Quaestio 1

QUAESTIO I. Utrum homini pro slcitu isto sit necessarium aliquam doctrinam specialem supernaturaliler inspirari, ad quam non possit attingere lumine naturali intellectus ?

Videtur quod non, sic: Omnis sumitur potentia habens aliquod comaabdee°qbuati° mune pro primo objecto naturali, potentiae, potest in quodlibet contentum sub illo, sicut in per se objectum naturale. Hoc patet per exemplum de primo objecto visus et aliis contentis sub illo, et ita inductive in aliis objectis primis et potentiis. Patet etiam per rationem, quia primum objectum dicitur, quod est adaequatum potentiae; sed si in aliquo esset ratio ejus, circa quod non posset potentia habere actum naturaliter, non esset potentiae adaequatum, sed excederet potentiam. Patet ergo major, sed primum objectum intellectus nostri naturale, est ens inquantum ens; ergo intellectus noster potest naturaliter habere actum circa quodeumque ens, et sic circa qu odeumque intelligibile, etiam circa non ens, quia negatio cognoscitur per affirmationem; ergo, etc. Proba4 Metaph. minoris, Avicenna 1. Metaphys. Ens et res prima impres2. periher. sione imprimuntur in animam, nec possunt manifestari ex alus; 81 autem esset aliquid aliud ab istis primum objectum, ista possent manifestari per rationem illius, sed hoc est impossibile; ergo.

Praeterea sensus non indiget Rati° 2aliqua cognitione supernaturali simili. pro isto statu; ergo nec intellectus. Antecedens patet. Probatio consequentiae: Natura non deficit in necessariis, 3. cie Anima, et si in imperfectis non deficit, multo magis nec in perfectis; ergo si non deficit in potentiis inferioribus quantum ad necessaria eis propter actussuos habendos, et finem earum consequendum, multo magis non deficit in necessariis potentiae superiori ad actum suum et finem consequendum; ergo, etc.

Praeterea, si aliqua talis do- 2. ctrina sit necessaria, hoc est, quia Eiu!?si> potentia in puris naturalibus est improportionata objecto, ut sic cognoscibili; ergo oportet quodc^s. per aliquid aliud a se fiat ei proportionata. Illud aliud aut est naturale, aut supernaturale; si est naturale, ergo totum est improportionatum objecto primo; si supernaturale, ergo potentia est improportionata illi, et ita sequitur quod per aliud oportet ei proportionari, et sic in infinitum. Cum ergo non sit procedere in infinitum, 2. Metaph. oportet stare in primo, dicendo quod potentia intellectiva sit ex se proportionata omni cognoscibili, et secundum omnem modum cognoscibilis; quare, etc.

Ad oppositum 2. ad Timoth. 3. in fine: "Omnis scriptura divinitus inspirata, utilis est ad docendum, ad arguendum", etc. Praeterea, Baruch 3. de sapientia dicitur: Non est qui possit scire vias, sed qui scit universa novit eam; ergo nullus alius potest habere eam nisi a sciente universa, hoc quantum ad necessitatem, de facto subdit: Traclidil eam Jacob puero suo, et Israel dilecto suo, hoc quantum ad vetus Testamentum. Et sequitur: Post luec in terris visus est, et eum hominibus conversatus est, scilicet quando tradidit eam, quoad novum Testamentum.

In ista quaestione videtur esse controversia inter Philosophos et Theologos. Tenent enim Philosophi perfectionem naturae, et negant perfectionem supernaturalem. Theologi vero cognoscunt defectum naturae, et necessitatem gratiae et perfectionum supernaturalium. Diceret ergo Philosophus, quod nulla est cognitio supernaturalis homini necessaria pro isto statu, sed quod omnem notitiam sibi necessariam posset acquirere ex actione causarum naturalium. Ad hoc adducitur simul auctoritas et ratio Philosophi ex diversis locis. Primo, per illud 3. de Anima, ubi dicit quod intellectus agens est, quo est omnia facere, et intellectus possibilis est, quo est omnia fieri. Ex hoc arguitur sic: Activo naturali et passivo debite approximatis et non impeditis, necessario sequitur actio, qu ia non dependet essentialiter nisi ab eis tanquam a causis prioribus; activum autem respectu omnium intelligibilium est intellectus agens, et passivum est intellectus possibilis, et haec sunt naturaliter in anima, nec sunt impedita, ut patet; ergo virtute naturali isto¬ rum potest sequi actus intelligendi, respectu cujuscumque intelligibilis.

Confirmatur ratio: Omni poten-. tise passivae naturali cor respondet Vu0 JeCl aliquod activum naturale, alioquin videretur potentia passiva esse com- lsfrustra in natura, si per nihil in natura posset reduci ad actum; sed intellectus possibilis est potentia passiva et naturalis respectu quorumcumque intelligibilium; ergo correspondet sibi aliqua potentia activa naturalis, sequitur ergo propositum. Minor patet, quia intellectus possibilis naturaliter appetit cognitionem cujuscumque cognoscibilis, naturaliter etiam perficitur per quamcumque cognitionem; ergo est naturaliter receptivus cujuscumque intellectionis.

Praeterea 6. Metaph. dividitur scientia speculativa in Metaphysicam, et Physicam sive naturalem, et Mathematicam. Et ex probatione hujus ibidem non videtur possibile plures habitus esse speculativos, quia in istis consideratur de toto ente et in se, et quoad omnes partes ejus; sicut autem non posset esse aliqua alia scientia speculativa ab istis, sic nec practica aliqua alia a practicis acquisitis activis et factivis; ergo scientiae praeficae acquisitae sufficiunt ad perficiendum intellectum practicum, et speculativae acquisitae sufficiunt ad perficiendum intellectum speculativum.

Praeterea, potens naturaliter cognoscere principium, potest naturaliter cognoscere et in te 11 i gere conclusiones inclusas in principio. Hanc probo, quia scientia conchi- sionum non dependet nisi ex intellectu principii, et ex deductione conclusionum ex principio, sicut pntet ex definitione scire, 1. Posteriorum; sed deductio est ex se mrnifesta, sicut patet ex definitione Syllogismi perfecti. 1. Priorum: quia nullius est indigens, ut appareat evidenter necessarius; ergo si principia intelliguntur, et deductio manifesta est ex se, habentur omnia qiicO sunt necessaria ad scientiam conclusionis. Patet ergo major, sed naturaliter intelligimus principia prima, in quibus vir tu ali ter includuntur omnes conclusiones scibiles; ergo naturaliter possumus scire omnes conclusiones istas scibiles.

Probatio primae partis minoris, quia termini primorum principiorum sunt communissimi; ergo istos possumus naturaliter intelligere, quia ex 1. Physicorum, communissima a nobis primo intelliguntur; principia autem cognoscimus, inquantum terminos cognoscimus, 1. Posterior, ergo principia prima possumus naturaliter cognoscere. Probatio secundae partis minoris, quia termini primorum principiorum sunt communissimi; ergo quando distribuuntur, distribuuntur pro omnibus conceptibus inferioribus; accipiuntur autem tales termini universaliter in primis principiis, et ita. extendunt se ad omnes conceptus particulares, et per consequens ad extrema omnium specialium conclusionum; quare, etc.

Contra istam positionem potest argui tripliciter. Primo sic: Omni agenti per cognitionem necessaria est distincta cognitio sui finis. Hanc probo, quia omne agens propter finem agit ex appetitu finis, et omne per se agens agit propter finem; ergo omne per se agens, suo modo appetit. finem; ergo sicut agenti naturali est necessarius appetitus finis propter quem debet agere, ita agenti per cognitionem (quod etiam est per se agens, ex secundo Physicorum,) necessarius est appetitus sui finis propter quem debet agere, qui sequitur cognitionem. Patet ergo major. Sed homo non potest scire ex naturalibus finem suum distincte; ergo necessaria est sibi de hoc tradi aliqua cognitio super naturalis. Minor probatur primo, quia Philosophus sequens naturalem rationem, aut ponit felicitatem esse perfectam, in cognitione substantiarum separatarum acquisita, sicut videtur dicere 1. Ethic. et 10. aut si non determinate asserit istam esse supremam nobis possibilem, aliam tamen ratione naturali non concludit, ita quod soli rationi naturali innitendo, vel errabit circa finem in particulari, vel dubius remanebit. Unde 1. Ethic. com. 9. dubitando ait: "Si quidem igitur et aliud aliquod deorum est donum hominibus rationabile, et felicitatem Dei datum esse, et maxime humanorum quanto optimum."

Secundo probatur eadem minor 7per rationem, quia nullius substan- tiae finis proprius cognoscitur a nobis, nisi ex actibus ejus nobis manifestis ex quibus ostenditur, quod talis tinis sit conveniens tali naturae; nullos autem actus experimur, nec cognoscimus inesse naturae nostrae in statu isto, ex quibus cognoscamus visionem substantiarum separatarum esse convenientem nobis; ergo non possumus naturaliter cognoscere distincte, quod iste finis sit conveniens naturae nostrae. Hoc saltem certum est, quod quaedam conditiones finis, propter quas est appetibilior et ferventius inquirendus, non possunt determinate concludi ratione naturali. Etsi enim daretur, quod ratio naturalis sufficeret ad probandum, quod visio nuda et fruitio Dei est finis hominis, tamen non concluderetur, quod illa perpetuo convenit homini perfecto in corpore et anima, sicut dicetur in4. dist. 43. et tamen perpetuitas hujus boni est conditio reddens finem appetibiliorem, quam si esset transitorium. Consequi etiam hoc bonum in natura perfecta, appetibilius est quam in anima separata, sicut patet per Augustinum 1. super Genesim. Istas ergo et similes conditiones finis, necessarium est noscere ad efficaciter inquirendum finem, et tamen ad eas non sufficit ratio naturalis; ergo requiritur doctrina supernaturaliter tradita.

Secundo sic: Omni cognoscenti agenti propter finem, necessaria est triplex cognitio. Primo, quomodo et qualiter finis acquiratur. Secundo, cognitio omnium quae sunt necessaria ad finem. Tertio, est necessarium cognoscere, quod omnia ista sufficiant ad talem finem. Primum patet, quia si nesciat quomodo finis acquiratur, nesciet qualiter ad consecutionem illius se disponat. Secundum probatur, quia si nesciat omnia necessaria ad ipsum finem, propter ignorantiam alicujus necessarii, poterit a fine deficere. Et etiam quantum ad tertium, si nesciat ista necessaria sufficere, dubitando se ignorare aliquod necessarium, non efficaciter prosequetur illud, quod est necessarium.

Sed haec tria non potest viator ratione naturali cognoscere. Probatio primi, quia beatitudo confertur tanquam praemium pro meritis ejus, quem Deus acceptat tan- pr£emium quam dignum tali praemio, et per consequens nulla naturali neces- lj^ jjjesitate sequitur ad actus nostros qualescumque, sed contingenter datur a Deo, actus aliquos in ordine ad ipsam, tanquam meritorios, acceptante. Hoc autem non est naturaliter scibile ut videtur, quia in hoc errabant Philosophi ponentes omnia, quae sunt a Deo immediate, esse ab eo necessario. Saltem alia duo membra sunt immanifesta, non enim potest sciri naturaliter acceptatio voluntatis divinae, ut puta tanquam contingenter acceptantis talia vel talia, digna vita aeterna, et quod etiam illa sufficiant, dependet mere ex voluntate divina, circa ea ad quae contingenter se habet; ergo, etc.

Contra istas duas rationes instatur, et primo contra primam sic: Omnis natura creata essentialiter dependet a qualibet per se causa, et propter talem dependentiam ex causato cognito, potest demonstratione quia quaelibet ejus per se causa cognosci; ergo cum natura hominis sit homini naturaliter cognoscibilis, quia non est potentiae cognitivae improportionalis, sequitur quod ex ista natura cognita, possit naturaliter cognosci finis illius naturae. Confirmatur ratio, quia si ex natura inferiori cognita cognoscitur ejus finis, non minus hoc est possibile in proposito, quia nec minor dependentia est finiti in proposito ad suum finem quam in aliis. Ex hac (p) etiam ratione videtur, quod falsa sit ista propositio: finis substantiae non cognoscitur nisi ex actibus ejus, quae assumebatur in probatione minoris, quia ex cognitione naturae in se, potest finis ejus cognosci demonstratione quia.

Si autem dicatur quod ratio concludit hominem naturaliter posse cognoscere suum finem naturalem, non autem supernaturalem, contra, Augustinus primo de Praedestinatione Sanctorum cap. 4. Proinde, inquit, posse habere fidem, sicut posse habere charitatem naturee est hominum, habere autem fidem, quemadmodum habere charilalem, gratiae est fidelium. Si igitur natura hominis est naturaliter cognoscibilis homini, naturaliter etiam erit cognoscibilis ista potentia, ut est talis naturae, et per consequens ordinabilitas talis naturae ad finem, ad quem fides et charitas disponit.

Item, homo naturaliter appetit finem istum, quem dicit supernaturalem; igitur ad istum naturaliter ordinatur; ergo ex tali ordine potest concludi iste finis ex cognitione naturae ordinatae ad ipsum. Item, naturaliter co-, ,r gnoscibile est, primum objectum intellectus esse ens secundum Avi- cennam, et naturaliter est cognoscibile in Deo perfectissime salvari rationem entis; finis autem cujuscuinque potentiae est optimum eorum quae continentur sub ejus objecto primo, quia in illo solo est perfecta quietatio et delectatio, ex 10. Ethic. igitur naturaliter cognoscibile est hominem ordinari CaP-4- j secundum intellectum ad Deum tanquam ad finem.

Confirmatur ratio, quia, cui naturaliter est cognoscibilis potentia aliqua, sibi naturaliter est cognoscibile quid sit ejus objectum primum. Et ulterius potest cognoscere, in quo salvatur ratio illius primi objecti, et in quo perfectissime, tale autem est finis potentiae; mens autem nota est sibi, secundum Augustinum 14. de Trin. cap. 4. igitur notum est sibi quid sit ejus primum objectum, et novit Deum non excedere rationem illius primi objecti, quia tunc nullo modo esset ab ipsa mente intelligibilis; ergo novit Deum esse optimum, in quo salvatur ratio sui primi objecti, et ita novit ipsum esse finem potentiae.

Contra (u) secundam rationem arguitur sic: Si per unum extremum cognoscitur aliud extremum, ergo et medium. Sed necessaria ad consequendum finem, sunt media inter naturam et finem suum consequendum; igitur cum ex cognitione naturae possit cognosci finis naturae secundum prius probata, videtur quod similiter possint cognosci media necessaria ad finem. Confirmatur ratio, ita enim in proposito entium ad finem videtur esse necessaria connexio ad ipsum finem sicut in aliis, sed propter talem connexionem in aliis, ex fine cognoscuntur illa quae sunt ad finem necessaria, sicut per rationem sanitatis concluditur talia et talia requiri ad sanitatem; ergo, etc.

Ad primum, (x) licet procedat de fine, qui est causa finalis, non de fine attingendo per operationem, quorum finium distinctio dicetur infra. Potest tamen ad istud et ad sequens de Augustino, et ad tertium de potentia et primo objecto, dici unica responsione, quod omnia accipiunt nostram naturam vel potentiam intellectivam esse a nobis cognoscibilem naturaliter, quod falsum est sub illa ratione propria et speciali, sub qua ad talem finem ordinatur, et sub qua capax est gratiae consummatae, et sub qua habet Deum pro perfectissimo objecto. Non enim cognoscitur anima a nobis, nec natura nostra pro statu isto, nisi sub ratione aliqua generali abstrahibili a sensibilibus, sicut patebit infra dist. 3. qncest. 3. Et secundum talem rationem generalem, non convenit sibi ordinari ad talem finem, nec posse capere gratiam, nec habere sic Deum pro objecto perfectissimo.

Tunc ad formam argumenti, cum Quomodo dicitur: quod ex ente ad finem po- N6 entis test cognosci finis demonstratione oognoc-itur quia, dicendum quod non est verum, tims? nisi cognito illo ente ad finem sub illa propria ratione, sub qua habet finem istum, et tunc minor est falsa. Et cum probatur per proportionalitatem, dico quod licet mens sit eadem sibi, non tamen pro statu isto est proportionalis sibi tanquam objectum, nisi secundum rationes generales quae possunt abstrahi ab imaginabilibus.

Ad confirmationem (y) dico, quod nec aliarum substantiarum fines proprii cognoscuntur, qui scilicet sunt earum secundum rationes proprias, nisi aliqui sint actus manifesti, ex quibus concludatur ordo earum ad talem finem. Et ex hoc patet ad illud, quod adducitur contra probationem minoris, quod ista propositio non est falsa: Non cognoscitur a nobis finis proprkis substantiae, nisi per actus ejus nobis manifestos; non enim accipitur propositio illa, quocl non possit aliter cognosci tinis. Bene enim est verum, quod 81 substantia sub propria ratione cognosceretur ex natura sic cognita, posset ejus causa per se cognosci demonstratione quia; sed non sic cognoscitur a nobis aliqua substantia nunc, ideo nullum finem possumus nunc concludere proprium substantiae, nisi per actum evidentem de illa substantia, ut nota in universali et confuse.

In proposito (z) autem deficit utraque via. Sed probatio minoris tetigit unam viam de ignorantia actus, supponendo aliam de ignorantia naturae in se.

Ad secundum (a) de Augustino, dico quod illa potentia habendi charitatem, ut ipsa est dispositio respectu Dei in se sub propria ratione amandi, convenit naturae hominis secundum rationem specialem, non communem sibi et sensibilibus, et ideo non est illa potentialitas naturaliter cognoscibilis de homine, sicut nec homo cognoscitur sub illa ratione, sub dfst°28.329. rlua est ejus haec potentia. Et ita (b) respondeo ad illud, inquantum potest adduci contra conclusionem principalem, scilicet oppositam minori primae rationis. Sed inquantum adducitur contra illam responsionem de fine naturali et supernaturali, concedo Deum esse finem naturalem hominis, licet non naturaliter adipiscendum, sed supernaturaliter, et hoc (c) probat ratio sequens de desiderio naturali, quam concedo.

Ad aliud (d) negandum est illud quod assumitur, scilicet quod na- Co^“^nta turaliter cognoscimus ens esse ^t. <-. 3. primum objectum intellectus nostri, et hoc secundum totam indifferentiam entis ad sensibilia et insensibilia. Et sic quod dicit Avicenna, non concludit quod sit naturaliter notum. Miscuit enim sectam suam, quae fuit secta Mahometi, Philosophicis; et quaedam dixit, ut Philosophica et ratione probata; alia ut consona suae sectae. Unde ipse expresse ponit 9. Metaph. suce, animam separatam cognoscere substantiam immaterialem in se, et ideo sub objecto primo intellectus- habet ponere substantiam immaterialem contineri.Non sic Aritoteles, sed secundum ipsum videtur esse primum objectum intellectus nostri, quidditas rei sensibilis; et hoc vel in se sensibilis, vel in suo inferiori, hoc est quidditas abstrahibilis a sensibilibus.

Arguitur contra hoc sic: quia si quid- Additio. ditas rei materialis sit objectum adeequatum intellectus, tunc intellectus non poterit intelligere aliquid de substantiis separatis, quia objectum adaequatum, vel formaliter, vel virtualiter continet omne illud in quod potentia potest ferri; sed quidditas materialis, nec formaliter, nec virtualiter continet substantias separatas; ergo, etc. Respondeo, assumptum non esse verum, quia quinque communia sensibilia, scilicet Numerus, Figura, Motus, Magnitudo et Quies, sentiuntur a visu per se, et tamen neutro modo continentur sub luce vel colore; sufficit enim aliqua convenientia vel concomitantia unius ad alterum.

Quod (e) autem additur de Au- gustino in confirmationem illius rationis, respondeo et dico quod dictum Augustini debet intelligi de actu primo sufficiente ex se ad actum suum secundum, sed tamen nunc impeditur, propter quod impedimentum actus secundus non elicitur a primo, ve lioc autem amplius dicetur infra.

Si vero objiciatur (f) contra ista: Ilomo in statu naturae institutae potuit cognoscere naturam suam; igitur finem naturae, ex deductione primae rationis; igitur ista cognitio non est supernaturalis.

Item contra (g) responsionem ad responsio- ultimam rationem, si ideo non comae ratio- gnoscitur quid sit objectum primum intellectus, quia non cognoscitur intellectus sub ratione propria sub qua respicit tale objectum; ergo non potest cognosci de quocumque, quod ipsum sit intelligibile, quia non cognoscitur potentia sub illa ratione sub qua respicit quodeumque, ut objectum intelligibile.

Respondeo ad primum, requireretur dici, qualis fuerit cognitio hominis instituti, ( quod usque alias differatur) saltem respectu viatoris pro statu isto, est dicta cognitio supernaturalis, quia facultatem ejus naturalem excedens, naturalem dico secundum statum naturae lapsae.

Ad secundum, concedo quod non habetur modo cognitio de anima vel de aliqua ejus potentia, ita distincta quod ex ipsa possit cognosci, quod aliquod objectum tale sibi correspondeat; sed ex ipso actu quem experimur, concludimus potentiam et naturam, cujus iste actus est illud respicere pro objecto, quod percipimus attingi per actum, ita quod objectum potentiae non concluditur ex cognitione potentiae, sed ex cognitione actus quem experimur; sed de objecto supernaturali, neutram cognitionem possumus habere, ideo ibi deficit utraque via cognoscendi finem proprium illius naturae.

Ad argumentum (h) contra secundam rationem, patet, quia supponit quoddam jam negatum. Ad confirmationem illius rationis,dico quod quando finis sequitur naturaliter ea quae sunt ad finem, et naturaliter praeexigit illa, tunc ex fine possunt concludi ea quae sunt ad finem; hic autem non est consecutio naturalis, sed tantum acceptatio divinae voluntatis, compensantis ista merita tanquam digna tali fine.

Tertio, (i) arguitur principaliter contra opinionem Philosophorum 6 Metaphysicor. Cognitio substantiarum separatarum est nobilissima, quia est circa nobilissimum genus; ergo cognitio eorum, quae sunt propria eis, est maxime nobilis et necessaria, nam illa propria eis sunt nobiliora et perfectiora cognoscibilia, quam illa in quibus conveniunt cum sensibilibus; sed illa propria non possumus cognoscere ex puris naturalibus, scientia TTobo, quia si in aliqua scientia dbij£m«°’ naturaliter possibili, traderentur 1Sobmta©a ^13ec propria, hoc esset in Metaphyobjecti. sjca; Sed ipsa non est possibilis nobilitate naturaliter a nobis haberi de prosiderandi, prlis passionibus istarum substantiarum separatarum, ut patet dupliciter, et primo sie: quia illa non includuntur virtualiter in primo subjecto Metaphysicae, scilicet in ente. Hoc etiam est quod dicit Philosophus 1. Metaphysicor. quod oportet sapientem omnia coynoscere aliqualiter, scilicet m universali et non in particulari. Et subdit,- qui enim novit universalia, novit aliqualiter omnia subjecta. Sapientem autem vocat Metapliysieum, sicut Metaphysicam probat ibi esse sapientiam.

Secundo (k) probo ratione, quia in procem, non cognoscuntur talia, cognitione propter quid, nisi cognoscantur propria subjecta, quse subjecta includunt talia propter quid; sed propria subjecta eorum non sunt a nobis naturaliter cognoscibilia; ergo, ete. Nec (1) cognoscuntur illa propria eorum demonstratione quia, videlicet ex effectibus. Quod probatur, nam effectus, vel relinquunt intellectum dubium quoad ista, vel adducunt in errorem, quod apparet ex proprietatibus primae substantiae immaterialis in se. Proprietas enim naturae ejus est, quod sit communicabitis tribus; sed effectus non ostendunt istam proprietatem, quia non sunt ab ipso, inquantum trinus.

Et si ab effectibus arguatur ad causam, magis ducunt in oppositum et in errorem, quia in nullo effectu invenitur una natura numero, nisi in uno supposito. Proprietas etiam istius naturae ad extra, est causare contingenter; et ad oppositum hujus, magis deducunt effectus in errorem, sicut patet per opiniones Philosophorum ponentium primum necessario causare.

De proprietatibus etiam aliarum substantiarum patet hoc idem, quia effectus magis ducunt in sempiternitatem, et aeternitatem et necessitatem earum, quam in contin- gentiam et novitatem. Similiter videntur Philosophi ex motibus concludere, quod numerus istarum substantiarum separatarum sit secundum numerum motuum coelestium. Similiter, quod illae substantiae sunt naturaliter beatae et impeccabiles, sicut Philosophi posuerunt, quae omnia absurdissima sunt.

Contra istam (m) rationem arin sum. guo et probo, quaecumque necessaria de substantiis separatis, cognoscuntur a nobis nunc per fidem, sive per communem revelationem, possunt cognosci cognitione naturali.

Et hoc sic: Quorumcumque necessariorum revelatorum terminos naturaliter cognoscimus, et illa possumus naturaliter comprehendere, sed omnium necessariorum revelatorum terminos naturaliter cognoscimus; ergo, etc. Probatio majoris, illa necessaria, aut sunt mediata aut immediata. Si immediata; ergo cognoscuntur Text. cognitis terminis 1. Posteriorum. Si f0m' ‘ mediata; ergo cum possumus cognoscere extrema, possumus concipere medium inter ea, et tunc conjungendo illud medium cum u, troque extremo, aut habentur praemissae mediate aut immediate. Si immediate, idem quod prius. Si mediate, procedemus concipiendo medium inter extrema, et conjungendo cum extremis, quousque veniamus ad immediata; igitur tandem veniemus ad necessaria immediata quae intelligemus ex terminis, ex quibus sequuntur omnia necessaria mediata; ergo ista mediata per immediata scire pote¬ rimus naturaliter. Probatio minoris principalis, quia habens fidem et non habens fidem, contradicentes sibi invicem, non contendunt de nominibus tantum, sed de conceptibus, sicut cum Philosophus et Theologus contradicunt de ista: Deus est irinus, ubi non tantum idem nomen, sed eumdem conceptum unus negat et alius affirmat; ergo omnem conceptum simplicem, quem iste habet et ille habet. lg

Ad istud (n) respondeo, de substantns separatis sunt aliquae veritates immediatae. Accipio tunc aliquam veritatem talem primam et immediatam, et sit A, in ista includuntur multae veritates mediatae, puta omnes quae particulariter enuntiant communia ad praedicatum, de communibus ad subjectum, dicantur B C. Ista vera mediata non habent evidentiam, nisi ex illa immediata; ergo non sunt nata sciri nisi ex ista immediata intellecta. Si igitur aliquis intellectus possit intelligere terminos B C, et componere eos ad invicem, non autem posset intelligere terminos A, nec per consequens ipsum A B, sed tunc erit intellectui suo propositio neutra. Ita est de nobis, quia conceptus quosdam communes habemus de substantiis immaterialibus et materialibus, et istos possumus ad invicem compo- „. nere. Sed istae complexiones non comPlexi°- habent evidentiam, nisi ex veris, nomm, immediatis, quae sunt dc illis quid- tamen ditatibus sub ratione propria et orum.'" speciali, sub qua ratione non concipimus istas quidditates, et ideo nec scimus illas veritates generales de conceptibus generalibus.

Exemplum, si impossibile est alicui concipere triangulum sub propria ratione, potest tamen abstrahere rationem figurae a quadrangulo et eam concipere. Impossibile est etiam sibi concipere primitatem, ut est propria passio trianguli, quia sic non concipitur nisi ut abstrahitur a triangulo, tamen potest primitatem abstrahere ab aliis primitatibus, puta in numeris. Iste intellectus, licet posset formare hanc complexionem, aliqua figura est prima, quia terminos ejus potest apprehendere, tamen illa compositio formata erit sibi neutra, quia ista est mediata, inclusa in ista immediata: triangulus est sic primus; et hanc immediatam non potest intelligere, quia nec terminos ejus, ideo mediatam non potest scire, quae ex hac immediata tantum habet evidentiam.

Per hoc ^(o), ad argumentum, nego majorem. Ad probationem, dico quod illa necessaria sunt mediata. Et cum dicis, igitur cum possumus cognoscere extrema, possumus concipere medium inter extrema, • nego consequentiam; quia medium inter extrema quandoque est essentialiter ordinatum, puta quod quid est alterius extremi, vel passio prior respectu posterioris passionis, et tale est medium ad concludendum universaliter extremum de extremo.

Concedo (p) igitur, quod quicumque potest intelligere extrema, potest intelligere tale medium inter talia extrema, quia intellectus ejus includitur in altero extremo, si est passio, vel est idem alteri, si est quod quid est alterius extremi. Si autem mediumsit particulare contentum sub altero extremo, et non essentialiter ordinatum inter extrema, tunc non oportet, quod potens concipere extrema generalia, possit concipere medium particulare ad illa extrema generalia. Ita est hic, nam ista quidditas sub ratione propria et particulari habens passionem aliquam sibi immediate inhaerentem, est medium inferius ad conceptum sibi communem, de quo dicitur illa passio in communi accepta, et ideo non est medium universaliter inferens passionem de communi, sed tantum particulariter. Hoc patet in exemplo illo, quia non oportet quod potens concipere figuram in communi et primitatem in communi possit concipere triangulum in particulari, quia triangulus est medium contentum sub figura, medium, inquam, ad concludendum primitatem particulariter de figura.

Haec ratio tertia (q) potissime concludit de prima substantia im- QuomoJ materiali, quia ejus tanquam ob-noj^ucso3 iecti beatifici, potissimum est co- piatur, gnitio necessaria. Et tunc respon- isto? sio ista ad objectionem contra ipsam, supponit quod nunc naturaliter non concipimus Deum, nisi in conceptu generali, communi sibi et sensibilibus, quod inferius dist. 3. qucest. 1. exponetur. Si etiam negetur illud suppositum, adhuc oportet dicere conceptum, qui potest fieri de Deo, virtute creaturae, esse imperfectum, qui autem fieret virtute ipsius essentiae, esse perfectum. Sicut ergo dictum est I de conceptu generali et speciali, ita dicatur secundum aliam viam de imperfecto et perfecto conceptu.

Contra autem conclusionem principatus dist. 3. Icm posset sic argui: Pono quod sit aliAct.3’io. adultus non baptizatus, et quod non jasumponit 'la^eat aliquem docentem, habeat tamen q 14 hde ^onos mQlus> quales potest habere, confortent. a.ii. mes scilicet rationi reclce naturali, et sducato in caveat ea, quae naturalis ratio ostendit sibi esse mala; licet Deus de communi lege talem visitaret, docendo per hominem, sicut Cornelium visitavit, pono tamen quod non doceatur ab aliquo, ille salvabitur. Similiter licet postea doceatur, tamen prius est justus, et ita tunc dignus vita aeterna, quia per bona velle preeeedenlia doctrinam, meretur gratiam qua est justus. Non tamen habet Theologiam, etiam quantum ad prima credibilia, sed tantum cognitionem naturalem; ergo nihil Theologice est simpliciter necessarium ad salutem.

Posset dici, quod iste per bona velle ex genere de congruo meretur justificari ab originali, et Deus non subtrahit liberalitatis suce munus ab eo, sed dat sibi primam gratiam sine sacramento, quia non est alligatus sacramentis. Et tunc - gratia non datur sine habitu fidei Theologice, ita quod habet habitum theologice, licet non possit exire in actum, sicut nec baptizatus, nisi instruatur; et licet non sit contradictio gratiam dari sine fide, (cum sint habitus distincti et in diversis potentiis,) tamen sicut in baptismo ponitur simultas in infusione, ita in proposito potest poni simultas in casu isto. Non enim minus gratiosus est Deus illi, quem propter meritum de congruo justificat sine sacramento, quam illi, quem sine omni merito proprio justificat in susceptione sacramenti; sed possibile est Deo, de potentia absoluta, quemlibet salvare et etiam facere, quod mereatur gloriam sine fide infusa, si sine illa det gratiam, qua habens bene utatur quantum ad velle, quod potest habere secundum naturalem cognitionem et fidem acquisitam vel sine omni fide acquisita si doclor desit; sed de potentia ordinata non tenetur sine fidei habitu praecedente, quia sine illa non ponitur gratia infundi; non tamen propter indigentiam quasi sine illa non sufficeret, sed propter liberalitatem divinam, quee totum reformat intus hominem. Minus etiam perfecte esset homo dispositus, quantum ad assensum quorumdam verorum sine fule infusa. Et sicut in hoc, ita proportionabiliter de habitu theologice, qui perfectus existens includit ficlem infusam et acquisitam articulorum, et aliorum revelatorum a Deo in Scriptura, ita quod non est tantum hic infusa nec acquisita tantum, sed simul cimbce. Est igitur theologia necessaria, loquendo de potentia ordinata, et loquendo de principali habitu sine priori pertinente ad theologiam, quee est ficles infusa, et hoc generaliter quantum ad omnes, non sic autem quantum ad secundum habitum quem includit, qui est fides acquisita; sed forte cie potentia ordinata est necessaria in adulto potente habere doctorem et eum intelligere, et hoc, quantum ad aliquorum generalium fidem acquisitam.

Quarto (r) principaliter arguitur sic: Ordinatum ad aliquem finem, ad quem est ex se indispositum, necesse est paulatim promoveri ad dispositionem respectu illius finis, sed homo ordinatur ad finem supernaturalem, ad quem ex se est indispositus; ergo indiget paulatim disponi ad habendum illum finem, hoc autem fit per cognitionem aliquam supernaturalem; ergo, etc. Si instetur, quod agens perfectum potest statim removere imperfectionem et statim agere? Respondetur, quod si posset de potentia absoluta, tamen perfectius est communicare homini aliquam activitatem respectu suae perfectionis consequendae quam non communicare. Potest autem homo habere activitatem aliquam respectu suae perfectionis finalis; ergo perfectius est quod sibi communicetur, quod non potest fieri sine aliqua cognitione imperfecta praecedente istam perfectam, ad quam ordinatur finaliter.

Quinto (s), arguitur sic: Omne agens utens instrumento in agendo non potest per illud instrumentum in aliquam actionem, quae excedit naturam illius instrumenti; lumen autem intellectus agentis est instrumentum, quo anima nunc utitur in intelligendo naturaliter; ergo non potest per illud lumen in aliquam actionem, quae excedat illud; sed illud de se est limitatum ad cognitionem habitam per viam sensuum; ergo anima non potest in aliquam actionem, quae non potest haberi per viam sensus. Sed multorum aliorum cognitio est necessaria pro statu isto; igitur, etc.

Haec ratio (t) videtur concludere contra eum, qui fecit eam. Secundum enim deductionem istam, lux increata non poterit uti intellectu agente ut instrumento ad cognitionem alicujus sincerae veritatis, quia talis secundum eum, non potest haberi via sensuum sine speciali illustratione, et ita sequitur, quod in cognitione veritatis sincerae lumen intellectus agentis nullo modo habeat aliquam actionem; quod videtur inconveniens, quia ista actio perfectior est communi intellectione, et per consequens illud, quod perfectius est in anima inquancum intellectiva, oportet concurrere aliquo modo ad istam actionem.

Istae duae (u) rationes non viden- Rejicit v. tur efficaces. Prima enim esset Henric. efficax, si esset probatum quod homo ordinatur fmaliter ad cognitionem supernaturalem, cujus probatio pertinet ad quaestiones de beatitudine, et si cum hoc ostenderetur cognitionem naturalem non sufficienter disponere pro statu isto, ad cognitionem supernaturalem consequendam. Secunda ratio petit duo, scilicet aliquorum cognitionem esse necessariam, quae non possunt cognosci per viam sensuum, et quod lumen intellectus agentis, est ad talia cognoscibilia limitatum. Tres ergo primae rationes probabiliores apparent.

Ad quaestionem (x) igitur respondeo, distinguendo primo, qualiter aliquid dicitur supernaturale. Potentia enim receptiva comparatur ad actum quem recipit, vel ad agens a quo recipit. Primo modo ipsa est potentia naturalis, vel violenta, vel neutra. Naturalis, si naturaliter inclinetur; violenta, si sit contra inclinationem naturalem; neutra, si neque inclinatur ad istam formam neque ad oppositam. In hac autem (y) comparatione nulla est supernaturalitas.

Sed comparando receptivum ad agens a nuo recipit formam, est naturalitas, quando receptivum comparatur ad tale agens, quod natum est naturaliter imprimere talem formam in tali passo. Supernaturalitas autem, quando comparatur ad tale agens/ quod non est naturaliter impressivum illius formae in illo passo.

Ad propositum dico, quod comparando intellectum possibilem ad notitiam actualem in se, nulla est sibi cognitio supcrnaturalis, quia intellectus possibilis quacumque cognitione naturaliter perficitur, et ad quamcumque naturaliter inclinatur. Sed secundo modo loquendo, sic est supernaturalis, quae generatur ab aliquo agente, quod non est natum movere intellectum possibilem ad talem cognitionem naturaliter. Pro statu autem (z) isto secundum Philosophum, intellectus possibilis natus est moveri ad cognitionem ab intellectu agente et phantasmate; igitur sola illa cognitio naturalis est, quae ab istis agentibus potest imprimi. Virtute autem (a) istorum potest haberi omnis cognitio incomplexa, quae secundum legem communem habetur a viatore, sicut patet in instantia contra tertiam rationem principalem; et ideo licet Deus (b) possit per revelationem specialem, cognitionem alicnjus incomplexi causare, sicut in raptu, non tamen talis cognitio superna tura lis est necessaria de communi lege.

De complexis autem veritatibus secus est, quia sicut ostensum est per tres rationes primas contra primam opinionem adductas, posita tota actione intellectus agentis et phantasmatum, multae complexiones remanebunt ignotae et nobis neutrae, quarum cognitio est nobis necessaria. Istarum igitur notitiam est necesse nobis supernator ali ter tradi, quia nullus earum notitiam potuit naturaliter invenire, et eam aliis docendo tradere, quia sicut uni, ita cuilibet ex naturalibus erunt neutrae.

Utrum autem (c) post primam traditionem doctrinae de talibus possit aliquis assentire naturaliter doctrinae traditae, de hoc in 3. lib. dist. 23. Haec autem prima traditio talis doctrinae dicitur revelatio, quae ideo est supernatoralis, quia est ab agente, quod non est naturaliter motivum intellectus nostri pro statu isto.

Aliter etiam posset dici supernaturalis, (d) quia est ab ngente supplente vicem objecti supernaturalis. Nam objectum natum causare notitiam hujus: Deus est trinus et unus, ve 1 similium, est essentia sub propria ratione cognita, ipsa autem sub tali ratione cognoscibilis est objectum nobis supernaturale. Quodcumque igitur agens causat notitiam aliquarum veritatum, quae per tale objectum sic cognitum natae sunt esse evidentes, illud agens in hoc supplet vicem illius objecti. Quod si ipsum agens cau- saret notitiam perfectam istarum plicandi veritatum, qualem ipsum objectum Stem' in se cognitum causaret, tunc per- Th,0’ 0gifefecte suppleret vicem objecti; sed si agens non ita perfectam notitiam causat, sicut objectum in se causaret, tunc imperfecte supplet vicem objecti, pro quanto scilicet imperfecta notitia quam facit, virtualiter continetur in illa perfecta, cujus objectum in se cognitum esset cau sa¬

Ita in proposito, nam revelans hanc: Deus est trinus, causat in mente aliqualem notitiam hujus veritatis, licet obscuram, quia causat de objecto non sub propria ratione cognito. Quod objectum, si cogni- ' tum esset, natum esset causare notitiam perfectam et claram veritatis illius.

Pro quanto (e) igitur haec notitia obscura in illa clara includitur eminenter, sicut imperfectum in perfecto, pro tanto revelans hanc obscuram, et causans supplet vicem objecti illius clarae notitiae causativi, praecipue cum non possit notitiam alicujus veritatis causare, nisi ut supplens vicem alicujus objecti. Nec veritatum talium (f) de illo objecto notitiam causare posset, ut supplens vicem objecti alicujus inferioris naturaliter motivi intellectus nostri, quia nullum tale virtualiter includit aliquam notitiam istarum veritatum, etiam nec obscuram. Igitur oportet quod in causando, etiam istam obscuram, aliqualiter suppleat vicem objecti supernaturalis.

Differentia istorum duorum (g) quia^io modorum ponendi supernaturali- Luxel- nauitatem notitiae revelatae patet, se- velraasu parando unum ab alio. Puta, si ri potest, agens supernaturale causaret noti tiamobjecti naturalis, ut si infunderet Geometriam alicui, illa esset supernaturalis primo modo et non secundo modo; si autem infunderet notitiam hujus: Deus est trinus, vel similium, hsec supernaturalis esset utroque modo, quia secundus infert primum, licet non e converso. Ubi autem est primus tantum, ibi non est necesse quod sit sic supernaturalis, quin naturaliter possit haberi; ubi vero est secundus modus, est necessitas ut supernaturaliter habeatur, quia naturaliter haberi non potest.

Tres rationes primae, quibus innititur ista solutio, confirmantur per auctoritates. Primo, per auetoritatem Augustini de Civitate Dei, lib. 18. c. 41. "Philosophi (inquit) nescientes ad quem finem referenda ista essent, ititer falsa quee locuti sunt, verum videre potuerunt". Secunda ratio confirmatur per Augustinum 2. de Civitate, cap. 2. "Quid prodest nosse quo eundum sit, si ignoratur via qua eundum sit?" In hoc enim errabant Philosophi, quia etsi aliqua de virtutibus vera tradiderunt, tamen falsa miscuerunt secundum auctoritatem praecedentem Augustini, et patet ex eorum libris. Improbat enim Aristoteles politias dispositas a multis aliis 2. Politicorum; sed nec illa Aristotelis est irreprehensibilis 7. Politic. ubi docet Deos esse honorandos: Decet (inquit) cultum exhibere diis. Et ibidem: "Lex nullum orbatum tradit nutriri". Et in eodem lib. et c. 16. dicit, "quod oportet fieri aborsum in casu."

Tertia ratio confirmatur per Augustinum 11. de Civit, c. 3. "Quae remota sunt a sensibus nostris, quoniam testimonio nostro scire non possumus, de his alios testes requirimus". Et hoc confirmat totam solutionem principalem, quia enim complexiones illae, de quibus argutum est, nobis ex se sunt neutrae, nullus potest suo testimonio credere de ipsis, sed oportet testimonium supernaturale requirere alicujus superioris tota specie humana. Qualiter autem prima revelatio sive traditio talis doctrina fieri potuerit et facta sit, est dubium, an scilicet locutione interiore an exteriore, an cum aliquibus signis adhibitis sufficientibus ad causandum assensum. Ad propositum sufficit, quod utroque modo potuit supernaturaliter revelari talis doctrina, sed neutro modo potuit ab homine sine errore, primo tradi.

Contra (h) istas tres rationes instatur simul quod seipsas destruant, quia quod ostenditur esse necessarium cognoscendum, hoc ostenditur esse verum, quia nihil scitur nisi verum; ergo quidquid istae rationes ostendunt esse ne- phos. cessarium cognosci, (puta quod fruitio Dei in se est finis hominis quoad primam rationem; quod via, deveniendi ad ipsam, est per merita, qu se Deus acceptat ut digna tali prmmio, quoad secundam; quod Deus est trinus, et contingenter causans et hujusmodi, quoad tertiam) totum illud ostenditur esse verum. Vel ergo illae rationes non sunt nisi ex fide, vel ex ipsis concluditur oppositum ejus, quod probant.

Respondeo, (i) naturali ratione Rationes ostenditur, necessarium esse scire alteram partem determinate hu-sio^ tanjus contradictionis: Fruitio est finis, fruitio non est finis. IIoc est, quod intellectus non sit mere dubius, vel neuter in hoc problemate: an fruitio sit finis, quia talis dubitatio vel igno rantia impediret acquisitionem finis; non autem ostenditur ratione naturali, quod haec pars sit necessario cognoscenda. Et hoc modo rationes praedictae, ut sunt naturales, concludunt de altera parte contradictionis, hac vel illa» non determinate de hac nisi ex creditis tantum.

Ad argumenta (k) pro opinione Aristotelis. Ad primum dico, quod cognitio dependet ab anima cognoscente et objecto cognito, quia secundum Augustinum 9. de Trinitate, cap. ult. "a cognoscente et cognito paritur notitia". Licet ergo anima habeat sufficiens activum et passivum, intra se, pro quanto actio respectu cognitionis convenit animae, non tamen habet intra se sufficiens activum pro quanto actio convenit objecto, quia sic est ut tabula nuda, ut dicitur 3. de Anima. Est igitur intellectus agens, quo est omnia facere; verum est inquantum actio competit animae respectu co- gnitionis, et non inquantum obje- ctum est activum. sumitur.

Ad confirmationem (1) rationis, dico ad majorem, quod natura quandoque accipitur pro principio intrinseco motus vel quietis, prout describitur 2. Physicorum; quandoque pro principio activo naturaliter, prout natura distinguitur contra artem sive propositum propter oppositum modum principiandi. Primo modo non est vera major, quia non correspondet. omni passivo naturaliter principium activum, quod sic sit natura, quia multa sunt naturaliter receptiva. alicujus perfectionis, cujus non habent principium intrinsecum activum. Secundo modo etiam propositio major est falsa in quibusdam, quando scilicet natura propter sui excellentiam ordinatur naturaliter ad recipiendum perfectionem ita eminentem, quod non possit subesse causalitati agentis naturalis secundo modo dicti, et ita est in proposito. Cum (m) probatur major, dico quod potentia passiva non est frustra in natura, quia licet per agens naturale non possit principaliter reduci ad actum, tamen potest per tale agens dispositio ad ipsum induci, et potest per aliquod aliud agens in natura, id est in tota coordinatione entium, puta (per agens su- pernaturale) complete reduci ad actum.

Si autem objiciatur (n), quod illud vilificat naturam, quod ipsa non possit consequi perfectionem suam ex naturalibus, cum natura minus deficiat in nobilioribus, ex 2 Cedi et Mundi. Respondeo, si felicitas nostra consisteret in speculatione illa suprema, ad qualem possumus nunc naturaliter attingere, non diceret Philosophus naturam deficere in necessariis; nunc autem concedo illam posse naturaliter haberi, et ultra hoc, dico aliam eminentiorem posse naturaliter recipi; ergo in hoc magis dignificatur natura, quam si suprema sibi possibilis poneretur solum esse ista naturalis. Nec etiam est mirum, quod ad majorem perfectionem sit capacitas passiva in aliqua natura, quam ejus causalitas activa se extendat.

Illud autem (o) quod additur de 2. Coeli et Mundi, non est ad propositum, quia Philosophus loquitur ibidem de organis cor respondentibus potentiae motivae, si inesset stellis, quod natura dedisset eis organa; et concedo universaliter, quod cui datur potentia, quae nata est esse organica, ei datur a natura organum, (in non orbatis dico.) Sed in proposito dico quod data est potentia, sed non organica, non tamen sunt naturaliter data omnia alia,praeter potentiam, concurrentia ad actum. A Philosopho igitur ibi haberi potest, quod naturaliter ordinabile ad aliquem actum vel objectum, naturaliter habet potentiam ad illud, et organum si potentia est organica, sed non sic est de posterioribus requisitis ad actum.

Aliter tamen (p) posset dici ad majorem, quod ipsa est vera, loquendo de potentia passiva naturali ut passiva comparatur ad activam, non autem ut passiva comparatur ad actum receptum. Differentia membrorum patet in principio solutionis quaestionis, minor vero est vera secundo modo, non primo.

Posset autem tertio modo (q) QceatdeCl11" facilius dici ad minorem, negando ^^2'. quod licet absolute intellectus Pos' qu« grhusibilis sit naturaliter receptivusce£lslmate!n" talis intellectionis, non tamen pro statu isto. Causa cujus dicetur inferius dist. 3. queest. 1. 2. et 3.

Ad secundum (a) dicitur, quod diversa ratio scibilis diversitatem scientiarum inducit; eamdemenim conclusionem demonstrat Astrologus et Naturalis, puta quod terra est rotunda. Sed Astrologus per medium Mathematicum, id est a materia abstractum; Naturalis autem per medium circa materiam consideratum. Unde nihil prohibet de eisdem rebus, de quibus Philosophicae scientiae tractant, secundum quod sunt cognoscibilia lumine naturalis rationis, etiam aliam scientiam tractare, secundum quod cognoscuntur lumine divinae revelationis.

Contra (b) hoc, si de cognoscibilibus in Theologia est possibilis tradi cognitio in aliis scientiis, licet in alio lumine; ergo non est de eis necessaria cognitio Theolo¬ gica. Consequentia patet in exemplo ejus, quia per medium' Physicum cognoscens terram esse rotundam, non indiget cognitione ejus per medium Mathematicum, tanquam simpliciter necessarium. Dicta autem responsio ad secundum, exponitur sic: habitus, et est habitus, et est forma; inquantum est habitus, habet distinctionem ab objecto; inquantum est forma, potest distingui a principio activo; respectu autem habitus scientifici principia sunt causae effectivae. Licet igitur, ubi est idem scibile, puta quod terra est rotunda, non sit distinctio per objecta, tamen est ibi distinctio per principia, quibus Mathematicus et Physicus hoc ostendunt, et ita est distinctio habituum inquantum sunt formae.

Contra (c) istud forma est com- munis ad habitum, quia omnis ha- bitus est forma, et non e converso; impossibile est autem aliqua esse habitusiordistincta in ratione superioris, et non esse distincta in ratione inferioris; ergo impossibile est aliqua esse distincta in ratione formae, et tamen esse indistincta in ratione habituum. Hoc enim esset, ac si aliqua essent distincta in ratione animalis, et indistincta in ratione hominis.

Praeterea (d), supponit quod principia sunt distinctiva habitus conclusionis in alio genere causae, quam ut principia effectiva, quod falsum est, quia si aliquam rationem causae distinctivae habent ad habitus istos, non habent nisi rationem causae effectivae. Praeterea, semper stat ratio, quia quantum cum que possent poni habitus cognoscitivi distincti, non tamen salvatur necessitas unius habitus, quasi alias cognitio sit impossibilis, ponendo possibilitatem alterius habitus undecumque distincti. Ideo (e) ad argumentum respondeo, quod in illis scientiis speculativis, etsi tractetur de omnibus speculabilibus, non tamen quantum ad omnia cognoscibilia de eis, quia non quantum ad propria eorum cognoscibilia, sicut patuit prius in tertia ratione principali contra opinionem Philosophorum.

Ad tertium (a) respondetur sic, mmam. quod prima principia non possunt applicari ad conclusiones aliquas, nisi sensibiles; tum,-quia termini eorum sunt abstracti a sensibilibus, et ita sapiunt naturam eorum; tum, quia intellectus agens, per quem debet fleri applicatio, limitatur ad sensibilia.

Contra (b) certum est intellectui, quod illa principia prima sunt vera, non tantum in sensibilibus, sed in insensibilibus; non enim magis dubitatur, quod contradictoria non sunt simul vera de eodem immateriali quam materiali, quare responsio nulla. Et quod (c) dicitur, quod terminus primi principii est ens, quod dividitur in decem genera, et illud non extendit se ad objectum Theologicum, hoc nihil (d) valet, quia non magis dubitamus, quod contradictoria non sunt simul vera de Deo quam de altero, ut quod Deus est beatus et non beatus.

Alia datur responsio, (e) quod ex majoribus solum non sequuntur conclusiones, sed cum minoribus adjunctis, nunc autem minores non sunt naturaliter manifestae, quae debent illis adjungi. Contra, minores (f) sumendae sub primis principiis, praedicant de sumptis sub terminos subjectos primorum principiorum, sed notum est, terminos primorum principiorum dici de quolibet, quia sunt communissimi; ergo.

Ideo respondeo, (g) quod secunda pars minoris est falsa, haec scilicet quod in primis principiis includuntur virtualiter omnes conclusiones scibiles. Ad probationem (h) dico quod sicut termini subjecti sunt communes, ita et termini praedicati; quando igitur termini subjecti sic distributi accipiuntur pro omnibus, non accipiuntur nisi respectu terminorum praedicatorum, qui sunt communissimi, et per consequens virtute talium principiorum, non sciuntur de inferioribus nisi praedicata communissima.

Hoc patet ratione, quia medium ex prindnon potest esse propter quid res peet u passionis nisi quae includitur virtualiter in ratione illius medii; in ratione autem subjecti principii communissimi non includitur propter q 1 id aliqua passio particularis, sed tantum communissima; ergo illud subjectum non potest esse ratio cognoscendi aliquas passiones, nisi communissimas. Sed praeter passiones communissimas sunt multae aliae passiones scibiles, ad quas non possunt rationes primorum principiorum esse media, quia non includunt illas; ergo sunt multae veritates scibiles, quae non includuntur in primis principiis.

Hoc patet ex hoc exemplo, quia istud: Omne lotum est majus sua parte, etsi includat istam: Quaternarius est major binario, et alias similes de eodem praedicato, non tamen includit istas, scilicet: Quaternarius est duplus ad binarium, et ternarius se habet in proportione sesquialtera ad dua. litatem. Nam ad ista praedicata, oportet habere media specialia concludentia ipsa.

Secunda ratio (i) Logica est, quia licet contingat descendere sub subjecto universalis affirmativae, non tamen sub praedicato. Multa autem praedicata contenta sub praedicatis primorum principiorum sunt scibilia de inferioribus ad subjecta illorum; igitur illa praedicata per prima principia non sciuntur de illis subjectis.

Contra istud (k) objicitur, de quolibet affirmatio vel negatio est de necessitate vera; sequitur ergo de necessitate: Hoc esse album, vel non album, ita quod licet ibi descendere sub praedicato et sub subjecto, Respondeo, illud principium: De quolibet affirmatio vel negatio, etc. valet istam: De quolibet cujuslibet contradictionis altera pars est vera, altera falsa. Ubi duplex est distributio ex parte subjecti, scilicet De quolibet et cujuslibet, et sub utroque distributo licet descendere; igitur de hoc: Hujus contradictionis altera pars est vera, altera fcdsa. Sed sub praedicato stante confuse tantum non licet descendere, quia non sequitur: De quolibet cujuslibet altera pars, etc. ergo haec pars, et ita in aliis principiis, semper praedicatum universalis affirmativae stat confuse tantum, sive sint ibi duae distributiones in subjecto, sive una.

Et in proposito exemplo adhuc patet propositum, quia de homine verum est, quod sit risibilis. Nunquam tamen per hoc principium: De quolibet, etc. potest plus inferri, nisi, ergo de homine risibile vel non risibile. Altera igitur pars praedicati disjuncti nunquam scietur de subjecto per hoc principium commune, sed requiritur aliquod principium speciale tanquam medium determinatum, et ratio sciendi risibile de homine.

Ad argumenta (1) principalia. Ad Varr. iib. primum, distinguo de objecto uaobjStam turali quod potest accipi, vei pro eo ad quod naturaliter sive ex actione causarum naturaliter activarum, potest potentia-attingere; vel pro illo, ad quod potentia naturaliter inclinatur sive possit illud naturaliter attingere, sive non. Posset ergo major negari, intelligendo naturale primo modo, quia objectum primum est adaequatum potentiae, et ideo abstractum ab omnibus illis, circa quae potest potentia operari; non autem oportet, si intellectus possit naturaliter intelligere tale commune, quod possit intelligere quodcumque contentum sub illo, quia intellectio alicujus contehti multo excellentior est intellectione confusa talis communis. Et sio, concessa minore in utroque sensu, conclusio intenta non habetur, scilicet de naturaliter attingibili, quia sic major fuit falsa.

Contra hanc (m) responsionem arguo, quia destruit seipsam. Primum enim objectum est adaequatum potentiae, hoc est, quod nihil respicit potentia pro objecto, nisi in quo est ratio illius primi, et in quocumque est ratio illius primi, illud respicit potentia pro objecto; ergo impossibile est aliquid esse objectum primum naturaliter, quin quodlibet contentum sub illo sit per se objectum naturaliter. Da enim oppositum, et tunc non est adaequatum naturaliter, sed excedens, et aliquid eo inferius est adaequatum, et ita primum.

Ratio autem quae adducitur pro responsione, fallit secundum fallaciam figurae dictionis. Licet enim ens, ut est quoddam intelligibile uno actu (sicut homo est intelligi- bilis una intellectione) sit naturaliter attingibile (illa enim unica intellectio entis ut unius objecti est naturalis) non tamen ens ut primum objectum, id est adaequatum, potest poni naturaliter attinigura? di-gibile, nisi quodlibet sub 60 coneuoms. ^en|.lirn sit naturaliter attingibile, quia est primum objectum, ut includitur in omnibus per se objectis. Commutatur igitur hoc aliquid in quale quid, cum arguit: ens est naturaliter attingibile; ergo ens ut primum objectum, hoc est adaequatum, est naturaliter attingibile, falsum est, quia antecedens est verum, ut ens est unum intelligibile singulare, sicut album; sed consequens concludit de ente, ut includitur in omni intelligibili, non ut seorsum ab illis intellectum.

Ad argumentum (n) igitur est alia responsio realis, quod minor est falsa de objecto naturali, id est naturaliter attingibili; vera alio modo de objecto, ad quod naturaliter inclinatur potentia, et ita debet intelligi auctoritas Avicennae. Quid autem sit ponendum objectum primum naturaliter attingibile, de hoc infra dist. 3. Confirmatur (o) responsio per Anselmum de lib. arb. c. 2. "Nullam (inquit) ut puto, habemus potestatem, quee sola sufficiat ad actum". Potestatem autem vocat, quod nos communiter dicimus potentiam, sicut patet per exemplum eius de sensu visus. Non est igitur inconveniens potentiam esse naturaliter ordinatam ad objectum, ad quod non potest naturaliter attingere, sicut quaelibet ex se sola ordinatur ad actum, et tamen non potest ex se sola attingere.

Ad secundum argumentum, nego consequentiam. Ad probationem, patet ex dictis in responsione ad confirmationem primi argumenti pro opinione Philosophi, quod superiora ordinantur ad perfectionem majorem passive recipiendam, quam ipsa possint active producere, et per consequens istorum perfectio non potest produci, nisi ab aliquo agente supernaturali; non sic est de perfectione inferio- rum, quorum perfectio ultima potest subesse actioni agentium inferiorum.

Et ideo natura non deficit in necessaris in potentiis superioribus, quia perfectiones ad quas ordinantur, ex causis naturalibus non possunt habere, quia non possunt subesse alicui causalitati agentis naturalis. Quia vero perfectiones inferiorum entium tali causalitati subsunt, deficeret natura, si non daret unde possent.

Ad tertium, dico (p) quod veritati complexae alicui firmiter tenendae intellectus possibilis est improportionatus, hoc est, non est proportionaliter mobile respectu talium agentium, quae ex phantasmatibus et ex lumine naturali intellectus agentis, non possunt cognosci. Cum autem arguis, (q) igitur fit proportionatus per aliquid aliud, concedo; sed per aliud in ratione moventis, quia permovens supernaturale revelans assentit illi veritati; et per aliud in ratione formae, quia per istum assensum factum in ipso, qui est quasi quaedam inclinatio in intellectu ad illud objectum, proportionalis illud isti.

Cum ultra de illo alio quaeris, an sit naturale vel supematurale t dico quod supematurale, sive intelligas de agente, sive de forma. Cum infers(s), ergo intellectus est A su improportionatus ad illud, et per pematuraie aiiudpr0portionatur. Dico quod ex assensum 86 est in potentia obedientiali ad intellectu agens, et ita sufficienter proportionatur illi, ad hoc ut ab ipso moveatur. Similiter (t) si ex se est capax illius assensus causati a tali agente, etiam est naturaliter capax; non oportet ergo ipsum per aliud proportionari illi assensui in recipiendo. Statur (u) igitur in secundo, non in primo, quia veritas ista revelata non est sufficienter inclinativa intellectus ad assenti endum sibi, et ita est improportionale agens, et passum sibi improportionale. Sed agens supernaturale est sufficienter inclinativum intellectus ad istam veritatem, causando in ipso assensum, quo proportionatur huic veritati, ita quod non oportet intellectum per aliud proportionari tali agenti, nec formae; ab ipso impressae, sicut oportet ipsum proportionari tali objecto per aliud duplici modo praedicto.