione primi objecti, nisi quatenus illa scientia continetur virtualiter in illo primo objecto intelligibili. Non enim tota illa scientia dicitur una ab objeoto quatenus relucet in phanta- smate, quia illa non esset unitas alicujus habitus intellectualis, sed alicujus imaginabilis.

Quod arguitur post in secunda opinione quod potentia, quee est ad aliquem actum ordinata aotuatur primo per illum actum, dico quod quaelibet potentia apprehensiva ut apprehensiva est, est in potentia ad apprehendere primo primitate perfectionis, licet non primo primitate generationis, et quandoque primo primitate generationis, quando scilicet objectum in se, est praesens tali potentiae ut actu cognoscibile ab ea. Tunc enim non oportet ante actum in potentia aliquid fieri, in quo ipsum objectum sit praesens, sed primum quod fit ab eo est actus. Quando autem objectum non est natum in se esse praesens, sub ratione actu cognoscibilis a tali potentia, tunc quelibet potentia apprehensiva, est in potentia ad apprehensionem, et ad illud in quo cognoscibile erit praesens, et prius ordine originis est in potentia ad habendum istam presentiam quam ad habendum actum, et ita est in proposito. Sensibilia enim non sunt nata in se esse praesentia intellectui, sub ratione actu intelligibilium, sed tantum in specie intelligibili possunt sic esse praesentia; et hoc quantum ad intellectionem abstrac'ivam, de qua est sermo in proposito, et ideo potentia apprehensiva respectu talium, est in potentia ad duplicem actum et ab agente approximato. Prius ordine originis recipiet priorem actum quam posteriorem, nec tamen intelligo ita istos actus esse ordina- tos, quod prior sit ratio recipiendi respectu posterioris, sicut scilicet superficies est ratio recipiendi albedinem, tunc enim intellectus respectu nullius intelligibilis recipere posset actum secundum, qui est intellectio, nisi prius haberet actum primum ut speciem ejusdem objecti. Sed intelligo quod intellectus de se, est ratio immediata recipiendi utrumque actum; ipsi actus tamen inter se sunt ordinati, quando objectum non est natum esse praesens in se, quia tunc oportet prius naturaliter esse illum actum, quo objectum est praesens ut intelligibile, quam illum qui elicitur circa objectum intelligibile ut presens.

Si instetur contra istam solutionem, quia nunquam pluralitas est ponenda nisi propter necessitatem primo Physicorum, hic autem non videtur necessitas, quia objectum videtur sufficienter preesens in phantasmate; ergo non est ponenda ista species in intellectu. Respondeo, quod necessitas est semper dignificare naturam nobilem, quando non apparet aliquid manifeste repugnans, sed magna vilificatio naturae intellective ut intellectiva est, videtur esse quod non possit habere objectum suum sibi praesens in se, absque mendioata praesentia a potentiis inferioribus, cum quibus contingenter conjungitur in ratione potentiae, et tamen qnod potentie alie inferiores possint habere objectum sibi praesens ut in se, et si intellectus possit habere objectum sibi praesens in potentia inferiori, non tamen summa praesentialitate possibili, praecedere actum intelligendi; et sicut aliis potentiis cognitivis, ita multo magis isti potentiae debet concedi objectum esse summe praesens, quantum potest esse presens ante actum cognoscendi, et hoc non salvatur nisi in specie intelligibili.Non etiam ponitur perfectio summa possibilis potentiae cognitive, nisi ponatur eam posse conservare speciem intelligibilem praeter actum, et ita habere objectum suum praesens eonservatum sine actu, quia hoc conceditur sensitive, et perfectionis est in cognitiva, quod non dependeat ab aliquo in cognitione sua, sed quod possit habere objectum praesens sine dependentia ad aliam potentiam.

Secundo quaero: Utrum (a) memoria intellectiva sit conservativa speciei intelligibilis, cessante actu intelligendi. Videtur quod non, quia si conservaret unam speciem, pari ratione et aliam speciem alterius objecti, et sic multas simul, consequens est falsum, ergo et antecedens. Probatio, falsitatis consequentis, quia species non est nisi quedam configuratio intelligibilis in intellectu; sed in corporalibus, est impossibile idem corpus figurari diversis figuris, ergo similiter impossibile est intellectum simul sic configurari diversis objectis per diversas species, et haec est ratio Algazelis.

Secundo sic: Omnis qualitas disponens intellectum ad operandum vel ad operationem, et mansiva in eo est habitus intellectualis; sed species est qualitas quedam disponens intellectum ad operationem, igitur si est mansiva post actum intelligendi, sequitur quod esset habitus intellectualis; sed hoc est falsum, quia species intelligibilis praecedit actum natu- raliter, et habitus sequitur, nam generatur ex actibus; ergo, etc.

Contra, intellectus est in potentia accidentali, non nisi quando habet speciem intelligibilem, patet ex Philosopho 2. de Anima, et 8. Physicorm.

Hic est una (b) opinio, quae ponitur ab Avicenna 6. Naturalium parte 5. cap. 6. vel 7. quod ipse senserit speciem intelligibilem non habere esse mansivum in anima post actualem considerationem; et dicunt ipsum hoc probare per hoc, quod in organo sensus (quia non est virtus cognitiva) potest esse species repraesentativa objecti, hoc est, quia organum non est natum cognoscere objectum sensibiliter; sed in intellectu, ex quo est virtus naturaliter cognitiva, non erit aliqua species repraesentans objectum, nisi ipsum objectum sit ibi intellectualiter, et secundum actualem considerationem vel intellectionem. Hanc rationem dicunt ipsum innuere, cap. 5. post medium, cum dicit, impossibile est formam esse in anima in effectu perfecte, et non intelligi ab ea in effectu perfecte.

Dicunt quidam quod haec opinio fuit Avicennae, quod nnlla species manet in parte intellectiva post actum intelligendi, quod videtur, quia 6. Maturalium parte 5. cap. 6. dicit quod in organo sensus conservatur species post recessum sensibilis, et hoc solum, quia organum non est natum cognoscere objectum. Sed intellectus non est potentia organica, et ideo de se est dispositus ad recipiendum, non autem ad conservandum, quia in ipso non potest fieri talis impressio aliqua, sed tantum intellectualis immutatio.

Modus (c) suus est, quod posuit ordinem in Intelligentiis, et dixit ultimam Intelligentiam influere speciem in intellectum nostrum, ita quod sicut Plato posuit, quod er conversionem intellectus nostri ad ideam alicujus rei, habeamus scientiam alicujus rei. Ita Avicenna posuit, quod per conversionem intellectus nostri ad illam Intelligentiam naturaliter influentem, habemus notitiam et scientiam rei, quam ad sensum eramus dispositi cogitare.

Quod si contra eum tunc diceretur, quod secundum hoc nunquam haberemus habitum scientiae, ex quo species non manebant in intellectu nostro nisi in actuali consideratione, quod tantum erat in actuali conversione ad illam Intelligentiam. Respondebat ( secundum quod sibi imponitur) quod ex frequenti conversione ad illam Intelligentiam, generatur quaedam habilitas in homine, quae habitus potest dici per quam erat facilis et habilis ad se convertendum, et per consequens ad actum consideranli secundum scientiam.

An hoc (d) senserit Avicenna an non, non curo, tamen posset bene excusari. Nam ipse dicit ibidem cap. 6. quod aliquis de questione sibi proposita, potest habere certitudinem, quod scit eam solvere, et tamen on habet in promptu solutionem. qu0d non esset nisi apud, se haberet speciem intelligibilem.

Item, ap. 5. vult quod singula- ria non faciunt aliquam diversitatem ad intelligendum, unde vult quod facta abstractione quidditatis ab uno singulari, non oportet quod fiat ab aliis ejusdem speciei concurrentibus, ipse expresse ibi ponit abstractionem speciei a singulari.

Item parte 4. cap. 1. dicit quod thesaurus intellectus est memoria, q0d nihil est dictu, nisi species ibi conservarentur; et 5. Metaph, dicit qu0d species in intellectu respectu intellectus est singularis, sed respectu objecti est universalis.

Qui ergo vellet salvare Avicennam, diceret (ut videtur esse ejus intentio,) quod duplex est species in intellectu; una quae abstrahitur a sensibilibus, et haec manet actu intellectus transeunte; alia quae habetur ex influxu Intelligentie ad quam convertitur, et haec non manet, actu intellectus non manente; nec est necesse, quod maneat illa, quia semper Intelligentia illa naturaliter influit species in intellectum ad se conversum, per modum quo aliqui dicunt intellectum separatum intelligere, sed per influxum specierum a Deo non ab Intelligentia.

Contra illam (a) opinionem, quae diceret quod non manent species, sicut imponitur Avicenne, arguo sic: intellectus habens habitum scientiae et non considerans actu, est in potentia accidentali ex secundo de Anima; sed supposita hypothesi, non considerans actu, est in potentia essentiali respectu illius, et vocatur potentia essentialis, quando ad hoc quod exeat in actum, necessario praeexigitur quod acquirat aliquam formam per quam exeat in actum.

Secundo sic: nihil praecedens actionem magis requirit actionem coexistentem quam principiun illius actionis, ex quo est prius actione sicut et principium agendi; sed principium agendi non necessario requirit coexistentiam actionis, quia omnia principia naturalium possunt impediri ab actionibus suis, ut propter indispositionem subjecti, instrumenti vel organi, et tamen stabunt principia; ergo cum species sit naturaliter prior actione intelligendi, ut patet ex praedictis, non coexigit existentiam actionis, et sic transeunte vel non existente actu intellectionis, manebit species intelligibilis.

Tertio sic: prius natura potest esse sine posteriori, nisi in priori sit necessitas respectu posterioris, ut est in subjecto respectu proprii accidentis, sed species est prior actu intelligendi, et non facit necessitatem respectu actus intelligendi; tum quia intellectio est voluntaria per participationem, quia intelligimus cum volumus, tertio de Anima; tum quia non obstante, quod intellectus habeat speciem intelligibilem, potest impediri ab actione, sicut dictum est; ergo, ete.

Quarto sic: quod est perfectionis in inferiori, est eminentius in superiori ejusdem rationis et generis; sed transeunte actu imaginationis sive sensitivae partis, retinere species est perfectionis, ergo eminentius hoc erit in parte intellectiva; est enim intellectiva ejusdem generis cum sensitiva pro tanto, quia cognitiva sicut sensitiva eminentior tamen. Minor probatur, nam in quolibet perfectionis est quanto minus indiget aliquo extrinseco in sua operatione; sed ceteris paribus, retinendo species sensus minus indiget extrinsecis in operatione sua, ergo hoc est perfectionis in eo.

Probatur etiam ex alio, quia omne illud quod arguit independentiam, est perfectionis; sed habere speciem et non intueri, vel actu intelligere, arguit quod intellectus non dependet ab actu intelligendi; ergo, etc.

Aliqui adducunt unam (b) rationem ad propositum, quae magis congruentia est quam ratio, et est talis: uniuscujusque permanentia attenditur penes nobilitatem, vel ex parte nobilitatis illius quod recipit sive recipientis, nam omne quod recipitur, recipitur per modum rei recipientis, non per modum ei receptae. Cum igitur species sit res nobilis, et recipiatur in intellectu, qui est inoorruptibilis; ergo ipsa manebit, actu non manente.

Respondeo, non valet, nam actus est res nobilior quam species,et recipitur in intellectu; ergo in intellectu seipso non manente, non sequitur.

Ad questionem (a) igitur dicendum, quod manent species in memoria, aotu intelligendi non manente. Cujus ratio est, quia ut habetur tertio de Anima, intellectus inuanfum intellectus, potest esse sapiens de se; sed de se nullo modo esset sapiens de aliquo subjecto, nisi inquantum esset sibi praesens in ratione cognoscibilis, sed hoe non contingit nisi per speciem intelligibilem; ergo.

Sed tunc (b) restat una difficultas, oum ex qto habet speciem in qua relucet objectum, qare in actu intelligendi oportet intellectum converti ad phantasmata, et quod oporteat converti dicit Philosophus 3. de Anim, dicit enim quod quidqnid intelligimus, necesse est simul phantasmata speculari. Hoc etiam ostenditur experientia, alias leso organo phantasiae posset esse intellectus in actu recto intelligendi, ex quo species habuisset, cujus contrarium videmus.

Ad hoc respondent quidam, quod pro tanto oportet fieri conversionem ad phantasmata, quia proprium objectum intellectus conjuncti est quidditas rei materialis, quae non est nisi in hoc singulari vel in illo, ideo non cognoscitur perfecte, nisi existens in hoc vel in particulari vel singulari. Singularium autem est phantasma, et ideo oportet quod ad hoc, quod intellectus intelligat objectum suum, convertat se ad phantasma, ut speculetur naturam universalem existentem in particulari.

Sed haec responsio nulla est, quia aut cognovit primo singulare vel universale. Non singulare, quia tantum cognovit singulare per reflexionem, secundum eos. Si universale, tunc arguo sic: nunquam secundum totam suam indifferentiam, potest universale cognosci in inferiori, nec tanquam in objecto, nec tanquam in repraesentativo.

Praeterea, dato quod verum esset, quod quidditas rei materialis esset proprium objectum intellectus conjuncti, quod tamen falsum est, ut supra est ostensum, tamen ratio sua non est vera; nam secundum suam rationem, Angelus cum cognoscat perfecte quidditatem rei materialis, oportet quod ipsam aspiciat in phantasmate, quod est falsum.

Preterea, species Angeli sive quidditas Angelica, non minus existit in supposito suae speciei, quam quidditas rei materialis in individuo ejus; si ergo Angelus non abstrahit, nullo modo intelligit quidditatem suae speciei sub ratione universalis.

Licet ergo quidditas non existat nisi in supposito vel singulari, potest tamen intelligi ab intellectu, non intelligendo quod existat in eo, et sic falsum est quod assumit, scilicet quod non possit intelligi quidditas, nisi ut existens in singulari intelligatur. Non enim est de ratione quidditatis, ut quidditas est, quod in singulari existat, licet non nisi in eo existat realiter.

Ideo dicendum (c) quod duplex est necessitas conversionis intellectus ad phantasma. Una est conformitas actionum potentiae intellective et phantasiae, quia quidquid intelligimus in universali, illud idem phantasiamur in suo singulari et simul necessario. Ex quo accidit, quod impedita operatione phantasiae impeditur intellectus, sicut simul operatio sensus communis et particularis, et impedita operatione sensus particularis, impeditur operatio sensus communis.

Quoad causam secundam vel necessitatem, est intelligendum quod species intelligibilis abstrahitur a phantasmate, ut actu per ipsum phantasiatur objectum particulare phantasia. Antequam igitur intellectus habeat speciem, necessario oportet ipsum converti ad phantasmata, sicut proprium passivum convertitur ad suum proprium activum, a quo simul et ab intellectu agente recipit speciem intelligibilem, et si eam habet recipit intensionem actus, quia clarius videt objectum. Stante enim voluntate ad hoc, et phantasia non fatigata, quanto ipsa est magis in actu ordinato, intellectus intensius videt objectum suum proprium.

Sed dices, si actus est intensior, quanto plus phantasia est in actu; ergo videtur quod non habeat terminum, cujus falsitas patet in patria.

Dicendum, quod generaliter in his, quae suscipiunt magis et minus sicut in habitibus, non quilibet actus auget habitum, vel saltem ille actus, qui non virtualiter continet ipsum generatum, unde aquam calidam non facit calidiorem modicus ignis, vel modicus calor, puta tepidus, sed calor intensior, puta calor, qui virtute est talis. Si autem forme tales habent terminum, non amplius illi actus intendunt habitum, ita est in proposito.

(d) Ad argumentum primum dicendum, quod sunt ibi plures simul. Ad probationem dicendum, quod secundum Philosophum 4. Metaph. et Commtentatorem, ea quae oppositionem habent in re, non habent oppositionem in mente. Nam species contrariorum simul sunt in anima, cum tamen contraria simul esse non possint in eodem subjecto; possunt tamen aliqualiter esse idem in esse cognito, nam unum est ratio cognoscendi alterum, sicut rectum est judex sui et obliqui 1. de Anima.

Ad secundum dicitur, quod illa species dicitur, et est habitus, non tamen ejusdem rationis cum illo, qui per actus acquiritur. Nam ex actibus, non acquiritur nisi habilitas ad actus consimiles, nunquam tamen per illam habilitatem fit objectum in intellectu praesens, per habitum autem qui est species, fit praesens.

(a) Queritur utrum in intellectu nostro sit actualis notitia genita vel producta. Arguo quod non: actionis non est actio, nec ut termini, nec 'ut subjecti, nec passionis est passio 5. Physic. sed notitia actualis est actio vel passio; ergo ipsa non est genita vel producta, quia hoc esset alia passione vel actione, et ita esset terminus actionis vel passionis. Minorem probo primo sic: noti-. tia est actus secundus, sed omnis actus secundus est actio vel passio; ergo. Secundo sic: nullum entium consistit praecise in fieri et successione, nisi sit actio vel passio; notitia non est permanentium, ergo, etc.

Tertio sic, Philosophus 9. Metaph. distinguit actionem in immanentem et transeuntem; sed notitia est operatio immanens, ergo est actio, quia continetur sub una spevie actionis scilicet immanentis.

Secundo sic ad principale: Augustinus 4. super Genes. cap. 8. dicit quod "aer presente lumine non est factus lucidus; sed fit", quia si factus esset lucidus, et non fieret,absente corpore luminoso maneret lucidus. Ex his habeo, quod illud quod factum est, intranee et de se

manet; sed illa notitia non manet, ergo non est facta, nec est genita.

Tertio sic, Philosophus 7. Metaphysic. probat quod formae non est generatio, sed tantum compositi; sed notitia non dicit compositum, sed tantum formam, ergo, etc.

Contra, Augustinus de Trinit. cap. 12. et 13. "Liquido tenendum est, quod omnis res qamcmque cognosci- mus, congenerat in nobis notitiam sui. Ab utroque enim notitia paritur, et a cognoscente et a cognito", et aliquantulum infra: "partum mentis antecedit appetitus quidam, quo id quod nosse volumus querendo et inveniendo, nascitur proles, notitia ipsa".

Hic sunt tres breves (a) quaestiones; prima, cujusmodi entitas sit intellectio et volitio, et hujusmodi operationes immanentes.

Ubi intelligendum est, quod ut ex divisione entis patet, non sunt substantiae, quia intellectio adest et abest praeter subjecti corruptionem; nec quantitas, quia non est nisi in corporibus vel in pluribus realiter distinctis, ut numerus; nec sunt habitus, nec positio, nec quando, nec ubi, quia haec dicunt habitudinem ad corpora; vel sunt passiones corporalium, nec aliquid aliorum, ut actio vel passio, aut relatio; ergo qualitas. Quod autem dico de intellectione, hoc idem dico de volitione, visione, auditione, et sic de aliis operationibus immanentibus.

Et primo probo, quod non sit relatio, nec actio, nec passio, quia operatio immanens est ultima perfectio naturae absolute operantis; sed nulla relatio, actio vel passio est hujusmodi, ergo, etc. tamen bene potest importare relationem. Minor patet, quod scilicet ultima perfectio naturae non sit relatio; relatio enim perfectionem non importat inquantum hujusmodi, et quod ultima perfectio esset relatio repugnantiam includit. Nec est actio, quia actio non perficit agentem, sed passum.

Praeterea, actionis est aliqualis sed compositum, tam in generatione substantiali quam secundum quid; et sua ratio est, quia omne quod fit, fit ex materia tanquam ex eo quod est pars ipsius quod fit; cum igitur materia non sit pars nisi compositi, generatio per se solius erit compositi.

Praeterea, generatio cum sit via de non esse ad esse, illius per se est generatio, cujus per se est esse; compositi autem sive suppositi per se est esse, ergo, etc. secundum ergo intentionem Philosophi, quod per se generatur, est divisibile in duo, scilicet in materiam et formam, et ideo dixerunt quidam, quod forma accidentalis habet suum potentiale ex quo fit, et suum formale tanquam intrinseca sui generis. Quod non videtur, quia accidentia non habent materiam ex qua, sed in qua; nec est ad intentionem Philosophi, quia ipse intelligit, quod compositum in generatione per accidens per se generatur, compositum dico ex subjecto et accidente, sicut sua exempla ostendunt, et ratio sua est, quod generatur, ex eo generatur quod praeexistebat. Ergo dicendum, quod etsi notitia possit esse terminus mutationis, non tamen generatur, nec produoitur, sed per se intellectus noscens vel potius homo noscens, quia actiones sunt suppositorum, quare, etc.

Contra hoc arguo, quod intelectus noscens non per se generatur, quia non est ens per se, sed per accidens; ergo non est per se terminus generationis.

Item, notitia est per se termi- nus productionis, quia mutationis; sed omne tale producitur, ergo notitia producitur et generatur.

Ad primum dicendum, quod ens secundum quid, et per acoidens est simpliciter per accidens et secundum quid, sicut homo mortuus est homo secundum quid, simpliciter autem dicitur mortuus; generatio ergo simpliciter est in substantia, secundum quid vero in accidentibus, primo de Generatione; generatio ergo entis per accidens et secundum quid, est generatio simpliciter per accidens et secundum quid.

Ad secundum dicendum, quod est terminus alterationis et mutationis, terminus autem alterationis est forma, et similiter mutationis, non tamen productionis, ubi intelligendum quod mutatio est per se mutabilis, alteratio alterabilis, et motus mobilis. Illud autem dicitur proprie alterari et mutari, quod de non tali fit tale, puta de non albo album, de non noscente noscens; forma ergo qua fit tale, proprie est terminus mutationis, non tamen mutatur, sed tantum mutabile mutatur. Productio autem proprie est solius termini, cui per productionem acquiritur esse; cum ergo forma, quae est mutationis terminus, non habeat esse proprie, sed sit illud quo compositum habet esse, ideo ipsa non dicitur produci, nec esse terminus productionis, sed tantum compositum, sive illud compositum sit ens per se, sive per accidens. Et hujusmodi differentia patet, quia de termino mutationis vel de forma, non dicitur quod mutetur vel alteretur, sed est terminus mutationis tantum; de termino autem generationis et productionis dicitur, quod est generatus et produotus, sive generatur et producitur.

Ex his corollarie potest concludi, quod intelligere et velle in Deo non sunt actus productivi, nec per consequens principia actuum notionalium, qui sunt generare et spirare. Intelligere enim et velle in Deo actus operativi sunt, quibus ipse beatus quasi perficitur, non autem sunt productivi. Ex quo patet, quod nec notitia simplex, nec amor simplex, sunt rationes productive, sine quibus personae non producuntur, ut quidam dicit, et superius est improbatum. Unde intelligere et velle in nobis, non sunt actiones vel passiones, ut dictum est, dicere autem sive intellectionem producere, et spirare seu amorem elicere, sunt actiones in nobis, et de genere actionis, vel quasi de genere actionis; quare, etc.

Ad argumenta principalia. Ad primum dicendum, quod major est vera, sed minor est falsa. Ad evidentiam autem ejus et argumentorum, quibus ipsa minor probatur, intelligendum quod actio proprie sumpta tres habet proprietates. Una est quod est in continuo fieri e ie enim dep endet ab agente in secundo et ultimo instanti, et in primo, imo in quolibet quantum durat. Secunda proprietas est, quod est circa aliquid circa quod operatur, in quo est ut in subjecto, nam actio non est in agente, sed in passo. Tertia proprietas est, quod est circa aliquem terminum ad quem terminatur, qui esse accipit per eam, idem intelligit de passione. Operationes ergo immanentes assimilantur actioni et passioni in prima conditione et secunda, non autem in tertia quae est completiva.

Ad argumentum ergo primu m, quo predicta minor probatur, concedo quod est actus secundus, nego tamen quod omnis actus secundus, sit actio vel passio, imo est qualitas.

Ad secundum dicendum, quod assimilatur in prima conditione, unde lumen etsi fit etiam continue, non tamen est actio, sed actionis terminus.

Ad tertium, dicendum, quod divisio actionis quaedam est immanens, quedam transiens; uno modo est aequivoci sive vocis in sua significata; alio modo univoci' sive generis in suas species. Si enim accipiatur actio transiens et operatio immanens, quae est intelligere, velle, videre, et hujusmodi, significata sunt unius vocis tantum, scilicet actionis et nullius univoci. Si autem dicatur, actio quaedam est transiens, quaedam immanens, ut elicitio intellectionis quae immanet, sicut et ipsa intellectio, tunc est divisio univoci in suas species..

Ad secundum principale dicendum, quod non intendit Augustinus negare lumen esse, ut fieri ab agente et factum esse simul, sed non permanet sine presentia agentis, siout nec oreatura rationalis conservatur in gratia sine divina praesentia, nam ad hoc, ipse eam inducit.

Ad tertium patet per praedicta in tertia questione, quare, etc.