Titulus 13

DEcime debentur. Do. Stepha. Bertrandi consi. xiiii. viso processu parte prima tangit. An decima predialis solui debeat. de precepto / et an consuetudo excuset quominus integraliter soluatur / et dicit consuetudinem non excusare / et hec est communis canonistarum glo. in. c. in aliquibus. supra isto tifvbi Inno. Hostien. Io. And. et communiter doci glo. in. c. quicumque. xvi. q. vii. Firmat idem Bertrandi ea parte consi. cxvi. in prin. illud est indubitatum / et ibi latius quam in precedenti: tangit etiam idem consi. cxxxii. Perceptio / t consi. clvi. decima soluenda / ea parte / vbi ponit de quibus rebus solua. tur decima / et a quibus hominbus idem in consi. vi. vidi casum / in iii. parte vbi querit an mala fides praedecessoris noceat successori in beneficio / et decidit quod non / quod comprobat per plura idem consi. cclii. Si animalia ea parte vbi discutit de animalibus in diuersis parrochiis pascentibus / quod est frequens quesitum.

¶ Car. consi. xxvi. discutit quis fundatus sit de iure communi ad perceptionem decimarum / et concludit pro ecclesiis. parrochialibus. Et quo ad earum prescriptionem etiam per laucos / vide eundem consi. lxxxviii. capistiliun Ciuitatem. et latissime per Iaso. in consi. clvi. volu. ii. absolui / quem vide in consi. xix. vol. iii. quo ad transactionem inter laicos et ecclesiam / pro quo etiam vt de spe. Claudii de Seissello in fine.

¶ Et quod pro rectoro dicatur ius commne adherere / habeo quod rector ecclesie potest petere vt fructus non colligantur per dominum fundi / nif eius nuntio presente cum habeat partem in fundo et in frectibus / quia sunt pars fundi. ff. de rei vendi. fructus / et sic patet quod habet ius in illis: istud fuit dictum Io. And. in. c. ex parte el. ii supra hoc ti. quod sequitur Domi. in consi. lxxxii. col. ii. Quia punctus et illud adducit ad comprobationem quod ecclesia potest agere pro decimis rei vendicatione notat glo. in. c. moderamine. xvi. q. i. et glo. in. c. tua el. ii. supra isto titu. vbi Panor. fatetur hoc verum quo ad fructus tantum qui sunt quid incorporale: secus quo ad ius decimandi quod est incorporale / et tunc agitur confessoria

¶ Et quod dicimus quo ad fructus: intellige secundum Io annem And. ibi si sint segregati / et a fundo separati / quod non placet glo. in d. c. moderamin.

¶ Et de probatione huiusmodi iuris vide que tradit in simili Domi. in con. cxvii. col. ii. in questione.

¶ Et an deducantur expense / vide Neapolyt. de cision. cclii. Magnificus.

¶ Et quia decime dicuntur deberi ratione perceptionis. sacramentorum et auditionis diuinorum notatur in capitur de decimis. xvi. q. i. et. c. in sacris ea. q. mouetur dubium.

¶ Pone rector ecclesie parrochialis sancti Petri Gillardi Bitur. hac ratione in tota parrochia percipit decimas licet protendatur in extenso extra menia ciuitatis in multis pagis quorum habitatores conqueruntur: quia ratio ne loci distantie commode (maxime tempore nocturno erquia fores cluitatis clauduntur) non possunt percipere sacramenta / vt pote confessionis / altaris / et similia que sepe ocurrente necessitate per laicos petuntur. Et ea de causedecimas soluere renuunt petendo super his per loci ordinarium sibi de remedio prouideri opportuno / et prouidendo capellam extra muros (in qua ibi resideat vicarius) edificari qui eisdem sacramenta sibi occurrente necessitate ministret: dicendo ad decimarum distributionem donec id actum fuerit non teneri / queritur quid iuris. Breuiter vide tur dicendum hanc exceptionem fore canonicam et admissibilem per ea que in proposito notat Lapus allega. lxvii. quoddam monasterium. Postremo si queras an Papa posit eximere monachos vt non soluant decimas laicis habentibus ius decimandi: vide Iasonem in consilio. xciii. in cau sa venerabilium / vol. primo. Probus

¶ Decimis. Adde an possit prescribi super modo solnen. di decimam per Card. consilio. cxlvi. Notum sit vniuersia. Probus.

STatuto. Uide pro materia Sozi. con. ccxcvi. in presenti consultatione. Probus.

¶ Nam tempus. Uide Io. mo. in. c. si eo tempore. tibi dixl. supra de rescrip. Probus.

¶ Media parte. Adde id non procedere sivtatur hoc verbo partiri / quia denotat decimam partem totius: glo. in. c. malores. xvi. q. vii. sequitur Domi. in con. xx. in fine mihi videtur quod difficultas: vbi dicit quod si est mandatum partiri res inter aliquos / intelligit de minutis partibus non de dimidia vel simili / non procedit etiam dictum Io. mo. si apponatur hec dictio aliqua / quia hec in minima parte verificatur gio. in cle. i. in verbo autem earum parte de foro compe. notat Bart. in l. si seruum. § pretor at. ff. de acquir. hered. Decius consi. cccclvi. nune. iii. consului alias / et con. ccccclxxxi. in prin. vilo punctoqui nu. ii. dicit debere intelligi secundum subiectam mate riam vt ibi late comprobat. Probus.

¶ Ante lateranen. Adde id quod signanter voluit Ioa. and. Antho. de Butrio et communiter alii post eum in. c. cum apostolica. supra de his que flunt aprela. quod lalei decinas concessas ante concilium lateranen. in feudum licite cenent / sed post concillum non: modo pone laicus est in quasi possessione feudi decimalis alicuius ecclesie: vt quia positum est in parrochia ipsius ecaleneluxta. cap. ad decidad. supra de resti. spo. hoc lib. An si ecclesia vult illas vendicare / et dicit cencessionem in feudum esse factam laleo post concilium lateranen. lalcus vero dicit quod concessio fuit facta ante / quis debet probare / et concludunt quod si laleus potest proba re possessionem tati temporis cuius initio non est memoria obtinebit ac si appareret concessionem fuilse factam ante concilium lateranen. quod placet Claudio de Seissello in specul. fendo. in fine vbi citat pro hoc Bald. in consi. ccccxviii. presupposito vol. iii. placet etiam Alex. in consi. vi. in fine volu. primorquem vide pro comprobatis ne quia multa ponit in proposito temporis de cuius initionon exta hominum memoria. Probus.

¶ Lateranen. Uide quo tempore fuerit celebratum in to quod dicimus in. c. cum in tua ver. item pro petente. supra de onsue. Probus.

¶ In dubio. Adde aliqua in simili: primo que citat Decius con. cccccxxi. nume. iiii. consultus ab illustri / vbi tradit. An in dubio videatur facta donatio a muliere.

¶ Itemin dubio videtur legatum factum in fauorem legatarii gio. Bar. et doct. in l. i. C. de lega

¶ Et etiam in dubio debet iudicari quod legatum conseruetur et non extinguatur ar l. quotiens in actionibus. ff. de reb. dub. et l. quotiens in stipulationibus. ff. de verbo. oblinot. Decius conm. fi. in fine.

¶ Ite in dubio venatio debet interpretari facta causarecreationis Alex. con. lxxxii. col. fi. inspecto volu. primo.

¶ Item in dubio pena non intelligitur imposita ipso iure sed per sententiam ferendam / quod probat Alex. in consi. ciii. nu. xxii. videtur prima consideratione volumine primo t latius con. cxxiiii. col. i. Omissis eo. vol.

¶ Item in dubio res presummitur libera Alex. in consila xxix. post principium / ponderatis his / vol. primo.

¶ Item in dubio pro iudice qui protulit sententiam presus mitur. Inno. in. c. fi. supra de fer. vbi allega tex. optimum in. c. in presentia de renucia. no. Neapol. deci. clii. nu. vi. fuit dum pitatum in consilio. Probus.

¶ Post concillum. Ratio videtur quia id concordat cum lue communi ergo potius presumendum per ea que traditur hecius consi. ccccxlviii. col. secunda / vis tota / quem videm et pro intento Ioannis Monach. hic et Iaso. in consil. clvi volu. secundo / absolui. Probus

¶ Non est capax. In proposito vide que citat Domi. in consilio. lxxxvii. col. secunda. Apparet quod actus prelati qui procest in dubio interpretari quod sit factus contra ius et etiam secundum ius / potius debemus interpretari quod sit factus secundum ius que contra ius. Inno. in. c. cum in officiis. supra de testa. tex. et glo. in. c. causam que. supra de rescript. c. proposuit supra de conce. prebend.

¶ Faciunt que notat Decius in consi. ccccxlviii. col. secuda / vis tota / quod testes deponentes et concordantes cum prequmptione iuris preferuntur: pone exemplum de deponenti bus / quod quis sit bone conditionis et fame: aliis contrarium. isserentibus / quia primis statur per ea que in sequenti apostilla tradentur.

¶ Idem de his qui deponunt aliquem sane mentis / et de aliis qui dicunt quem fore mentecaptum: quia primis staur potius que secundis: cum quis in dubio sane metis presummatur non mentecaptus l. nec condicillos. C. de condicil. latius comprobat idem Decius vbi. supra nu. ix. Probus.

¶ Et est presumendum. Uide pro comprobatione horum. que hic citantur per Io. Mo. Primo habeo regulam in iure tritam / vbicunque duplex capi potest intellectus: semper ille debet capi per quem quis non cadat in delictum. Merito. ff. pro socio / et. l. item apud Labeonem. §. si comunem. ff. de iniur. ad iuem lex in obscuris. ff. de reg. iur. hinc Bar. in l. non solum. §. Sed vt probari circa medium. ff. de noui operis nucia. quod vbi statuto cauetur / quod nobilis non possit intrare palatium nisi tempore concilii sub pena / modo reperitur quod quidam nobilis intrauit palatium / sed nescitur. quo tempore: dicit ibi Bar. quod presumitur quod intrauit tempore concilii ne cadat in delictum: sequitur Bar. Panor. in c auditis nume. iii. supra de prescrip. facit quod idem Bar. vo. suit in. l. ii. circa finem. ff. de duobus reis vbi dicit quod si accusatus est titius quod cognonit Bertam per vim / et hoc depo. nunt testes: quod debet intelligi quod ipse titius fuerit passus vio.- lentiam vel vim ad hoc vt excludatur dolus seu delictum

¶ Item in dubio semper interpretatio fieri debet quod falsum excludatur Baldus in l. iuregentium. §. quod fere. ff. de pac. et in l. imperator colum. iii. ff. de statu. homi. Firamat Alex. in consi. lxx. nume. ii viso processu primo volu. idem Alex. consi. lxxiiii. nume. vi. eodem volu. viso testamento / dum dicit si reperiatur quod notarius aliter scripserit quam prolatum: fuerit a partibus tempore actus gesti / potius presumitur per errorem quam per dolum no. Bart. et ali post eum in l. quotiens. §. i. per illum tex. ff. de hered. inst. sic excusabitur a dolo notarius / et per consequens a falsi crimine: quod committi non potest sine dolo l. nec exemplum C. ad l. corne. de fal. idem Alexan. consi. xciii. sub numero vi. in causa et lite / volu. v. Latius punctum hunc prosequitur Barb. con. lxxxvii. preclare scribitur / lib. iii.

¶ Pro intento facit quod citat Bar. in d. l. quotiens. §. si nu. iii. ff. de hered. insti. quod in dubio potius presumitur is norantia quam dolus: vt falsitas excludatur quod placet Are. ti. consil. xlvii. nume. iii. visis iuuat quod no. Bal. in l. prima in fine. ff. de legib. quod in dubio potius presumitur erroquam malitia alleg. tex. in l. quod adhibitus / ibi magis et rore quam malitia. C. de his qui in testa. sibi ascri.

¶ Item si obiiciatur electo in episcopum quod sit venator hanc exceptionem debemus interpretari in meliorem partem scilicet causa recreationis: et sic licite hoc fecerit dicta leg. merito ita Alexan. consilio. lxxxii. in fine suspecto vo. lumine primo

¶ Iuuat in hoc dictum Bar. in l. verum. ff de fur. dum dicit / quidam fecerunt pacem simul / et promiserunt se inuicennon offendere: modo vnus adulteratur vxorem alterius. an cadat in penam: dicit quod non sequitur dictum Bar. Roma. confi. cclviii. in casu proposito: quia presumitur quod potius fecerit causa libidinis quam iniuriam inferendi: hinc dicit idem Bar. in con. cviii. questione vertente: quando aliqui verbum profertur quod potest sonare iniuriam et non iniuriam / quod accipiendum est in mitiorem partem / videlicet quod non sonet iniuriam per l. si de interpretatione. ff. de fide iussori.

¶ In simili etiam dicimus / quod verba consulentis que possunt trahi ad bonum et malum in dubio semper debent in bonam partem interpretari: vt consulens non teneatur. Bal. in l. prima. colum. iiii. versi. et nota. C. de seruis fug. rae. fert et sequitur Alex. confi. cxxviii. nume. iii. quoniam abut de / volumine quarto

¶ Preterea facit quod iure nostro dicitur. Si duo testes laici / et duo testes clerici reperiantur in causa examinati: et duo clerici testificentur me deliquisse / alii duo testes laice super eodem tempore loco et facto dicunt contrarium / et sic me non deliquisse / quod creditur testibus laicis: licet clerici digniores sint laicis / vt habetur in. c. denique. iiii. dist. e. c. duo sunt genera. xii. quest. ii. c. sacerdotibus. xi. quest. i. no. in. c. cum ex iniuncto. supra de hereti. Et tamen digniori. bus testibus est standum. cap. in nostra. supra de testibus scilicet ob. carmen. ff. eo. titur

¶ Item filius qui nascitur in domo / presumitur esse flli. us mariti / licet probetur illo tempore vxorem eius fuisse concubinam alterius: quia illa est presumptio honestior que excludit delictum Areti. in capitulo per tuas columna prima. supra de probatio¬

¶ Uide que pro premissis tradit Decius consi. 448 vis tota / et consi. 459 nume. iiii viso eleganti / vbi dicit / quod in dubio debet interpretatio fieri quod homicidium commissum. fuerit ad defensionem potius quam ad vindictam / quod probat / et rationem adducit: quia melius est nocentem absolus re quam innocentem condemnare l. absentem. C. de penis.

¶ Istam tamen regulam premisso modo firmatam habes moderare secundum Areti. in. c. cum dilecti in. vii. not. supra de accusa. Fely. in. c. primo sub nu. vii. versi. tamen factum supra de re iudic. et decium in. c. in presentia sub nu. xii. supra dproba. vt non procedat in his que de sui natura mali sunt / et naturali iure prohibentur: prout est homicidium quodiomni iure prohibitum est. c. fi. §. his. vi. dist. firmat Ang. con. ccxvii. colum. iiii. versi. secundo quia de eodem delicto in causa accusationis. Et generaliter in illo precepto alte rum non ledere. §. iuris precepta insti. de iure na. iuxta illud / quod tibi non vis fieri / aliis nefeceris. cap. primo sit distin in his enim malus animus presumitur l. prima. C. de sica. c. primo de presump. Et sic in talibus que de sui naturamla sunt et tendunt euidenter in preiudicium tertii recedit tur ab illa regula generali secus que ex statuto aut alias ex aliquo accidenti prohibentur / et in quibus non capitur in dubio sinistra suspitio pro hac moderationa Areti. et Fely. vbi. supra dicunt fore tex. in. d. c. cum dilecti

¶ Moderare et secundo regulam ipsam non procedere in foro anime / quia in tali casu in dubio delictum presumitur. vt tutior via eligatur pro salute anime / iuxta glo. in. c. sunc nis. supra de spon. et in. c. primo in verbo estimare. supra de scruti. panormi. in. cap. secundo per illum text supra de obserua. leiu. facit dictum Petri de Ancha. consilio. clxxxix. in fine quod / sic incipit / prima facie videtur: quod cum queritur de salute animarum est faciendum peccatum vbi non est et timenda culpa vbi non est iuxta illud vulgare trepida uerunt timore vbi non erat timor de quo per Domi. in consi. lxxii. col. ii. quia punctus / et sic in hoc probata est doctr. na Io. mo. hic. Probus.

¶ Ecclesia. Uide tu differentiam inter ecclesiam et oratorium per Card. consi. viii. in themate et con. xiii. Pro elucidatione dubiorum. Probus.