Quaestio 1-3

QUAESTIO III. Utrum Theologia (a.) sit de Deo tanquam de subjecto primo ?

Quod non, arguitur duabus viis. Prima (b), est ostendere istam negativam in se,

quae probatur primo per auctoritatem Boetii 1 de Trin. "Forma, inquit, simplex subjectum esse non potest."

Item secundo, materia non coincidit cum aliis causis, neque in idem numero, neque in idem specie, ex secundo Physicorum: Deus autem est finis hujus scientiae et efficiens; non igitur materia.

Item tertio, ex primo Posteriorum, subjectum scientiae habet partes, principia et passiones. Deus autem non habet partes integrales cum sit simplex, neque partes subjectivas cum sit singulare ex se, neque habet principia cum sit primum principium, neque passiones, quia passio inest subjecto, ita quod est extra ejus essentiam; nihil autem sic inest Deo.

Secunda via est ostendere quod aliud est hic subjectum; non ergo istud. Antecedens probatur multipliciter: Primo per Augustinum de doctrina Christiana 1. lib. cap. 1. "omnis doctrina vel rerum est vel signorum"; igitur res vel signa sunt subjectum. Item secundo, Scriptura habet quatuor sensus, scilicet Anagogicum, Tropologicum, Allegoricum, et Litteralem. Sed cuilibet sensui correspondet aliquod subjectum primum, sicut alii scientiae habenti unum sensum correspondet subjectum secundum illum sensum; igitur hic sunt quatuor subjecta.

Item tertio (c) quod homo sit subjectum, probatur auctoritate Commentatoris 1. Ethic. in Proloio, quia secundum eum, scientia Moralis est de homine quoad animam; Medicinalis est de homine quoad corpus. Ex hoc ergo accipitur ista propositio, quod omnis scientia practica- habet pro subjecto primo, illud cui acquiritur finis praeficae, et non ipsum finem; finis autem istius scientiae acquiritur homini et non Deo, ergo, etc.

Item (d) aliter, (et quasi’ in idem redit,) finis scientiae est per actum suum attingere objectum primum, inducendo in ipsum formam principaliter intentam a scientia, puta in speculativa inducere in illud esse cognitum, quia cognitio ibi intenditur, et in practica inducere formam ad quam ordinatur ejus praxis; finis autem hic intentus est bonitas moralis, quae non intenditur induci in Deo, sed in homine; igitur homo est objectum primum ejus.

Contra, Augustinus 8. de Civitate Dei, cap. 1. "Theologia est sermo vel ratio de Deo."

QILESTIO I. LATERALIS. Utrum Theologia sit de Deo sub aliqua ratione speciali ?

Quod sic (a) arguitur :Hugo de Sacramentis in principio vult quod opera restaurationis sint hic subjectum; ergo si Deus est hic sub- jectum, hoc erit sub speciali ratione, scilicet inquantum restaurator, opinio

Item, Cassiodorus super Psalmistam quod Christus caput cum membris est hic subjectum; igitur specialiter ut incarnatus et caput Ecclesiae erit hic subjectum.

Item, Deus (b) absolute est subjectum Metaphysicse; igitur si hic est subjectum, hoc erit sub aliqua ratione speciali. Consequentia probatur, quia non sub eadem ratione omnino, hic et ibi est subjectum. Antecedens probatur per Philosocom phum 6. Metaphys. "Honorabilissimam scientiam oportet esse circa nobilissimum genus", illa, secundum ipsum, est hujusmodi. Hoc etiam confirmatur, quia ibi vocat Metaphysicam Theologiam.

Item, Commentator (c) primo Physicorum commento ultimo dicit, quod Avicenna multum peccavit, ponendo Metaphysicam probare primam causam esse, cum genus substantiarum separatarum sit ibi subjectum, et nulla scientia probat suum subjectum esse. Ratio autem non valeret, nisi intelligeret quod ipsa esset ibi primum subjectum; ergo, etc.

Item, ista (d) scientia est honorabilissima; ergo est de honorabilissimo subjecto sub ratione honorabilissima. Hujusmodi autem ratio est ratio finis et boni. De fine autem probatur per Avicennam 6. Metapk. dicentem: "Si scientia esset de omnibus causis, illa quce esset cie fine, esset nobilissima". Ex hoc concluditur de bono, quia secundum Philosophum 2. Metaph. qui ponit infinitatem in finibus, destruit naturam boni, quia destruit naturam finis; ex hoc ergo accipitur quod ratio boni est ratio finis.

Contra, cognitio contracta prsesupponit cognitionem absolutam, et absoluta est certior, ex 1. Metaphys. si ergo ista est de Deo sub aliqua ratione speciali, alia est prior et certior de Deo absolute; talis non ponitur, ergo, etc.

QUAESTIO II LATERALIS. Utrum ista scientia sit de omnibus ex attributione ipsorum ad primum ejus subjectum ?

Quod sic, 4. Metaph. "Eadem est scientia de aliquo el de attributis ad ipsum", (et exemplificat ibi de sano) sed omnia alia attribuuntur essentialiter ad subjectum primum hujus; ergo, etc.

Contra, Augustinus 14. de Trinit. cap. 1. "Neque huic scientiae attribuendum est", etc.

Circa solutionem istarum quaestionum sic procedo. Primo, distinguo de Theologia in'se et de Theologia in nobis. Secundo, assignabo rationem primi subjecti. Tertio, distinguam de Theologia quantum ad partes ejus.

De primo dico (a), quod cognitio quaelibet in se, est illa quae nata est haberi de objecto ejus, secundum quod natum est manifestare se intellectui proportionato. Cognitio autem eadem in nobis, est illa quae nata est haberi in intellectu nostro de objecto illo intellecto. Theologia ergo in se talis est cognitio, qualem natum est facere objectum Theologicum in intellectu sibi proportionato. Theologia vero in nobis talis est cognitio, qualem intellectus noster natus est habere de illo objecto. Exemplum, si aliquis intellectus non possit intelligere Geometricalia, posset autem alicui credere de Geometricalibus, Geometria esset sibi fides, non scientia; esset tamen in se scientia, quia objectum Geometriae natum est facere de se scientiam in intellectu proportionato.

De secundo dico (b), quod ratio primi subjecti est continere in se primo virtualiter omnes veritates illius habitus, cujus est. Quod probo, primo sic: quia objectum primum continet propositiones immediatas, quia subjectum istarum continet praedicatum et ita evidentiam totius propositionis. Propositiones autem immediatae continent conclusiones; ergo subjectum propositionum immediatarum continet omnes veritates illius habitus.

Probo idem secundo, quia primihic accipitur ex primo Posteriorum ex definitione Universalis, secundum quod dicit adaequationem; objectum autem se habet ad habitum, sicut causa ad effectum, non est enim causa ad adaequata, nisi contineat primo virtualiter totum effectum; ergo, etc.

Expono quod dixi, (primo virtualiter) quia sicut illud est primum ens, quod non dependet ab alio, sed alia ab illo; ita ergo primo continere est ab aliis non dependere in continendo, sed alia ab ipso, hoc est, quod per impossibile circumscripto omni alio, manente intellectu ejus, adhuc contineret, et nihil aliud continet nisi per rationem ejus.

Contra istud arguit (c) dupliciter, primo sic: Sicut se habet objectum primum potentiae ad potentiam, ita objectum primum habitus se habet ad habitum. Sed objectum primum potentiae est aliquod commune ad omnia per se objecta illius potentiae; ergo primum objectum habitus est aliquid commune ad omnia per se objecta ejus, et non aliquid virtualiter continens alia.

Item secundo, quia in scientiis assignatur communiter pro sub¬ jecto primo aliquid quod est commune ad omnia illa, quae considerantur in illa scientia, sicut in Geometria linea, in Arithmetica numerus, in Meta physica ens.

Ad primum respondeo (d) quod proportio objecti ad potentiam est proportio motivi ad mobile, vel activi ad passivum. Proportio subjecti ad habitum est sicut proportio causae ad effectum; quandocumque autem aliquod agens agit in aliquod passum, potest quodlibet agens eiusdem rationis in quodlibet passum ejusdem rationis agere; ergo prima extrema proportionis activi ad passivum sunt communia ad omnia per se extrema illius proportionis. Nam inter illa communissima est adaequatio, quia in quocumque est ratio unius, illud respicit quodlibet in quo est ratio alterius. Sed prima extrema proportionis causae ad effectum non sunt communissima, quia inter illa non est adaequatio; non enim sequitur, si commune potest causare habitum, quod speciale possit, et e converso; non enim quodlibet contentum sub illo communi respicit habitum illum, ut effectum ejus, sed tantum aliquod primum objectum contentivum, quod virtualiter continet omnia ad quae habitus se extendit.

Ad secundum dico, quod multorum habituum specie differentium potest esse aliquod objectum commune, sicut ab objectis eorum potest abstrahi objectum commune. Et hoc modo in scientiis assignatur objectum commune, a quo non est habitus unus secundum speciem, sed tantum secundum genus.

De tertio dico, quod Theologia essentialiter non tantum continet necessaria, sed etiam contingentia, Quod-patet, quia omnes veritates de Deo, sive ut trino, sive de aliqua persona divina ut comparatur ad intra, sunt necessarim, ut quod Deus esi trinus, et quod Filius dicitur generari a Patre, et hujusmodi. Illa vero, in quibus comparatur ad extra sunt contingentes, ut quod Deus erat, et quod Filius est incarnatus, et hujusmodi. Omnes autem veritates de Deo ut trinus sive de persona determinata, sunt Theologicae. Similiter veritates contingentes, quia ad nullam cognitionem naturalem spectant, ita quod primae partes integrales Theologiae sunt duae, scilicet veritates necessariae et veritates contingentes.

Ex dictis (a) patet responsio ad idedinfia primam quaestionem. Et primo losuendo de Theologia in se quantum )eus est, a(j veritates necessarias ipsius, diiieoio-de 60 quod primum subjectum Theologiae in 86, non potest esse nisi Deus, quod probo per tres rationes. Prima accipitur ex ratione primi objecti, et arguo sic: Primum objectum continet virtualiter omnes veritates illius habitus, cujus est primum objectum; sed nihil continet virtualiter omnes veritates Theologicas nisi Deus, ergo, etc. Probatio minoris, nihil aliud continet eas ut causa, sive ut illud ad quod habeant attributionem nisi D eus, quia Deus nulli attribuitur, nec aliquid continet eas, ut effectus demonstratione quia, nam nullus effectus demonstrat Deum trinum, quae est potissima veritas Theologica, et similia.

Secundo sic: (b) Theologia est de his, quae sunt soli intellectui divino naturaliter cognita; ergo est de aliquo soli Deo naturaliter noto; sed solus Deus est sibi soli naturaliter notus, ergo, etc. Probatio primi, scilicet antecedentis: Angeio Si ista scientia est de aliquibus alicui alii intellectui naturaliter notis; ergo praeter ista aliqua alia sunt cognoscibilia naturaliter soli intellectui divino, quia infinitus, est, et ideo plurium cognoscitivus quam intellectus finitus; igitur adhuc alia scientia est superior quam ista, quae erit de naturaliter notis intellectui creato. Probatio minoris, quia omnis essentia creata alicui intellectui creato potest esse naturaliter nota. m.

Tertio sic: (c)m nulla scientia ratio, traditur ita distincta cognitio de aliquo alio, quod non est subjectum ejus primum, sicut traditur in ilia, quae esset de illo, ut de subjecto ejus primo, quia in nulla scientia traditur ita distincta cognitio de non per se subjecto, sicut de per se ejus subjecto, tunc enim non esset ratio, quare illud subjectum esset magis subjectum ejus quam aliud; igitur si Deus non sit hic subjectum, tunc non traditur ita distincta cognitio de Deo, sicut traderetur de eo in aliqua alia in qua posset esse subjectum. Sed potest esse subjectum in alia scientia; igitur illa potest esse prior ista.

Praeter autem (d) istas tres rationes, sunt aliquse persuasiones. Prima talis est: Theologia secundum Augustinum 13. de Trinit. cap. 19. pro aliqua parte sui, est sapientia; pro aliqua parte sui, est scientia. Si autem esset tantum de aliquo non aeterno formaliter, de illo esset formaliter scientia, et non sapientia aliquo modo, quia nec ex primo subjecto, nec ex attributione, quia aeterna non attribuuntur temporalibus.

Secunda persuasio, quia superior portio rationis habet aliquam perfectionem propriam sibi correspondentem; ista, autem (si est de subjecto non aeterno, ut de primo subjecto, cum aeternum non attribuatur ad non aeternum) sequitur quod nullo modo est de aeternis, et ita nullo modo perficit portionem superiorem rationis, et ita esset aliquis habitus intellectus omnino nobilior isto, perficiens istam portionem, quod est inconveniens.

Tertia persuasio (e) est, quia secundum beatum Augustinum 14. de Trinit. cap. 1. et 4. "ista scientia est de illis quibus fides gignitur, defenditur et roboratur"; ergo est de illo eodem subjecto, quod est primum subjectum fidei; sed fides est de veritate prima, ergo.

Quarta persuasio est, quia nobilissima scientia est circa nobilissimum genus, ex 6. Metaphysicce, et primo de Anima; liaec autem conceditur nobilissima, ergo oportet quod sit de Deo ut de subjecto.

Ex his (a) dictis respondeo ad secundam quaestionem. Ad intellectum cujus pono exemplum: Homo intelligitur ut animal rationale, utid Prol°? substantia, ut mansuetum natura, Henr. in ut nobilissimum animalium. In primo intellectu intelligitur secundum rationem quidditativam propriam; in secundo in communi; in tertio per accidens, id est in propria passione; in quarto in respectu ad aliud. Sed perfectissima notitia de homine non potest esse in respectu ad aliud, quia ista prsesupponit notitiam absoluti; nec de homine sub ratione passionis, quia notitia passionis praesupponit notitiam subjecti; nec de homine in universali, quia illa est confusa; ergo nobilissima cognitio de homine est secundum rationem quidditativam. Ita etiam posset poni aliqua scientia de Deo sub ratione respectus ad extra, ut aliqui ponunt sub ratione reparatoris vel gubernatoris, vel capitis Ecclesice. Vel posset poni de Deo sub aliqua ratione attributali, quae est quasi passio, sicut aliqui ponunt de Deo hanc scientiam esse sub ratione boni. Vel posset poni de Deo sub ratione communi et universali, ut entis vel entis infiniti, vel necesse esse vel alicujus talis.

Contra istas omnes positiones arguitur, et primo arguitur contra istam de ratione communi. Nullus conceptus communis de Deo continet virtualiter omnes veritates proprie Theologicas pertinentes ad pluralitatem personarum. Nam si sic, cum illi conceptus communes naturaliter concipiantur a nobis; ergo propositiones immediatae de illis conceptibus possent a nobis naturaliter concipi vel intelligi, et per illas propositiones immediatas possemus scire conclusiones, et ita totam Theologiam naturaliter acquirere.

Secundo (b), quia ex quo conceptus communes non sunt soli Deo naturaliter noti; ergo nec veritates inclusae in illis communibus conceptibus, de quibus est Theologia; ergo si esset de Deo sub ratione tali communi, non esset soli Deo naturaliter nota, cujus oppositum ostensum est in prima quaestione.

Contra (c) aliam positionem de ratione attributali, posset argui per easdem rationes. Sed adhuc arguo (d) per alias speciales. Primo, quia cognitio ejus quod quid esi, est perfectissima, ut dicit Philosophus 7. Metaph. ergo cognitio illius essentiae est perfectior cognitio quam cognitio proprietatis attributalis, quae se habet quasi passio hujus naturae, secundum Damascenum lib. 1. cap. 5.

Secundo (e) quia si illae proprietates re ali ter differrent ab essentia, essentia esset realiter causa ipsarum; ergo sicut differunt ratione, ita essentia de sua ratione habet rationem incausati. Illae autem, licet per identitatem cum essentia sint incausatae, non tamen secundum suam rationem formalem primo includunt incausationem sui.

Tertio (f), quia illud secundum suam propriam rationem videtur esse actualius in se, cui magis mdei repugnat communicabilitas ad plu;iioni ra a(q extra; sed essentiae repugnat uo i. communicabilitas ad plura ad exitim. ira, et nulli proprietati attributali, ' nisi quatenus est illius essentiae, vel idem illi essentiae inquantum infinitae. Si vero dicatur (g), quod quaelibet proprietas est infinita, et ideo incommunicabilis propter infinitatem; contra, infinitas ista est in eis propter identitatem earum cum essentia, sicut ex radice et fundamento omnis perfectionis intrinsecae.

Contra viam etiam (h) de respectibus ad extra potest argui, sicut contra alias duas vias. Sed facio (i) rationes speciales: Primo, quia respectus ad extra est respectus rationis; sed scientia non considerans subjectum suum sub ratione reali, non est realis, sicut nec Logica est realis, licet consideret de rebus, ut eis attribuuntur intentiones secundae; ergo Theologia non esset realis.

Secundo, quia absolutum et respectivum non. faciunt aliquem unum conceptum per se; ergo conceptus aggregans illa duo in se,'est conceptus unus per accidens. Nulla autem scientia prima est de conceptu uno per accidens, quia talis praesupponit scientiam de utraque parte, et ideo si scientia subalternata sit de aliquo uno per accidens, praesupponit duas tractantes de partibus illius totius, separatam. Si igitur Theologia esset de tali uno per accidens, posset esse alia prior ea quae esset de conceptu uno per se.

Tertio, nullus respectus (k) ad extra videtur Deo necessario convenire; ergo nihil Theologicum necessario conveniret Deo, ut est subjectum Theologiae. Probatio consequentiae, quod convenit alicui sub ratione non sibi necessario inhaerentis, non convenit illi necessario; sed respectus ad extra est hujusmodi, ergo, etc. et ita nulla veritas Theologica necessaria esset. Et hmc conclusio probatur per primam et secundam rationes positas ad primam quaestionem, scilicet de ratione primi objecti et de notis soli Deo naturaliter.

Concedo (l) igitur quartum membrum, scilicet quod Theologia est de Deo sub ratione qua est haec essentia, sicut perfectissima scientia esset de homine, si esset secundum quod homo, non autem sub aliqua ratione universali vel accidentali.

Ad primam quaestionem (a) de Theologia nostra dico, quod quando habitus est in aliquo intellectu habens evidentiam ex objecto, tunc primum objectum illius habitus ut est illius, non tantum continet virtualiter illum habitum, sed ut notum illi intellectui, continet ipsum habitum, ita quod notitia objecti in illo intellectu continet evidentiam habitus ut in illo intellectu, quia intellectus cognoscens tale objectum, potest elicere omnem conclusionem hujus habitus. In habitu vero non habente evidentiam ex objecto, sed causatum aliunde quam ab objecto noto, non oportet dare primum objectum ejus habens duas dictas conditiones, imo .ditiones neutram oportet dare, quia perinai,obje' de est habitui ut in hoc, ac si esset rtuaiisf contingentibus, quae neutro mo]Etia’ d° habent objectum primum. Tali objecti" er§’° habitu i non evidenti ex objeeoio^ise cto datur subjectum primum, de jectum. quo primo noto, id est perfectissimo primo, id est immediate, cognoscuntur primae veritates habitus illius. Theologia autem nostra est habitus non habens evidentiam ex objecto, etiam illa quae est in nobis de Theologicis necessariis, non magis ut in nobis habet evidentiam ex objecto cognito quam illa, quae est de contingentibus; ergo Theologiae nostrae ut nostra est, non oportet dari objectum primum nisi primum notum, de quo noto immediate cognoscantur primae veritates. Illud primum notum est ens infinitum, quia iste est conceptus perfectissimus quem possumus habere de illo, quod est in se primum subjectum. Quod tamen neutram praedictarum conditionum habet, quia non continet habitum nostrum virtualiter in se, nec multo magis ut nobis notum, continet ipsum habitum; tamen quia Theologia nostra de necessariis est de eisdem, de quibus est Theologia in se, ideo sibi assignatur subjectum primum quoad hoc, quod est veritates continere in se, et hoc idem est subjectum Theologiae nostrae, quod est primum subjectum Theologiae in se; sed quia illud non est nobis evidens, ideo non continet istas ut nobis notum, imo non est nobis notum.

Si arguis, ergo non est primum objectum nostri habitus; respondeo, verum est, non est primum subjectum dans evidentiam; sed subjectum primum continens omnes veritates, natum dare evidentiam, si ipsum cognosceretur. Et haec dicta sunt ad duas quaestiones de Theologia necessariorum.

Nunc autem (a) videndum est de veritatibus contingentibus Theologicis, quid sit primum subjectum Theologiae. Et quoad istas dico, quod nullum subjectum virtualiter continet veritates nisi necessarias de ipso, quia ad contingentes de ipso aequaliter se habet ex se et ad oppositas. Tamen contingentium est ordo, quia aliqua est prima vera contingens, et ita subjectum primum multarum veritatum contingentium, potest poni illud, de quo primo, id est immediate, dicitur praedicatum primae contingentis, quae est quasi primum principium in ordine contingentium, vel praedicata plurium primarum contingentium, si plures sunt primae.

Dicitur autem (b) primum subprimae ventatis contmgentis, quod visum ut tale, natum est primo videri conjungi cum praedicato illo, quia primum notum in contingentibus, non est nisi per intuitionem extremorum; ergo primum intuibile, cui insit primum praedicatum primae veritatis contingentis, est primum subjectum omnium veritatum contingentium ordinatarum.

Ex his (c) ad propositum dico, quod essentia divina est primum subjectum Theologiae contingentis, et hoc modo sumpta, quo praedictum est ipsam esse subjectum primum Theologiae necessariae; et hoc tam hujus Theologiae contingentis in se, quam ut est in intel- I lectu divino, et beatorum. Totius igitur (d) Theologiae in se, et Dei et beatorum, primum subjectum est essentia divina ut hcec, cujus visio a beatis, est sicut in Meiaphysica cognitio entis. Et ideo beata visio I non est Theologia, sed est quasi perfecta incomplexa apprehensio subjecti, praecedens naturaliter scientiam Theologiae.

Subjectum vero (e) Theologiae nostrae contingentis videtur idem subjectum primum, quod et necessariae, et hoc modo supra exposito, quia non ut continens virtualiter in se liabitum, etiamsi intuitive videretur, comsed ut cognoscibile a nobis proximum illi cui intuitive noto, natum esset praedicatum primae contingentis evidenter inesse.

Contra (f) videtur quod Verbum sit subjectum adaequatum Theologiae contingentium, tam illius contingentis in se quam ut est in intellectu divino, quia est primum subjectum omnium articulorum reparationis nostrae.

Respondeo (g), aliquod contingens potest primo dici de Verbo, et aliquod de Spiritu sancto, et aliquod de Deo trino, ut creare; erunt igitur personae quasi partes subjecti, sicut etiam aliqua necessaria sunt primo vera de diversis personis.

Ex praedictis (a) apparet improbatio illius opinionis, quae ponit Christum esse primum subjectum, quia tunc veritates necessariae de Patre et Spiritu sancto, non essent Theologicae, puta Pater generat, Spiritus sanctus procedit; nec veritates contingentes de eis, puta Pater creat per Filium, Spiritus sanctus temporaliter missus est visibiliter et invisibiliter; nec veritates necessariae de Deo trino, ut quod est omnipotens, immensus;nec contingentes, ut Deus creat, gubernat mundum, remittit peccata, punit, preemiat. Et hujusmodi consequentiae omnes probantur, quia ad nullam scientiam per se pertinet aliqua veritas, nisi sit de subjecto primo, vel de ejus parte subjectiva, vel integrali, vel essentiali, vel de aliquo essentialiter ad subjectum attributo. Sed patet quod Pater vel Spiritus sanctus, vel Trinitas non est Christus, nec pars aliqua aliquo dictorum modorum, nec attribu¬ tum ad Christum essentialiter. Tum quia Christus cum dicat duas naturas, et hoc inquantum est subjectum, secundum ponentes illud, sequitur quod ut habens naturam creatam, erit essentialiter prior Patre, vel Spiritu sancto, vel Trinitate, quia essentialis attributio non est nisi ad essentialiter prius. Tum quia Christus (b) secundum divinitatem, etiam non habet aliquam talem prioritatem, secundum quam posset Pater, vel Trinitas ad Christum attribui.

Contra istam (c) etiam opinionem sunt duae rationes ultimae positae supra in solutione secundae quaestionis contra opinionem de respectu ad extra. Contra idem est Num.is. prima ratio posita ad solutionem primae quaestionis, quia veritates necessariae de Patre et de Spiritu sancto, et de Trinitate, impossibile est contineri virtualiter primo in Christo, quia si Verbum incarnatum non fuisset, illae veritates necessariae, nihil minus fuissent. Tertia etiam ibidem valet ad hoc, quia non esset tradenda hic aliqua notitia de Deo, nisi ut includitur in Christo, hoc est ut de Verbo tantum, et ita non esset distinctissima notitia de Deo quae tradi posset; igitur esset alia prior requirenda.

Ad hoc etiam faciunt aliquae j5persuasiones ibi positae, quia ista unitas quae est Christi, ut est suppositum unum m duabus naturis, in Christo non est unitas aeterna, istam autem oportet ponere formalem unitatem primi subjecti; ergo primum subjectum ut primum, non est aliquid aeternum; illa etiam persuasio de fide videtur concludere. Non enim est creditum vel verum Theologicum: hunc hominem esse crucifixum, non implicando Verbum in subjecto, quia hunc hominem in cruce potuerunt Judaei naturaliter videre. Sed creditum est et verum Theologicum: Verbum esse hominem de Virgine natum, Verbum esse honvnem crucifixum, Verbum esse hominem resurgentem, et sic de aliis articulis pertinentibus ad humanitatem. Pertinentes autem ad divinitatem, patet quod non conveniunt primo Christo ut Christus est, sed aliqui aliis personis, aliqui Trinitati; ergo objectum adaequatum Theologiae non est Christus, sed aliquid quasi commune Verbo, de quo primo traduntur articuli pertinentes ad reparationem et Patri et Spiritui sancto, scilicet de quibus sunt aliquae Theologicae veritates.

Videtur (d) igitur dicendum, quod sicut si in Medicina corpus humanum sit primum subjectum, de quo consideratur ibi passio, ut sanitas et infirmitas, si species corporis humani essent corpus sic mixtum, et sic, puta corpus sanguineum et corpus phlegmaticum, etc. hoc totum, corpus sanguineum sanum, non esset primum subjectum; tum quia nimis particulare, tum quia includit passionem considerandam de subjecto, quae non potest esse ratio subjecti, quia subjectum ut subjectum, est prius natura passione, et ita passio esset prior seipsa.

Et breviter (e), quidquid diceretur de aliqua medicina tradita, scilicet quod esset de tali particulari, ut de ente per accidens, saltem impossibile esset primam scientiam de corpore hominis esse de corpore hominis sanguineo sano. Imo si qua esset de ipso, alia posset esse prior, sive de corpore hominis in communi, quia ipsum in communi habet aliquas passiones cognoscibiles de ipso per rationem communem, ut est prior inferioribus, sive de corpore sanguineo, cujus ratio est naturaliter prior corpore sanguineo sano; et ista ratio prior continet' virtualitcr aliquas passiones de corpore hominis sanguineo sano, quia et ejus ratio praecedit corpus sanguinem sanum.

Ita in proposito, Christus dicit: "Verbum hominem", secundum Damascenum lib. 3. ante igitur notitiam quae esset de Christo ut de primo subjecto, nata esset alia esse prior de Verbo, si qua sibi insit per rationem qua Verbum; et ante istam, alia de Deo quantum ad illa quae insunt per rationem Dei, ut est communis tribus personis.

Si igitur Theologiam tenemus secundum se esse primam notitiam, ipsa non erit primo de Christo; et si aeque est de veritatibus communibus et propriis tribus personis, ipsa non erit de aliqua persona, ut de subjecto adaequato, sed de Deo, ut est communis tribus personis. Et tunc salvabitur quod omnis veritas Theologica, vel est de primo subjecto, puta quae inest Deo per rationem Dei; vel quasi de parte subjectiva primi subjecti, puta quae est propria alicui personae; aut de aliquo quod attribuitur ad subjectum primum; vel quasi parte subjecti, ut puta de creatura quantum ad respectum quem habet ad Deum ut Deus, et de natura assumpta quantum ad respectum quem habet ad Verbum sustentificans.

Aliter (a) tamen ponitur, Chritum esse subjectum primum secundum Linconiensem in Hexaemeron, et hoc ut Christus est unum triplici unitate,quarum prima est ad Patrem et ad Spiritum sanctum. Secunda, Verbi ad naturam assumptam. Tertia, Christi capitis ad membra. Et pro ista opinione de Christo videtur esse prima ratio posita ad primam quaestionem et penultima, quia septem articulos fidei pertinentes ad humanitatem non continet Heus ut subjectum, quia per naturam divinitatis non conveniunt Deo. Illud autem subjectum primo continet passionem, per cujus formam passio sibi inest; Christus autem et istos continet, quia secundum humanitatem sibi insunt, et praeter hoc Christus continet realiter alios pertinentes ad Deitatem, quia secundum divinitatem illa dicuntur inesse sibi.

Item, subjecta partium doctrinae debent contineri sub subjecto totius, vel ut partes subjectivae, vel ut quasi integrales, non autem continentur sub Deo sic subjecta partium sacrae Scripturae. Quod probatur per glossas multas in principiis librorum, assignantes causas materiales aliquas, quae non sunt aliquid Dei. Unde super Oseam dicit glossa, quod materia libri Oseae est, Decem tribus.

Praeterea, in aliquo libro Scripturae nihil proprium de Deo narratur, quia nullum factum ibi narratur, ubi requiratur ex parte Dei aliquid, nisi influentia tantum generalis; ergo talis liber non est de Deo.

Ad primum dico, quod veritates enuntiatae contingenter de Christo in nullo subjecto continentur virtualiter, sicut subjectum dicitur continere passionem, quia tunc inessent necessario. Tamen habent aliquod subjectum de quo immediate enuntiantur et primo: illud est Verbum, nam (b) veritates Theologicae de Incarnatione, Passione, Nativitate, etc. sunt istae: Verbum est facium homo, Verbum est homo natus, Verbum est homo passus, etc.

Cum dicis, passio inhaeret secundum naturam humanitatis, respondeo, humanitas non est ratio primi subjecti ad quod stet resolutio, sed est quasi passio prior, medians inter primum subjectum istarum veritatum, quod est verbum, et alias posteriores passiones, ut natus, etc. Patet enim quod humanitas non potest esse ratio subjecti respectu passionis primae, quae est esse incarnatum, quia illud dicitur de Verbo, non praeintellecta humanitate in ipso, ut in subjecto.

Ad secundum dico, quod sufficit Subjecta scientiae, subjectorum partialium ffiint attributio ad primum subjectum, tributio-" qualis attributio ad Deum, potest ad primum salvari cujuscumque materiae as-subiPClum' signatae per glossas adductas. Ali- • ter tamen potest dici, quod mate- ria cujuslibet libri est Deus de quo ibi narratur, quomodo genus humanum gubernaverit, sed gens vel persona gubernata, est materia remota, et ita intelligendse sunt glossae tales.

Per hoc patet ad tertium, quia licet esset aliquis liber nullum Dei miraculum continens, tamen quilibet continet providentiam et gubernationem Dei circa hominem in communi, vel determinatam gentem vel personam, in tantum quod si eamdem historiam de Pharaone scribat Moyses in Exodo, et aliquis ^Egyptius in Chronicis jEgyptiorum; subjectum Historiae Moysi est Deus, de quo traditur ibi gubernatio hominum, misericorditer liberando Judaeos oppressos, juste puniendo vEgyptios oppressores, sapienter ordinando formam liberandi congruam, ad hoc ut populus liberatus legem gratanter acciperet, potenter tot sibi propria signa faciendo. Subjectum vero historiae Historiographi esset Regnum vel Rex, vel populus iEgyptiacus, cujus actiones et casus circa ipsos contingentes ipse intendit scribere, ita quod incidens est sibi, quid Deus fecerat, sed principale quid genus sua fecerit vel passa sit. Principale autem est Moysi quid Deus egerit vel permiserit, sed quasi incidens est sibi circa quam materiam hoc contigerit.

Et dato quod alicubi nullum miraculum enarretur, tamen quid Deus permiserit assistendo secundum communem influentiam et non impediendo, hoc principaliter intenditur in libro illo, inquantum est pars Scripturae. Et qualiter illud convenienter ordinatum sit ad bonum aliorum, si fuit ordinabile, vel juste punitum si fuit malum, hoc frequenter additur in libro eodem vel alio, aut si permissum fuit, nec hoc punitum, non tacet Scriptura alibi de illo in generali quod alibi punietur.

Ad primum (a) argumentum primae quaestionis. Ad Boetium dico, quod loquitur ibi de subjecto accidentis et non de subjecto considerationis. Ad aliud de secundo Physicor. dico quod intelligit de materia ex qua, non in qua vel circa quam. Vel melius, quod subjectum scientiae, secundum veritatem non pertinet ad genus causse materialis, sed ad genus causae efficientis; dicitur tamen subjectum scientiae, materia, per quamdam similitudinem ad factionem, ubi simul concurrunt ratio objecti circa quod, et ratio materiae susceptivae, quia factio est actus transiens extra, non sic est de actu proprio scientiae. Tamen intelligitur transire, quia non terminatur in se, sed ad aliud circa quod est, licet non recipiatur in illo circa quod est, sed manet- in sciente. Et propter hanc proprietatem materiae, scilicet esse circa quod, subjectum dicitur materia respectu scientiae et actus ejus,

Ad illud (b) de primo Posterior. Dico quod subjectum cujuslibet scientiae naturaliter inventae, est aliquod universale; ideo subjectum talis scient:ae, oportet quod habeat partes subjectivas. Istius autem scientiae subjectum est essentia hcec ut singularis, quia imperfectionis est in natura creata universali, quod in multis singularibus dividatur; ista igitur imperfectione ablata, remanet quod ista essentia est scibilis sine divisibilitate cjns in partes subjectivas. Tamen posset dici, quod personae divinae sunt quasi partes subjectivae ipsius essentiae divinae, sed essentia in eis non numeratur.

Quod autem (c) additur de passionibus, dicunt aliqui, quod attributa sunt cjuasi passiones hujus essentiae. Sed hoc non valet, quia consideratio attributorum naturaliter a nobis intelligibilium, est consideratio Meta physica, nisi sint aliqua attributa per se tantum convenientia huic essentiae ut heee, et non ut a nobis nunc naturaliter intelligitur confuse. Quod autem accipitur quod passio est extra essentiam subjecti, haec est vera, ubi passio est realiter causata a subjecto. Sed in divinis illud quod habet rationem passionis non est causatum, quia per identitatem transit in essentiam; tamen quantum ad scibilitatem, scitur per essentiae rationem, ac si esset realiter distincta ab essentia.

Quod tertio (d) dicitur de principio subjecti, dico quod non oportet principia scibilis esse principia in se ipsius subjecti, quia entis inquantum ens (quod ponitur subjectum Meta physicae) nulla sunt principia, quia tunc essent cujuslibet entis, sed oportet cujuslibet subjecti esse principia, per quae demonstrentur ejus passiones de eo, ex quibus principiis, tanquam ex mediis demonstrationis, formantur principia complexa, sicut propositiones per se notae. Hoc modo cujuslibet subjecti possunt esse principia quantumeumque imprincipiati respectu suarum passionum.

Ad alia (e) secundae viae.

Ad primum dico, quod illa auctoritas exprimit materiam hujus scientiae in communi, non subjectum primum formale.

Ad aliud dico, quod quicumque sensus in una parte Scripturae non est litteralis, in alia parte est litteralis, et ideo licet aliqua pars Scripturae habeat diversos sensus, tamen tota Scriptura habet omnes sensus istos pro sensu litterali.

Ad tertium (f) dico, quod argumentum est ad oppositum dupliciter. Primo, quia homo ponitur subjectum Moralis scientiae vel Medicinae, pro eo quod continet virtualiter omnes veritates illius scientiae; nam corpus humanum continet virtualiter rationem sanitatis, ideo enim sanitas hominis est talis, quia corpus humanum est sic complexionatum. Similiter anima hominis continet vir tua liter rationem felicitatis naturalis, sicut patet ex jwimo Etlricor. ubi ex ratione animae concluditur ratio felicitatis naturalis hominis. Non sic homo continet rationem finis hujus scientiae, quia finis supernaturalis vel objectum ejus non includitur in ratione hominis, et ideo non potest esse subjectum hujus scientiae primum.

Secundo (g) sic: Homo est finis De hoc ultimus istarum scientiarum, ad dubfde’ quem tam sanitas quam felicitas naturalis ordinatur. Probatio, quia omnis amor concupiscentiae prae- supponit amorem amicitiae; sanitas autem vel felicitas amatur amore concupiscentiae, ideo illud quod amatur amore amicitiae, est ulterior finis quam aliquod illorum; sed istud est corpus ex una parte, et anima ex alia; igitur si homo secundum' corpus vel animam, est subjectum hujus scientiae, sequitur quod finis est subjectum hujus scientiae.

Ad quartum, dico quod prima propositio est falsa, quia nihil aliud est finis scientiae quam attingere per actum proprium objectum illius scientiae, non quod inducat aliquam formam per actum suum in objectum, quia scientia non est aliqua scientia factiva.

Ad primum (a) argumentum secundae quaestionis, quando arguitur per Hugonem et Cassiodorum, dicitur quod loquuntur hic non de formali subjecto, sed de materia proxima, de qua diffusius tractatur in Scriptura propter ordinem immediatiorem quem habet ad finem.

Ad secundum (b) dico, quod Metaphysica non est de Deo tanquam de primo subjecto. Quod probatur, quia praeter scientias speciales oportet esse aliquam communem in qua probentur in communi omnia, quae sunt communia illis specialibus; igitur praeter scientias speciales oportet esse aliam communem de ente, in qua tradatur cognitio passionum de ente, quae supponitur in aliis scientiis specialibus. Si igitur aliqua est naturaliter de- Deo praeter istam, est alia de ente naturaliter scita inquantum ens.

Cum vero probatur, quod est scientia de Deo per Philosophum 6. Metaphysic. texi, comment. 2. dico, quod ratio ejus sic concludit: "Nobilissima scientia est circa nobilissimum genus" vel ut primum objectum, vel ut consideratum in illa scientia perfectissimo modo quo potest considerari in aliqua scientia naturaliter acquisita. Deus vero, etsi non est subjectum primum in Metaphysica, est tamen consideratum in illa scientia nobilissimo modo quo potest in aliqua scientia considerari naturaliter acquisita.

Ad Commentatorem (c) 1. Phys. dico quod Avicenna cui contradixit, bene dixit, et Commentator male. Quod probatur primo, quia si aliquas substantias separatas esse, esset suppositum in scientia Metaphysicae, et conclusum in naturali scientia; ergo scientia naturalis esset simpliciter prior tota Metaphysica, quia Philosophia naturalis ostenderet de subjecto Me- taphysiese si est, quod supponitur toti cognitioni scientiae Metaphysicae.

Secundo, (d) quia per omnem conditionem effectus potest demonstrari de causa quia est, quam impossibile est inesse effectui nisi causa sit; sed multae passiones considerantur in Metaphysica, quas impossibile est inesse nisi ab aliqua causa prima talium entium; ergo ex illis passionibus Metaphysicis potest demonstrari aliquam primam causam istorum entium esse. Minor probatur, quia multitudo entium, dependentia et compositio et hujusmodi, quae sunt passiones Metaphysicae, ostendunt aliquod esse actu simplex independens et necesse esse. Multo etiam perfectius ostenditur primam causam esse ex passionibus causatorum consideratis in Metaphysica quam ex passionibus naturalibus, ubi ostenditur primum movens esse. Perfectior enim cognitio et immediatior est de primo ente cognoscere ipsum ut primum ens vel ut necesse esse, quam cognoscere ipsum ut primum movens.

Ad aliud, dico (e) quod ratio finis non est ratio nobilissima cognitionis, sed illud quod est finis, sicut ratio fundamentalis illius respectus; deitas autem est ratio fundamentalis respectu finis ut finis ad creaturas, igitur Deus est primum objectum, quod concedo, et ita argumentum est in OppOSitum. Cum autem ostenditur de bonitate ex 2. Metaphysic. dico quod si per aliquam appropriationem bonitas sit funda mentum finis, tamen divinitas est radicale et primum fundamen- tum ipsius. Rene autem sequitur si non est tinis ultimus, quod non est bonum, quia si nullum est perfectum bonum, nullum est bonum; nullum autem bonum est simpliciter perfectum quod ordinatur ad aliud, quia quod est tale, habet bonitatem diminutam; si ergo quodlibet ordinatur ad aliud, nihil est bonum. Non oportet autem bonitatem esse propriam rationem finis, sed essentia magis erit propria et fundamentalis ratio. Et per haec patet ad dictum Avicennae 6. Metaphysic. quod non debet intelligi de fine, sed de ratione fundamentali ipsius finis.

Ad tertiam (a) quaestionem, videtur probabiliter posse dici, quod Theologia non est de omnibus scibilibus, quia quidditates distinctae ab essentia divina, ut est haec essentia singularis, continent primo multas veritates de se. Quod probatur quia per impossibile, circumscripto omni alio, si illae quidditates essent increatae, adhuc continerent tales veritates, sicut patet de linea et de numero, quantum ad propositiones immediatas de eis. Et secundum hoc posset poni, quod in intellectu divino essent habitus distincti scientiales secundum rationem, utpote Theologia esset, quam causaret essentia divina ut licec in intellectu ejus; Geometria autem in intellectu ejus esset, quae virtute lineae esset in intellectu ejus, et sic de Arithmetica virtute numeri, et sic de aliis.

Contra illud (b) arguitur tripliciter. Primo, quia vilesceret intellectus divinus, pro eo quod pateretur ab aliquo alio ab essentia sua. Nam in illo instanti naturae, in quo intelligit lineam, adhuc esset quasi in potentia ad veritates cognoscendas existentes in linea et virtute illius quidditatis cognosceret eas; ergo linea quasi effective imprimeret cognitionem istarum veritatum in intellectu divino, et ita linea esset motiva intellectus divini.

Secundo (c) sic: Omnis potentia actuabilis a diversis objectis per se, virtute propria eorum, primum objectum est aliquod commune eis; sed si linea virtute sui causaret veritatem in intellectu divino, pari ratione et aliae res causabunt veritatem in intellectu ejus, et ita primum objectum intellectus divini esset commune eis et non essentia divina singularis. Nec obstat, quod objecta alia attribuuntur ad essentiam suam; ita enim alia entia attribuuntur ad substantiam, et tamen objectum intellectus nostri est ens.

Tertio, quia (d) si essentia sua est primum objectum, patet quod non communitate praedicationis; ergo est primum secundum virtutem. Non autem esset primum objectum virtualiter, si quodlibet aliud virtute propria immutaret intellectum ejus.

Ideo dico (e) aliter, quod divina Theologia est de omnibus cognoscibilibus, quia objectum primum Theologiae suae facit omnia alia actu cognita in intellectu suo, ita quod in primo signo naturae est essentia sua primo cognita in intellectu suo, et in secundo signo naturae quidditates virtualiter continentes veritates proprias. In tertio autem signo, sunt istae veritates virtualiter contentae in illis quidditatibus sibi notae, et non est ordo secundi ad tertium secundum causalitatem, quasi illae quidditates causent aliquid in intellectu ejus, sed est tantum ordo effectuum essentialiter ordinatorum respectu ejusdem causae, puta quod essentia sua quasi prius tam' natura causat illas quidditates sibi notas quam veritates de eis fiant notae. Exemplum, si Sol illuminaret aliquam partem propinquam sibi, et alia pars remotior non esset illuminabilis, nisi a Sole propter ejus opacitatem, Sol illuminaret partem aliam remotam, non autem pars illuminata primo esset causa illuminationis secundae; esset tamen ordo inter partem propinquam et remotam, sicut ordo effectuum ejusdem causae, et tamen non esset ordo causae ad effectum, quia parsilluminata nihil agit in partem opacam remotam.

Ita in proposito, haec essentia Dei in intellectu suo facit alias quidditates actu notas, et quasi posterius naturaliter facit veritates illas in istis contentas, notas intellectui illi Tamen illae quidditates finitae nullam virtutem habent respectu intellectus divini immutandi quia intellectus divinus non est natus perfici ab illis quidditatibus, quia ille est infinitus, et illae quidditates finitae, et infinitum a finito nullo modo perficitur; ita quod si in tertio instanti naturae divina natura non moveret ad ulteriorem notitiam veritatum, nunquam intellectus intelligeret eas, quia a nullo alio motivo illam notitiam posset habere.

Sic ergo (f) Deus de omnibus cognoscibilibus solum habet cognitionem Theologicam, quia tantum virtute primi objecti Theologici actuantis intellectum ejus, ita quod Theologia Dei non tantum de omnibus, sed est etiam omnis cognitio possibilis haberi a Deo de eis, et absolute ipsa est de quocumque omnis cognitio non includens aliquam imperfectionem ex se, quia ipsa sola de quocumque cognoscibili non includit limitationem; quaelibet autem alia, quia est a causa limitata, includit necessario limitationem.

Sed de intellectibus (g) creatis Beatorum aliter est, quia intellectus eorum nati sunt immutari a quidditatibus creatis ad cognitionem veritatum inclusarum in eis, et ideo praeter istam veritatem Theologicam quam habent de illis quidditatibus, ut ostensis in essentia Dei, possunt habere naturalem cognitionem de eis ex propria motione earum. Theologia igitur Beatorum de quibuscumque creatis, non est omnis cognitio possibilis de ipsis tali intellectui.

Sed (a) dubium est, an sit de omnibus, licet aliqua alia sit de Tres conci, quibusdam cognoscibilibus. Hic d/ rheoSdistinguendum est de Theologia ing‘a iusr se, et ut est habitus perficiens in-de T1ieol°- tellectum creatum beatum. Primo Beatorum, modo, est de omnibus scibilibus, in 3. dist. quia omnia alia nata sunt sciri Tertia de virtute primi objecti Theologici, 1 JUStlS. Secundo modo dico, quod possibile est eam esse de quocumque, imo et de omnibus scibilibus, quia scibilia non sunt infinita. De facto autem non habet limitationem, nisi ex voluntate Dei ostendentis aliquid in essentia sua, et ideo actualiter Theologia eorum est de tot, quot voluntarie Deus ostendit eis in essentia sua.

De Theologia (b) autem nostra dico, quod ipsa non est actualiter omnium scibilium pro statu isto, quia sicut Theologia Beatorum habet terminum, ita et nostra ex voluntate Dei revelantis. Terminus autem praefixus a voluntate divina, quantum ad revelationem generalem, est eorum quae sunt in sacra Scriptura, quia sicut habetur in Apoc. ult. Si quis apposuerit ad hcec, apponet Deus super illum plagas scriptas in libro isto. Igitur Theologia nostra de facto non est nisi de his, quae continentur in Scriptura, et de his, quae possunt elici ex ipsis.

De possibilitate (c) Theologiae nostrae dico, quod non potest esse de omnibus; tum propter defectum intellectus nostri, non potentis in speciali concipere multas quiddi- tates (revelatio autem secundum communem legem, non est nisi de his quorum termini naturaliter possunt concipi a nobis.) Tum propter (d) defectum Theologiae nostrae, quia non potest esse cum cognitione evidenti de eisdem cognoscibilibus secundum aliquos, et per consequens de naturaliter nobis cognitis non potest stare Theologia nostra revelata.

Tamen (e) omnis Theologia, sive nostra, sive Beatorum, sive Dei, est de omnibus entibus quantum ad aliqua de eis cognoscibilia, scilicet quantum ad respectus quos habent ad essentiam divinam, ut est haec essentia. Quia respectus non potest cognosci sine cognitione amborum extremorum, et ita respectus qui est ad hanc essentiam ut haec, non potest cognosci sine cognitione hujus essentiae ut haec.

Sic ergo (f) (ut vere dicatur) Theologia est de omnibus, et est omnis cognitio non includens imperfectionem. Et ideo in intellectu Dei, qui non potest habere aliquam cognitionem imperfectam, est omnis cognitio; non tamen est omnis cognitio simpliciter respectu intellectus creati, quia praeter eam potest haberi alia cognitio de aliqua quidditate speciali movente intellectum creatum. Ipsa etiam sola est cognitio de omnibus quantum ad aliqua cognoscibilia, scilicet quantum ad respectum eorum ad hanc essentiam ut hcec, si tamen essentia ut/nec, terminet respectum creaturae, et non sub ratione alicujus attributi naturaliter a nobis intelligibilis.

Et ista (g) est forte ratio una, quare non possumus scire de intellectu creato, quod ordinatur ad hunc finem ut hunc, quia non possimus cognoscere respectum fundatum in natura intellectuali ad istam essentiam tanquam ad finem proprium, quia nec extremum ad quod est respectus, ideo nec ratione imaginis respectu illius naturae in se, sicut Sancti loquuntur de imagine.

Ad primum argumentum, dico quod concludit de Theologia non in se, sed prout traditur in sacra Scriptura, et de hac loquitur Augustinus.