Titulus 12

¶ SE Pem Te AM. De cuius iure et illius translatione ad alios / vide Domi. consi. xxxii. Probus.

RElatum. Ubi vide que late dicit Panor. in ipso proposito. Probus.

¶ Ultime voluntatis. Que dificilioris videtur probationis quam solennitas super ea occurrena. llicet probatio voluntatis respilciat ius gentium non autem probatio solem nitatis que dicitur de smure positiuo: ista comprobt Alen. hiin consi. xlvii. col. ii. abunde per celeberrimos / vol. ii. vbi concludit satis esse quod appareat testes esse rogatos / vel a testatem re: vel a tabellione / vel etiam a quocunque alio: dummo do hoc vltimo casu fuerit factum presente / et intelligente et patiente testatore. Probus.

¶ Ultima voluntas. Que presumitur esse talis qualis esse debet secundum iuris interpretationem Bal. inl. prima. columna. v. C. de sacrosanct. eccle. no. Ioan. de ana. con. xxviii. colum. ii. visis: vbi dicit in principio consilii / quod verbo facto tacite / et expresse / nuda et solenni volum tate apparet et hoc est quod vulgo dicitur voluntas testatoris est ambulatoria vsque ad mortem l. iii. §. fina. cum l. sequen. ff. de adimen. lega. Et Bolog. ibi in additio. ad eundemi Io. de ana. col. ii. dat aliqua quibus fiat mutatio vo. luntatis vltime / siue testamenti per aliud testamentum se lenne videlicet et verbo quando declarat se non velle suutestamentum per antea factum valere / et hoc debet probariad minus per tres testes

¶ Uide Antho. de Butrio con. quod exorditur condidit in vi tima charta. et Alex. con. 5. 4. col. fina. viso puncto: volu. iiii et consi. sequen. nu. ii. Pro primo dicto vide etiam eundem Alex. consi. cxxii. numero. v. viso puncto vol. iiii. vbi subdit similia / quod illud dicitur quis velle quod de iure potest et non plus. Bal. c. primo supra de iura. calum

¶ Idem dicimus in contrahente / quod non presumitur volui se nisi id quod statutum disponit. Bartolus in l. here. des. ff. ad trebel.

¶ Ulterius adde quod in voluntate et potestate / actus hominum regulantur: quod comprobat Alex. consi. 52. numo xxvii. circa hanc volu. iiii. et apud eundem Alex. con. cxxiii. ii princ. scripsit ecclesiasticus eo. volu. iiii. ibi. quod duo sunt e. quibus actuum humanorum constat effectus videlicet vt luntas et potestas: quorum si alterum desit nihil est: quod explicari nequeat: ita probatur in. c. cum super abbatia in ver. posset et nolet. supra de offi. delega. in l. si filio de dona. an te nupti. C l. omne verbum. C. communia delega. in verbo voluntas legitima et ibi Bar. colligit per illum tex. quod voluntas et potestas fabricant omnes actus humanos / quia voluit Io. And. et Alii in d. c. cum super¬

¶ Item est maxima in iure / quod mens et voluntas contrahotium magis debet in spici quam verborum conceptio l. fi. C. eat res pigno. obli. po. cum similibus adductis per Iaso. in con. 84 col. iii. vol. iii. verba conuentionis.

¶ Et sic data est regula / quod in omni actu voluntas cum potestate requiritur Bal. in. d. l. omne verbum col. ii. C. communia delegatis et in l. cum te per illum tex. C. de donatioante nupti. dicit tamen idem Bal. in l. cum testamentum. C. de iur. et facti igno. quod imo tria sunt necessaria voluntas / potestas. et scientia. Sed tamen quod de scientia dicitur satis sub capite potentie comprehenditur.

¶ Et quae dicta sunt de volitate intellige maxime de voluntate testantis quia illam lex pedetentim sequitur sicut vet nator leporem Bal. in l. fina. C. de nec. seruis heredib. inst. tu. de quo late per Iasonem in con. 66 in prin. viso testamento vol. iii. quem vide in consi. ciiii. colum. fina. volu. iiii vbi dicit quod in vltimis voluntatibus voluntas testatoris tanquam regina regulat dispositionem legis. Probus

¶ Libera. Dic quod ratione huius non valet donatio omnium bonorum presentium et futurorum: secus tamen si dicatur quod donat omnia bona sua presentia et futura reseruata sibcerta re vel quantitate / quia tunc valet talis donatio: nedicitur impedire liberam testandi facultatem / quia de illire vel quantitate poterit testari et habere heredem: sicu dicimus valere donationem omnium bonorum presentium. reseruatis bonis futuris: quia de his poterittestari l. si quis argentum. §. sed et si quis et ibi Bal. C. de donatio. no Bar. et Alii Doct. in l. stipulatio hoc modo concepta. ff. de verobliga. Alexan. de Imol. in consil. 59. nume. ii. super primo dubio. vol. v. not. Do. con. cxxxvi. col. iii. in causa idem Alex. con. 81 col penul. visa vol. ii. vbi etiam mouet / an reciproca do natio valeat et impediat testamenti factionem de quo et latissime per Iaso. in con. v. vo. iii. et consi. 60. eo. volu.

¶ Ista enim testandi facultas est a deo fauorabilis / quod ei non potest renunciari / ita quod talis renunciatio impediat testamenti factionem: hinc est quod si testator dicat nolo moposse vlterius testari / nec vlterius me penitere: nihil est not. Alex. consi. vii. col. penul. volu. iiii. videretur prima fronte / quem vide con. 44 videtur eo. volu. et est ibi repetitum. sic idem. pro hoc iuuat quod citat Domi. in consi. cxv. super dubio / vbi dicit quod quis non potest facere se intesta bilem cum sit contra bonos mores il. stipulatio hoc modo. ff. de ver. obliga. quod idem Alex. latius comprobat consi. xxv. viso volu. iii. quem vide consi. xxviii. eo. vol. et. d. consi 8 d col. penul. et fina. Sed bene potest facere deroga. tionem secunde voluntati / dicendo / quod si fecero non valeatBar. et alii in l. si quis in principio de lega. iii. Et hec deri gatio submouens secundum consensum prestat illi impedimentum / nisi appare at contraria voluntas testatoris quo est ambulatoria et variabilis vsque ad mortem. c. cum mathe. supra de celebra. missa et hoc est quod voluit. d. l. si quis in principio videlicet quod quis non potest sibi imponere lagem a qua non liceat recedere aliter testando. ideo nullus dubitat quod qualitercunque testator in primo prohibuerit dispositionem alterius vltime voluntatis illa prohibitio non est potens ad auferendum sibi facaltatem testandi: pro his facit que tradit Iason in consi. 64. col. penul. in causa volu. iii. quod viuo testatore et eo inuito nil potest fieri contra testamentum et contenta in eo: non nocent eidem etiam si in eo fateatur multa que vergant in eius detrimentum: ideo non fit eius publicatio viuente eo et notarius non potest cogi per exterum ad tradendum illud vt ibi comprobat

¶ In proposito textus adde de sepultura libera que tradit Petrus de Ancharano con. lvi. Io. And. in cle. dudum vbi multum inuehit contra opinionem Io. Mona. per Io. And. citatum in cle. dudum. isto titu. vide Domi. in consi. primo. Probus

¶ Gemma. Dic quod in matrimonio et in testamento maior libertas requiritur quam in quolibet alio contractu no. Pet. de Bella pertic. in l. ii. C. si quis aliquem testa. prohib. refert Aureol. in. c. vnico de sponsa. et matri. in addi. ad Guil. ler. de monte Lauduno. Probus

¶ Impediri. Ude de eo qui aliquem testari impedit As tho. de Butrio consi. incipien. inquantum Paulus in penul. charta / vbi concludit duplex remedium eidem competere videlicet actionem de dolo ad interesse l. si quis affiumauerit. ff. de dolo / et secundum aliquos agere ad duplum conditione ex lege / vt hoc ibilate comprobat. Probus

¶ Non potest. Tex in cle. ne Romani in prin. de electionPaul. de Castro consi. lxvi. col. ii. nu. ii. dubia supra scripta in prima parte. Probus

¶ Non habeat. Dic quod non solum commodum habere non debet: sed etiam peccat per ea que no. Alex. in con. xxxix. nu. iii viso statuto / vol. iiii. vbi dicit quod contrahens contra mandatum seu preceptum / aut prohibitionem legis peccat per id quod habetur in. c. ii. supra de maior. et obedien. et. xi. q. iii. c. qui resistit no. idem Alex. in consi. cii. col. prima cum statutum dirigit prohibitionem / eo. volu. iiii. vbi cit at vnatheoricam in proposito dicens omnes fere legistas et canenistas concludere non debere fieri differentiam an lex vestatutum loquatur in personam / prohibendo personam contrahere / vel loquatur in personam / prohibendo vel innuendo certum actum. Probus

¶ Impingendum. Uide que in simili voluit Petrus de abcharano consi. xlix. de iuribus / et Neapolyt. decisio. lxxxii. dubitatur: vbi late tractant de male eligentibus. Probus

¶ Conquerebatur. Alex. con. xxi. numero octauo repetitio. vol. quarto: pro hoc allegat l. fin. C. communi. vtriuso iudic. eundem Alex. vide in consi. xxxvi. visis his vol. primo / vbi nume. tertio vnum dicit / quod vbicunque apparet et aliqua presumptione quod si Titius sciebat me habere ius. in re aliqua quamquam de mandato alterius in dicta re aliquid faciat / non excusatur a dolo / allegat Saly. in l. non ideo minus. q. ii. C. de accusatio. Probus.

CUm quis. Pro intento tex. nostri. vide ea que no. Car. consi. xc. episcopo feltren. vbi mouet dubium. S episcopus duarum diocesum simul vnitarum (vt dicitur de valen. et dien. in delphinatu) moris tur in vna earum puta valen. et in illlus ecclesia cathedrali sepelia tur. An portio aliqua debeatur. recclesie dien. breniter dicit quod potio diuiditur pro equali / quod ibi comprobat maxime peresque hic in tex. dicuntur: ratrio videtur data per ea que scribit Do. consi. i. in princ. Probus.

¶ Amalori vide Ioan. mo. et ibi dixi in. c. statutum de electioni. vltra que adde pro comprobatione huius dicti qua do concurrit qualitas minus perfecta perfectorum per fectior facit cessare minus perfectam ltsi reus. ff. de duo reis et l. generaliter et l. si reu. ff. de fideiusso. quibus iungeque tradit Signorol. con. xav. Probus

TUmulanda. Hic habes regulam quod mulier debet fulgere radiis mariti: quod conprobo multifarie multisque modis:. Primo iuribus / Secundo autoritatibus: Iuribus quidem vltra Ioan. Mona. hic adduco. la. primam de dignita. lib. xii. C. text in l. beni azenone. C. de quadri. prescript l. fina. § Item rescripserunt. ff. ad municipa. et de incol. l. cum quedam puella. ff. de iurisd. omni. iudic. melior text in l. femina ff. de senatori. in auten. de consulib. § hec itaque / col. iiii l. fina. C. de nupt l. si Auguste de lega ii. notat Cardi. consi. xci. versicu. ad vltimum A vsurarius manifestus.

¶ Autoritatibus vero. Primo habeo Barto in l. fina. nume ii. C. de verbo. significa. vbi dicit quod mulier popularis nupta in domo nobilis dicitur nobilis: quod post Paul. de castro / et Fulgo. sequitur ibi Iason nume. xv. ratio qui vxor dicitur de familia mariti l. quicunque vbi Barto. de remili. lib. xii. C. Probat text in l. penulti. §. Iulianus ibi qua filiam suam maturius in familiam sponsi perducere volu. it / et ibi Alber. ff. quod falso tuto. autore. sequitur Bald. in. d. l. maximum vitium / colum. fina. versicu. quarto / quia ista filia nupta. C. de liber. preteri. Maria. Sozi. in consili. xxx. col. iii. versicu. nec obstare videtur quod exorditur l. quamuis et his que supra / vbi dixit quod per feminas agnationes et familie minime conseruantur / cum sint caput et finis familier. sue / vt in l. pronunciatio. §. fina. ff. de verbo. significatio. femine enim eo ipso quod traduntur nuptui / in alienam transeum familiam: prosequitur Decius in l. prima / col. iii. versicu. ii. lud etiam notandum. C. vnde vir. Angel. consil. cclxxxiii. col. iii. circa finem / in aduertentia / vbi dicit quod conseruatinon cadit in agnatis feminis: quoniam transeunt in aliam familiam et aliam agnationem: facit quia soror appellata est quasi seorsum nascens: separaturque ab ea domo in qua nata est: et in aliam familiam transgreditur Sozinus vbi sipra post Aulum gelium lib. nocti. actica. xiii. capit. x. et hac. de causa sortitur forum viri. not. per scrib. in. d. l. cum quedam puella: adeo quod etiam si vxor litiget cum marito se de fendendo: sequitur forum mariti: pro hoc habeo doctrinaBald. post text. ibi in capitu. constitutis / in ii. not. supra de testib. sequitur Bald. Iason in dicta lege cum quedam subnumero primo: ratione cuius dicitur quod vxor videtur se sup ponere legibus vigentibus in domicilio viri / etiam si eas ignorauerit Cuma. consi. xxvi. cui statutum Padue.

¶ Et sic habemus concludere filiam nuptam: fore fam lie mariti non patris: quod sane intelligitur videlicet in his duntaxat que ad obsequia (ma rito prestanda) pertim nene: in aliis autem secus: puta circa honores / priuilegia / munera / et similia propter que a viri famulatu non distrahatur: facit quia ea retinet que sunt proprie ciuitatis: et non desinit esse ciuis illius Barto. in lege finali. §. Item rescripserunt. ff. ad municipal. et de incol. et ea ratio. ne si testator prohibuerit quicquam alienari extra familiam et poterit alienari in feminam nuptam. Bald. per illum text quem ibi sequuntur Paulus de castro / et Corneus / ac alimoderni in lege voluntas. C. de fideicomnis. firmat Feli. in capi. super eo el. ii. col. prima. supra de testil.

¶ In simili de statuto nisi statim loqueretur de ciue non simpliciter: sed vtendo verbis denotantibus actualitatem facti puta de ciue qui facit factiones / Car. con. cxxxv. Titu¬

¶ Pro dicto Bal. et aliorum vide hic Petrum de Anchanu. iii. et Domi. qui firmat / quod ea que sunt in fauorem vxoris retinet per l. quotiens de priuileg. scholar. lib. xii. C. et post eos Philippus in. §. mulier hoc. c.

¶ Et redeundo ad thema facit alia ratio: quia cum maritus et vxor sint vna et eadem caro: Genesis i. c. fina. supra de coniug. leproso. c. Martinus. supra de cognatio. spiritu. et. c. de bitum. supra de bigamia. c. fina. xxxiii. q. v. dicanturque socii diuine et humane domus l. aduersus. C. de crimi. expila. here dita. Oldra. con. xcv. col. iii. Angel. con. cxli. in prin. super eo. allegat l. quamuis. C. de furt. et l. i. ff. rer. amota. per quen. tex. dicitur quodammodo domina bonorum mariti. Raphaeli Cuma. con. lxxxix.

¶ Equum est igitur / prout et rationi congruit vt mariti non bilitate vxor fulgeat: cum vna eademque res non debeat diuerso iure censeri l. eum qui edes. ff de vsucapio

¶ Istud firmatur per ea que dicimus de rebus insimul coniunctis in quibus consequitur quis per alium quod non pfraseipsum not. per scriben. in l. si communem. ff. quemadmo seruitu. amittan. Iason in l. emancipati / nu. xii. cum seq. C. de collatio. idem Iason in l. si quis ex argentariis. §. cogo. tur. ff. de eden. et in l. i. col. i. C. de transactio

¶ Item ratione huius vnionis (dico carnis) quia vt dix vna et eadem caro sunt: vxor consepelitur viro Io. Andr. hic in nouel. cum quo Petr. nu. iiii. dicentes idem in filio quia vna caro est cum patre: et vxor videtur quoddam additamentum ad virum: sic occurrit in campo doctrina Io. Mo. in. c. quanquam in fine. supra de electio. vbi dicit eandem fo re rationem principalis et additamenti (et ibi dixi) que vide pro firmiori fundamento

¶ Item moueor quia infortunsa vnius dicuntur esse altercommunia l. si cum dotem. §. sinautem. ff. solu. matri. hinc succedit regula iuris: qui sentit onus sentire debet et commodum l. secundum naturam. ff. de reg. iur. et qui in vno graua. tur in alio debetalleuiari l. eum qui. ff. de sureiur.

¶ Premisso themati astipulatur dictum Angel. in autenquib. modis natura effic. sui in. §. quod vero in fine collavii. quod femina naturalis tantum / si nupta sit viro legitimo et naturali: ipsa propter qualitatem mariti / legitima efificitur / sequitur do. Decius in l. femine / numero nono. ff. de regu. iur. rationem assignant quia capacitas viri ad vxorem porrigitur Bal. in l. si quis per illum tex. C. de natura. liber. Merito potest dici qualitas iuxta diffinitionem qui litatis que dicitur quicquid substantie additur: seu eltra. substantiam. Et hec nota quia videtur / nouus casus in quo quis efficitur legitimus et hoc iuris ministerio non hominis videlicet principis

¶ Ad idem / quod si nobilis qui non tenetur ad tributa soluen. da contraxit matrimonium cum plebeia siue (vt ita dicam / villana que habebat bona patrimonialia pro quibus solita erat contribuere cum aliis vicinis in collectam: cui non bili bona ipsa in dotem dedit: non tenebitur ad munera patrimonialia mixta vel extraordinaria vt no. tradit Iacobade Bellonisu in l. Lucius. §. idem respondet. ff. de muneret hono. refert Lupus in repe. rub. col. lvi. versi. ad idem. supra de dona. inter vir. et vxo.

¶ Premissa enim videntur habere locum vita mariti comite¬

¶ Sed maius dubium oritur an radii honoris et digitatis ipsius mariti in personam vxoris post mortem respledeant: licet scriben. hic aliquid citent: vltra tamen eos addere conabor. Primo habeo quod vidua dicitur de domicilio et familia viri tex. est in l. filii. §. vidua. ff ad municipal. et diincol. vbi Bar. reddit rationem: quia videtur stare in primo matrimonio quamdiu est vidua l. fi. C. de bo. mater. verum si sit infratempus luctus / cum nubere non possit in corpore Ang. d. con. xli. Iason sequitur Bar. in l. suggestioni nu. xvi. C. de ver. sig. Alex. vol. vii. con. cxxv. sub nume. vi. viso processu vertentis / vbi dicit quod vidue retinent statum quem in matrimonio habebant / retione cuius vidua appellatione vxoris venit: testatur idem Alex. con. xx. nu. vii. vol. ii. et quamdiu est vidua censetur in serust tio viri esse Angel. consilio. cxiii. super primo inquirendum.

¶ Uidua enim debet seruare honorem viro donec tenet vt duitatem: et valet conditio viduitatis auten. cui relictum. C. de indict. viduita. tol. vbi Bald. dicit quod potius expedit reipublice bonum honestum / quam multiplicatio hominum procedentium ex corruptis moribus teste Ualerio in titur de institu. antiq. quod secunde nuptie sunt signum incontinentie: merito dicitur quod vidua nubens non reputetur. caste viuere. Ideo relictum a viro sub conditione si casta vixerit si nubat legatum non deberi secus in extraneo. vt late comprobat Paul. de castro consilio. ecclix. nu. vi. omnis. difficultas / in prima parte.

¶ Ultra premissa pro themate habemus glo. in autenti. de consuli. in verb. claritate / in. §. hec itaque / col. v. glo. in capi. ex parte. E. que est finalis in fine. supra de fo. compe. que dicit quod vidua regis regina appellatur: eandem glo. communiter sequum tur Docto. secundum Feli. ibi in princi. Barba. consi. vi. nume. vi. volu. primo.

¶ Inquantum. supra diximus quod vidue retinent statum. quem in matrimonio habebant: istud potest clare comprobae ri per ea que citat Paul. de castro consi. cxlvii. reuocatur in dubium in secunda parte dum dicit quod vidua se supponens committi: stuprum / et propter hoc repellitur a repetitione dotis: cum dicatur violare matrimonium putatiuum et fictum / quod dicitur ( viuente ipsa vidua in viduitate) durare fingiturque idem matrimonium cum gaudeant priuilegio primi matrimonii. Ideo. debet viduitatem inuiolatam conseruare / alias punitur sicut violans matrimonium.

¶ Item sicut non licet violare. matrimonium / ita nec opinionem matrimonii vel fictionem argu. not. in capi. plerumque. supra de diuort.

¶ Sic in puncto thematis habemus concludere: quod licet vita mariti esset causa dignitatis / et mors illius extinctionis apparentis causa: sic succedit verissima et vulgata conclusio fundata in cap. cum infirmitas. supra de peniten. et remissio. l. generaliter. C. de episco. et cler. et l. adigere. §. quamuis. ff. de iure patro. videlicet quod cessante causa cessare debet effect idem capi. cum cessante. supra de appella. cum aliis infinitis: tamen ex quo dicimus quod vidua quousque nupta fuerit alii viro / retinet nomen primi: debebit inhumari in loco sepulture mariti sui premortui: et in hoc resident hic Ioan. And. Archi. Domi. Petrus et Philippus: etiam si tempore mortis non reperiatur morari in domo defuncti / quia licet vidua ipsa ad domum parentum sit reuersa: nihilominus ex quo in eodem matrimo nio videtur perdurare. §. soluto in autem. de nupt. colla. iiii. et priuilegium huiusmodi datum sit persone et non loco quodque non debet induci discrimen ex differentia locorum. C. de tempo. in integ. restitu l. superuacuam / et l. si vltra medium. C de prescrip. longis. tempo. Ioan. Mo. in cap. cupientes / nume. cii. de elec. hoc lib. debet ergo gaudere huiusmodi priuila gio / et in hoc etiam resident prefati scriben. licet Guiller. de monte Lauduno hic videatur tenere partes aduersas dicens quod si mortuo viro ad parentes sit reuersa animo se totaliter transferendi etiam per vnicam horam / capi. fina. et ibi. plene per Hostien. supra de parroch. et moriatur ab intestatotunc parentum sepulchrum debet sequi potius quam mariti cum pater onus sepulture subeat non maritus. ff. de religio. sumpt. funer l. quod si nulla: tamen prefatis astipulatur / et sic non deuiat a communi / quam habes intelligere vt premissa omnia procedant tam respectu sepulture quae aliorum priuilegiorum dignitatum et prerogatiuarum si vidua ipsa caste vixrit.

¶ Sed si luxuriose viueret in nullo gauderet priuilegio viri: probant Bald. et Sali. post tex. in l. his solis. C. de reuocan. donatio. vbi glo. fina. dicit quod nec amplius debet. habere castitate luxuria auten. de restit. et ea que parit. § fina. facit tex. in. l. iii. §. videamus. Ibi ne melior conditio sin eorum qui deliquerunt / cap. eum / qui. supra de preben. hoc lib

¶ Intentum comprobat Feli. in cap. significantibus sub nume. viii. supra de offi. deleg. ibi nota quod priuilegia data viduis intelliguntur de viduis honestam vitam seruantibus

¶ Facit quia scholaris non studens non gaudet priuilegioscholarium sicut studium enim est vnum essentiale schola. sticis. Ita viduis caste viuere vt vterque prerogatiua iuribus in eorum fauorem introducta gaudeat: istud prosequitur. idem Feli. in cap. pastoralis / nu. vi. et. vii. supra de iudici.

¶ Facit dictum Angel. in. d. l. cum quedam puella quod vidua impudica desinit esse de domicilio viri / comprobatur per illud vulgatum quod vidue miseria / virum mortuum afficit ignominis

¶ Et hec sufficiant pro hac modificatione que videntur. comprobare illud Ioan. Monach. hic dum dicit si legitina fuit vxor quia si post mortem impudice viuat non dicitur legitima saltem respectu morum et aliorum honestatis: ideo sicut dicimus quod vidua que de iure non potuit esse vxor: non potest heres institui l. fina. de lega. primo. l. secund circa finem. ff. de his quib. vt indig. Bart. in l. miles. § mulier / circa finem. ff. de milita. testa. sic dignitate viri non suffragabitur.

¶ Facit in argumentum quod sicut titulus inualidus non transfert dominium l. fina. cum ibi not. C. de non alien l. non dubium. C. de legib. Corneus consil. 908 col. fina. litera. sP. in prima parte / cuius est initium / videtur prima facie. Ita dicemus quod matrimonium nullum: nullo. modo habet transferre in mulierem prerogatiuam huius modi. Philippus Probus.

¶ Uidua. Ultra ea que dicta sunt in precedenti apostillade vidua vide Alex. in con. xx. viso processu / vol. ii. et ibi late et Decium con. cccclxxxv. casus de quo queritur. Probus.

N dubio. Uide lapum allega. lx. quedam puella. Probus

¶ Ordinem scripture. Ualet argumentum ab ordine littere glo. not. in capitu. quorumdam in verb. predicatorum. supra de elec. hoc lib. que vult quod quando due persone in aliqua scriptura exprimuntur / primo expressa videtur dignior text in capi. episcopos. xvii. distinct. facit glo. ii. in fine / cap. sedes. supra de rescrip. et ibi Panor. nu. v. vbi hoc limitat nisi nominentur circa turpia / quia tunc est incipiendum a vilioribus not. in capit. Auaricie. supra de prebend. per quem text dicunt curiales Romani quod quando aliqui de aliquo vitio notati nominari habent / primo minus dignius debet nominari: quod patet ibi quia cano. nici regulares dicuntur: minus digni quam monachi / capi. de us. supra de vita et honesta. cleri. tamen in. d. capi. auaricie / prmo nominantur.

¶ Istud comprobat Preposi. Alexand. in. c. Isidorus. xvi. distinc. dicens regulam nostram procedere in his que sunt de genere laudabilium

¶ Ude Decium in cap. Nicolao. nu. iii. supra de appella¬

¶ Et redeundo ad thema. Ioan. Mona. habeo glo. in cle. vnica in ver. regum ibi per quod videtur ex ordine / de bptismo glo. in cap. cum plures / in ver. forma. supra de offi. de leg. hoc lib. Bar. in l. qui duos / de lega. primo / quod si dominus habens duos equos / vnum relinquit hospitalariis alium vero fratribus predicatoribus: electio erit hospitalariorum: quia primo nominati: ratio quia ordo scripture designat ordinem volun. tatis. Bald. post text. in l. quotiens. ff. de vsufruct. Idem Bar. in l. heres / la. ii. § peto. ff. ad trebel. quod ordo scriptur. respicitur inter personas inter quas cadit affectio.

¶ Et quia pudor est allegare glo. vbi habemus tex. glo. in l. sed licet. ff. de offici. presidis. Ideo adduco text in l. generaliter. §. quod si legatum vero et si fortassis quis recte dixerit ordinem scripture sequendum. ff de fidei con. liber. ibi glo. in verbo scripture tex. etiam cum glo. in capi. mandato. supra de preben. hoc lib.

¶ Bald. in l. aduersus / in finem C. de furt. dicit quod prior in ordine scripture / presumitur. prior in tempore. Iason in. d. l. qui duos / de leg. primo / citat quod ordo prioris denominationis demonstrat ordinem charitatis et maioris dilectionis allegat Angel. Imol. et modernos in l. qui soluendo nonerat. ff. de hered. instit. et Bald in l. penul. iii. oppo. C. de verbo. signific. et in l. prima. C. de edicto diui Adria. tol.

¶ Idem Bald. in l. si duas / col. iii. ff. de excusatio. tuto. citat quod ex ordine verborum presumitur ordo intellectus / et quod prius est in voce presumitur esse prius in sensu. l. si seruus communis. ff. de stipula. seruo. per quem tex. Bald. in l. de rebus. C. de donatio. ante nupt. dicit / quod primus in ordine scripture dicitur potior in tempore / firmat Petr. col. prima. post text. ibi in capi. penul. de ele ctio. hoc libro / dum dicit tex. Is qui primo in instrumento. vel literis procurationis extiterit nominatus

¶ Et sic habeo quod in mandatis exequendis seruandus est ordo scripture: istud tamen intellige prout not. Domi. et Preposi. in capit. sit rector / in fine. xiii. distinc. vbi distingunt / aut constat de mente mandantis quod velit vel nolii. ordinem seruare / tunc sequenda erit voluntas mandantis. Quia forma mandati exacte est seruanda / capitu. cum dilecta. supra de rescrip. cum suis concordantiis:

¶ Si vero est dubium de mente: et tunc si seruaretur orde scripture surgeret repugnantia iuris eo casu ordo scriptu. re non attenditur / capitu. causam. supra de rescript. Si vero non surgeret repugnantia iuris et tunc aut ordo est positus alternatiue / et tunc non est seruandus. supra de rescrip. capitu. cum inter ceteras. Aut est positus sine alternatiua tunc procedit glo. in. d. capitu. cum dilecta que concludit quod aut plura mandantur eque principaliter: tunc non at tenditur ordo scripture quia plus non videtur ponderasse vnum quam alterum / aut non veniunt ambo principaliter / sed vnum venit per prius ponderatum / et tunc seruandus est ordo / iste est casus in. d. c. cum dilecta: nam ibi fuit mandatum vt primo fieret restitutio que per prius debebat fieri cum spoliatus ante omnia debeat restitui / et sic per prius videtur mandata restitutio: in hoc vltimo casu non videtur necessarium / vt ordo scripture seruetur per regulam quod quia non attento ordine verborum talis ordo presumitur / qualis debet esse l. talem in princi. ff. de hered. insti. facit glo. in l. qui duas vbi Floria. ff. de seruitu. vrba. at dio. Ex qua colligitur quod in concursum duorum / presumitur. id factum quod prius erat faciendum l. illud. ff. de acq. horedi. et glo. in ver. creatum in cle. fina. de rescrip. glo. penul. in. c. venerabilibus de senten. excom. hoc libr. Fely. col. iii in. c. pastoralis. supra de rescrip. et ibi apostilla. ad Panor

¶ Pro hac regula adduco Bal. in. c. ad audientiam el primo / nu. iii. supra de rescrip. vbi dicit quod ordo conuersus non vitiat rescriptum: sed reducitur ad iuris ordinem. c. causam. supra de rescrip. arg. l. quidam. ff. de pecul. lega. Nam ordo verborum reducitur ad ordinem intellectus et rationis. de l. talem / hinc est quod admittitur libellus / peto cogi. et cond emnari: licet deberet preponi condemnari: est enim preposteratio verborum non intellectus

¶ Et redeundo ad thema vt in prelatione procedat argumentum ab ordine littere: vltra predicta habeo Domi. in. c. fina. col. prima. supra de offi. delega. ibi nota argu. ex ordine litere. quod abbates debent preferri aliis prelatis secularibus inferioribus: hinc Bal. in l. penul. versic. tertio / oppono. C. de verbo. signifi. quod ille presumitur maior qui primo nominatus est / ratio resultat ex l. prima. ff de albo scriben. vbi dicitur quod digniores prius scribi debent

¶ Item digniora sunt preponenda glo. fina. in. §. fina. institu. de iure natur. gent. et ciuili glo. post tex. in §. aliam instude bono. possessio. istud postest resultari in facti contingentia / vt in. c. veritatis / ibi episcopo abbati et prepo. circa principium. supra de dolo et contuma. et multis aliis. c. et eorum suprascriptionibus.

¶ Et hec est ratio vna / vt regularibus canonicis preferantur monachi.

¶ Sed quia ad omnes priori loco descriptos extendi dictur / ideo descendo ad aliam in particulari tractatam videlicet: quia canonici regulares latiori subiiciuntur regule. c. quod dei timorem. supra de statu monach. et ea ratione canenici regulares possunt monachi effici: late per Panor. et alios in capitu. sane. supra de regular. Cal. eo. titulo / consil. xiiii cuius initium est / canonici regulares: ergo datur intellig (dicit) Decius in dicto ca pitulo Nicolao / numero tertio supra de appellationib. quod monachorum religio perfectior sit / et maior eligio dicitur ad quam transitus permittitur dicto capitulo sane / et capitulo licet. supra de regula. Nam qui prouehitur a minori ad maius prouehitur in talibus pracapitulo legimus. xciii. distinctio. circa finem / cap. fina. supra de transla. prelato. Probus

¶ Habens consuetudinem. Pro comprobatione dicti Iannis Monachi: hic vide que tradunt Neapoly. decision. clxxxiii. in causa Hectoris / et decisio. clxxxi. in quodam processu et deci. cxcii. in fine / Michael. Probus

¶ Quasi Castrense. Alexander in consilio. xvii. col. prima. visis et opportune / volumine secundo dicit quod filia in dote non habet priuilegium testandi / quod habet. filius in Castrensi peculio vel quasi: quia non reperitur hoc iure cautum Bald. in l. secunda in penultima col. C. de heredita. actio. et in l. senium. C. qui testa. facere pos. vbi dicit quod siest factum testamentum in dote (etiam patre consentiente non valet. Probus.

¶ Acquirit. Uide que in proposito late scribit Alexand. consilio secundo / in sexto volumine in consultatione premissa / et Cardina. consilio. lxxix. thema tale est / vbi dicit quod in laicis peculium est quadruplex / profectitium / aduentitium / Castrense / et quasi Castrense: in clericis tantum duplex / profectitium quod prouenit de rebus ecclesie / et castrense quod prouenit aliunde. Pone exemplum in feudis que dicuntur castrensia. Bald. in l. cum multa. C. de bo. quod liber. de quo sunt recordati Neapolita. decisio. clxxxxiii. nimero. 4. quis debeat preferri / vbi subdunt quod in bonis castrensibus filiusta. potest facere testamentum etiam quod esset in potestate patris / ex quo in istis bonis reputatur. vt filiusfamil. vt in lege Macedoniai. C. ad Macedonia. l. penultima / et l. fi. C. qui testamen. facer. pos. not. in l. finali C. de in offi. testamen. Pone etiam exemplum in clerico beneficiato quia bona ex beneficio prouenientia dicuntur. quasi castrensia / de quibus disponit iuxta glo. in cap. prosenti / de offi. ordina. licet fuerit et sit filiusfa. et in potestate patris / quia in eis pater aliquem vsumfructum non habet. Bald. post tex. in l. sacrosancte. C. de episco. et cleri. firmant Neapoli. decisio. ccxli. quidam notarius / vbi subdum. quod cum beneficiatus vult succedere in bonis patris cum fatribus: illa non confert. Et si pater ea perceperit: eius horedes tenentur ad restitutionem vel precium / not. Pano in capitu. quia nos. supra de testamen. cum in talibus dicitur extra patriam potestatem / capitu. fina. de iudic. hoc libro. et ibi dixi. Philippus Probus.

IMpossibilitas. Dic quod licet cfi conditio vitiet contractum l. non soium. ff. de. actio. et obliga l. impossibiis. ff. de verb. obliga. cum similibus secus tamen est in modo impossibilquia modus ille non vitiat contra ctum: firmat Alex. con. cxiii. col. penul. perspectis his / vol. vi. ratio qui re conditio impossibilis dicatur vitiare contractum est: quia qui sub tali conditione promittit quam scit esse impossibilem / non vot detur habere animum se obligandi. d. l. non solum. Iason post alios in. d. l. impossibilis. ff. de verbo. obliga. que ratio. militat siue in preteritum / siue in futurum concipiatur: qui enim refert quantum ad voluntatem me obligandi: siue dicam promitto si celum digito tetigerit meuius: vel sic promitto si celum digito tangat cum vtroque modo intelligam esse impossibilem: ex quo lex presumit non esse animum obligandi: quod sequitur domi. Petr. stella doctor Aurelia in repet. §. Augerius l. qui Rome. ff. de verborum obli. Pr¬

¶ Nolle. Nolle et velle ab animo dependere dic et per extrinseca probarimaxime per verba l. Labeo. ff. de supellega. facit quod no. in l. §F ulcinius. ff. ex quib. caus. in posse. ea. c. i. supra vt ecclesiasti. benefi. xxii. q. v. c. humane aures refert Petr. de Ancha. con. xxi. nu. vi. pro solutione dubiorum.

¶ Et dic quod medium inter ista duo: est taciturnitas / et ad deliberationem accedit / vt patet in herede qui nisi attingat aliquid non videtur adire: sed deliberare / facit l. si duo. ff. de acquir. hered. traditidem Petrus de Ancha. con. clvi. col. ii. propter tria

¶ Ulterius dic quod hoc brocardicum tex. nostri induci potest pro comprobatione. q. An monachus qui habet potestatem a patrono (pone laico) presentandi aliquem ad ecclesiam patro. viribus subsistat eius presentatio. Prima facie videtur per tex. nostrum et similes quod non: funesta enim est vox ipsius et mundo mortuus / quod adeo nec ciuiles actiones / nec spir ituales habet actus. c. quam sit. supra de electio. hoc libr. tex. in. c. placuit ii. q. vii. multa possent pro hac parte cumulari que taceo: vt ad vnum reliquum veniam videlicet quod reigiosus parrochialem ecclesiam per laicum patronum non valet presentari Rota in nouis decisio. cclxii. in religioso. quod videtur durum quia religiosi ab electionibus non sunt excludendi / imo vocandi / et eorum consilium et consensus requirendus tex. in. c. ii. in fine. supra de concessio. preben. t. ne pro defectu. supra de elec. ad idem tex. in. c. obeuntibus. 63 dist.

¶ Et vt paucis multa absoluam / Monachus eos actus qui pertinent ad pietatem et misericordiam exercere potest sine abbatis imperio / ex iuris communis beneficio vt late discutit in proposito Paul. de Leaza. in quadam questione incipiente patronis lacis: qui subdit text nostrum et similes loqui / cum datur monacho materia euagandi vel voniendi contra suam professionem / et obligationem contrasuam professionem vt si contingat eum de facto testarquia non potest vt late discutit Maria nus Sozinusconsilio. xiii. presens consultatio vbi subdit id etiam non posse induci ex consuetudine Bal. in auten. ingressi. C. de sacrosanc. eccle. ratio potest esse / quia monachi reperiuntur inhabiles ad legem / statutum / aut consuetudinem inducadam instar mulierum forentium infantium / et similium / quo non computantur in numero eorum qui possuut legem vel statutum condere: nec operatur aliquid eorum vsus circeaconsuetudinem: testatur Sozli. consilio. vii. col. penul. nunc quesitorum: quod comprobat per vnum videlicet quod qui non potest expressum actum facere: ita nec tacitum l. qui ad certum. ff. loca. Obstant enim duo vt non possit testari / primum defectus proprie voluntatis / secundum defectus bonorum et hec duo de facili tolli possunt per Romanum pontificem qui monacho ad libitum dat testandi facultatem / prout iodetiam comprobat ipse Sozi. in d. con. xiii. col. iiii. et seq. per infinitas rationes et doctorum autoritates: quas non refero quod laboriosum et non subtile foret: illum igitur videas si non desunt luminaria: no. Stepha. Bertrandi con. cxvi. quamuis. iii parte / vbi pro hoc allegatBal. in l. fina. C. vnde legiti. et in auten. nisi rogati. C. ad Trebellia.

¶ Unum tamen habes in proposito attendere vcdlicet / quod hec licentia te standi datur in forma / quando ad certam summam: vcdlicet ad centum ducatos vel plus / et componitur cum datarlo / ita lego apud Alex. vi. in ribr. de licentiis.

¶ Pro hoc puncto vide Paul. de Castro. in inf. hec conditio filie mee. §. si sic cum l. seq. ff. de conditio. et demonstra. vbi loquitur de concessione testandi facta cai dinali / vel episcopo / de bonis aquisitis ab ecclesia que tempor¬ indulti fecerat quod confirmatur siue papa sciuerit / siue igno rauerit factum testamentum quod tangit Alex. consi. xcv. nu. lx. requisitus / vol. vii. et latius in consi. cxlvi. nume. vi. et sequenin causa et lite / vol. v. tangit etiam con. xv. reuerendissime / vol. ii

¶ Istud intentum permissionis testandi de bonis ecclesie seuintuitu illius quesitis prosequitur ipse latissime Alex. eo. volu. consi. ci. Super primo dubio / in facti contingentia testamenti Richardi de Senis. S. Roma. ecclesie vicecancellari. vnius ex compila. huius lib. vi. vt patet in proemio / in §. nos ad apicem / et consi. cxvi. viso chirographo / eo. volu. vii.

¶ De monacho antem effecto abbate / an possit testari doSertrandi / consi. cap. visis propositis / parte prima / mouet dubium. Et concludit non posse testari etiam de bonis mobilibus intuitu religionis aquisitis / ratio quia talis non desinit ess monachus. c. fina. et quod ibi no. per Docto. supra de symo. quod procedit etiam in monacho facto Cardinali / quia vt dicit Bald. in auten. licentiam / col. i. C. de episco. et cler. nulla dignitas liberat monachum a substantialibus regule / quia dignitas facit quem ascendere / sed liberari a substantialibus regule esses descendere in deteriorem statum. ca. statutum. xviii. q. prima.

¶ Item facultas hec testandi data religiosis / et aliis de bet stricte tanquam dispensatio (et sic odiosa) interpretari in xta ea que traduntur in cap. non potest / vbi dicimus. supra de prebend. Ideo ad primum testamentum solum / et non pot rit (si in facultate non fuerit expressum) codicillari / quia regula que dicit quod ille qui potest testari potest codicillari l. ii. de lega. primo / et l. conficiuntur. § primo. ff. de iure codicillo. procedit in eo qui testari potest de iure communi: secus si de iure speciali / vt probat Decius consilio. 512. cum reuerendissimus. Probus