Quaestiones 1-5

QUAESTIO UNICA. Utrum peccatum sit a bono sicut a causa?

Alensis. 2. p. q. 100. m. 3. a 1. et 2. et 4. p. q. 84. Nd. a-2. Do Thomo 1.9. g. 7D. d. 1, et. htc gae 2. IktBab3v; uocant. 1:g.1. 9. 3. Fuch. a; 270. 2. 9. Gab. g. 1. ZEgid. q. 1.a. 4. De errore Manichzorum, vide Aug. hcer. 40. ct 12. cevit 3. et 5. Conff. 19. et. Epiph. har. 31.

Circa distinctionem trigesimam quartam, in qua Magister agit de peccato actuali, quaero de causa peccati, utrum scilicet peccatum sit a bono sicut a causa? Quod non, quia Matth. 7. dicitur quod "non potest arbor bona fructus malos facere". Et Glossa ibi: Nihil dubium quin causa boni sit bona, et mali mala.

Praeterea, omne agens assimilat sibi effectum, primo de generat. saltem in remotissimis remotissima est assimilatio, putain communissimis; ergo ad minus in perfectionibus communissimis, assimilatur effectus causse;ergo et in bonitate, et per consequens a bono ut a causa non potest esse peccatum, sed a malo.

Praeterea, quidquid est a bono ut ab efficiente, est ad bonum ut ad finem, quia deordinat a fine; ergo, etc. Probatio majoris: Philosophus 5. Metaph. et 2. Phys. Efficiens et. finis sibi invicem sunt causa.

Praeterea, malum in natura non est in effectu ab efficiente, sicut a causa; nunquam enim producitur effectus monstruosus vel malus malitia natura, nisi a causa imperfecta; ergo ita hic.

Praeterea, aliquod est primum malum, ut probabo; ergo ab ipso est omne aliud malum. Ista consequentia probatur de bono dieto in aliis. ut, patet dist. 9. primi libri. et probatur a Philosopho 2. Metaph. de eo quod est maximum tale, a quo omnia alia sunt alia. Et ulterius, si ab illo primo malo, non est aliquod bonum, ergo nec malum, quod est a primo malo, est ab aliquo bono. Ista consequentia probatur, quia idem non est a diversis causis, quae non sunt ordinat». Probatio prime propositionis, quia aut est aliquod summum malum, et ita habebitur propositum, et hoc est primum; aut non, et ita omni malo est accipere aliquod pejus in infinitum. sed est inconveniens procedere in infinitum in permanentibus, secundo Metaphysice, et declaratum est prius dist. 9. primi; ergo potest esse unum malum intensive infinitum, quod est propositum.

Contra est Magister in littera, ubi addueit Augustinum 2. de nuplis et. concupiscentia.

SCHOLIUM.

Vide disputatam hanc questionem infra dist. 37. quaest. 1. a num. 13. et ejus argumenta solvuntur ibi q. 2. num. 19. ubi ostendit nullum malum esse a malo, et quomodo diabolus est summum malum.

QUESTIO UNICA. Utrum peccatum sit per se privatio boni ?

Alensis 2. p. q. 101. ^. 1. 2. et. q. 102. per totum. Them: 4. 2.9. 83.-a. 1. eU; Q9: 48; dio: 0654: Gabr. Atc. q. 1. a. 2. Gapreol- d: 30; qued. Vesag. st Trid. c. 14. Bellarmo 4. de gratia primi hom. c. 1. Salas. tract. 13. d. 13. $ 4. .Vasq. 41. 9. disp. 157, Cajet. 4. 9 m. 85. a. 3. ubi Con. Med. Zun. tenent peccatum tanium corrumpere gratuila, cujus autem gratuiti sil corruptio, non convenit, de quo D. Thom. supra q. 86. a. 1. 2. D. Bonav, Atc a.1 et 2. Richard. a. 2. q. 1. et 2. Bellarm. 5. de statu. peccati c. 10. et de. amissione gratiae c. 1. Vide Scot. sup. d. 24. et in Report. hic q. 4.

Circa distinctionem trigesimam quintam, quaero utrum peccatum sit per se corruptio boni? Quod non, Augustinus 25. contra Faustum et habetur in littera: Peccatum est dictum, vel factum, vel concupitum contra legem Dei. Quodlibet istorum est positivum; ergo, etc.

Item, illud est per se de ratione peccati, secundum eujas distinctionem distinguitur peccatum; sed ipsa distinguuntur ex distinctione alicujus positivi, puta ex conversione ad tale bonum creatum, vel tale; igitur ipsa conversio ad bonum creatum in communiest conversio adipsum peccatum in communi.

Praeterea, quaero cujus boni sit corruptio ? Non illius in quo est, quia aeeidens non corrumpit subjectum, quia naturaliter praesupponit ipsum; quod autem preoesu pponit aliquid naturaliter non corrumpit illud. nec etiam alterius boni, quia secundum beatum Augustinum de Civit. cap 6. Malum 1llud bonum corrumpit cui nocet; sed non nocet nisi illi, in quo est; igibur, eta.

Oppositum vult Augustinus, super illud Joann. primo: Sine ipso factwm est nihil, dicit: peccatum nihil est. Eb, Anselmus. de Concep. Virg. et casu diaboli ex intentione hoc probat. cap. 16. vide eum ibi diligenter.

SCHOLIUM.

Haec quaestio disputatur, d. 37. q. 1. a. n. 3. usque ad 13. et ejus argumenta solvuntur n.12. ubi explicat Doctor illam definitionem: peccatum. est dictum, factum, etc. et quomodo peccatum est corruptio rectitudinis debitae.

QUAESTIO UNICA. Utrum peccatum sit poena peccati?

Alensis- 2. p. 9. 127; mem. 7. et 1;-p- q. 40; mem. 2. D. Thom. 1. 2. q. 87. art. 2. ubi Cajet. Med. et haec q. 1. art. 3. D.Bonav. art. 1. q. 1. Richard. art. 4. a. 4. Dnrand. aA. Herv. h2o nien. 42. Salas. tract. 13. d. 15. num. 10. Canus 2. de loc. 4. Vasq. 1. 2. d. 140.

Circa distinctionem trigesimam sextam quaeritur, utrum peecatum sit poena peeecati? Quod non, Augustinus f. Hetract. cap. 95. et 96. Omnis poena justa. est. Omne justum a Deo est; ergo omnis poena a Deo est; nulla autem eulpa a Deo est; ergo nulla culpa est poena peccati.

Item, omne peccatum est voluntarium, secundum Augustinum de vera Religione; poena est involuntaria secundum Anselmum de Concept. Virg. c. 4 ergo

Praeterea, poena non excedit culnam, quia Deus punit semper citra condignum, sed quandoque sequens peeeatum majus est praecedente; similiter etiam cum sit status in peccatis, ultimum non punitur per aliquod peccatum; ergo non ita punitur, sicut aliquod praecedens, etl tamen ultimum potest esse majus praecedente; igitur aliqua pona minori punitur, quod est inconveniens.

Contra est Magister in littera, et adducit auctoritates, ut. ibi apparet.

SCHOLIUM.

Hac qusstio tractatur a Doctore fuse d. 37.quaest. 2. a num. 22. et solvuntur ejus argumenta ibid. num. 25. ubi explieat quo sensu peceatum sit poena, et quomodo sit a Deo.

QUAESTIO I. Utrum peccatum possit esse a Deo ?

Alensis 2. p. q. 100. m. 3. art. 1. et 2. D. Thom. p: 1^ q. 105, art; 5.et 17279: 79 anti del o: D. Bonav. Aec art. 1.q. 1. et art. 2. 9. 1. Richard. art. 3. q. 1. et 2. Durand. Capreol. Gabr. Rubion hic. Bellarm. 2. de amissione gratiae c. 18. et 4. de lib. arb. c. 4. Vasq. 1. 2. d. 129. Henr. h?c disp. 38. q. 4. Salas. tract. 13. d. 10. Vega. 2. in trid. 15.

Circa distinctionem trigesimam septimam, quaeritur primo, utrum peeeatum possit esse a Deo? Secundo, utrum voluntas sit causa totalis sui actus? Circa primum arguitur quod sic: cujuseumque causa inferior potest esse causa, et causa superior ejusdem erit causa; quidquid est etiam causa causs, est causa causati; voluntas creata, qua est causa inferior respectu Dei, quia Deus est ejus causa, est causa peccati; ergo et Deus.

Si dicatur, quod non est causa peccati inquantum est a Deo, sed inquantum est ex nihilo; contra, Deus magis coagit caussa activo creatae superiori quam inferiori; nulla est causa superior voluntate; sed Deus ita coagit naturae, quod nihil est naturale cui Deus non eoagat in natura; igitur ita coagit voluntati, quod nihil est. volitum, cui Deus non coagat in volendo.

Praeterea, ad principale, actus substratus peccato in voluntate a. Deo est; igitur Deus est causa peccati. Probatio antecedentis; tum quia est aliquod ens, et non a se, ergo ab alio, et 1ita a Deo; tum quia dare eleemosynam, praedicare Christum, facere miracula, generare filium, sunt opera ejusdem rationis in esse naturae, sive fiant bene moraliter sive male; ergo habent causam ejusdem rationis, quantum ad esse natura eorum. Deus autem est causa istorum actuum, quando sunt boni moraliter; ergo et quando sunt mali moraliter. Probatur etiam illud antecedens per illud Isaia 10. JVumquid gloriabitur securis, loquitur de Senacherib,ubi glossa: sicut instrumenta per se nihil possunt, ita. Senacherib nihil per se potuit. contra Judeos. Erat igitur instrumentum Dei in isto acLu, et tamen mortaliter peccavit, sicut patet inc.14. Istum igitur actum substratum peecato mortali creavit Deus. Probatio consequentiae, quia voluntas creata non ob aliud est causa peccati, nisi quia causat actum substratum deformitati, quia secundum Dionyvsium de div. nom. cap. 4. nullus ad malum aspiciens omnino operatur.

Praeterea tertio ad principale, Deus potest subtrahere manatenentiam suam a gratia, et tune non inerit, imo quandocumque eratia non inest, annihilatur; annihilare convenit soli Deo; ergo per actionem solius Dei, potest anima esse non grata Deo; ergo eodem modo potest esse causa peceati, quia non videtur magis esse ratio mali in peccato quam in privatione gratis.

Praeterea, Deus est causa poene; ergo et peeeati. Probatio ceonsequentiae, quia poena ita est per se malum, sicut culpa; imo magis per se malum, ut videtur, quia poena opponitur bono nature, eulpa opponitur bono moris; bonum naturae est per prius bonum quam bonum moris. Antecedens patet per Augustinum 41. fietract. cap. 25. Omnis pena justa est, etc. In oppositum est Augustinus super illud Joannis, sine ipso factum est nihil; per Verbum non est factum peccatum.

Praeterea, quod non possit esse causa actus substrati peccato probatur, quia tunc faceret contra suam prohibitionem, prohibuit enim Ade comedere, nec aliqua delectatio in actu est peccatum, nisi quia prohibetur; ergo si fecisset illum actum positivum, fecisset immediate contra suam prohibitionem, quod videtur esse duplicitatis.

Praeterea, quidquid Deus facit, propter se facit, (Omnia enim propter seipsum operatus est. Altissimus,) et. ex charitate perfectissima, quae ipse est, facit; ergo ejus actus est ordinatissimus, tam ex fine quam ex prineipio operativo; si ergo ille est actus ordinatus a voluntate creata peceante, idem actus videtur ordinatus et inordinatus, quod videtur impossibile.

Item, liberum arbitrium non errat quando in agendo concordat suc regula; regula ejus in agendo est voluntas divina; ergo si Deus vult illud quo liberum arbitrium peccans vult, tunc illud liberum arbitrium quando peecat, non peccat.

SCHOLIUM.

Ad quaestionem dist. 35. resolvit Doctor ex auctoritate Augustini et Anselm. ibi addueta, peecatum consistere in privatione alicujus boni ;ita D D. ibi citati, et omnes, paueis Thomistis et Vasq. exceptis. Et est. expressa sententia P P. Hilar. de Trin. cap. 11. Nyss. hom. 2. Basil hom. 9. Epiph. heres. 24. Greg. 29. Mor. 24. Ambr. de Paradiso eU 0:1.

Istae quaestiones, licet secundum Magistrum pertineant ad diversas distinctiones, tamen sunt connexa solutiones earum, propter quam connexionem possunt hoc modo simul quarri;et inter istas primo solvenda est secunda, quia ejus solutio habet locum in aliis; et licet ibi possit praefigi, quid dicatur per nomen peccati, non probando (quia ante omnem quaestionem de aliquo oportet istam prscognitionem habere, quid scilicet dicitur per nomen) tamen quod peccatum sit formaliter privatio boni, ostenditur per auctoritates adduetas in oppositum, et per rationem talem, quia agens inferius tenetur in agendo conformare se. agenti^ superiori, quia si in potestate ejus sit. se conformare illi, non conformari illi est peccatum; ideo loquendo de peceato, sive contra legem divinam, sive contra legem humanam, aliquid dicitur peccatum, quia peccans potuit concordari legi superioris agentis, et discordavit. Iste igitur actus, qui est in potestate discordantis, et per hoc voluntarius, non est formaliter peccatum, quia $1 ille esset concors regule superiori, non esset peccatum; ergo in illo actu prscisa ratio peccati est privatio illius concordi».

SCHOLIUM.

Ponitur triplex sententia. Prima D. Bonav. ponens peccatum esse privationem boni in quo est. Secunda D. Thom. tenens esse privationem boni supernaturalis vel gratis. Tertia, quod sit privatio habituum acquisitorum; et refutantur suo ordine iste tres sententiae. Primam refutat quatuor rationibus claris, et ezedem, praeter primam, procedunt contra secundam.

Ex hoc ulterius potest inferri, cujus boni peeeatum est formalter privatio; ponitur quod illius boni in quo est, quia illi nocet, sicutl argutum est per Augustinum 12. de Civit. cap. 6. Alio enim modo ponitur quod boni supernaturalis, scilicet. gratie, peccatum est pri vatio. Tertio modo ponitur quod est privatio habituum acquisitorum, quibus repugnant actus virtualiter mali, sicut habitus generatus ex actibus formaliter malis, repugnat formaliter habitibus virtuosis.

Contra primum istorum modorum arguitur, quia cum illud bonum, in quo est peccatum, sit finitum, perablationem alicujus finiti boni ab eo aliquoties factam, totaliter posset consumi.

Et si dicatur (a3) quod ista ablatio fiat secundum partes ejusdem proportionis; ergo (it processus in infinitum. Contra, secundum malum potest esse sequale primo in malitia, vel majus eo; ergo corrumpit partem ejusdem quantitatis vel majorem, igitur sic procedendo in peccatis sequalibus vel majoribus, sequitur quod natura tandem totaliter consumetur.

Secundo, quia natura intellectualis a solo Deo est creabilis, et ex hoc simpliciter est incorruptibilis, respectu creaturae, ita quod nulla creatura potest eam destruere; ergo peccans per actum suum, non potest aliquid de natura sua destruere, cum illud esset ejusdem rationis cum tota natura, quantum ad ineorruptibilitatem, quia incorruptibile non componitur ex corruptibilibus.

Praeterea (b), quod repugnat effectui formaliter, non destruit causam non necessariam istius effectus; peecatum dicit formaliter deformitatem et obliquitatem repugnantem reetitudini in actu; igitur non destruit causam non necessariam istius rectitudinis; voluntas est causa hujus rectitudinis non necessaria, tum quia non necessario causat actum suum,sed contingenter; tum etiam, quia si causat acetum, non necessario eausat eum rectum. Probatio majoris illius, quia causa contingens respectu alicujus potest esse et non causare; ergo propter non esse istius peccati causati, non oportet causam destrui. Patet per oppositam in simili, ideo enim praecise alteransinducens aliquid repugnans qualitati, corrumpit formam substantialem, quia ipsam necessario concomitatur qualitas talis; igitur quod est praecise corruptivum alicujus contingenter concomitantis, non potest corrumpere illud, quod sie contingenter concomitatur.

Praeterea, tunc peecata non differrent specie, quia sicut privationes unius boni, et privationes non habent distinctionem specificam nisi ab habitibus.

Eadem argumenta aliqua probant quod peecatum non est formaliter privatio seu corruptio eratie, licet hoc non probet primum, quia per primum peccatum mortale gratia tollitur totaliter; tamen aliud est hic speciale contra hoc,scilicet quod secundum. peecatum non erit peecatum, quia nihil corrumperet, quia peccatum natum est per se corrumpere, et gratia non inest, quas corrumpatur.

Secundum concludit hic, quia gratia est a solo Deo per creat onem, et ab eo solo conservatur,et quando destruitur, annihilatur, quia cujus productio est creatio, ejus destructio est annihilatio. Tertia etiam ratio (c) hic concludit, quia gratia est causa contincens, respectu rectitudinis in actu. Quarta similiter, quia peccata mortalia essent ejusdem rationis in formali ratione privationis.

Eadem etiam argumenta (d) aliqua concludunt contra justitiam sive virtutem acquisitam, quia licet illud non semper remaneat incorruptibile sicut natura, nec per uuinreum^- peecatum "mortale eorrumpatup, sicut grati4, non tamen est peecatum mortale per se privatio ejus, quia potest stare lan Hm 1sbo peeeante mortahter, quam in illo non peccante.

Et si dicis de illo, contra, intensius potest esse in illo peecante mortaliter, quam in illo non peccante, puta si iste habuit justitiam novem graduum, et alter decem eraduum, et iste habens justitiam decem graduum peccat mortaliter, ponamus quod corrumpitur in eo eradus decimus; ergo adhuc habet justitiam aequalem ili, qui non peecavit mortaliter; igitur si alter peecasset mortaliter simili peeeato, illud peeeatum in eo non repugnasset sus justitiae. novem graduum, et ita non corrupisset equeeam. Tertium concludit hic, quia quicumque talis habitus est tantum causa contingens. respecbu actus peccati.

SCHOLIUM.

Peccatum consistere in privatione rectitudinis debitae inesse actui, qui elici debuit, auctoritate et ratione, juxta propriam sententiam, probat Doctor.

Concedo igitur (ex juxta. solutionem questionis praemissam, quod peecatum est corruptio rectitudinis in actu secundo, non autem naturalis, nec cujuseumque habitualis; sed non intelligo de corruptione, quae est mutatio de esse a/| non esse, potest enim peccatum manere post talem mutationem justitie ab esse in non esse; sed intelligo corruptionem formaliter, sicut privatio dicitur formaliter. corruptio sui habitus. Hoc enim modo peccatum est formali- ter corruptio rectitudinis in actu secundo, quae opponitur illi rectitudini, vel privatio habitui, non quidem rectitudini, qua inest, quia tunc opposita simul inessent, nec qua prius iufuit illi actui, quia actus non manet, ut possit alterari ab opposito in oppositum, qua deberet inesse. Voluntas enim libera debitrix est, ut omnem acetum suum elieiat conformiter regule superiori, scilicet secundum divinum pracceptum, et ideo quando agit discorditer ab illa regula, caret justitia actuali debita. Haec est justitia qua ' deberet inesse actui et non inest, et haec. carentia inquantum est actus voluntatis defielentis, sicut dicetur in alia solutrome cest -formabhter" peccatum actuale.

Istud patet per auctoritates, primo per Augustinum Jib. de duabus animabus: Peccatum est voluntas. consequendi vel retinendi, quod justitia velat, et a quo liberum est abstinere. Hoc. est dictum -— breviter, "peccatum est velle vetitum, ita quod ipsa est ibi materialis, et pro tanto totum imputatur voluntati, quia totum estin potestate ejus. Vetitum autem vel prohibitum, est ibi formale, «quod significat discordiam a regula superiori. Similiter Ambrosius in lib. de Paradiso, et ponitur in littera: Peccatum est. celestium transgressio mandatorum, etc. Huic etiam consonat quod dicit Augustinus de Civit. lib. 'c. 8. In eo; inquit, fi mala voluntas, quod. si nollet, non fieret mala, et ideo non necessarios, sed voluntarios defectus justa consequitur. peena; deficit enim non ad. mala, sed. male, id est, non ad malas naturas, sed. ideo quia contra ordinem naturarum ab. eo quod summe est, ad illud quod minus est, etc. et quareeum ibi, quasi diceret, iste actus positivus volendi creaturam non est formaliter peccatum, sed carentia debiti ordinis in actu illo, quo illud debet amari propter summum bonum, a quo ordine deficit voluntas quiescens in bono creato, et iste defectus est formaliter peccatum.

Cum istis auctoritatibus consonat ratio, quia omne peccatum est injustitia formaliter, et tale peccatum talis injustitia, et per consequens privatio talis justitiee; erco peeeatum actuale est formaliter injustitia actualis; ergo et privatio justitie actualis, scilicet justiti;e quae deberet esse in actu.

SCHOLIUM.

Resolvit corollarie tres qusstiones. Prima, quomodo aversio sit de ratione peccati. Seeunda, quomodo privationes, in quibus consistunt peccata, distinguantur specie et numero. Teriia, qualiter unum peccatum sit aliis gravius specie et numero, cum sit privatio, de quo Scotus 4. d. 50. q. 6. et quodl.18. art. 3. Objicit pro duabus sententiis positis, n. 3. et solvit, solide ostendens per peccatum nihil ex ipsa natura perdi posse.

Ex ista solutione patet solutio ad illas quaestiones de peccato: Primo, utrum magis per se sit de ratione peccati aversio, quam conversio. Secundo, quomodo possint peccata mortalia; distingui specie, si formalis ratio est in aversione. Tertio, quomodo unum potest esse alio gravius, si sint aversiones ab eodem bono; non enim videtur privatio pura recipere magis et minus secundum Anselmum de Concept. Virg. cap. 9^.

Ad primum dico (f) quod aversia a fine ultimo potest intelligi du. pliciter: vel formaliter, vel virtualiter; formaliter contrarie vel negative sic. quod voluntas no- lit illum finem, et tale molle est odire; vel non velit cum deberet velle, et tale non velle, est omittere illud pracceptum :. Diliges Dominum Deum tuum. Virtualiter sic, quod quando aliquid est necessarium ad consequendum finem ultimum, voluntas aversa ab illo, in hoc, virtualiter a fine avertitur, sicut intellectus negans conclusionem, virtualiter avertitur a principio, et sic infirmus dicitur averti a sanitate, quando avertit se a potu amaro, sine quo non potest haberi sanitas.

Prima aversio secundum se est ejusdem rationis, nec includitur formaliter in quolibet peccato; est enim odium Dei speciale peecatum, et omissio istius praccepti: Diliges Dominum, etc. est aliud speciale peccatum.

Secundo modo, aversio est communis omni peccato mortali, quia in omni tali peecato mortali voluntas inordinate se habet respectu alicujus necessarii ad finem. Unde autem est illud necessarium? Dico, quod a voluntate divina praecipiente illud observari, si vis ad vitam ingredi; non ab alio syllogismo practico (hie enim non oportet quaerere moralem doctrinam Philosophorum, sed praccepta Dei in Scriptura) hujusmodi aversio a Deo est essentialis ratio peccati cujuscumque. Sicut enim formalis ratio rectitudinis est propria virtus 4n.actu finis seres ens «8 finem, sic et carentia rectitudinis talis est carentia propric virtutis a fine, quia propria aversio formalis ab eo, quod est necessarium ad finem: et hoc modo nihil aliud est aversio, nisi inordinatio voluntatis circa aliquid ordinatum ad finem ex praccepto divino, circa quod deberet ordinari.

Ex hoc patet secundum, quia eum privationes distinguantur specie ex distinctione habituum specifica, et numero ex distinctione habituum numerali, peccata quae sunt privationes quaedam ,scilicet rectitudinum, quae deberent inesse actibus, distinguuntur formaliter ex distinctione talium reetitudinum, ut quando debent haberi diversse rectitudines specie, sunt carentiae diversa specie; etita non per conversiones ad objecta, quae non sunt mala nisi materialiter, distinguuntur ipsa peccata; sed formalis ratio in eis distinguitur in comparatione ad rectitudinem aliam et aliam specie, quae deberet inesse; ita. etiam possunt plura peccata ejudem speciei inesse quae privant plures rectitudines, quie deberent inesse in diversis actibus succedentibus.

Ad tertium etiam patet, quia illud peecatum est gravius ex genere, quod opponitur rectitudini meliori; illa autem est melior, quae est fini immediatior, eceeteris paribus, hoc patet per simile in principio et conclusione; ille enim error est major, qui magis redundat in principlis, sive quo negatur conclusio verior et principio propinquior. Loquendo autem in eodem generc peceati mortalis, illud est. gravius in quo voluntas majori libidine peecat, quia quanto magis conatur, tanto perfectiorem actum causaret; et tenetur illi dare rectitudinem pronportionalem, si est ea- pax reetitudinis, vel magis cavere se ab illo, si non sif, capax rectitudinis, quam"ab alio actu minus repugnante, et ita illud omittendo magis peccat. Hujus exemplum est si intellectus errans circa unam conclusionem, habeat objectum magis necessarium, quam errans circa aliam eonelusionem. Error iste pejor est, pro quanto actus verus oppositus deberet esse perfectior.

Ex isto etiam faciliter apparet quod si peccata possent in infinitum continuari, nihil sequeretur inconveniens, quia quodlibet in infinitum bonum corrumperet non corruptione, quas est transmutatio, sed formaliter corruptione, quee est privatio, et hoc non boni, quod infuit, sed quod deberet inesse; infinita autem bona, hoc est infiniti actus recti, sunt debiti a voluntate, si in infinitum conservetur, et ideo absque diminutione voluntatis, et cujuscumque actus primi in ea, possunt infinita talia bona privari.

Et si objicitur contra istam viam pro aliis duabus, quae ponunt naturam corrumpi, vel gratiam; quod natura, probatur per illud Lue. 10. Plagis impositis, etc, Glossa: Peccatum vulnerat in. naturalibus, quod non esset verum si nihil auferret a perfectione natura, sed tantum prohiberet tales perfectiones ab actu secundo; quod gratia probatur, quia per peccatum mortale destruitur gratia, quod non esset, nisi peccatum esset formaliter corruptivum gratie, alias posset stare cum eo, quod est absurdum.

Ad primum respondeo, quod qui vulneratur, nullam partem sui amittit, licet continuitas solvatur, et per hoc reddatur minus habilis ad operationes suas, imo privetur bono usu sul. Natura enim integra manens, secundum Dionysium De Divinis nomin. vulneratur quando fit inhabilis ad usum rectum, quod fit per erebram carentiam rectitudinis actualis.

Ad secundum dico, quod peceatum non potest effective corrumpere gratiam, sed tantum demeritorie, ita quod prius voluntas avertit se naturaliter, quam Deus cesset naturaliter conservare gratiam; necesse est, autem omnem privationem esse alicujus positivi formaliter, cum quo impossibile est ipsam stare; non est igitur peccatum formaliter privatio gratie, quam non ex incompossibilitale destruit, sed ut demeritum.

SCHOLIUM.

Respondet ad argum. posita d. 35. et explicat optime quomodo peccatum sit corruptio justitize, etiam ejus quae antea non infuit.

Ad argumenta. Ad primum dico, quod dictum, factum, concupitum, ACcipitur tanquam materiale; sed dictum et factum, ut materiale remotum; sed concupitum dicit materiale proximum; contra legem Dei, diclt formale in peccato.

Ad secundum patet, quod distinguitur modo privationum, sicut privationes possunt distingui.

Ad tertium dico, quod est corruptio formaliter, hoc est privatio illius boni, quod inesset actui nisi ipsa esset, et privatur per ipsam. Et ad Augustinum, dico quod nocet illi in alio, non in se auferendo aliquid, quod sit de natura ejus, sed ab eo auferendo aliquam perfectionem sibi convenientem, scilicet justitiam actualem.

Et si objiecitur, ista justitia non infuit, ergo non potest corrumpi, patet responsio ex dictis, sequitur enim, quod non corrumpitur corruptione, qua est mutatio ab esse ad non esse; sed corrumpitur formaliter per hoc, quod ejus privatio inest, et non ipsa, sicut peccatum originale corrumpit justitiam originalem quam privat, non famen prius inexistentem, et ita illam formaliter corrumpit.

SCHOLIUM.

Resolvit quaestionem positam d. 34. peccatum, eo modo quo habet causam, esse a bono. et non dari summum malum seu Deum fictum Manich:orum; de quo vide Aug. et Epiph. citatos, d. 34.

Ad aliam (g) quaestionem, qua primo quaerebatur de causa peceati, dico quod peccatum eo modo quo potest habere causam, est a bono. Quod probatur, quia nullum est. primum malum, alioquin illud in se careret summa perfectione nata sibi convenire. Sed nulli nata est convenire summa perfectio, nisi summo bono in natura; igitur summum malum esset summum bonum in natura, et ita Deus, quia nihil aliud a Deo est summum bonum in natura. Et ad hanc haeresim, sequuntur multa alia inconvenientia non tantum contra fidem, sed etiam contra Philosophiam, quia destruit seipsam et includit contradictionem, quiasi ponatur summum malum primum ex aequo ad primum bonum, oportet quod illud sit. necesse esse, et omnino independens et impartitum, et tamen ista non conveniunt enti nisi perfectissimo; itaque si malum habet causam, non potest habere nisi bonum, loquendo de primo malo creato. Hoc patet per Augustinum 12. de Civ. c. 6. Ipsi sibi ipsis videntur fecisse voluntatem malam, etc. Ubi videtur velle quod propria voluntas sit causa cadendi 1mmoderate fruendo aliquo bono creato, id est, aliquo, quod est in potestate ipsius voluntatis, ita quod ipsa voluntas talis sicut ex se potest frui et non frui, ita moderate potest frui et non frui aliqiio bono sibi conveniente; et ita potest illud peccatum pri- mum esse immediate et primo sola voluntate.

SCHOLIUM.

Ponit tres vias aliorum diversas, de quo modo voluntas est causa peccati, et disputat egregie contra singulas; ex quibus tamen tribus bene intellectis, accipit unam solutionem de modo causandi peccatum, q. seg. a num. 9, Prima via est. quod volun- tas est causa per accidens ( sumpta accidentalitate ex parte caussae) peccati, hoc tamen ei convenit qua defectibilis est; hanc varie impugnat, n. 15. et 16. Secunda via, quod voluntas est causa per accidens peccati, accidentalitate sumpta ex parte etlectus; hanc impugnat, n. 17.

Sed de modo (h) ponendi diversimode dicitur. Uno modo, quod bonum est causa per accidens mali, et hoc potest intelligi dupliciter, vel quod aceidentalitas sit .ex parte causa,sicut Philosophus loquitur de causa per accidens, 5. Metaphysice, et 2. Physicorum, dicit quod Polyeletus est causa status per accidens; vel ex parte effectus, sicut dicitur ubi supra, quod causa per aecidens sunt casus et fortuna, ubi non est a liquid accidentaliter conjunetum causae per se, quod dicatur causa per accidens, sed est aliquid accidentaliter conjunctum effectui per se, quod dicitur effectus per accidens ejusdem causa, cujus effectus per se est intentus. Primo modo dicitur quod voluntas, non quidem unde voluntas, sed un dedefectibilis, est, causa peecati; et. hoc ulterius redueitur- in-. hoc. quod voluntas ex nihilo est. Et hoc videtur probari per Augustinum ubi prius, ubi dicere videtur quodsi quaerat aliquis :ur eam fecit, inveniet. malam voluntatem non ex eo incipere, quod facta est, sed ex eo quod de nihilo facta est.

Aliter ponitur ponendo accidentalitatem ex parte effectus, puta, quod voluntas per se intendat positivum in effectu, cui per accidens conjungitur deformitas; et istam deformitateimm non per se intendit voluntas, sicut est in fortuitis, sicut. patet per Dionysium de divin. non cap. 4. Nemo agit ad, malum aspiciens,eot multa similia ibi. Et similes auctoritates inveniuntur apud Philosophum: unusquisque talia eligit, qualia sibi videntur, 3. Ethicorum, etideo virtuosus bona eligit, et qua sibi sunt bona simpliciter sunt bona.

Contra primam viam arguitur sic (1): aut defectibilitas in voluntate est causa peceati per se, aut per aceidens. Si per accidens, ergo frustra ponitur; si per se, et defeetibilitas in. voluntate est a Deo, uf a per se efficiente, et. quidquid est per se in causato, inquantum causatum, est per se a causa ejus; igitur peccatum esset per se a Deo. Probatio assumpti, scilicet, quod defectibilitas sit a Deo efficiente, quia licet defectibilitas consequatur naturam creatam, quia est. ex nihilo, non tamen est effective ex nihilo, quia terminus a quo non dat effectui producto aliquam proprietatem sui; igitur defectibilitatem habet talis natura ab ipso Deo, sicut ab ipso eftieiente. Si dicatur, quod voluntas defectibilis est, causa per accidens peccati propinquior quam voluntas absolute, sicut secundum Philosophum 5. Metaph. cap. de causa ordo est in causis per accidens; propinquior enim est Polycletus quam album respectu statuse.

Contra hoc arguitur: primo, quia voluntas creata videtur esse convertibiliter causa respectu peccati, licet contingens; defectibilitas autem, qua convenit alicui inauanLuin est ex nihilo non est convertibilis; ergo magis proprie causa respectu peeeati est voluntas talis quam voluntas defectibilis.

Confirmatur ratio (k), quia idem sub eadem ratione propria, est proprium subjectum privationis et habitus, et etiam in causa libera quae potest in opposita, idem sub eadem ratione propria, est causa oppositorum, licet unius (lI) per se, et alterius contingenter et per accidens, vel amborum contingenter; sed voluntas, (ut voluntas) est subjeetum. proprium, et causa propria bonas volitionis, ergo et male.

Confirmatur iterum ratio, quia si voluntas, inquantum defectibilis peecat, ita quod defectibilitas sit per se ratio, vel proxima ratio peccandi, licet per accidens, sequitur quod inquantum defectibilis, non potest bene velle, et ita si peccat, non peccat, quia nullus peecat ineo quod omnino vitare non potest.

Praeterea, non potest (m) poni defectus actualis esse causa per accidens, quia tunc ante primum defectum voluntatis esset defectus; igitur tantum potentialis, sed non alterius rationis ab illo actuali, qui inerit, quia iste defectus potentialis non est proxima causa per aecidens, respectu actualis defectus alterius rationis; igitur erit idem defectus, ut potentialis respectu sus causae potentialis per accidens.

Respondetur, quod non est defectus potentialis, sed potentialitas ad deficiendum, et ita non sunt eaddin x caiodt npo euttadanma eb in potentia, et potentialitas in superfieie ad albedinem.

Contra, aut ista potentialitas in voluntate est activa aut passiva; non passiva, qvia voluntas inquantum passiva, non comparatur ad malum, ut causa, sed ut. subjectum; si activa, cum illa non sit nisi libertas eiconcereata, igitur redit propositum, quod libertas talis propria voluntati erit causa per accidens peccati; sed tantum valet dicere voluntatem istam esse causam per aceidens peccati, sicut dicere libertatem ejus esse proximam rationem causz per accidens peceati.

Contra secundam viam arguitur sic, quia tunc peccatum videretur esse casuale, sed casuale non est peccatum.

Praeterea, si tantum per accidens est voluntas causa peccati, quia praecise vult illud positivum ad quod sequitur ista deformitas; et Deus per se vult illud positivum ad quod sequitur ista deformitas; igitur non magis sequitur, quod voluntas creata peccet, quam divina.

SCHOLIUM.

Tertia via, quae videtur Augustini, peccatum non habere causam effieientem, sed deficientem; hanc impugnat dupliciter, et remittit resolutionem in q. seq. n. 9.

Tertio modo ponitur, quod peccatum non habet causam effieien- ' tem, sed defiecientem, et sic habet voluntatem pro causa deficiente, non efficiente. Quod confirmatur per Augustinum 12. de Civit. cap. 11. Nemo quaerat efficientem causam malce voluntatis, non enim est efficiens, sed deficiens, quia nec illa effectio est, sed defectio; deficere namque ab illo, quod summe est, ad id quo quod minus est, hoc est. incipere habere malam voluntatem. Causas porro istarum defectionum. eum efficientes non sint, ut dixi, sed deficientes, velle invenire tale est, ac si velii quisquam videre tenebras, vel audire silentium. Et in fine: Cum inquantum deficiunt. male. faciunt, et quid. factuni nisi vana, quae causas deficientes habent? Et idem ibidem cap. 9. in princ. Nec talem voluntatem facit, nisi defectio, qua deseritur Deus, cujus etiam. defectionis causa deficit.

Contra istud, quia tunc sequitur quod Deus sit causa peccati, sicut voluntas creata; hic enim deficere, est non efficere, sicut Philosophus dicit 5. Metaph. quod quemadmodum naute praesentia est causa salutis navis, sic ejus absentia est, causa periclitationis 1llius, et utrumque est in eodem genere causse. Ita igitur non efficere rectitudinem, quae deberet effici, est quasi causare effective vel defective peccatum. Sed hoc ita convenit Deo, sicut voluntati ereatzae, quod probo dupliciter: Primo, quia Deus non necessario causat, vel dat rectitudinem actui, quia nihil aliud a se necessario causat, elita potest non dare; igitur potest esse causa defectiva, respectu peccati, id est, non efficiens positivum, quod excluderet peccatum.

Secundo, quia prius naturaliter causaret totam istam rectitudinom si inesset, quam voluntas creata3; causa enim naturaliter prior prius naturaliter causat; igitur quando non inest, Deus per prius non causat, quam voluntas creata non causat, et ita voluntas creata ideo deficit, quia Deus deficit, id est, none ficit aliquid causando.

Hec ratio excludit quamdam reSponsionem, qua posset fieri ad primam rationem, quia Deus non deficit eum non causat, nisi prius demereatur voluntas creata. Istud non probat nisi quod non est prima non causatio ex parte Dei.

Etsi dicatur, secundum Anselmum de casu diaboli, c. 3. quod licet Deus dederit, tamen Angelus non accepit; non tamen, quia Deus non dedit, ideo Angelus non accepit, sed e converso, ita hic. Contra, accipio tempus, in quo voluntas peccat, et. divido in duo instantia nature Aet B;in A comparatur Deus ad voluntatem, ut causa prior;in PB, voluntas comparatur ad se, ut causa posterior; tunc quaero, aut in A Deus causat rectitudinem, et sequitur, voluntas etiam causat in P illam; alioquin si voluntas causaret in PB peccatum, oppositum rectitudini esset simul in voluntate, et per consequens, simul erunt in voluntate illud peccatum et rectitudo sibi opposita; igitur oportet dicere quod Deus non causat rectitudinem, et per consequens, quod voluntas in B non causat ;hoc enim pr:exigit naturaliter Deum in A, non causare.

Praeterea, in causis praeeisis, sl4 negatio est causa negationis, et affirmatio affirmationis, Deum causare rectitudinem in suo ordine causandi, est praeisa causa quare voluntas creata |causet eam;igitur ibi negatio est causa negationis. Major patet primo Poster. de habere pulmonem et respirare.

Ex his tribus viis, si bene intelligantur, potest colligi una solutio de modo quo voluntas est causa peccati; tamen, quia istud est solutio quartae quaestionis, an scilicet Deus sit causa peccati, dependet ex cognitione activitatis voluntatis creatas, respectu sul actus.

QUAESTIO II.

Utrum voluntas creata sit totalis causa, et immediata sui velle, ita quod Deus respectu illius non habeat aliquam efficaciam. immediatam, sed. mediatam ?

Alensis 1. p. q. 9. mem. 2. D. Thom. 1, p. q. 105. art. 5. et 1. 2. q. 79. art. 2. et hic q. 2. art.4. D. Bonav. Aic art. 1. q. Richard. art. 2. q. 1. Suar. 2. Met. d. 22. Bellarm. /. 2. de amiss. grat. c. A8. et 1. 4. de lib. arb. c.. quae omnes refutant sent. Durand. h?c q. 1. Aureol. etiam hic, quam putat Altis. l. 2. tract. 15. q. 4.esse probabilem, quamque tenuerunl Pelagius et sequaces, teste Staplet. 1. 4. de justif. scilicet, Deum non concurrere immediate ad. actum, qui est peccatum. Quomodo autem Deus non sit causa peccati, cum efficiat actum ejus, tradunt sententiarii hic, et D. Thom. cum suis 4. 2. q. 19. ubi Conrad. Cajet. Valent. Vasq. Zumel. Vide Scot. 2. Phys. q. 8. ubi Aretinus.

Ideo merito circa secundum quaesitum quaero sine argumentis, utrum voluntas creata sit totalis causa et immediata sui velle, ita quod Deus respectu illius non habeat aliquam efficientiam immediatam, sed tantum mediatam ? Et potest dici quod voluntas est totalis causa et immediata respectu suse volitionis, quod probatur per rationem. Primo, quia aliter ipsa non esset libera. Secundo, quia etiam aliter nihil contingenter causare posset. Tertio, quia aliter non posset peccare. Quarto, quia aliter omnino nullam 2aetionem habere posset. Quinto, ex comparatione ejus ad alias causas ere: atas.

SCHOLIUM.

Rationes suadentes sententiam quam tenent Durand. et Aureolus, nempe voluntatem creatam sine cooperatione immediata Dei posse elicere volitionem; ponuntur etiam auctoritates idem suadentes.

Ex prima via (2) arguitur dupliciter: Primo sic: nulla potentia habet perfecte in potestate sua effectum, qui non potest causari' ab ea immediate, nec ab aliqua causa, cujus causatio non est in potestate illius potentiae, causatio autem Dei non est in potestate voluntatis create, patet, sicut nec virtus agentis superioris est in potestate inferioris agentis; igitur si Deus necessario immediate concurrat, ut causa immediata respectu volitionis creatas, voluntas creata non plene habet in sua potestate illam volitionem. Propositio major assumpta patet, quia quod habet in potestate sua perfecte effectum, vel potest ex se solo in illud, vel causatio cujuseumque concurrentis est in potestate ejus, scilicet. quod illud causat, vel non. Exemplum de intellectu, qui si concurrat ad causandum volitionem secundum tertiam opinionem d'ost. 25. hujus librii non tamen causat nisi vOluntate causante, ita quod ejus causatio est in potestate voluntatis.

Juxta secundam viam (b), secundo arguitur sic: Quod ab alio determinatur ad aliquid, non habet perfecte illud in sua potestate; voluntas creata determinatur ex hypothesi a voluntate divina ad. hoc; ergo. Minor probatur, quia aut una voluntas determinat aliam, et non nostra divinam, patet, quia temporale non esti causa aeterni; ergo e converso, et habetur propositum. Aut neuira ali3m,. et tunc neutra erit movens mota, nec erit inter istas ordo essentialis; imo si voluntas divina non determinat nostram, sicut arguit secunda ratio, posset illa aliquid velle quod non fieret, propter voluntatem nostram non coneordantem.

Praeterea ex secunda via arguitur sic: Illud non est contingenter propter habitudinem sui ad aliquam causam, ad cujus eventum causa superior est determinata, cujus ocauss determinationem necessario sequitur determinatio omnium causarum inferiorum. Exemplum, si voluntas mea esset modo determinata ad unam partem, de seribendo eras, et non esset impedibilis, nec mutabilis; non esset meum scribere cras contingens ad utrumlibet ex habitudine sui ad manum, quia sicut voluntas est determinata modo ad alteram partem, ita in ipsa virtualiter sunt omnes causae inferiores ad idem. Et similiter ex quo illud determinatum est, ad cujus determinationem eftfectus determinatus erit, eventus istius effectus non. est simpliciter indeterminatus ad utrumque, saltem non est ejus esse contingens propter potestatem causae inferioris. Sed si voluntas divina sit causa immediata me volitionis, jam est aliqua causa determinata respectu ejus, quia voluntas Dei ceternaliter est determinata ad alterum contradictoriorum, et determinationem hujus causae necessario concomitatur determinatio voluntatis mese respectu ejusdem; alioquin simul starent Deum velle hoc, et hoc non fore; igitur illud velle non est contingens ad utrumlibet propter potestatem voluntatis mee.

Ex tertia via SCOurur. sic Deus sit causa immediata volitionis, constat quod erit causa prior voluntate; ergo prius natura infiuit. ad effectum, quam voluntas creata. Accipio ergo illud signum naturae, in quo Deus causat velle inquantum est prius illo signo, in quo voluntas creata agit ad illud velle; aut in illo signo Deus causat immediate rectitudinem, perfectam in. velle, et per consequens voluntas in secundo signo non peccat, quia non causat in effectu oppositum istius, quod prima causa causat; aut in isto primo signo Deus non causat rectitudinem perfectam immediate in velle; et sequitur quod voluntas in secundo signo non peccat, quia non potest tunc in velle rectum; in nihil enim potest ipsa in seeundo signo, nisi in illud quod causa prior in primo signo produeit; sed non habendo velle reetum, si non potest habere rectum, non peccat; ergo, etc.

Ex quarta via arguitur (o) sic: Si Deus sit causa istius volitionis, erit totalis causa ejus, quia voOlendo causabit eam; volendo autem est totalis causa perfectioris creaturae, puta Angeli, vel cujuscumque creature de nihilo; ergo sj volendo esset causa ejus, esset totaliter causa ejus; sed cum totali causa alicujus nihil aliud potest causare cum illa, in eodem genere causs; igitur voluntas nullam causalitatem haberet respectu volitionis suze.

Ex quinta via arguitur slc: SI aliqua est totalis causa creata respectu sui effectus, hoc maxime concedendum est de voluntate, quia ipsa est suprema inter omnes causas activas; sed aliqua potest esse totalis causa respectu sui ef fectus; ergo, etc. Minor probatur dupliciter: Primo, quia hoc non repugnat creature, licet enim aliquid sit totalis causa caloris effectiva, hoc tamen non ponit in eo aliquam infinitatem, nec perfectionem repugnantem creaturae. Si enim sit. causa univocea, non oportet quod excellat effectum suum in perfectione. Si autem est sequivoca, non oportet in infinitum excellere effectum, sed in aliquo gradu determinato.

Secundo probatur minor, quia illud est totalis causa alicujus, duod si esset, omni alio, per im- possibile, circumscripto, perfecte causaret illud; sed subjectum, si esset, omni alio circumscripto, per impossibile, adhuc causaret suam propriam passionem; ergo subjectum est totalis causa suc passionis. Ex hac minori dupliciter probata, infertur conclusio, quod voluntas potest esse totalis causa respectu sus volitionis, et ultra cum praeter totalem causam nihil aliud causet in eodem genere causc:e, alioquin idem bis causaretur, vel causaretur ab aliquo sine quo nihil minus esset, et sia sequitur quod Deus immediate non causabit istam volitionem.

Per auctoritates probatur propositum: Primo per illud Eeeles. 15. Deus ab imitio constituit hominem, et reliquit. eum. in. manu. consilii sui. Adjecit mandata et. praccepta sua; si volueris mandata servare, conservabunt te, et in. perpetuum fidem placitam facere. Apposuit tibi ignem et aquam, ad. quod volueris porrige manum tuam. Ante hominem vita et mors, bonum et malum, quod placuerit ei, dabitur illi.

Augustinus etiam 7. de Civit. cap. 20. Sic Deus res quas condidit adminiStrat, ut eas agere proprios motus sinat.

Anselmus etiam de Concordia prcdest. et gratie, diclt: Deus facit omnes actiones et omnes motus, quia ipse facit res, a quibus et an. quibus, et ex quibus fiunt, et nulla res habet ullam potestatem volendt aut faciendi, nisi ipso dante.

Ibidem etiam parte secunda Non ea Deus, quae predestinat, facit voluntate cogendo, aut voluntate resistendo, sed. in suo esse dimittendo.

Ad hoc etiam Commentator 9. Metaph. com. 7. super illud: Ergo possibile est, ut aliquid habeat potentiam, ubi dicit sic: Moderni ponunt unum agens omnia entia causare sine medio, scilicet Deum, et. convenit illis dicere, ui nullum ens habet propriam actionem naturaliter, et cum entia non habuerini actiones proprias, non habebunt essentias proprias sive potentias. Actiones enüm non distinguuntur, nisi per essentias diversas, et ista opinio est valde extranea a natura hominis, etc.

SCHOLIUM.

Contra dictam sententiam objicit quod tollit rationem meriti, et ordinem essentialem causarum; sed hse solvit, ponens modum quo hzee duo salvari possent, etiam negando Deum influere immediate in acetum liberum.

S1 hse via esset vera, posset secundum eam faciliter assignari, quomodo Deus non sit causa peccati. Loquendo enim, sive de materiali, sive de formali in peccato, totum esset causatum a voluntate, sicut a total! causa, et ita nullo modo a Deo, nisi mediate, quia Deus produxit voluntatem talem, qua posset sic et sic velle.

Sed contra istam viam objicitur, quia ista via non salvaret Deum esse causam meriti, cum meritum sib ita liberum, sicut peeealums et similiter non salvaret ordinem essentialem causarum, quia Secundum primam propositionem de causis: omnis causa primaria, etc. sed secundum istam viam causa primaria non influeret in effectum. nisi quia produxit causam istam.

Ad primum istorum potest dici, quod Deus aliquo modo est causa meriti, quomodo non est causa peecati, quia immediate causat in animam gratiam vel charitatem, qua per modum nature inclinat ad merendum, et quandocumque forma activa per modum natura est ab aliquo agente, etiam actio forma illius est ab eo. Et ex hoc etiam pateret, quomodo effectus aliarum causarum aliter essent a Deo, quam effectus voluntatis, quia iste causae determinate acceperunt inclinationem a. Deo, et necessitatem ad tales effectus, non sie voluntas.

Ad secundum diceretur, quia licet sit aliquando ordo causarum prineipalium et minus principalium, quarum neutra movet aliam, sicut se habent objectum et potentia cognitiva respectu actus ccenoscendi ex dist. 3. primi libri, aliquando autem sit ordo, ita quod principale movet minus principale, vel ad actum secundum vel primum, itae tamen quod si istae duae causse sint partiales, et inteorent per se unam causam totalem, sicut manus et baculus respectu motus pile, vel sicut Sol et pater respectu filii, tamen in causis totalibus, respectu suorum effectuum immediatorum, potest etiam esse ordo essentialis, ita quod causa secunda sit causa totalis immediata respectu sui effectus, sicut causa prima respectu sui effectus, et tamen essentialiter sit secunda, quia secundum suam causationem, sicut. secundum suum esse essentialiter dependet a prima, non tamen ita quod ista dependentia sit immediata effectus sul ad ipsam et ad causam priorem.

Et eum dicit illa propositio, quod causa prima plus causat, verum est, quia causat secundam. Exemplum hujus poni posset in causis essentialiter ordinatis alio modo causando. Si enim ponamus plures materias ordinatas in composito, respectu ultimas formae, non quaelibet istarum materiat respectu ultimae formae, ita quod quaelibet earum perficiatur ab ultima forma, sed solum ultima materia; quaecumque autem prior sit, perficietur ab aliqua forma priore, qua constituit materiale respectu posterioris.

SCHOLIUM.

Resolutive rejicit dictam sententiam nezcantem Deum influere in volitionem nostram immediate, quia tollit Dei scientiam et omnipotentiam, de quo DD. citati; et censetur oppositam erroneum, contra id Job. 10. Manus tue Domine, fecerunt me; et Psal. 146. Qui producil in montibus faenum, Joan. 5. Pater meus usque modo operatur, de quo Augustinus 3. de Trins s. et.

Contra istam (d) opinionem arguitur duplieiter: Primo, quia ex ipsa sequitur quod Deus non sit naturaliter praesceius futurorum. Secundo, quod non sit omnipotens. Probatio prime consequentis, quia non habet scientiam de futu-, ris contingentibus, nisi quia certitudinaliter novit determinationem voluntatis suae respectu eorum, ad qua voluntas sua est immutabilis et impedibilis. Sed s1 voluntas creata est totalis causa respectu sui velle, et ipsa contingenter se habet ad illud velle; ergo quantumeumque voluntas divina ponatur determinata ad unam partem eorum, quae dependent a voluntate creata, poterit voluntas creata aliter velle, et. ita non sequitur certitudo ex cognitione determinationis voluntatis divinae.

Probatio secunda consequentiae triplieiter: Primo, quia quidquid vult omnipotens, hoc fit; sed si velit volitionem meam fore, et ista est in potestate voluntatis mese, ut totalis caussa contingenter se habentis ad illud; ergo ipsa potest determinari ex se ad unam partem vel ad aliam indifferenter, et ita potest non fieri illud aliud, ad quod voluntas divina eam determinavit. Secundo, quia voluntas divina non potest' impedire voluntatem meam, nisi violentando eam; si enim ex se determinetur ad unam partem, ex quo determinata est ad unum, non potest impediri nisi violenter; sed voluntatem violentari ineludit contradietionem; igitur Deus non potest volitum a voluntate mea impedire. Tertio, quia voluntas omnipotentis producit volitum in esse pro tune, pro quando vult illud esse; non enim est alius actus voluntatis divine, respectu Angeli vel alicujus alterius creati, quo producitur in esse; sed si voluntas mea est totalis causa hujus volitionis, illa voluntas nullo modo producit istam volitionem in esse.

SCHOLIUM.

Resolvit formale peccati, scilicet privationem rectitudinis debite, non habere causam efficientem, sed deficientem; ejus tamen materiale positivum habere causam efficientem, cai per accidens accidentalitate effectus. annectitur formale. Addit improprie convenire voluntati ut sic, causare per accidens peceatum, quatenus scilicet contrahitur per limitationem, quam explieamus per esse defectibilem. Hoc modo ex tribus viis positis q. praeced. a n. 14. confieit unam viam explicandi,quomode voluntas sit causa peccati.

Propter igitur istas duas rationes de omnipotentia et omni- sclentia Dei, non tenendo istam viam, restat inquirere qualiter peccatum possit esse a voluntate creata, quoad primam quaestionem; et quomodo non a Deo, quoad quaestionem quartam.

Quantum ad primum dico, quod ex illis tribus viis, duabus, scilicet quae ponunt causam per aceidens respectu mali, et tertia quae ponit respectu ejus causam deficientem, potest colligi una solutio integralis talis. In peceato mortali concurrunt duo actus, scilicet positivus ut materiale, et privatio justitiae debitae ut formale. Respectu hujus privationis, nulla est causa efüciens, sed tantum deficiens, secundum tertiam viam. Voluntas ' enim, quae est debitrix dandi reetitudinem suo actui, et non dat, defielendo peecat; hoc est ergo formaliter peecare, scilicet causam hujusmodi liberam non dare debitam rectitudinem suo actui, quam tunc posset dare.

Ex hoc apparet illa via, de eausa per accidens. Licet enim ista causa non causet formaliter quod est in peccato efficiendo, sed defielendo, causat tamen efiiciendo aliquod positivum, eui annexus est iste defectus deficiendo causatus; et ita stant auctoritates Dionysil de aceidentalitate ex parte effectus. Est etiam accidentalitas ex parte causae non proprie, sicut album dicitur esse causa sedificandi aeeidentaliter, et universaliter omne quod accidit causae per se, ita quod facit unum per aecidens cum ea, sed extendendo accidens ad quodlibet quod est extra per se rationem alicujus, (quomodo diffe- rentia dicitur accidere generi) hoc enim modo illud, quo voluntas nostra specifice est haec voluntas, accidit voluntati in communi, quia voluntas in communi est perfectio simplieiter, propter quod ponitur formaliter in Deo. Et voluntas sub ista ratione non est proxima causa etiam contingens respectu peecati, quia tunc quodlibet inferius sub ipsa haberet talem rationem causalitatis, et ita voluntas divina.

Sed voluntas contracta per differentiam aliquam ad voluntatem creatam, quam circumloquimurper hoc quod est limitatum, est proxima causa defectiva, et per hoc causa per accidens respectu peccati, et ideo accidentaliter etiam ex parte cause, accipiendo voluntatem in communi pro causa, quia pro quanto intelligitur ista differentia superaddi, accidit sibi per accidens esse causs, respectu peccati, sicut. si diceretur quod animal non est per se causa intelligendi, sed per accidens, quia animal perfectissimum intelligit; non quod perfectissimum sit propria ratio intelbgendi, quia animali simpliciter aecidit,. sed: rationale, quod animali accidit, ut differentia generl, quod rationale eireumloquimur per hoc quod est perfectissimum.

Ita in proposito illam differentiam specificam, qua voluntas in communi contrahitur ad voluntatem creatam, quae contractio vel differentia nos modo latet; circumloquimur per hoc, quod est esse limitatum, Nel defectibile, wol ex nihilo; et isti toti attribuuntur actus isti tanquam causa magis propriae quam voluntati de se. Quod verum est si intelligatur de hoc contracto, scilicet de ista voluntate in specie; e1enim convenit non tantum per accidens, sicut voluntati in communi, sed quasi causae propinqua, ita quod cuilibet tali voluntati potest convenire, et nulli alii, et hoc modo debet intelligi prima opinio de defectibilitate voluntatis.

SCHOLIUM.

Ponit tres auctoritates, quibus ostendi videtur Deum non posse esse causam peccati, et eas eleganter impugnat. Impugnatio loci ex Anselmo obseura est, quia non affertur ipse loeus. Dicit eum Deus possit annihilare voluntatem, tamen non posse auferre ejus rectitudinem, quae stat in hoc quod velit id quod Deus vult eam velle, nam si vellet auferre ei reetitudinem, non vellet eam velle eonformiter suo velle; contra hoc arguit Scotus.

Sed tunc restat (e) videre, quomodo voluntas defectibilis sit causadeficlens respectu peccati, aliter quam divina voluntas, imo quod ipsa sit causa, et divina voluntas non sit causa, et hoc quantum ad solutionem. quarte quaestionis, ubi dicitur et tenetur communiter, quod voluntas divina non potest esse causa peccati. Ad quod possunt poni tres rationes istorum:

Prima talis, Augustinus 83. q. q. 3. Nullo homine sapiente auctore, fit. homo deterior, tanta enim est ista in homine culpa, ut in homine sapiente non cadat; est, autem Deus omni homine sapiente praestantior; non igitur Deo auctore fit homo deterior, ut vult ibidem Augustinus quest. 4.

Item in eodem lib. q. 91. Qui causa est omni enti ut sit, non est causa non essendi, vel ut non sit, quia illud, quod est ab eo inquantum est, bonum est. Est autem Deus causa omnis boni; non est ergo Deus causa non essendi alieui; ergo nec causa peccati alicui, quod formaliter est non esse.

Tertia ratio est Anselmi de lib. arb. cap. 8. Cum Deus omnem substantiam, etc. Quaere ibi.

Contra istas rationes instatur, primo contra primam, quia homo sapiens tenetur ad servandum praeceptum Dei, et ideo non polesreo auctore alius esse deterior, nisi ipse peccet, et ita fiat non sapiens; non enim in potestate ejus est libere cooperari alii ad bene agendum vel non cooperari; quod si esset, posset non cooperari manens sapiens, et ideo eo auctore, esset alius deterior, id est, eo non efficiente bonitatem in actu alterius, alius non bene ageret. In potestate autem Dei est libere cooperari voluntati creatae ad bene agendum vel non cooperari; ergo ipso reote manente, potest non cooperari voluntati create, et ita ipsa peccabit.

Confirmatur ista ratio, quia sicut Deus prius naturaliter agit ad actionem rectam, quam voluntas creata, si actio esset recta, ita videretur quod Deus prius non ageret, quam voluntas creata non agat, quando actio esset non recta.

Contra secundam rationem arguitur, quia causa necessaria sive naturalis respectu entitatis tantum, non est causa non essendi, quia talis agit secundum ultimum potentia suae, et ita non potest non agere illud quod nata est agere. Sed Deus non est talis causa essendicreaturarum,secundum quodcumque esse, respectu cujus potest esse principium agendi, cujus ulterioris esse jcarentia est malum; ergo Deus potest esse deficiendo causa mali.

Praeterea, quare potest Deus magis esse causa poenae quam eulpoe, cum poena sit formaliter malum sicut eulpa ? Ita enim est simplicitermalum, non frui Deo, et per comparationem ad bonum quod privat, et percomparationem ad naturam cui nocet, sicut non dilieere Deum actu meritorio in via, et tamen ista poena conceditur esse a Deo, secundum Augustinum primo Retract. 25.

Praeterea, tantum malum est privatio gratise in se, et in natura illa a qua privatur, sicut est privatio rectitudinis justitiee; sed Deus potest esse immediata causa privationis gratie, imo est causa hujus quandocumque gratia annihilatur, quia ipse solus potest ali quid annihilare, et. maxime illud quod ipse immediate conservat; sicut igitur desistendo ab actione, id est, non conservando gratiam, potest esse causa non essendi gratiam, ita non agendo, potest esse causa carentice rectitudinis in actu elicito.

Contra tertiam rationem argultur, quia videtur concludere, quod homo non possit peccare, quod consequens est falsum; igitur ratio non concludit. Quod autem illud eonsequens sequeretur ex illa ratione, probo: possum peccare in A; ergo Deus potest non velle me esse rectum in A, sequitur enim in illis de inesse, si pecco in A, ergo non vult me esse rectum in A, quia ex opposito sequitur oppositum. Si vult me esse rectum in A, sum rectus in A, et ita non peeco; sed si non vult me esse rectum in A, non vult me velle illud in A, quod vult me velle in A; ( hoc enim est esse rectum secundum rationem ejus, velle quod Deus vult me velle) ereo Deus potest non velle me velle in A, quod ipse vult me velle in A, quod est impossibile.

Quod si dicatur rationem concludere, quod Deus non possit de potentia ordinata auferre rectitudinem voluntatis sine actu voluntatis, contra, ratio hac absoIute-ostendil, quod sequatur ex ratione illa absolute voluntatem meam non posse peceare. Similiter si eoneluderet hoc sme actu voluntatis mes, concluderet de Deo secundum potentiam absolutam; intendit enim inferre contradictoria. Unde subdit: Nihil impossibilius, vel saltem seque impossibile, sed contradictoria non sequuntur, nec est hoc possiblle etiam potentia Dei absoluta; quodlibet. enim aliud.. se Deus contingenter vult, et contingenter conservat, quia potest non conservare.

SCHOLIUM.

Explicat exemplo quomodo defectus contingit quandoque ex una causa, non ex altera, licet effectus sit communis; sic defectus peeeati est a. voluntate creata, quia divina quantum est ex se causaret rectum, si hse conecurrens vellet, et ideo non causat, quia hae non causat. Ex quo patet clare, Deum non predefinire absolute acetum peecati, nulla cooperatione nostra previsa, alioquin, certe non esset paratus quantum est ex se, actam bonum causare, si antequam videret quid ego essem facturus, decrevit talem actum a se, et a me fieri debere. Sic sentire videntur Scotiste, Leuch. Bassol. hic Tartaret quodl. 18. Anzles,'q. 7.2. 1; prim. Bt differt Major. inf. d. 43. q. ult. dieens Deum esse tantum causam universalem peceati; Vega. 2 in Trid. 15. Faber in primum, d. 39. et 54. cap. 5. qui ponit expresse scientiam conditionatam secundam Scot. ne admittat decretum. predeterminans nostros actus, ante omnem praevisionem nostrae cooperationis; Herrera hic dist. 38. q. 3. not. 5. comparans concursum Dei ad peecatum concursui Solis cum planta, quem haec determinat, non e contra, et q. 4. ad 4. ubi explicat quomodo Deus est tantum causa universalis respectu peccati. Vide ipsum ibidem q. 6. not. 6. Adde secandum Scot. non stare libertatem, causasuperiore proveniente secundam, et agente ad unum oppositum, ita habet 4. d. 49. q. 6. 8 Dico ergo. Quod si admittatur scientia conditionalis quam videtur Scotus variis locis insinuare, salvari possunt decreta aeterna Dei, de omnibus actibus notris, illesa libertate, vide quod notavi 1. d. 39. Quod vero causa secunda determinet causam primam, ad huncvel illum effectum, docet Scot. expresse 2. physice. quaest. 8. S Quantum ad quartum.

Ad solutionem istorum objeetorum(f), et solutionem principalem istius quaestionis, dico quod quando duae causs partiales conceurrunt ad effectum communem ambarum, potest esse defectus in productione effectus ex defectu unius causc concurrentis praecise, et non alterius. Exemplum, ad velle secundum opinionem tertiam, dist. 25. hujus, concurrit intellectus et voluntas libera; potest igitur esse defectus in eiu isto ex defectu voluntatis, licet non praecedat defectus in cognitione.

Ita igitur si ad velle voluntatis create, concurrunt duae voluntates, sellicet voluntas creata et divina, potest esse defectus in ipso velle ex defectu alterius causs, et hoc, quia ista causa posset rectitudinem dare actui quam tenetur dare, et, tamen non dat; alia autem licet non teneatur eam dare, tamen quantum est ex se daret, si voluntas creata cooperaretur. Universaliter enim quiquid Deus dat antecedenter, daret, illud consequenter quantum est ex se, nis] essel impedimentum; dando autem voluntatem liberam, dedit antecedenter opera receta, quae sunt in potestate voluntatis, et ideo quantum est ex parte sui, dedit rectitudinem omni actui voluntatis, et voluntati ex consequenti daret, si ipsa voluntas quemeumque acetum eliciitum recte aceret ex parte sui. Ist igitur defectus in effectu duarum eansaprum non propter defectum causae superioris, sed inferioris, non quia causa superior causet rectitudinem in effectu, ^et inferior obliquitatem, sed quia causa superior quantum est de se, causaret, si causa inferior secundum suam causalitatem causaret, et ideo reetitudinem non causari, est propter hoc, quia causa secunda quantum ad se pertinet, non causat.

Et si objicitur de illis duobus instantibus naturae, sicut objectum est, quod Deus in primo daret rectitudinem actui, respondeo et di.€0, quod prioritas qua includit ea posse esse sine se invicem absque contradictione, non est ordo in causis, ut causant effectum communem, sed simul causant; sicut enim loquendo de diversis generibus causarum, non prius natura materia materiat, quam efficiens effieiat, quasi sine contradictione possit esse materiatum, et non effectum, vel e converso, sed tantum prius natura, hoc est perfectius una causat quam alia; ita in eodem cenere causa, diversas causae ordinate licet habeant ordinem secundum perfectius et imperfectius causare, non tamen habent prioritatem nature, qua dicat posse esse sine se invicem respectu tertii. Imo, sicut in uno instanti naturae materia materiat, et efficiens efficit, ita duse causae efficientes ordinate in uno instanti nature causant effectum communem, ita quod neutra tunc causat sine altera, sed quod effectus non rectus causetur, hoc non est nunc propter causam priorem, quae quantum est ex se, recte causaret, si secunda ccausaret, sed propter defectum secunde, quae in postestate sua habet concausare causae prima, vel non concausare, et si non concausat illi, ut tenetur, non est rectitudo in effectu communi ambarum.

Ex isto respondetur ad objectiones (g). Ad primam, quod sapiens non tantum, quia tenetur ex pracepto non subvertere proximum, ideo non 'potest esse auctor, quo proximus est deterior. Sed ex perfectione sapientis est,quod manens sapiens non potest esse prima ratio deficiendi, et quoad hoc bene tenet ratio Augustini; est enim omni sapiente praestantior, id est, voluntas ejus est simpliciter perfectior, quia ipse non est prima ratio deficiendi alicui, cui ipsa potest coagere.

Ad secundum dicitur, quod etsi non necessario causet entitatem competentem huic actui, tamen ita disposuit, quod quidquid dat antecelenter, dat quantum est ex parte sui consequenter.

Sed tunc est, dubium, quantum ad principalem questionem, licet enim salvetur quod peccatum non adscribatur Deo, sicut causs, sed voluntati create, non tamen ostendit, quod Deus non possit esse causa prima deficiendi; ex quo enim liberet causa rectitudinem, et per prius quam voluntas creatae, videtur semper stare quod prius possit non causare rectitudinem, quam voluntas creata non eauset, et ita potest esse ratio deficiendi, licet non sit propter illam legem suam quam dedit, quidquid Deus antecedenter dat, etc.

Respondeo, quod Deus (h) in se peccare non possit, patet per hoc quod non potest a se averti; nec formaliter, quia non potest se non diligere summe et ordinate, et cum omnibus eireunstantiis requisitis, alioquin vel non posset se ordina. te diligere, vel posset mutari, quorum utrumque est impossibile; nec etiam virtualiter potest a se averti, quia nihil aliud a se est necessarium sibi ad volendum se; quodcumque enim aliud a se est, quia ab eo volitum, et hoc modo volitum, et pro nunc, et pro tunc, ex hoc est sic ordinate volendum.

Sed quare in voluntate increata non potest esse prima ratio deficiendi.

Respondeo, si Deus non causat libere rectitudinem, quae deberet esse in actu voluntatis creats, et hocc propter libertatem voluntatis suc, non autem propter defectum voluntatis creatae non voluntarie cooperantis, non est tunc causa peccati in voluntate creata, quia non est ibicarentia justitiee debitz. Non enim est justitia debita a voluntate creata, nisi inquantum in potestate ejus est reote agere, ita quod nulla intelligitur subtractio causae prioris, propter cujus defectum non possit voluntas recte agere; siigitur Deusesset prima causa non agens rectitudinem, actus non rectus non esset peccatum.

Ad aliam objectionem de pcena, patebit in questione 3. istarum 4. quaestionum. Ad aliud de gratia, patet ex dictis, quia si Deus immediate subtrahendo manutenentiam suam annihilaret gratiam, sine defectu voluntatis in operando, ista carentia non esset. peccatum, quia non esset carentia justitia debitae. Voluntas enim non est debitrix istius justiti:e, nisi inquantum in potestate ejus est conversare eam, ne scilicet demeritorie corrumpat eam. Licet igitur majus malum sit privatio gratie quam privatio ju-; stitiee actualis, tamen ista potest, esse a Deo non agente, id est, non conservante, sed non primo non' agente, sed ideo non agente, quia voluntas demeruit illud propter quod Deus subtrahit conservationis suae manutenentiam a gratia. Sed respectu illius privationis rectitudinis actualis, si est primum peccatum, non est aliquod peccatum praecedens vel demeritum, propter quod Deus posset se subtrahere, ut illa rectitudo non insit, quantum est ex parte Dei; igitur nee privatio gratie est peccatum, nisi inquantum est justitivee debitae qua voluntas demeritorie se privavit, licet a Deo non causante sit. ista annihilatio gratis; sed si ista annihilatio esset non propter aliquam obliquitatem in voluntate priorem, ista non esset peccatum.

Ad illud contra rationem (i) Anselmi potest dici, quod non concludit contradietionem, quia sequivocat de velle. Nam rectum velle includit voluntatem velle quod Deus ' vult eam velle; vult itaque voluntate signi et antecedente, non voluntate beneplaciti et eonsequente. Nam pro instanti, pro quo voluntas creata peccat, Deus non. vult eam velle hoc voluntate consequente, vel voluntate beneplaciti; quando igitur infertur, quod Deus non vult me velle, quod vult me velle, non est contradietio, quia negatur voluntas beneplaciti et consequens, et affirmatur voluntas signi et antecedens; alioquin enim ut argutum est, videretur absolute quod voluntas creata non posset peeeare, quod falsum est, et quod Deus de potentia absoluta non posset auferre rectitudinem a. voluntate creata, vel ab actu ejus, absque demerito voluntatis create, quorum utrumque est falsum.

(j) Tamen exponendo rationem suam ibi potest dici, quod sua ratio probat quod Deus actu positivo non potest auferre rectitudinem voluntatis, quia tunc volens auferret, et ita volens voluntate benepasenn-et- -per- eonsegsens - voluntate beneplaciti vellet me non velle, quod vult voluntate antecedende. me velle. Sed. hoc. eonsequens, licet non includat contradietionem, est tamen falsum, quia quidquid vult voluntate antecedente, hoc vult voluntate beneplaeiti et consequente, quantum est de se,^si non ponatur impedimentum inu voluntate creata; sed si aufertur a voluntate mea, sine actu meo, ego non pono impedinienbum; Iierur hoc oasu posito ipsum Deum velle voluntate beneplaeiti me non velle, quod vult voluntate antecedente me velle, est falsum, licet non ine!udat contradietionem, et tunc non probat plus ista ratio, nisi quod sine demerito voluntatis creatae, non potest Deus de potentia ordinata, auferre voluntati rectitudinem. Sed non probat hoc de potentia absoluta, nec etiam probat, quod Deus non posset negative auferre, et hoc propter demeritum voluntatis create.

SCHOLIUM.

Respondet ad argumenta posita d. 34. ad primum, explieat bene illud Math. 7. Yon potest arbor bona, etc. Ad tertium, quomodo finitum dividitur in infinitum secundum proportionem, et non secundum quantitatem.

Ad argumenta principalia primae quaestionis. Salvator intelligit per arborem actum interiorem, et per fructum actum exteriorem; et inerepat hypoeritas, id est, Phariseeos, monens eos, ut conforment actus exteriores !nterioribus, et e converso, ut scilicet appareant, quales sunt, ei.e converso.

Ad secundum, quando est causa efüciens, similitudo est inter causam et causatum, licet remota in causis acquivoecis; hiec autem non est causa efficiens, sed deficiens respectu. peccati.

Ad aliud dico, quod illud est ab efficiente non efficiendo, sed deficiendo, non est ad finem debitum.

Ad aliud dico, quod nullum malum esta malo. Cum probatur, dieo quod uno modo potest malum intelliei per privationem partium ejusdem nature; alio modo per privationem. perfectionum convenientium tali naturae. Primo modo est processus in infinitum secundum partes ejusdem proportionis, secundum quod infinitum dividitur in infinitum secundum proportionem, et non secundum quantitatem; ita enim posset ab aliqua natura auferri pars et pars, et sic secundum partes ejusdem proportionis, et sic in infinitum. Seeundum autem partes ejusdem quantitatis, status est non ad. malum, sed ad nihil, quomodo est status in divisione continui ad nihil, si partes divise destruerentur.

Secundo modo (k) dico, quod licebL illud quod est bonum alicui, cujus carentia est malum ei, posset, auferri ab eo ista natura subtracta dupliciterper modum praedictum, scilicet. secundum partes ejusdem proportionis, et sic proceditur in infinitum, vel ejusdem quantitatis, et sic stat ad nihil; alius tamen processus est ibi, secundum quem natura perfectibilis est melior, et perfectio sibi correspondens est melior, qua tamen caret; et hoc modo est status in: malo, scilicet ad upum bonu: creatum carens summa perfectione sibi conveniente; et hoc modo supremus diabolus vel aliqua creatura factibilis nobilissima, quae caret perfectione sibi proportionata, diceretuP summum malum; sed a tali malo summo. non sunt ta- lia mala positive, nec positivum a positivo, neque privatio a privatione.

SCHOLIUM.

Respondet ad argumenta in initio quaestionis primae hujus dicit. Explieat ad seeundum, et supra S Propter igitur, et 8 Ad solutionem, ideo Deum causando actum peccati, non esse auctorem ejus, non vero sic, quia nos tenemur ponere rectitudinem ex praecepto, ille non. Eodem enim modo concurrit Deus ad actum quando subest malitiz, et ad similem actum in amente, nec potest subtrahere suu:n concursum abusuro ad. peeeatum, nisi vel tollat libertatem, vel causae rationales instar truncorum nihil operentur, quod est ordinem universi mutare; sic etiam homo exeusatur, dando alii gladium quo videt eum injuste oceisurum, si sine magno ineonvenienli denegare nequit. Ita omnes Scotist:e, et D. Bonaventura hie abii 2cus sU 01.30 Salas.. £raot. 13. d. fO... n. 98. borca 1. 2.. de; peeeat. d. 32. ad hune sensum exponens D. Thomam.

Ad argumenta quartae quaestionis dicitur, quod etsi peccatum sit a voluntate creata, non tamen est a Deo, quia Deus non primo üeneit. "sed. quamtum est ex parte sui omnino non deficit, sed tantum est defectus in actione propter deficere secundae in agendo; nec etiam potest Deus prius deficere, ibasguod "defectus in, eflectu. Sit peecatum, quia siipse primo non ageret, carentia rectitudinis in actu non esset debita.

Cum probatur de causa superiori et inferiori, respondeo, hoc est verum de causa efficiente, non deficiente. Cum confibrmatur de aliis, ut de causis naturalibus, dico quod istae non possunt causare nisi secundum illam inclinationem, quam acceperunt a causa superiori, et confirmantur illi; voluntas autem accepit libertatem, ut possit agere conformiter causae superiori, vel difformiter, hoc est, quod quantum est ex se, causaret quod causa superior causat, et hoc sibi conformiter vel difformiter.

Ad secundum, concedo antecedens et nego consequentiam. Et ad probationem eonsequentia dicitur, quod non propter hoc solum imputaretur peecatum voluntati create, quia ipsa per accidens causat defectum, sed quia ipsa tenetur agere recte, inquantum effectus est sub potestate sua, et non agit reete; non sic autem tenetur voluntas divina, et ex haec ipsa iln se peccare non potest, neque etiam ipsa potest non causando primo deficere respectu rectitu-; dinis debitae in actu, ita quod tune fiat debita, quando non est ex defectu voluntatis creatae.

SCHOLIUM.

Respondet argumentis positis q. 1. hujus num. 2. suadentibus actum peecati non esse a Deo immediate. Ad primum, ostendit Deum velle multa voluntate beneplaciti, quae prohibet voluntate signi. Ad secundum, ait actum voluntatis creatae non esse actum voluntalis Dei, sed eiffectum talis actus.

Ad argumenta in oppositum, quae probant, quodactus substratus peccato non sit a Deo, respottideo, (D) ad primum dico, quod multa vult. Deus voluntate signi, quae prohibuit. voluntate beneplaciti, et noluit omnia fieri, quae prae cepit, sicut noluit Isaac immolari, quod tamen praecepit. Ejus autem. quod vult Deus voluntate beneplaeiti, oppositum aliquando praeceepit, et hoc est. signum voluntatis duplieis; et duplicitas est, quando aliquis est finis praccepti consonus rectae rationi, sicut ibi fuit manifestatio praccepti Abrahs, sicut patet Genes. 22. Tentavit Deus Abraham.

Ad aliud dico, (m) quod illud quod est formaliter actus voluntatis mes, quo scilicet voluntas mea vult, non est actus voluntatis divina, sed effectus ejus, quia voluntas divina semper est ordinafx. et actus: ejus. Peolus, 6t ISte actus voluntatis mese est inordinatus, quia caret rectitudine debita. Iste autem actus a Deo causante, est ordinate volitus sicut materiale respectu causantis, quemadmodum in nobis actus noster materialiter est bonus, quia potest esse ex charitate 'elieitus; sequitur igitur quod velle divinum sit simpliciterperfectum, quia ex charitate elicitum, et habet finem optimum, et ita opus exterius istius velle, quod est meum velle, est ordinatum materialiter, sive secundum quid; inordinatum autem simpliciter, inquantum est actus, quo formaliter voluntas mea vult.

Ad ultimum dico, (n) quod voluntas divina non est regula voluntatis mese vel voluntatis create quantum ad rectitudinem, quoad ipsum volitum, ut scilicet voluntas creata concordans voluntali- dh. in .volilo.. sit. recta; sed est regula inquantum est volens voluntatem creatam sic vel sic velle, et hoc volendo voluntate signi et antecedente, non autem semper voluntate beneplaciti et consequente.

SCHOLIUM.

Hic circa quaestionem d. 36. tractat celebrem quaestionem,utrum peccatum sit pcena? Et D. Bonaventura hic a. 1. qd. 1. cum Magistro, "Rich. a. 1, q. 1D. Thom.de malo; q. 1. a. 4. Mayr. Bassol. Gab. hie, Valentia 1.2. d. Ovq. ds tp. 3 Ganus,. dicunt uwmum peccatum secundum se,esse poenam alterius. Sed Scotus S Sed iste modus, rejicit sententiam Magistri, et docet prenam hujusmodi esse a Deo non efficiente nec deficiente, sed deserente, id est, permittente seu non dante auxilia quibus evitaretur. Si enim non daret necessaria ad evitandum peccatum, nec assisteret quantum est de se, ad ponendam reetitudinem, tolleretur libertas, ut docet Sceotus contra Magistrum d. 8 Sed iste. Non tenet ergo Scotus, ut ei imputatur, peccatum secundum se, esse poenam saltem proprie, qua a Deo iniligi posset, nec etiam citati DD. id voluerunt, alias Deus esset auctor peceati; sed lato modo de peena loquuntur, quatenus sumitur pro quoeumque incommodo: vel volunt peccatum, quoad incommoda quas affert, esse poenam, juxta id Augustini 1. Confess. 12. Jussisti Domine et ita est, ut. pana sua sil. omnis animus $inordinatus. Et jaxta hs:c explicandae sunt multe auctoritates sonantes peceatum esse poenam. Vide Herreram hic disp. 42. q. 1. qui late explicat Scot. pophonpsd. 2:rqueda as 4. et-1. p; q. 49. a2 516: ponit 4. conditiones pcens. Prima, quod sit restaurativa ordinis perversi a culpa. Secunda, eonducens ad justitiam. Tertia, bona communi bono. Quarta volita a Deo, et nulla harum convenit peccato secundum se.

Ad questionem (0) tertiam in ordine. Dico quod omne peccatum est poena, et unum peccatum potest esse poena alterius. Primum probo, quia poena formaliter est carentia boni convenientis voluntati et volenti, ita quod si distineuamus in voluntate affectionem boni justi et boni commodi, patet quod ablatio boni commodi poena est, quia conveniens ei. Sed bonum justiti:e est magis conveniens voluntati, quam bonum commodi; igitur ejus ablatio per se est poena. Probatio minoris, quanto perfectibile est perfectius, et per consequens perfectio correspondens, tanto eorum major est convenientia et melior, et privatio pejor. Sed voluntas inquantum habet affectionem justitiv, id est, inquantum libera est (loquendo de justitia innata), est. simpliciter nobilior seipsa, inquantum habet affectionem commodi, et hoc convenit sibi simpliciter; igitur major et melior est convenientia justiti:e ad voluntatem absolute, quam boni commodi ad voluntatem; igitur ablatio istius est simpliciter poena, et major poena, quam ablatio cujuscumque eommodi alterius a justitia, et in hoc bene verificatur illud Augustini lib. Confessionum :. Jussisti. Domine, et ita est, ut omnis inordinatus animus pona sit sibi. Et idem tertio de Lib. arb. Neque enim ad momentum est dedecus culpe sine dedecore justitie, ut scilicet ipsa voluntas seipsam privans justitia, in hoc se privat maximo bono sibi conveniente, cujus carentia est sibi formaliter major poena, quam carentia alicujus boni commodi, qua infertur propter talem eulpam. Et inde est, (p) quod poena dicitur ordinare eulpam, quia ex quo Deus non vult culpam auferre, non potest melius sive ordinatius anima culpabilis esse, quam quod sit in poena, quae non est tantum malum formaliter, quantum est culpa, quia naturam manentem sub culpa ordinat.

Et si objicitur quomodo potest eadem carentia justitie esse formaliter culpa, et poena formaliter.

Respondet Magister distinguendo earentiam inquantum est privatio boni active vel passive. Primo modo est culpa, seeundo modo est poena. Hoc potest sic exponi, quod ipsa eulpa est a voluntate, ut causa activa, sed tamen deficiente, et lpsa poena est in voluntate, sicut in subjeeto, quod per culpam privatur bono conveniente; quod quidem bonum debitum erat, inquantum voluntas secundum primam rationem, scilicet inquantum potuit agere ad rectitudinem sibi debitam, et non egit, et ideo primo modo est culpa, et sic voluntaria, quia in potestate voluntatis, ut causa activa. Sicut praesentia ad proram dicitur in potestate naute, per quam posset salvare navem, si praesens diligenter laboraret. Secundo modo formaliter est poena, quia corruptio sive privatio boni debiti in voluntate, et maxime sibi convenientis, et ut sic non est formaliter voluntaria, quia voluntas inquantum subjectum non habet formam sibi inhaerentem in sua potestate; et ita privatio justitiae debitae inhaerens vo- luntati, est contra inclinationem naturalem voluntatis, magis quam quaecumque carentia boni eommodi non justi, vel praesentia incommodi,

Secundum probo, quia ablatio aerative est poena peccati, pro eo quod existente primo defectu in voluntate non agente ad rectitudinem debitam,, Deus ex demerito hnujus defectus, sobtrahit manutenentiam |. suam, ne gratia conservetur; ita ex demerito hujus defectus voluntatis, Deus potest se subtrahere a voluntate, ne agat ad reetitudinem in secundo actu, sicut ageret si nullum praecessisset demeritum, et ita ex hac subtractione est carentia rectitudinis in secundo actu. Et ista rectitudo erat debita, quia licet non esset in potestate voluntatis nunc dare rectitudinem, fuit tamen in potestate ejus prius scilicet ante primum peecatum dare, quia privavit se 1lla assistentia divina, qua Deus paratus erat cooperari sibi ad rectitudinem, et ideo imputatur sibi ad peccatum, sicut etiam imputatur quod non gratuite agit in secundo actu post gratiam corruptam, quia licet tunc non habeat gratiam, nec possit ex se habere, in hanc tamen impotentiam ex se incidit, potuit enim ceustodisse eam, et dabatur sibi ad hoc posse, ut eustodiret eam.

Sed iste modus, ut videtur, est valde diffieilis, quod scilicet in aliquo actu elicito carentia rectitudinis possit esse ex parte Dei non causantis propter demeritum alicujus peceati; tunc enim licet voluntas prius potuerit non demere- ri, et tunc Deus sibi affuisset, et quantum est ex parte Dei, in seeundo actu egisset ad rectitudinem, nisi in primo actu deviasset; tamen ex quo semel peeeavit, si Deus in seeundo actu non assistat ad ecausandum rectitudinem in eo, videtur quod illud peecatum ex tunc non sit in potestate voiuntatis, ita quod ipsa tunc non possit non deficere,quod videtur inconveniens.

Ideo posset dici aliter, auod licet Deus in actu secundo, quantum est ex se, assistat voluntati, sicut et in primo et in quolibet actu, prima causa deficiens, hoc est non juste vel reete agens, est voluntas creata ;tamen defectus secundus est poena peccati primi, pro quanto privat se bono maxime sibi conveniente; nec est simile de privatione gratie et rectitudinis in actu secundo, uta, quod Deus, sicut propter demeritum non assistat ad causandum gratiam in anima, ita nec ad causandum rectitudinem in voluntate, quia ipse non dedit eratiam antecedenter, (q) sicut dedit rectitudinem, et ideo potest eam non dare consequenter.

Carentia etiam gratie est una injustitia habitualis in anima, non semper propter aliud et aliud peecatum; sed in actibus malis succedentibus sibi, est semper novum malum; et ideo oportet ibi quemlibet esse in potestate voluntatis creats»; non sic autem carentia gratie post instans annihilationis oportet esse in potestate voluntatis, quia non est nova injustitia, sed tantum una habitualis malitia quiescens in anima.

Sed primum argumentum ad quaestionem habet difticultatem, quomodo peccatum sit poena, cum omnis poena sit a Deo. Ad quod dieitur, quod etsi non semper illud, quod est poena, sit a. Deo, t:iiumen inquantum est ordinativum eulpse, sic est a Deo, quia ipse ordo est a Deo.

Contra, (r) si pcena non est aliquod ens, quod possit esse a Deo, nee etiam culpa potest esse a Deo; ergo nec relatio fundata in altero extremorum, et ita nullus est ordo, qui possit esse a Deo. Preterea, pari ratione culpa posset esse a Deo, et effectus Dei; eulpa enim ordinatur per poenam, sicut poena ordinat culpam, et tamen nullus concedit quod poena sit nihil.

Ideo potest aliter dici, quod poena dicitur duobus modis: Uno modo poena est solum carentia boni convenientis natura intellectuali, sicut est carentia visionis et fruitionis Dei, et haec est pura privatio. Alio modo potest dic poena aliquod positivum, et tamen disconveniens tali natur», sicut calor excellens est aliquod positivum disconvenieuns carni. Omnes poena, secundo modo dioetse, possunt poni a Deo, quia sunt aliqua positiva, et de istis debet intelligi lllud primi Retract. c. 95. et 96. ait enim: in bonis operibus. Dei bona opera Sunt ista punitiva, licet. sint mala istis punitis, quia disconveniunt eis. Sed poene primo modo non sunt a Deo efficiente, quia non sunt ef( fectibilia, nec deficiente primo, sed tantum propter demeritum voluntatis in actu peccati non coagendo voluntati nunc ad illud bonum haben- dum, ad quod operatus fuisset, quantum est ex se; talis ergo poena est a Deo non mfligente vel eflieiente, nec deficiente primo, sed deserente, id est, naturam, quae deficit, rebinquente in suo defectu, et in omnibus defectibus consequentibus ad illum defectum, ubi includuntur multe carentiae perfectionum convenientium tali natura; si ergo poena, quae est peccatum, non est a Deo efficiente vel deficiente primo, sed tantum est a Deo deserente voluntatem, ratione primi demeriti, quae deserta a Deo cadit in secundum demeritum.

Ad secundum argumentum patet per idem, quia si esset poena inflieta a Deo, non esset majus malum, sed minus, ita quod secundum peccatum est poena inflicta a voluntate peccante, et a Deo tantum ut deserente.