Quaestiones 1 et 2

QUAESTIO UNICA.

Utrum inter creationem et beatitudinem Angeli boni fuerit aliqua mora ?

Alens. D. Thom. D. Bonaventura, Richard. Durand. Gabr. Vasquez dist. seq. quest. 1. citandi.

Circa distinctionem quartam, ubi Magister tractat, quales Angeli creati fuerunt perfecti vel imperfecti, beati an miseri, quaero: Utrum inter creationem et beatitudinem Angeli boni fuerit aliqua mora? Quod non, quia sine mora habuit beatitudinem naturalem; ergo et supernaturalem. Probatio antecedentis, statim enim creatus Angelus habuit speclem illam, de qua dictum est distinctione — tertia, in — qua fuit objectum beatitudinis naturalis praesens, et. potentiam, et per consequens non impeditus potuit uti illa specie, considerando essentiam divinam sub illa ratione (neque enim erat impeditus) et etiam, illa species movebat super omnes alias; in considerando autem essentiam divinam, sub illo modo essentiam divinam intelli- gendo, et eam diligendo, erat bea. titudo naturalis. Probatio consequentiae, quia causa naturalis non est perfectior ad producen- dum suum effectum, quam causa supernaturalis ad producendum suum, sed causa naturalis statim habuit effectum suum, scilicet beatitudinem naturalem, ergo et supernaturalis suum, scilicet supernaturalem beatitudinem.

Praeterea, Augustinus 12. de Civit. cap. 9. "Simul condens naturam et largiens gratiam"; ergo statim habuit Angelus creatus gratiam, sed simul habuit gratiam et beatitudinem. Probatio, quia simul in malis fuit culpa et poena, alioquin culpa eorum esset remediabilis.

SCHOLIUM.

Posita ratione probante inter creationem et beatitudinem Angelorum, aliquam fuisse moram, remittit resolutionem ad quaest. 1. dist. seq. num. 5.

Contra,Augustinus super Genesim: Angelus primo est factus. infor-. mis, secundo lux; ergo, et caetera, et quia solutio hujus quaestionis dependet ex solutione questionis sequenlis, ideo solvetur post illam.

QUAESTIO I.

Utrum Angelus prius meruerit beatitudinem, quam eam acceperit ?

Drum. dp. g..62. art. 1.et A. et q. 63. art. 9. D. Bonavent. hic d. 4. q. 1. art. 1. Alens. 2.p. quast. 19. memb. 2. Füchard. hic d. 4. art. 2. p. 1. Durand. q. 1. Gabriel. g. un. Vasq. 1. p. d. 226. et 229. Augustin. de correct. et gratia c. 11. Mayr. hic d. 4. et 5. q. 5.

Circa distinctionem quintam quaero: Utrum Angelus prius meruerit beatitudinem, quam eam acceperit. Quod non, quia aliquis solum meretur aliquid ex obsequiis impensis homini; non autem meretur aliquid quod expectet, quia spes quae differtur affligit animam, igitur illud quod meretur jam habet; hoc autem non esset nisi jam haberet illam beatitudinem, quam meretur pro obsequio.

Praeterea, majus praemium requirii maius meritum, secundum rectam regulam; sed Angeli majorem gloriam habent multis hominibus electis, ergo requiritur majus meritum in eis. Homo autem est viator magno tempore, et habet multa opera bona et merita et opera difficilia, ergo sic ista requirit. praemmium Angelorum, sed tanta mora non fuit ante beatitudinem Angelorum; ergo, etc.

Item, meritum requirit difficultatem, est enim opus laudabile; in Angelis autem non fuit aliqua difficultas ad bonum, igitur, etc.

Ad oppositum est Augustinus de correctione et gratia: Angeli sancti, qui perstiterunt, meruerunt illius vitae mercedem recipere; sed non meruerunt illud recipere postquam receperunt, erpo prius, etc. quaere ibi.

SCHOLIUM.

Sententia Magistri, Angelos non meruisse quod bearentur, antequam fuissent beati; sed datam eis beatitudinem, propter bona opera postea fienda, sicut miles meretur equum per servitia praestanda per eumdem. Rhefutatur primo, quia falsum est quod ait, Angelum non posse mereri, nisi per actum extrinsecum exercitum circa hominem. Secundo, si propter opera provisa daretur meritum, gratia non esset gratia. Tertio, status beatitudinis non esset ita certus.

In ista quaestione (a) secunda, non tenetur Magister, qui 7n fine hujus quinte distinctionis, magis illam opinionem approbat, quae di-- cit ipsos fuisse beatos, antequam. ipsi eam meruerunt; sed merentur eam modo per obsequia impensa electis, sicut. miles meretur equum bene militaturus per eum, sed non tenetur hoc. Primo, quia si homo non fuisset creatus, Angelus non habuisset beatitudinem, quia non habuisset actum extrinsecum, per quem mereretur sibi secundum istos. Hoc autem videtur inconveniens, quia Angelus non dependet ab homine in merendo, similiter actus intrinsecus est meritorius circumscripto actu exirinseco; igitur per illum potuerunt mereri.

Praeterea, per hoc (b) quod aliquis praevidetur bene usurus accepto, non meretur accipere illud, tunc enim posset homo mereri primam gratiam, quia pr: evidetur a Deo dante eam, bene usurus ea, et tunc gratia non esset gratia, quia esset ex meritis, licet non positis in effectu, tamen previsis; igitur Angelus non meruit beatitudinem, si tantum habuit eam propter bonum usum previsum ipsius in obsequendo circa electos.

Item, nunc status (c) beatitudinis non esset ex se certus, nam licet de facto mundus finietur, et ex hoc numerus obsequiorum sit finitus, quaede impenduntur a quibuscumque Angelis electis, tamen posset mundus diutius durare plus quam per mille annos, vel quantumeumque duret, non propter hoc status beatitudinis esset minus certus; sed hoc posito, non esset certitudo meriti quantum esset; ergo istud praemium de se certum, non correspondet illi merito, quod de se non est certum, inquantum meritum.

SCHOLIUM.

Resolvit Angelos meruisse, et hoc antequam essent beati. Primum probat, quia omnis natura consequitur operatione propria suam perfectionem; ergo et finem suum, faciendo eum si potest, vel merendo, si non potest. Secundum, rejecta ratione D. Thom. probat, quia ad meritum requiritur quod operans possit in oppositum.

Ideo tenetur (a) quod Angeli meruerunt beatitudinem suam, et prius quam receperunt eam. Primum declaratur, quia omnis natura consequitur suam perfectionem per operationem propriam, sed perfectio et finis cujuslibet creature rationalis, est beatitudo, quae: soli Deo est naturalis; omnis autem operatio talis in finem ducens, vel est factiva finis,, quando scilicet finis non excedit virtutem operantis propter finem, sicut medicatio respectu sanitatis; vel est meritoria finis, quando scilicet. finis excedit virtutem operantis propter finem, et tunc expectatur finis ex dono alterius; "beatitudo autem excedit omnem naturam creatam, ideo tam Angelus quam homo, meruit suam beatitudinem.

Secundum declaratur sic, (b) non potest idem esse,ex gratia perfecta et imperfecta; meritum autem est ex gratia inperfecta, praemium ex gratia perfecta.

Sed ista ratio (c) non videtur cogere, quia est possibile aliquam animam habere tantam gratiam in via, quantam habet in patria, licet non modo possit habere ita perfectum usum ejus, sicut habebit in patria; unde idem habitus ma- nebit, et posset aequalis manere, sed non idem actus.

Ideo aliter declaro (d) secundum, quia voluntas non simul vult mutabiliter, et immutabiliter sive fixe, ita quod nunc inquantum elicit actum, non posset velle oppositum, et. non fixe, ita quod nunc inquantum elicit actum, posset velle oppositum. Quando autem premiatur, vult immutabiliter, hoc est inquantum consideratur ut jam eliciens actum, et per consequens ut prius naturaliter ipso actu comparatur ad illam; sed quando meretur non sic immutabiliter vult, sed ut eliciens actum, contingenter videtur elicere.

Ad hoc etiam adducuntur congruentiae, quia dispositio debet praecedere illud ad quod est, et via terminum; meritum est dispositio, et via respectu beatitudinis; quare, etc.

Ad argumenta. (c) Ad primum conceditur, quod per illa obsequia ! meretur aliquam beatitudinem accidentalem. Imo obsequia sunt: quadam opera redundantia ex perfectione beatitudinis,et non sunt. ordinata ad ulteriorem perfectionem, sicut est de actibus generatis et procedentibus ab habitu generato perfecto; illi enim nullam: perfectionem generant, neque intendunt habitum, quia non est intensibilis, sed tantum procedunt ex plena perfectione ipsius, habitus; ita hie. Eo autem modo, quo merentur beatitudinem aecidentalem, concedo, quod non habent illam, quando merentur, nec ex hoc est afflietio. quia habent beatitudinem essentialem, quam maxime volunt.

(f) Ad secundum dico, quod maximum meritum fuit Angelorum volendo finem ultimum motu intrinseco, quando mali aversi erant a fine isto superbiendo, sicut patebit dist. 6. Non autem ad magnum praemium requiritur multitudo meritorum, sed multo magis requiritur unum meritum intensum, quam centum millia remissa, et in eis fuit motus meriti valde intensus pro ista morula qua merebantur, in tantum forte, quod nullus homo secundum communem ] legem, posset habere ita intensum actum meriti, sicut ipsi habuerunt.

Ad aliud dicendum, quod difficultas aliquando accidit in aliquo opere ex inclinatione voluntatis ad oppositum; aliquando aceidit difficultas in opere propter hoc, quod illud circa quod operatur, excedit naturam operantis; isto modo fuit consecutio beatitudinis difficilis et laudabilis in Angelis, non autem primo modo, quia non inelinabant ad oppositum.

SCHOLIUM.

Quoad quaestionem praeced. dist. 4. prima opin. est D. Thom. p. q. 63. a. 5. duas esse Angelorum moras; unam, qua creati sunt in gratia; alteram, termini ipsorum. Secunda opinio, tres esse moras. H:e tripliciter explieatur: Primo, quod in prima mora omnes fuerunt in naturalibus; in secunda mali peecarunt, et boni de congruo meruerunt; in tertia omnes fuerunt in termimb. Tertia opinio ponit quatuor moras, quae etiam dupliciter explicatur.

Ad quaestionem praecedentis distinctionis, quae dependet ex solu- tione istius, duo sunt videnda. Pri- mo, quot erant more ponendae circa Angelos. Secundo, quae sunt illa more. Quantum ad primum, (a) potest dici multipliciter, possunt enim poni duae morzeUna scilicet, in qua sint in termino, et alia sola praecedens, in qua sunt in via; et ita ponit quidam Doctor, quod simul erant creati in gratia omnes in primo instanti, et in illo omnes meruerunt; in secundo instanti isti meruerunt, et non illi, quia posuerunt obicem, ita quod si non posuissent, fuissent praeemiati sicut alii.

Possunt tamen poni tres mor:e, et hoc multipliciter. Uno modo, quod in prima mora, fuerunt omres in naturalibus suis; in seeunda mali in peecato, et justi in merito; in tertia, in gratia, et fuerunt bonisimul, et in praemio et in gloria, et mali in poena. Et haec videtur via Masistri. aui videtur dicere quod mali demeruerunt a pponi sibi gratiam, quando apponebatur bonis, quasi jam peecassent in secunda mora, antequam in lertia,in qua gratia imponebatur bonis, et tunc in tertia mora boni simul duratione habuerunt eratiam et gloriam.

Alio modo ponendo tres moras, quod scilicet in prima omnes fue. runt in naturalibus; in secunda boni in gratia et in merito, et mali in demerito; in tertia et isti, et illi in termino. Tertio modo ponendo tres moras, ita quod omnes in prima mora fuerunt creati in gratia, et. meruerunt; in secunda mora, boni steterunt in merito, et mali ceeiderunt; in tertia fuerunt isti, et illi in termino.

Alio modo possunt poni quatuor morae, et haec dupliciter. Uno modo, quod omnes in prima mora fuerunt in naturalibus; in secunda mali peccaverunt, et boni perstiterunt; in tertia, quod bonis apposita sit gratia, et meruerunt: in quarta boni praemiati sunt, et mali similiter condemnati. Alio modo, quod in prima mora omnmnes fuerunt in naturalibus; in secunda omnes in gratia; in tertia boni steterunt, et meruerunt in gratia, et mali deliquerupt; in quarta, et hi ct illi in termino,

SCHOLIUM.

Explicat quaestionem de moris per sex propositiones, Per primam refutat D. Thom. quia si mali Angeli usque ad nunc praemiationis mererentur, bearentur, quia aequales in merito :equaliter praeemiantur. Per secundam rejieit primum modum ponendi tres moras, quia non ponit meritum eondigni pracessisse duratione praemium. Tertia est, viam omnium fuisse aequalem. Quarta, quando boni ultimo meruerunt, mali demeruerunt. Quinta, omnes ereati uniformes, Secundum has ait ad minus ponendas tres moras; primam, qua omnes sunt in termin0; secundam, qua boni ultimo merentur, et mali demerentur; tertiam, qua omnes uniformes sunt creati; et non resolvit an in gratia necne, sed problematicus videtur, ut Alens. 2. p. q. 19. m. 2. Negant Magist. D. Bonav. Richard. Henrie. Hugo: Viet: 1, de sacram. p. 5.6.29. Affirmant D. Thom. et alii.

Adinquirendum (a) de istis viis, ponsupendae sunt sex propositiones probabiles, quarum prima est haec: Merentes usaue ad aunc praemiationis, in illo mwnc premiati sunt. Hoc probatur, quia in isto mime non sunt in via, quia illud nunc, est nunc proemii; ergo in isto nunc, nullus potest demereri, quia illud non potest impediri quin reddatur sibi praemium debitum pro merito pro tota duratione meriti protraeta usque ad illud »unc. Confirmatur: homo enim in tota vita sua existens in merito in instanti mortis non potest demereri, nec ponere obicem quin praemietur; meruit enim, ut tunc daretur sibi impeccabilitas, ne tunc posset ponere obicem; et ideo de merentibus per totam moram vise, non potest dici quod ille in instanti remunerationis ponat obicem, et ille non. Hoc enim videtur ponepe, quod instans praemii non sit terminus, sed quod tunc sit In via, aut saltem ille, qui potest. ponere obicem est in via, et. irrationabiliter videtur ponere obicem. Et ex hocc improbatur statim prima opinio, quod non possunt tantum poni duse mors, sicut illa ponit.

Secunda propositio (b) est ista, quod meritum praecessit duratione praemium, qui probatur ex probatione praecedentis quaestionis. Item (c) ex hoc improbatur prima via ponendi tres moras. Tertia propositio est ista, quod tota mora vise prefixo quibuscumque Angelis erat eis sequalis, hoc enim est verisimile, quia sicut tota mora prafixa homini est us: que ad instans mortis, ita etiam istis et illis, praefixa est. aequalis mora essendi in via. Et ex istis sequitur quarta, quando boni ulti minate meruerunt in eodem instan. ti, tunc mali demeruerunt. Nam si nondemeruerunt, aut tunc meruerunt, et per consequens eum bonis premiati fuissent, ex propositione prima; aut tunc fuissent in termino, et hoc est contra tertiam propositionem, quia tunc boni erant in via; aut tune. fuissent in puris naturalibus, et ita adhuc in mora sequente fuissent in via, in qua tamen boni erant in termino, et hoc est contra tertiam propositionem.

Quinta propositio est, quod omnes creati sunt. uniformes. Et ex istis propositionibus, sequitur, quod necesse sit ponere ad minus tres moras, unam scilicet, in qua omnes in termino sunt; et aliam in qua boni ultimate merentur, et mali demerentur; tertiam, in qua omnes creati sunt. uniformes, ex quinta propositione, et tunc si ponatur quod omnes fuerunt ereati in gratia, tenetur ultimus modus ponendi tres moras. Possunt etiam poni probabiliter quatuor mors secundum ponentes quatuor moras.

SCHOLIUM.

Sexta propositio Doctoris, probabile est, omnes Angelos habuisse gratiam, sive fuerint in ea ereati, sive non, quam Suadet ex Augustino. Hoc tenendo ait; primam moram fuisse omnium in gratia; secundam malorum in demerito, bonorum in merito; tertiam omnium in termino. Si vero teneatur eos fuisse aliquando in puris naturalibus, erunt quatuor mors, prima in naturalibus, reliquae ut jam dixi.

Sed ad inquirendum ulterius de dispositione eorum in moris istis, videtur ponenda propositio sexta probabilis, et est: Quod quilibet Angelus aliquando fuerit in gratia; sive in instanti creationis, sive postea; nam etsi non sit necesse, (sicut. alias forte dicetur) quod ad hoc, quod aliquis peccet, prius habuit, gratiam, tamen congruum est, quod illi noa. solum non fuerunt injusti, quia acceperunt libertatem naturalem, per quam potuerunt salvare justitiam naturalem, sed quod acceperunt justitiam gratuitam secundum Anselmum de Casu diaboli, 19. et 16. Similiter videtur illa sexta propositio probari ex propositione quadam septima, quod Deus non discernit inter istos et illos, antequam ipsi se per actus suos discreverint, quia secundum Augustinum 11. super Genesim,quaere ibi; et ponitur dist. 4. hujus secundi, quare isti discernebantur et. non illi, quaere ibi. Non enim Deus est prius ultor, quam aliquis sit peccator; igitur usque ad instans meriti et demeriti, erant omnes uniformes, et si tunc primo gratia apponebatur bonis, videtur etiam tune, quod debuerit etiam apponi aliis, nam ante illud instans non demeruerunt; quare igitur non debuit eis apponi gratia sicut aliis, qui meruerunt? Si autem istam fuissent demeriti; igitur prius eam habuerunt, quia gratia et culpa non sunt simul; igitur si concedatur ista propositio sexta, quod quilibet peccans aliquando fuit in gratia, sequitur ergo necessario, quod ille tres morc si ponantur, erunt istae. Prima mora est omnium in gratia; et secunda istorum bonorum in merito, et istorum malorum in demerito; in tertia, omnes in ter- mino. Vel si dicatur eos aliquando fuisse in puris naturalibus, necesse est tunc ponere quatuor moras, ita quod omnes in prima mora fuerunt in puris naturalibus; in secunda, omnes in gratia, et meruerunt boni, et mali demeruerunt; in tertia boni perseveraverunt in bono, et mali in malo; in quarta et isti et illi in termino.

Et ista ultima via de quatuor moris salvat plures status in eis, et plures affirmativas auctoritates quae pluralitas si non placeat, quia non habet necessitatem evidentem, saltem ad minus tres istas moras prius assignatas probabile est, ponere.

SCHOLIUM.

De quantitate harum morarum, dicit Doctor quod prima mora potuit coexistere tempori, et ejus instanti ultimo, vel tantum unieo instanti, et utroque modo secunda mora non habuit primum instans in nostro tempore, cui corresponderet. Potuit etiam prima mora coexistere tempori, et non ejus instanti ultimo, et tunc secunda mora haberet primum instans, et conformiter ad hoc die de tertia mora respectu secundae, quod secunda fuerit coexistens tempori; colligit ex illa pugna inter Michaelem et Draconem, quae non potuit esse in instanti.

(a) De secundo articulo, scilicet, a quante fuerunt istae, morae, quamvis aliqui ponant eas esse diversa instantia temporis discreti, tamen ex disi. 9. patet, quod propter nihil in Angelis oportet ponere tempus discretum, sed diversa nunc zevi. Sed quibus correspondebant ista nune zevi in tempore nostro continuo? Dico quod ultima mora, scilicel existendi in termino, corre: spondet toti tempori post instans primum beatitudinis bonorum, et damnationis malorum. Mora tamen prima, in qua erant uniformes, potest poni coextitisse instanti nostro, vel parti temporis nostri, et secundum hoc consequenter oportet ponere de secunda mora; si enim prima mora coextitit tempori, et ultimo instanti ejus, igitur secunda mora non habuit aliquod primum instans in tem pore nostro correspondens sibi. Et licet (b) videatur quibusdam quod necesse fuit Angelum primo peecasse in instanti, vel cum instanti temporis nostri, et aliis videatur, quod necessario oporteat ipsum peccasse cum tempore nostro: Primi habent pro se, quia inter privative opposita circa subjectum aptum natum, non est medium; et quando est subjectum indivisibile, nulla est causa successionis a termino in terminum, neque ex parte terminorum neque ex parte mobilis. Secundi autem (c) habent pro se, quod nulla virtus creata agit in instanti, quia Lune major virtus ageret in minori quam in instanti. Neutre tamen rationes concludunt, de prima patebit lib. 3. dist. 3. ubi respondebitur ad istas rationes, sustinendo quod anima Beatae Virginis potuit praecise esse in peecato per instans, et postea fuisse munda. Nec etiam secunda concludit, et responsum est ad eam prius dist. 9. hujus 2. utroque ergo modo potuit esse, et quod prima illa mora innocentiae coexisteret tempori, et non ultimo ejus instanti, et tunc secunda mora habuit primum instans temporis coexistens sibi; vel auod nrima mora eoexisteret tem- pori, et ultimo instanti ejus, aut soli instanti uni temporis, et tunc secunda mora non habuit aliquod primum instans sibi correspondens, sicut. non est dare primam mutationem in motu continuo ex 6. Physicorum.

Sed qualis erat secunda mora in se? Numquid instantanea vel indivisibilis ? Videtur quod non, propter duo. Primo, quia Angeli mali peecaverunt pluribus peccatis diversa speciei, et non habuerunt simul omnes actus illos; igitur habuerunt unum post alium, et in tota mora, in qua habuerunt actus istos, fuerunt in via, alioquin actus eorum posteriores non fuissent eis demeritorii, sed quasi pcena existentium in termino. Secundo, quia Angelis bonis pro magno merito adscribitur, quod vicerunt prelium 'tentationis, Apoc. 13. Factum est prelium magnum in celo, Hichael et Angeli ejus prceliabantur cum. dracone, etc. SY enim praecise esset unum instans, in quo mali demeruerunt, et boni meruerunt, in illo non fuisset ista pu£na, nec victoria tentationis, et ita non adscriberetur ista victoria eis in laudem, et excellens meritum eorum. Assumptum probatur, quia si tantum fuisset unum instans, simul peccassent mali, et boni meruissent. Sed in illo instanti naturae, in quo mali pecoeaverunt, peccatum eorum non tentavit bonos, nec enim tentavit eos nisi posterius natura quam fuit commissum a malis; posterius igitur vicerunt boni tentationem, quam mali peecaverunt, ex quo concluditur, quod mora demeriti malorum non erat indivisibilis. Et ex hoc sequitur, quod nec mora meriti bonorum, quia erant: equales, ex propositione tertia; et secunda via hoc specialiter concludit de mora meriti bonorum.

Ad argumenta (d) Ad primum dico, quod consequentia non valet.

Ad probationem consequentis, di- co quod Deus potuisset eis dedisse beatitudinem in instanti creationis, si voluisset, sed gloriosius est, eam habere ex merito, et ita disposuit sua sapientia, meritum autem istud, non potuit esse supposita liberalitate divina, qua creavit omnes eaequales, nisi ad minus duabus moris praecedentibus ipsam beatitudinem.

Ad aliud licet negetur similitudo de gratia et gloria ad culpam et poenam; tamen (e) dico, quod non, simul erant mali, demeritorie et; culpabiliter damnati, quia non simul erant ipsi in via et in termino, sicut nec boni; et licet modo sint in culpa, non tamen demerentur ut viatores, elieiendo actum, quem elicere imputetur eis ad demeritum.

Ad probationem, quae innuitur pro opinione, quae» ponit duas moras tantum, scilicet quia intelligunt sine discursu, et ita acquirunt perfectionem suam; respondeo, si ex hoc fuissent statim beati post unum actum, sequeretur quod mali, qui, secundum eum, meruerunt in primo instanti, fuissent beatiet nunquam peccassent, et ideo illud assumptum est falsum de perfectione Angelorum naturali, sicut tactum est dist. 3. part. 9. q. 2. hujus libri, et multo falsius de perfectione supernaturali quam acquirunt meritorie. Illa enim est secundum acceptationem prcemiantis, cujus lex est, quod qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit,et qui ceciderit condemnabitur; et ideo si aliquando meruerunt, et non perseveraverunt pro tota mora deputata vise, non sufficienter ad beatitudinem aeternam meruerunt.

QUAESTIO II.

Utrum Angeli boni fuerint beati in primo instanti creationis sue, et Angeli mali miseri?

Adens 240. q. 99. m. 1. d. 7. D. "Thom. 1. p. q. 63. a. 5. Henr. quodl. 8. q. 10. Capreol. 2. d. 4. q. 1. a. 1. Greg. hic q. 1. art. 2. Bassol. q. 1. a. 2. Marsil. 2 g. 3. a. 2. Vasq. 1. p. d. 2. 36. vide Scot. in Theorem. S in simul existentibus.

Quod sic videtur, nam in primo instanti fuerunt beati beatitudine naturali; ergo et beatitudine supernaturali. Probatio consequeniie: Causa efficiens beatitudinis supernaturalis est efficacior causa efficiente beatitudinis naturalis; ergo aeque Cito vel oitius, potest producere effectum suum. Probatio antecedentis, quia Angeli in primo instanti su: creationis habuerunt vel habere potuerunt intellectum perfectum, et voluntatem, et objectum utriusque praesens; ergo fuerunt, vel esse potuerunt beati beatitudine naturali in primo instanti.

Item, boni fuerunt in primo instantiin gratia; ergo in primo instanti fuerunt beati. Probatio antecedentis per Augustinum 12. de Civitate, cap 9. dicentem quod Deus fuit simul condens naturam Angelorum, et largiens gratiam. Probatio consequentize,quia Angelus sine discursu statim consequitur suam perfectionem |. naturalem, habita dispositione naturali requisita; ergo et habita dispositione supernaturali, quae est gratia, statim sine discursu consequitur suam perfectionem supernaturalem, quia dispositio supernaturalis quae est gratia, non magis repugnat, vel non minus convenit perfectioni supernaturali ad illam inducendam, quam dispositio naturalis perfectioni naturali ad quam dis: ponit.

Item, quod mali ab initio fuerunt miseri, probatio Augustini super Genesim lib. 11. capit. 16. et habetur dist. 3. cap. illo: putaverunt quidam, etc. Et probatur ibi, ut videtur hoc per illam auctoritatem Joan. 8. Ille homicida erat ab initio, et in veritate non stetit.

Item Augustinus, ubi supra, et ponitur distinct. 3. eod. cap. quo prius allegat auctoritatem Job. 40. ubi dicitur de diabolo: Hic est, inquit, initium figmenti Dei, et nostra translatio habet, ipse est principium viarum Dei; et ibidem allegatur auctoritas Psal. Draco iste, quem formasti ad il-: ludendum ei; ergo in principio fuit malus.

Oppositum de bonis. Augustinus lib. 1. cap. 9. super Genesim, et poni- tur distinct. 3. cap illo, aliis autem videtur, etc. Angelicam, inquit, naturam. primo ' informatam creatam, et. colum — dictam, postea formalam, et lucem appellatam, quando scilicet ad crealorem est. conversa perfecta dilectione sibi inhcerens.

Item de malis, quod non statim fuerunt mali probatur per auctoritatem Origenis in glossa super Ezechielem, et ponitur distinct. 3. cap. adhuc autem videtur, etc. ubi diciiu: Serpens hostis contrarius veritati, non tamen a principio super pectus suum et ventrem ambulavit, sicut nec Eva, nec Adam statim peccaverunt, et loquitur de diabolo sub nomine serpentis.

Item Ezech. 98. dicitur: Tu signaculum. similitudinis plenus sapientia, et perfectus decore in. deliciis Paradisi Dei f"isti; ergo non statim in miseria.

Respondeo, (a) primo videndum est de possibili, sequendo rationem; secundo de facto, sequendo auctoritatem. Primo ergo videndum est an in primo instanti, potuerunt esse beati, vel miseri. Et dico, quod boni potuerunt in primo instanti esse beati, cujus ratio est ista, quia beatitudo non potest inesse alieui creatura capaci beatitudinis nisi a Deo; ergo pro quocumque instanti est beatitudo possibilis dari a Deo, et in esse creaturae capaci illius, pro illo instanti est simpliciter possibilis; sed pro quocumque instanti Deus potuit illam dare, ita bene in primo, sicut in.secoundo, vel.in, tertio instanti; et. Angelus bonus pro quoeumque instanti fuit capax, quia per naturam est imago Dei, qua esb capax Dei, et illam plenam ha- buit naturam et perfectam in naturalibus, quare, etc.

(b) Utrum autem in primo instanti potuerunt esse miseri, distinguitur de miseria; est enim duplex, scilicet poenae et culpae. De miseria poenae quantum ad illud quod est, scilicet quantum ad illud incommodum, quod nunc infligitur vel infligetur pro culpa, potuerunt esse miseri in primo instanti, quia non videtur contradictio, quod in primo instanti insit, vel in fuisset nature Angeli. Potuit etiam immediate dari a Deo pro illo primo instanti, sicut et beatitudo, dicente Augustino 3. de lib. arb. Si Deus ab inilio fecisset hominem in pena, non essel. propter hoc vituperandus Deus, nec injustus, sed. si ab initio mon. fuissel. in poena, et postea fecisset eum in pena sine suo demerito, vituperandus esset.

SCHOLIUM.

Postquam Doctor resolvit potuisse Angelum primo instanti esse beatum, ac etiam miserum, loquendo de miseria poenae, ponit sententiam D. Thom: negantis eum potuisse habere miseriam eulps: in primo instanti, quia operatio, quae simul est esse rei, e:t effective a producente rem. Hanc rationem refutat Scotus tribus rationibus; alias octo rationes, pro illa conclusione, celare refutat, ex quibus fere praecipuas deducit ad oppositum. miscendo selectas doctrinas.

De miseria (b) culpae dicitur, quod non potuit in primo instanti peecasse. Et ratio unius Doctoris prima est haec,quia illud peccatum in primo illo instanti aut eis inesset a Deo creante, quod non est verum, quia Deus non est auctor mali culpa, nec potest esse causa defectiva respectu eulpse; aut inesset. eis per proprium actum voluntatis suze, sed hoc non potest esse. Probatio, quia omnis operatio, quae simul ineipit eum esse rei, est effective a causa producente rem in esse. Exemplum, quia descensus gravis simul incipit cum esse ejus, ideo descensus ille causatur a generante grave. Ponitur etiam exemplum de tibia clauda; cum igitur, nec a Deo effective, quia Deus non potest esse causa, vel auctor mali, nec a proprio actu sua voluntatis, vel a propria voluntate effective in primo instanti, potuerunt habere peccatum, vel actum talem vitiosum, sequiDupneto:

Sed haec ratio (c) non valet, quia. secundum Augustinum 41. de Civit. Dei cap. 13. ubi dicit: qui dicunt Angelos a principio fuisse malos, non sentiunt cum Manicheis, qui ponebant unum Deum malum immediate esse causam mali, et alterum esse immediate causam boni; ergo secundum Augustinum non sequitur:ipsi fuerunt mali a principio; ergo eorum malitia fuit causata a Deo.

Item, defectus causae (d) secunde in agendo inquantum defectus est, non est effectus causae prima; ergo defectus procedens a- voluntate Angeli in illo primo instanti, $1 fuisset, non fuisset a Deo, vel a causa prima, sicut nunc est.

Item, secunda (e) causa, scilicet voluntas, semper aequaliter causatur a Deo, non solum quantum ad conservari, sed quantum ad causarl, secundum Augustinum 8. super Genesim, volentem, quod Sol sicut causat lucem in aere, quod aer semper sit lucidus a Sole quamdiu lux est in aere; sic Deus semper causat unum, nam conservari continue ab ipso est continue causari; sicut ergo defectus caus:e secundae infuisset a Deo in primo instanti, cum Deus nunc causet. voluntatem sicut in primo instanti, nunc causaret peccatum, sicut in principio.

Arguitur etiam (f) ad eamdem conclusionem secundo sic: Á ngelus non potest habere primum velle a se, sed ab alio; sed tale velle non faceret Angelum pecceare, vel esse in culpa, quare, etc. Probatio assumpti per Anselmum de casu Diaboli, cap. 13. quia secundum eum: Si primum velle a se habet, aut hoc est nolens, aut. volens; si volens, igitur illud non est primum velle; si nolens, idem sequitur, quia ante illud velle, moluit illud; igitur voluit 3llud non esse, igitur aliquid voluit. Cum igitur per positum, peccatum fuerit in primo instanti, non fuit ab actu voluntatis proprie, nec a Deo; igitur nullo modo.

Dico ad istud (g) argumentum, supposito quod voluntas possit esse causa activa suc volitionis, objeeto sibi praeostenso et praesente, dieo tune, quod potest esse causa prime volitionis, sicut et secundae, eum sinf eiusdem rationis: 1mo se- cundum sic ponentes, esset processus in infinitum, nisi haberet primum velle a se primo. Nam quaero a quo primum habet velle? aut a se, et habetur propositum; aut ab alio, et tunc hoc erit per aliud velle; et de isto quaero a quo habet? si a se, habetur propositum; si ab alio, erit processus in infinitum.

Ad Anselmum, dico: (h) qod ipse finxit unum Angelum, qui prius esset una essentia nuda, non habens formaliter potentiam volitivam, quam ipse vocavit instrumentum; iste Angelus sic imaginatus secundum Anselmum, non potest habere primum velle a se, qu!a oportet ipsum reduci ad actum primum, scilicet, quod habeat voluntatem antequam eliclat volitionem, et hoc non potest a se esse. Et tunc cum dieltur, si habet a se, aut volens, aut nolens, dicendum quod nec volens, nec nolens habet primum velle. Vel si dieamus (i) illum Angelum habere instrumentum, scilicet potentiam volitivam, tamen fingimus ipsum sine affectione commodi vel incommodi,vel justi vel injusti,tunc non potest habere velle a se, sed a Deo secundum primam affectionem commodi vel incommodi, qua superadditur nature sus, sed habita affectione commodi, prima volitio elicita est a se. Et isto modo intelligit Anselmus.

Arguit tertio (1) ad istam conclusionem sic: Si voluntas Angeli peccat in primo instanti; ergo non peccat. Probatio consequentiw, quia si in primo instanti peccavit, non pofuit non npeeeare. eraeo ne- cessario peccavit. Probatio istius consequentice, quia si potuit. non peccare, aut potentia ante actum, quod falsum est; nam ante primum instans non fuit potentia in ipso, nec potentia cum actu, quia in isto instanti in quo peccavit, non potuit non peccare, et ideo per illam potentiam non potuit non peccare.

(K) Sed hoc argumentum non valet: solutum enim est distinct. 1. libri secundi, inm questione de aeterniiate mundi, et in. primo libro de predestinatione, quia ut dictum est ibi, causa non causat effectum, nisi ut prior natura, non prior duratione, nam etsi non sit duratione prior causa quam causans, tamen prior fuit natura; ergo si omnis causa dum causat, necessario cauSal, omnis causa necessario cauBut.let. tune. -nihil- contingenter eveniet, quia causa non est contingenter causans antequam causet.

Item, omnis libertas arbitrii tolletur, nam voluntas in isto instanti non elieit. actum |li5ere, et non elicit illum libere antequam eliciat; si ergo nunc elicit de necessitate per te, quia pro nune non potest non elicere; ergo nunquam libere eliciet.

Hoc etiam esset contra eos qui dieunt, quod voluntas necessario vult finem, non autem ea qua sunt ad finem; sl ergo necessario vult quando vult, tunc ita necessario vult ea qua sunt ad finem sicut finem, quia neutrum vult antequam velit, et ideo utrumque uolet -vel vult necessario, ut dictum est.

(l) Ideo dico, quod potentia contradietionis non necessario est potentia ante actum, nam cuilibet contingenti propositioni de futurO, correspondet sua de praesenti contingens similiter, sic ista: Tu sedes, est vera contingens de praesenti, sicut fuit illa sibi correspon-: dens contingens de futuro: Tu sedebis; sed de praesenti est. magis. determinata, ista de futuro minus. Unde Aristoteles primo Periherm. dicit in propositionibus de prasentiaesse veritatem determinatam etl non necessariam. Cum ergo dicis, aut potuit potentia ante actum, aut potentia cum actu; dico, quod potuit peccasse potentia ante actum anterioritate, vel ordine nature, non prius duratione necessario; et si ista glossa non valet, Deus nullum contingenter, sed necessario praedestinavit, quia non est dare instans vel tempus durationis ante praedestinationem, ideo secundum illud non potuit non praedestinasse, quod falsum est; suf(üicit enim ad hoc, quod causa contingenter producat, quod prius ordine naturz sit, quam effectus productus, nec requiritur necessario prius duratione hoc, quod contingenter Deus aliquid producat extra se.

Arguitur etiam (m) quarto sic ad dictam conclusionem: Angelus non potuit in primo instanti habere deliberationem; ergo nec peccare. Consequentia patet. Probatio antecedentis, quia in primo instanti non potuit simul multa intelligere distincte, quod tamen oportebat, si deliberasset. Nec ista ratio valet (n), nam volitio quando elieitur a volente, non requirit nisi unam intellectionem, si sit volitio unica; intellectionem dico unieam distinctam, quia plures intellectiones distinctz?e simul non possunt esse in intellectu, et si possent esse, tamen una sufficeret ad unam volitionem eliciendam, ita posset esse una intellectio distinecta, etiamsi deliberatio non pracederet, sicut si multae praecessissent; ergo deliberatio respiciens plures intellectiones, non requiritur ad unam volitionem, sed in una sola volitione potest esse obliquitas, et peccatum, quare, eto.

Rationes etiam praetactae sunt contra ipsos, quia ponunt quod Angelus in primo instanti potuit mereri. Major enim prime rationis eorum ad illam opinionem fuit ista: prima operatio rei siinul existens cum re, est a producente rem; tunc subdit minorem sub ista sic: sed operatio Angeli non sua, non potest sibi esse meritoria; ergo non potuit mereri in primo instanti.

Item tertia ratio est contra eos, quia in illo instanti non potest mereri, in quo non potest peccare, quia in quocumque instanti potuit peccare, in eodem potuit mereri, et e contra; sed per illam rationem, si in primo instanti non elieciat actum meritorium, vel bonum, non potest peccare, secundum eos, quia non potentia ante actum, etc.

Item, alia ratio videtur adduci contra eos: aequaliter enim videtur requiri deliberatio, vel magis ad bene operandum, sicut ad male. Dona enim operatio non potest esse nisi concurrentibus circum. stantiis debitis omnibus, sed mala. quacumque deficiente; ergo si sine deliberatione posset meritorie agere, multo fortius male.

Si instetur de Christo, qui potuit mereri, et tamen non potuit peeeare, patebit de hoc Ub. 3. Videtur autem ille Doctor concedere, quod Christus potuit peccare denominative, non autem effective.

Arguitur etiam (o) quinto sic ad conclusionem: Motus naturalis voluntatis Angeli in primo instanti fuit rectissimus; ergo in illo instanti non potuit esse malus actus, vel motus malus liberi arbitrii; si enim fuisset malus, remissum, et per consequens minus rectum fecisset motum, vel actum naturalem voluntatis, et tunc non fuisset voluntas rectissima, vel actus ejus naturalis.

Nec illa ratio valet, (p) quia semper dum manet integra natura voluntatis, manet inclinatio, vel motus naturalis integer rectus, ita bene in primo instanti sicut in secundo; sed secundum Dionysium, naturalia indamnatis Angelis manent splendidissima; ergo et inclinationes rectissimae.

Dico igitur, quod in primo instanti fuit natura rectissima, et. tamen potuit fuisse obliquitas in actu elicito a voluntate libera, quia rectitudo nature stat eum voluntate non recta.

Nec illa ratio valet, quia sequitur, quod sicut non posset pececare in primo instanti, sic nec in secundo, vel tertio, sicut enim peecatum nihil natur: adimit, alioquin tota posset consumi per peecata, sic etiam nihil inelinationis naturalis adimit.

Aliter arguitur, (q) et probabiliter sic: In. habitu concreato ipsi Angelo, primo relucent quidditates intelligibiles ab Angelo; eum igitur intellectus Angelieus non intelligat alia, nisi ut praeesentata in isto habitu, intelligit primo istas quidditates, et deinde specialia singularia, ideo in primo instanti non potuit habere cognitionem practicam; igitur nec peccare, quia quidditates ists?e relucentes- an tali habitu seientiali;. ad quas primo habitus inclinat, sola speculativa cognitione intelligeuniur.

Praeterea, istarum considerationem quidditatum consequitur primo quadam complacentia naturalis, sicut cum considero Lunam, complacet mihi; igitur et in primo instanti, quando ista complacentia naturalis fuit, non potuit demereri vel peccare.

Hoc potest solvi, (r) quia velle coneupiscentic, praesupponit velle amicitie, nullus enim concupiscil nisi magis a» met illud, eui concupiseit bonum concupitum, quam amet ipsum concupitum, et. prius aliquo modo; ergo prius amat quis se amore amicitie, quam aliquod bonum sibi, et in isto priori potest, vel potuit esse inordinata volitio amicitie, plus scilicet amando se, quam juste debuisset amare, secundum rectam rationem; sed ista volitio inordinata potuit esse in primo instanti creationis Angeli, quia in primo instanti, potuit sibi ostendi bonum diligibile sibi et aeque primo, vel prius natura potuit amare se in se; ergo potuit inordinate amare se in primo instanti, prius etiam natura potest objectum bonum esse cognitum in se, et etiam amabile in se, quam ut relucet in habitu, quia non quietat amantem, nisi ut in se. Istud confirmatur per Augustinum, qui dicit, 14. de Civitate Dei cap. ultimo, quod civitatem diaboli fecit inordinatus amor sui; iste autem potuit esse in primo instanti, ut dictum est. Quod autem dicitur, de quidditate primo relucente in habitu illo; improbatum est supra.

Septimo arguitur, pro conoelusione sic: Nullus potest peccare, nisi debitor justitiee; sed in primo instanti non fuit Angelus debitor justitia:e, ergo, et estera. Major patet, quia justitia et pecatum sunt sicut habitus et privatio. Probatio minoris, quia sicut patet per Anselmum, in libro de casu diabol; -49:6U. O4. in primo instanti non accepit justitiam.

Nec istud valet: (s) duplex enim est justitia, scilicet acquisita et infusa, et de neutra concludit ratio. Justitia enim infusa, statim amittitur unico actu peccati, ergo is(a amissa non posset iste amplius peccare, quia non est debitor justitie, cum non habeat justitiam. Similiter Saracenus, qui nunquam habuit justitiam infusam, non esset debitor justitis, et per consequens non posset peccare, ideo de illa justitia non valet argumentum.

Item, manifestum est quod si non fuit in illo primo instanti debitor justitiae, quia non accepit eam, sequeretur quod semper existens in peecato mortali. nun- quam esset debitor justitiae, quia nunquam accepit eam. Ideo de ista justitia non valet argumentum, similiter nec de justitia acquisita, nam ista potest amitti multis actibus injustitie elicitis; nec ille, qui nunquam fuit justus, moraliter tenetur ad juste operari, si non esset debitor justitie, quia nunquam istam accepit.

Dico igitur quod justitia ista, ratione cujus debitor est.homo, vel Angelus, justitiee, non est nisi potentia naturalis voluntatis moderandi inclinationem naturalem, quae est contra justitiam infundendam, et illud est libertas, quae non est aliquid superadditum voluntati, imo de per se ratione ejus. Dico igitur quod illam justitiam naturalem, scilicet potentiam, qua potuit conservare justitiam infusam sibi, recepit Angelus,et per consequens potuit peccare in primo instanti, et ideo debitor justitis fuit.

Ad Anselmum dico, quod non accepit justitiam infusam, et hoc dicit Augustinus, undecimo super Genesim, et ponitur auctoritas in principio, tertia distinct. et est notanda.

Alia ratio (D) est:duae mutationes non sunt simul, quarum terminus ad quem unius, est terminus a quo alterius; sed creatio et peccatum sunt due mutationes, illo modo se habentes, quia mala volitio, vel peccatum praesupponit esse, quod est terminus ad quem ereationis; ergo non sunt simul.

Istud non valet (u) de passionibus et subjectis, quae consequuntur sse solum ordine natura, quia possunt esse simul duratione, nam Luna in eodem instanti temporis, in quo accipit lumen a Sole, diffundit ipsum in alias partes medii.

Si tamen fiat vis, (x) de vocabulo mutationis, dico, quod peccatum, in primo instanti temporis, non est mutatio, sed est passio de genere Passionis, quia mutatio est a privatione in habitum, vel' e converso, quae non se compa-; tiuntur, in eodem instanti durationis. Nec prius fuit duratione: iste habitus,cujus privatio est pec-. catum in voluntate Angeli, si peecavit in primo instanti, ideo non est mutatio, sed est passio de genere Passionis, de hoc in quarto, in materia de resurrectione.

Alia ratio ponitur talis: (v) Actio creature non potest esse in instanti; igitur in primo instanti non potuit habere actum aliquem per quem peccaret. Probatio antecedentis per rationem Aristotelis 6. Physicor. ubi arguit sic: Si aliqua virtus potest movere in instanti, ergo major virtus potest in minori quam in instanti, hoc est impossibile; sed omni virtute creata potest esse major, et est, ergo nulla virtus creata potes moveri in instanti.

Dico, quod ratio Aristotelis procedit in his, in quibus potest esse excessus in mensura, quod scilicet si aliqua virtus movet in aliquo tempore, dupla virtus urovebit in dimidia parte temporis, sed instans non potest excedi ab aliqua mensura in parvitate, ideo non valet. Tamen de motu tenet aroumentum Aristotelis. auia mo- tus necessario habet mensuram divisibilem, cum ipse sit. divisibilis, etl ideo si motus esset in instanti, necessario instans esset divisibile; ergo contingeret. dare mensuram minorem.

SCHOLIUM.

Ex dictis concludit Scotus Angelum potuisse primo instanti peccare, quia habuit potentiam non determinatam ad operationem rectam, et hoc quoad primum art. hujus quaestionis. Secundo ait resolutive nec bonos, nec malos Angelos fuisse beatos in primo instanti, de quo q. praeced. n. 5.

Teneo igitur, quod potuit in primo instanti habere potentiam volitivam perfectam, et non limitabatur ad rectam operationem; non enim habuit in secundo instanti magis determinans, quam in primo, ergo, etc. et hoc potuit esse, uf dictum est, quia in illo instanti potuit se amare amore amicitia ultra rectam rationem.

De secundo articulo: Utrum boni de facto beati in primo instanti fuerunt, et mali damnati vel miseri. Dico primo de malis, quod mali non fuerunt beati in primo instanti. Probatio, quia tunc non fuerunt certi de beatitudine sua, sic enim postea non cecidissent; sed si non fuerunt certi de beatitudine, non fuerunt beati. Similiter sicut dicit; Augustinus ^4. super Gen. Non prius discernebat Deus bonos a malis, quam essent discreti inter se; non er£go, qui mali modo sunt, in primo instanti fuerunt beati, quia fuerunt creati uniformes boni et mali; rec erant in primo instanti miseri vel mali, ut patet in littera ista 4. distinct. c. sed hoc magis, ut etiam dicit Augustinus 11. super Genes. ubi dicitur, quod Deus non est prius ultor, quam aliquis peccator.

Item 1saie 14. dicitur de malo Angelo: quomodo cecidisti Lucifer, qui mane oriebaris? et ponitur dist.6 .c. 1. ergo prius oriebatur et luxit, quam caderet.

Item Ezechielis. 28. et ponitur ubi supra: In deliciis paradisi fuisti; ergo non statim cecidit, ideo concluditur, quod mora fuit inter principium creationis et damnationis. Et eodem modo, patet de bonis in littera distinctione ista, c. 1. similiter disl. 9. cap. illo: Aliis autem videtur, etc. Vade ibi.

SCHOLIUM.

Hic agit de morulis Angelorum bonorum et malorum, et latius explieat quaexe docuit q. praeced. a n 5. concludens contra D. Thom. necessario ponendas tres vel quatuor moras. Ex repetitione tam clara multorum quae antea dixit, bene apparet hanc questionem esse additam ex Reportatis, non autem de scripto Anglico.

De tertio articulo, quot fuerunt mors et quante, communiter dieitur duas fuisse moras; una est in via, et alia in termino; nam ponitur, quod non simul praemiabantur et meruerunt, nec boni, nec mali.

Sed utrum prima mora in via fuisset. unica: dicit, unus Doctor, quod unica, quia omnes Angeli in primo instanti temporis discreti habuerunt gratiam, per quam in eodem instanti potuerunt elicere acetum meritorium, et per consequens in secundo instanti temporis discreti, potuerunt pramiari, et praemiati sunt boni; sed mali in illo secundo instanti temporis disecreti, posuerunt obicem, ideo non fuerunt »prsemiati. Ratio ad hoc est, quia gratia non tollit naturam, sed perficit eam, sed natura Angeli acquirit suam perfectionem naturalem sine discursu; ergo et perfectionem, quam potest acquirere per gratiam, quae est beatitudo, acquirit sine discursu; quare, etc. Mali autem non acquisierunt illam beatitudinem in seeundo instanti, quia posuerunt obicem.

Contra illud, quieumque pro tota mora viae manet in merito, necessario in termino erit beatus. Et haec patet ex Evangelio Matthsei 24. ubi dicitur: Qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit; in ultimo enim instanti vie, in quo debuit recipere beatitudinem, non potuit ponere obicem, aliter illud instans non fuisset terminus; sed pro mora viae (per te) boni et mali fuerunt aequales in merito; ergo etin pramio.

Dico ergo, quod boni et mali fuerunt ad invicem discreti in via, aliter non fuissent discreti finali discretione in termino. In via ergo fuerunt necessario more dus: prima, in qua fuerunt uniformes in gratia (si volumus dicere quod mali habuerunt gratiam), vel uniformes saltem in natura. Secunda mora, in qua adhuc in via existentes, fuerunt difformes, ita scilicet, quod isti ultimate meruerunt, et isti ultimate demeruerunt. Tertia mora fuit distinctio finalis unius ab alio necessario. Probabile est etiam, quod in secunda mora, in qua fuerunt difformes in via, fuerunt multe morule, quia mali peccaverunt multis speciebus peccati. scilicet, superbia. odio et in- vidia, et isti actus ordinate, et non in eodem instanti fuerunt eliciti, ut patet dist. 5. in principio, et est ibi auctoritas Augustini.

Hoc iterum patet per illud Apo: calypsis: Fiebat prelium magnum in etlo; et dicitur ibl, quod Hichael fecit victoriam, quae victoria cedebat in laudem bonorum, haec non fuit, nisi quia peccatum malorum Angelorum fuit incentivum tentationis in bonis, qui tentationem istam vicerunt. Cum igitur Angelus bonus non fuit prascius futurorum, prius fuit elicitum peccatum a malo Angelo, antequam per ipsum esset tentatio boni, et ideo in secunda mora fuerunt multae morule elicit: a malis.

Sed de prima mora, in qua fuerunt uniformes, potest probabiliter sustineri, quod in primo instanti, ifuerunt uniformes in statu natura, creati sine gratia. Postea in secundo instanti erant in gratia uniformes; et postea in tertio instanti vie, mali multipliciter demeruerunt, et boni multipliciter meruerunt; et in quarto fuerunt in termino. Et hoc videtur rationabile, qua sic experti erant de omni statu, et majorem occasionem habebant intensius eliciendi actum meritorium postea, cum simul habebant gratiam ex hoc quod ex perti erant, quod ex naturalibus in primo instanti hoc non poterant. Vel potest dici, quod primo erant uniformes creati in gratia, et in secundo instanti boni meruerunt, et mali demeruerunt ante terminum, quia Deus non discernit eos antequam fuissent inter se discreti.

Nec valet, quod dicebatur superius, quod si stetissent in secundo instanti, debebant recepisse beatitudinem, et ideo boni tunc fuerunt in termino; longior enim fuit via illorum, quam mora unius instantis, et forte per duo vel iria sequentia, non debebant habere beatitudinem. Si dicamus, quod tantum in primo instanti erant uniformes in naturalibus, ita quod nunquam fuerunt uniformes in gratia, tume oportet dici, quod in secundo instanti dabatur gratia non ponentibus obicem, et tunc fuisset data malis, si non apposuissent obicem. Et bene potuerunt po nere obicem respectu gratise recipienda, licet non respectu praemii recipiendi in instanti, in quo debuit recipi, quia tunc non est recipiens in via, sed in termino, et tunc ipsi demeruerunt, et boni meruerunt, omnes adhuc in statu vie existentes; et in termino isti erant beati, mali vero obstinati, ita quod non credo, quod omnino pares in via, fuissent dispares in termino.

Sed quanta sunt istae morze, dicit unus Doctor, quod dicuntur esse instantia disereti temporis; dictum est autem, quod nulla est necessitas ponendi tempus diseretum, secunda dist. hujus — libri, quest. prima et quarta, quaere ibi.

(a) Ad primum principale dico, quod causa efficacior non necessa-. rio producit effectum aeque cito sicut causa minus efficax, si illa efficacior sit agens voluntarium, quale est Deus respectu beatitudinis.

Ad secundum (b) dico quod du-. bium est utrum boni fuerunt in primo instanti in gratia. Et ad auctoritatem Augustini potest dici, quod intelligit de gratia gratis data, quae non facit ad propositum. Vel esto, quod fuerunt in gratia gratum faciente in primo instanti, adhuc non valet consequentia, quia licet sine diseursu statim Angeli habeant beatitudinem naturalem, tamen non oportet quod statim habeant, habita ista gratia, supernaturalem, quia diceretur, quod est quaedam dispositio in fier? tantum, non !n facto esse, remanens, requisita ad beatitudinem supernaturalem; et hujusmodi dispositio est actus meritorius respectu beatitudinis simpliciter, ideo non simul insunt Angelo; in naturali autem beatitudine non est hujusmodi dispositio requisita.

Ad aliud de auctoritate Joan. 8. respondet Augustinus 11. super Gen. cap. 31. et ponitur dist. 3. cap. illo. Deinde qualiter verba dominica, ubi dicit sic: Quod ab initio homicida fuit, et. in veritate non stetit, quia ex quo homo conditus fuit, ipsum per invidiam in mortem —prccipitavit; unde post initium temporis cecidit, ut et ibi dicitur, patet quod homieida non fuit in primo instanti suae creationis respectu hominis, quem tentavit. Et quamvis etiam in primo instanti sucae creationis malus non fuit, sed satis cito post, tamen bene nunc dicitur, quod in veritate non stetit simpliciter loquendo.

Ad rationem factam (oe) in tertio articulo, posset negari quod Angelus sequatur omnem suam perfectionem naturalem sine discursu. Non est enim necesse quod simul copnoseat principium, et om- nes conclusiones virtualiter con. tentas in principio, licet non ponat annum vel diem, vel non tantum sicut intellectus noster, pro statu isto. Vel esto quod non discurrat, sj unus actus meritorius sufficit in uno instanti tantum, ad hoc quod Angelus sequatur suam beatitudinem supernaturalem, quare ergo Angeli mali non habuerunt beatitudinem, ex quo omnes, in illo primo instanti elieiebant unum actum meritorium, secundum illum Doctorem? Non enim videtur congruum, secundum justitiam commutativam, quod viatores eliclant actus sequales pro toto statu vie, et quod unus pramietur in termino, et alius non.

Ideo dico, quod unum opus supernaturale, et unus actus meritorius, non est sufficienter inductivus ex congruo beatitudinis supernaturalis; si enim dispositio naturalis est, quod operando hoc post hoc, acquiratur beatitudo naturalis, multo magis requiritur in gratia, qua est dispositio respectu beatitudinis supernaturalis, operatio hujus post hoc, in acquirendo beatitudinem supernaturalem.