Titulus 2

HAbito. Uerba hec ad calimum non tamen tacito auctore more paucorum refert Ea dir de bellamerainrerec. Romana infra eo. quem videas ad illius intellecum / vbi quando illum citat vocat Car. solum. Tamen ardsolet dicere Io. Car. probus

¶ Competens. Adde quoa dalegatus ab inferiore (etiam post litem contestatam) non potest realiter citare. glo. in l. consentaneum in ver. eum. C. quomodo et quando iude Bar. in l. plerique. ff. de in ius voc. idem Bartol et communiter Docto. in l. ii. ff. de iurisdi. omni. iudic. nisi esset dele. gatus ad vniuersitatem causarum / vt voluit Saly. ib

¶ Nihilominus vbicunque debitor esset suspectus defugatunc posset delegatus citare realiter talem debitorem ratione suspitionis fuge ita dicit Petr. de Ancha. coniliacxcii. colum. i in auxilium veritatis: vbi vnum notabile subdit / quod exceptio incompetentie indicis nunquam potest onponi contra capturam factam ratione suspitionis fugequod dictum placet Roma. et Alex. in d. l. ii. tradit Ludao Bolog. in addi. consil. Ioan. de anania consil. liii. visis quad consideratis / quod comprobat idem Bolog. in additio. ad consi. lv. col. ii. quia dubia / in versic. Preterea: vbi subdit / sed ille iudex incompetens summatim cognito de causis capture: debet remittere ad iudicem competentem l. prima. C. vbi quis decurio et in l. prima vbi de causa status. C. et idenm col. fi. vbi subdit etiam in proposito: notandum quo ad sunmariam cognitionem / quod si potestas vel officialis reperaliquem incarceratum / et non apparet causa propter quamsit ibi / non potest relaxare: sed prius debet facere bannum quo facto si nullus comparet debet ipsum relaxare: et hebannum equipollet apparentie innocentie / per ea que citat Alex. in consilio. clxxx. nu. viii. in causa angelorum / volu. ii. quod quotiescunque apparet de inocentia carcerat non debet ille detineri quousque per sententiam fuerit abso lutus imo incontinenti relaxatur tex. est no. in l. ii. et ibi IaButri. et bal. et in l. sed hi. C. de exhib. reis.

¶ Idem Butriga. in l. sed hi ff. de inius vocan

¶ Et per id quod. supra diximus / quod exceptio incompetenta / dicis etc. infertur quod in hoc non habet locum doctrina qua citat Alex. con i. nu. x. vol. v. Quod quando negatur qualitas que tribuit iurisdictionem: debet de illa saltem summarle. in primis constare / per id quod habetur in. ca. super lteris et ibi no. doc. supra de resc. no. Panor. post Antho. de butria sucap. si clericus. supra isto titu. facit glo. magna in c. primo. supra de offi. delega. hoc libi

¶ Item in proposito vnum venit singulariter notandum / sd quo meminit Alex. in con. xc. nu. iiii. fere omnis vis / vol. i. Quod si iudex habet pronunciare se incompetentem et condemnare partem in expensis: debet prius pronundare super expensis / ne si pronunciet prius se incompetentem ne valeat postea pronunciatio super expensis tanquam facta ab iincompetenti / not. Specul. in tit. de expen. §. iuxta varsic. ii cum versi. seq. et Io. And. in l. fina. de rescrip.

¶ Item hec exceptio incompetentie / durat vsque adliuum contestationem. c. fina. C. de exceptio. facit dictum Bal. ii autem. habita. C. ne fil. pro patre vbi dicit quod quando quia babet electionem eligendi iudicem / hec potestas durat vsem ad litiscontestationem notant Neapoli. decisio. clxxxv. di. ctat regia prag. vbi subdunt idem dicendum in facultate petendi / vt in arbitros compromittatur / que non durat niivsque ad litiscontestationem. Probus

Retermisso. Ratio suadet vt his duobus primis casibus consuetudo non iducatur / vt in tribus sequentibus / late comprobauiimus in. c. fi. versi. postremo mouetur. supra de constitu. vltra que dic. Quia in ipsis duobus subditi episcoporum inuitarentur a dire deos alienos / contra preceprum domini / vt in simili citat panor. in. c. a nobis. supra de decimis / et fugere faciem sui pastoris quem potius frequentare tenentur ob mutuam cognitionem per euangelii preceptu Ego sum pastor bonus / et cognosco ouens meas: et cognoscunt me mee / et sic consuetudo esset contra ius diuinum in eo etiam quod dicitur non facies aliis quod tibi fieri non vis / contra quod non admittitur consuetudo aut prescriptio. Io. mo. supra. in rubrica. de consuetudi. Alber. in l. de quo bus. ff. de legi. Et in summa dic rationem diuersitatis non querendam postquam pape placuit aliter disponere in tribus quam in duobus primis / cum ei sit pro ratione voluntas glo. post tex. in cle. prima in fine de censib. etiamsi dispensetusuper prohibitiuis a iure positiuo no. Feli. in. c. ad audientiam el. ii. nu. iiii. supra de rescrip. Probus

¶ Sed in curia romana. Dictum hoc non habere locum diin gallia / propter decretum de causis in pragma. et concordatis descriptum. Probus

¶ Cordi. Illa decretalis habet locum in papa specialitem secundum hostien. ibi et per hoc approbatur eius opinio sucundum Egidi. Bellamere hic colum. prima quod placet conmuniter scribentibus hic. Et sentit idem Bellamera / quod hoc habeat locum in delegato pape / et in metropolitano: sisuffragraneus detulit appellationi vt cognoscat de principali / omisso appellationis articulo / quasi suffraganeus hec voluerit pro hoc vide. c. cum appellationibus de appella. hoc lib. Probus.

¶ Clericorum. Contra quos si agatur in foro ecclesia stico debent seruari canones / siue conueniantur ex facto suo: siue ex mera legis dispositione. Dummodo statutum non iniecerit vinculum clerico ante clericatum Ioan. and. in reg. sine culpa in mercuria. supra hoc libro cuius dicta saquuntur omnes in. c. quod clericis. supra hoc tit. quod placet Arety. consi. xxv. in princ. viso. Probus.

¶ Ad spiritualia. In quibus ius naturale prefertur pe sitiuo / ponit exempla Alexan. consil. xviii. nu. iiii. viso statuto. vol. vi. et ibi vide multa que congerit. Probus

¶ Non possunt. An hoc priuilegium competat fideiussorim bus clericorum quando sunt laici / vide Neapolita. decisio. ccvi. penes et apud acta. Probus.

¶ Nouem debent. Hos etiam vide hic per Bellamera colum. secunda. Probus.

¶ Prorogatio. De prorogatione gratie vide Deci. consil. 497. numero. ii. accurate. Probus.

¶ Non potest. Etiam incidenter: pone clericus falsum coram iudice laico deposuit / tamen non punietur pr ipsased per iudicem suum ecclesiasticum: licet in hoc punciavarie reperiantur opiniones. Prima fuit opinio glo. quar ibi sunt sequuti Cy. Bal. et Saly. in l. nullum. C. de testflque vult / quod iudex laicus potest punire testenm clericum conram eo falsum deponentem.

¶ Secunda dicitur opinio hostien. huic contraria quod nompunietur per laicum / pro quo allegatur. text. in auten. statuim mus. C. de episco. et cler. concordat. c. si diligenti. supra hoc tifihec placet Antho. post Innoc. et Ioan. and. in. c. verum et tit. et Ioa. and. in. c. at si clerici de iudic. et communiter canonstis in cap. dilectus supra de penis. et in. cap. secundo. supra a crimi. falsi. vbi Io. de Ana. post alios.

¶ Placet equidem Neapolita. decis. ccxxx. fuit per relalrem dicentibus illam magis securam / quo ad conscienti et ideo tenendam iuxta ea que per nos traduntur in. cap. pmo in verbo conscientiam de re iudic. pro hoc adducunt i lud vergilii. Quia diuisum imperium cum Ioue cesir habet / et aliud vulgare sacre pagine. Nolite tangere christos meos id est clericos. Cum tota humana creatura sitit duas diuisa partes / scilicet in clericos et laicos. c. duo. xii. questione prima: et sic distinctos habet iudices vt hic. et in c. solite de maior. et obedien. Et nullus debet alterim iura vsurpare. c. cum ad verum. xcvi. dist.

¶ Tertia fuit opinio Frederi. de senis in consilio. xci. factum quod proponitur / vbi vult / quod iudex seculari. non ad accusationem partis / sed ex officio extraordinam in pecunia vel contra fideiussores potest punire clericum sed extraordinarie et per viam accusationis non potest: sedebet remittere ad iudicem suum: hanc dicit equam Peu de Anchara. in reg. ea que in. xxi. q. et eam tenet Angel. ii. l. quotiens. C. de iudeis. et in l. si vacantia. C. de bonis vacantibus

¶ Postremo dic in proposito Ioan. Mo. quod laicus super spritualibus statuere non potest. not. Alex. con. xviii. versim. Secundo moueor viso statuto vol. vi. vide que dxi in simli in. c. vt animarum. supra de constitu. Probus

¶ Rectores ecclesiarum. Dic vnum quod inter rectores ecclesiarum / seu curatos / et suos parrochianos est tante virtus tis connexio: sicut inter dominum feudi et vassallum / quiambo sibi mutue fidelitatis confederationem iurauerunt et vnuf alteri pari conditionis obligatione constringitur sic etiam intecuratum et subditum: nam tali fidelitatis conditione sumcolligati et sibi confederati: quia parrochianus in quacunque tribulationis angore videlicet morbo putrido / fetido / uam tagioso / seu morboso / vt puta lepra / pestilentia / epydimimorphea / epylentia / aut quocunque maleficio fuerit infectus vel contaminatus seu paupertatis extreme contumelia grauatus / aut in patibulo vel alio turpitudinis loco consfititus: et ipse curatus per eundem requisitus obligatur ex sudelitatis predicte vinculo vt veniat et sibi ministret diuineconsolationis / et humane compassionis potentatus et omnesacramentales apparatus / et econtra ipse parrochianus a curatum qualitercunque constitutum / et ab ecclesia iollem tum: et non ad alium accedere tenetur. Probus

¶ Sunt prelati. Istud placet glo. pragma. in ti. de elecim in prin. in verb. prelatis. allegat. c. tua. supra de cleric. egrofl. et Archidia. in. c. vt animarum. supra de constitu. hoc lib. Et isud intellige large secundum ethymologiam / quia prelatiu cuntur quasi pre aliis ditati vel ante lati quia stricte preti dicuntur qui habent iurisdictionem in foro contentioso sca. decernimus iuncta glo. supra de iudic. cle. dudum de sepultu vbi per se fit mentio de prelatis / et per se de sacerdotibus Probus

¶ Salariis. An salarium aduocatis et procuratoribus dibeatur ex processu nullo: vide domi. Neapol. decis. lxxx. di. tur quod processus: et vltra dic quod hic nihil dicitur de salanis scribarum sen grefariorum merito videtur tacitum et omisum / adeo quod nihil videtur deberi: quod probo per nota ta in cap. cum ab omni specie. supra de vita et honesta. clerico. et in auten. vt iudic. sine quo. suffra. per totum vbi iudices gratis iusticiam ministrare debent: et ab omni exactione abstiner¬

¶ Sed habeo quod scripture grefariorum videntur esse potissiema pars iudicii / quia absque istis iudicum assertionibus: non creditur et per ipsas rerum memoria conseruatur. cap. quo niam contra. supra de proba. c. significauit. et. c. albericus. supra de testibus. capit. cum dilecta. supra de confirma. vlti. ver inutili et l. curent. ff. de testib.

¶ Si ergo pro iudicio nihil debet exigi vt sit prohibitioin toto / extendatur ad quamlibet eius partem argui l. que de toto. ff de rei vendica. quod no. Cy. in l. reos. C. de accusa. tio. tamen in contrarium videtur tex. in cap. statutum. §. netarium vero. supra de rescript. et hanc partem late comprobat Petrus de Anchara. consilio. ccxviii. iuxta ordinem vbi adducit rubrica de tabellariis siue de tabellionibus columna quarta: vbi diuersimode taxantur salaria / secunmdum diuersitatem prouinciarum: et hoc comprobatur antiquissima consuetudine / maxime apud gallos qui ratione scribaniarum: seu grefariarum multas congeruut pecunias potissime rex: et alii domini temporales: vt videre licet. Hinc dicit Petrus de Ancha. consilio finali columna sexta. Quod sumptuose expenditur in aduocatis procuratoribus / syndicis ac notariis / et similibus: et hoc et perti sciunt / quod inde consumptionem incurrunt: vt le. sipracurator. ff. rem rat. haberi in verbis illis: quod litigat quod aduocat / quod consumit et ci¬

¶ Et dic taxari debere parte vocata Bald. in l. terminate columna ii. versic: sed nunquid ista taxatio. C. de fructi. et liti. expen. no. Domi. Bertrandi consilio. clxxxxiii. Etiam silicuisset / parte prima: vide pro premissis glo. pragma. in tide elec. in. §. notariis. et in ver. taxetur. Probus

¶ Salarium quo dicitur peculium quasi castrense / notat late Alexan. consi ii. volu. vi. et consilio. cix. super eo. volu. eo. de peculio laicorum et clericorum: vide car. con. lxxix. thema tale est. Probus.

¶ Qualitate. Que in rebus agendis venit attendenda / et probanda per regulam / qua diximus: quod vbicunque in aliquo actu perficiendo aliqua requiritur qualitas: antequam illeactus / perficiatur: illa qualitas est probanda. Barto. post tex. in l. fulsinius. §. cum hoc. ff. qui. ex caus. in posse. ea. hinc dicit Io. Andr. in. c. primo col. tertia. de homicid. hoc lib Quod de facto deffendit quendam prelatum a pena impersita de iure: prelato faciente assaisinari christianum: vt est tex. in. dicto. c. primo: quia licet fuerit probatum contra prlatum quod fecerat assaisinari quendam hominem / tamen quia non fuit probatum quod ille fuisset christianus / eus. sit istud latius firmat Ias. in l. non solum. §. sciendum columna prima. versic. secundo pro ista conclusione. ff. de nooper. nuncia. et ante enim Bal. in l. si quis non dicam rapere col. ii. C. de episco. et cleri. Alexan. consilio primo. num. ro. xxviii. in. iii. volu.

¶ Item ex qualitate rei praesumitur quid sit actum a contrahentibus glo. in l. semper instipulationibus. ff. de regu. iur. vnde si venditibi librum pro decem florenis / et non dixi de quibus florenis: hoc discernitur ex qualitate valoris libri hinc dicit Bar. ibi et in l. sipatronus. § primo de lega. iii. Si vendo tibi talem domum vsque ad talem domum pro centum / et dubitatur an dictivsque stet inclusiue / et sic comprehendat illam aliam domum hoc ex qualitate precii discernitur etrerum. Similem decisionem ponit Angel. in l. quicquid astringende in princ. ff. de ver. obliga. tradit Alex. consil. xxxiii. in fine consideratis verbis / volu. vii.

¶ Et pro intento vide Bertrandi Carpen. consilio. clxx. nume. iiii. si non sine grandi. iii. parte quod quantitas dicitur magna vel parua: respectu qualitatis personarum et cause. Probus

¶ Consuetudine l. cum clericis in fine. C. de episcopis et cleri. facit / quia quis tenetur ad ea facienda que sunt de consuetudine l. si pignore. §. si creditor. ff. de pigno. acto. l. quod si nolit. §. qui assidua. ff. de edilit. edict. Alex. consi. xxxvi. col. prima / viso themate et dublis / vol. vi. vbi vnum. subdit / quod expense que sine verecundia non possunt pretemitti / dicuntur expense debite et necessarie l. prima et ib. no. Bar. ff. de ali. et ciba. lega. pro hoc vide que in simili citat Angel. consilio. ccxlv. colum. iii. quia omne datum / vbi dicit quod expense que fiunt in curia pro promotione prelati / sunt soluende per capitulum / aut conuentum / quia sunt necessarie ne pro defectu pastoris gregem dominicum lupus rapax inuadat aut in facultatibus suis ecclesia vidum ta graue patiatur dispendium. c. ne pro defectu. supra de elec. tionibus: quia quanto mora prouidendi magis est prolixitanto magis ecclesiis viduatis solet esse nociua. c. cum intenvniuersas de electio. Probus.

¶ Aduocatorum. Qui non semper tenentur exprimere rationem vel legem. Imo est cautius tacere / et in fine reseruare bonas rationes / et bonas leges et sufficit illas exprimere ad aures iudicis neper hoc instruant aduersarium vt cauillationibus opprimat allegationem: ita citat Anthonius de butrio post specul. in titulo de disputa. et allega. in repe. cap. vestra versic. sed queritur an iudex. supra de cohabi. cler. et mulier

¶ Et vlterius dic: quorum aduocatorum absentie pretextu / partibus semel danda est dilatio / vt placet iuribus gallicanis in ordina. regiis prout et stilo curie Bitu. eccle. siastice: istud enim ex quadam equitate inuentum dicitur vt non habenti aduocatum dandus sit terminus l. prima §. ait pretor. ff. de postulatio l. nec quicquam. §. obseruare. ff. de offic. proconsul. et lega. Innocen. in. ca. primo column. secunda: vt lite non contesta. Alex. post Barto. in l. si longius. ff. de iudic.

¶ Idem Bar. in l. prima. ff. de vaca. numer. Bal. in marga. in verb. dilatio in fine.

¶ Suadet ratio. Quia carere aduocato / est carere magna parte deffensionis l. aduoca. C. de aduoca. diuer. iudic. ra. pha. Cuma. in l. certi iuris. C. de iudi. refert Fely. in d. c. primo in princi. vt lite non contesta. vbi allegat Bar. in ex trauag. ad reprimendam in ver. sine strepitu in fine / dicere id non habere locum / in causis summariis quod non placet quia non adeo angustantur dilationes / quod tollatur necessaria defensio: prout testantur aliqui in cle. sepe de verbo significat ioni¬

¶ Premissis astipulatur stilus predictus / dum dicit / quod cause beneficiales / matrimoniales / et alie ardue / nunque expediantur sine aduocato.

¶ Scias tamen (dicit idem. Fely. vbi supra quod propte. absentiam vnius aduocati non datur dilatio si habet alium sufficientem Angel. in l. idcirco per illum tex. in princ. ff. de iudic. secus si forsam aduocatus vtilior et magis instruttus se absentasset. Et subiungit quod si denegetur huiusmodi dilatio poterit pars tanque grauata appellare / Bar. in l. prima nu. ii. de senten. aduers. fisc. lat. retrac. lib. x. C.

¶ Uide vnum quod tradit de aduocatis Alex. in consilio. cixi. nu. xii. visis vol. primo. Probus

¶ Officium procuratoris. Quod dicitur ville not. in l. siquis procuratorem de decurio. lib. x. C. etiam villissimum et non publicum / sed priuatum Alex. de imol. consilio. ii. post princip. in consultatione premissa vol. vi. Probus.

¶ Gratuitum. Merito dicitur quod non potest pacisci / nam tumesset lo catio: quod sibi non licet / tamen pro suo labore pet re aliquid postest l. salarium. ff. manda. secundum Archid. hic col. secunda.

¶ Et dic quod salarium non conuenit procuratori / nec aduocato / petere ab alio procuratore vel aduocato: per dictum philosophi / a Maria. Sozino citatum consilio. viii. col. prima vtsis. Quod animalia eadem carne viuentia mutuo se non edunt. Probus

¶ Cogant. Dic insequendo tex. nostrum quod hoc in casu iuuat consuetudo: non in duobus primis casibus tex. Et ratio potest esse / quia hoc casu causa est pendens in curia archiapiscopi / ex quo nulla vsurpatio iurisdictionis seu confusio inducitur: ideo facilius permittitur consuetudo quam in ipsis dum bus primis in quibus permitteretur iurisdictionis vsurpatio ordinarie.

¶ Item in hoc casu videtur pars cum aduocato contrahere vel quasi iuxta regulam vulgatam. Quod in iudicio: quasi contrahimus: et in hoc casuhic firmat Egidius Bellemer. col. vii. versi. tertio queritur valere ipsam consuetudinem dicens quod eadem ratio vel maior viget in hoc casusicut in precedentibus / et ideo cum non sit ipecialiter prohibitum in hoc casu consuetudine introduci / et generalis regula iuris: habet consuetudinem dare iurisditionem id s. a. Titio in fine. ff. de ver. obliga. hunc casum omissum videtur iuri communi reliquisse. ff. de corditio. ob causam l. si extraneus et l. si extante in prin. ff. solu. matri. Et hec consuetudo (dicit Bellamera in fine) requirit. xl. an. spatium / cum sin contra ius et contra ecclesiam / firmat glo. pragma. in titulo. de causis in §. statuit in ver. prescripta. Probus

PEgaui. Petrus de Anchara. consi. ccccxi. in fine. Et prima facie / dicit hanc l. facere ahoc / quod que de facto emer. gunt: subtilius a iudiciis ruminantur / quam illa que aliter in scriptis tanguntur. Probus.

¶ Quo ad forum sortiendum. In simili dic quod a pari proco dunt / forum sortiri / et statutis ligari. Decius consilio. ccccxcv. in princi. in causa glo. in capitu. que contra morem. viii. distinctio. glo. in capitu. illud in ver. contrario more. xii. distinct. Docto. in rubri. de consuetu. et in capit. quod clericis. supra. isto titu. Iason in consi. lxxx. in princi. visa facti. volu. iii. firmat Alexand. consil. xix. nu. me. 6. circa primum. volu. 6. vbi subdit / quod statutum afficit reipsas: siue possideantur a ciue ibi decedente: siue ab aduenaBar. in l. cunctos populos. C. de summa tri. in. vii. q. ad finem in versicu. sed dubitari de tali. q. allegat l. rescripto. §. fina. ff. de muneri. et hono. et l. an in totum. C. de edific. priua.

¶ Quondque quo ad bona sita in territorio statuentium: seruare debet statutum loci: pro quo allegatur. c. Raynutius. supra de testa. Ita tenuerunt Iaco. de Ra. Cy. Guil. de Cu. et Ray. in d. l. cunctos argu. l. pupillo. ff. de tuto. et cura. dat. ab his / et Titium. §. tutor. ff. de admi. tuto. Iason in consi. lix. in prin. vi. deretur. volu. iii.

¶ Quod intellige quo ad decisionem / secus quo ad ea que concernunt ordinem procedendi: quia tunc seruandum est ius fori in quo litigatur Alex. consi. xii. nu. vi. vol. vi. et Cal. ca. in consi. ii. nu. xvi. et consi. vii. nu. xxv. do. Nicolaus / pro hoc etiam vide eundem Alex. consi. cxvi. col. i. visis que subtiliten(eodem volu. 6. vbi dicit quod communis conclusio habet quod in decisoriis debet at tendi et seruari statutum loci contractus. c. consti. supra de resti. in integr. et l. si fundus. ff. de euictio l. prima in princi. ff. de vsufruct. glo. in ver. omnimodam / in cle. pama iste titu. Iason in consi. 133. nu. 16 volu. 4. praesupponitur. quod limita non procedere in cleris / quia in decisoriis popul. consuetudo non ligat clericos: vt late comprobat Calca. in. d. consi. vii. col. ii. dominus Nicolaus.

¶ Et ratio quia istud est contra libertatem ecclesiasticam contra quam nihil possunt laici: vt ibi latissime comprobat ipse Calca. subdendo quod illud dicitur esse contra libertatem ecclesiasticam / quod est contra ius communecanonum. Non autem attenditur loci iudicii / vt not. in. d. cle. et per Cy. et alios post glo. in lege prima. C. que sit longa comsuetu. et Iaco. de bello visu in l. prima. C. de emancipa. libero. Barto. et Alii in d. l. cunctos populos. C. de summa tnita. vide que latissime per Neapo. traduntur decisio. 226 serenissimus rex. Ratio / quia contrahendo sortitur quis forum millo loco / et efficitur de illo foro l. heres absens in princi. ff. de iudi. quod probat text noster et hoc procedit ratione consensus: quia contrahentes videntur consentire legibus fori vbi causa est agitanda. Calca. in d. consi. 7. nu. xxiiii. dominus Nicolaus / vbi subdit illud habere locum in clericis quo ad forum secularem qui contrahendo illi subiiciuntur / vt alii homines ex dispositione legis scilicet canonice.

¶ Et istud dic procedere nisi in lege vel statuto dicatur contrarium: quia statuentes possunt condere statutum ligando subditum / etiam quo ad ea que geruntur extra territoriu. si hoc exprimatur in statuto l. fina. ff. de decre. ab ordi. facien. cum aliis ibi per Alex. allegatis vide eundem Alex. consi. xvi. nu. iii. in causa vol. v. vbi dicit quod in decisoriis quo ad discernenda an probatio sit sufficiens vel non / debet attendi locus vbi sita res est de qua agitur / si illa non petitur ex contractu / et idem Alex. con. xli. nu. iiii. visis que subtiliter eo. vol. v. vide etiam pro hoc Lapum allega. lxxxi. col. i. non valuit / vbi dicit quod statuta seu iura municipalia sunt seruanda: etiam in foro ecclesiastico et per clericos: si non inhonesta et sunt simpliciter facta. Modificare etiam habes quae in precedentibus dicta fuere: nisi adesset statutum prohibitiuum / puta quod vxor non possit donare vel legare viro / quod quidem fitit introductum ob causam fauorabilem scilicet ne mutuo amore scispoliarent l. i. ff. de dona. inter vir. et vxor. habet locum etiam in ea vxore quae existens extra territorium statuent ium donauit viro

¶ Pro veritate tamen huius puncti / habes videre Alex. vbi supra col. ii. vbi pro hoc multa deducit que delectant lectorem. et in con. clxiiii. Circa dubitationem premissam / vol. vi. que refocilant animum / quia ibi disputat an iudex appellationis debeat sequi consuetudinem loci vbi iudex principalis cause tulit sententiam an vero consuetudinem loci litigantium an propriam loci vbi de appellatione cognoscitur. Et in hoc puncto dicunt doc. concludendo / post Io. And. in rub. supra de consuetu. Quod aut queritur quo ad decisoria et tunc seruari debet consuetudo loci contractus l. saccularii. §. sunquidam. ff. de extra. crimi l. ii. C. de noxa.

¶ Aut queritur quo ad preparatoria vel ordinatoria iudi. ciorum / puta an debeat produci libellus in scriptis / an debeat procedi summarie etc. et tunc si iudex appellationis cause habet iudicare ex actis preteritis / de quibus queritur: et tunc debet sequi consuetudinem loci principalis cause no. glo. in ver. decetero in. c. licet cano. de elec. hoc lib. sed si ag tur de actis facturis in loco vbi agitatur causa appellationis tunc quo ad illa inspicietur consuetudo et statutum loci cause appellationis. l. iii. in fine. ff. de testa. no. d. glo. in. d. verde cetero. in. d. c. licet canon.

¶ Idem dic in delegatis vt ibi per Alex. de hoc commemorat Petr. de Ancha. con. xviii. col. prima in questione que vertitur inter Nicolaum.

¶ Premissa intellige si tribunalia sint eiusdem qualitatis secus si diuerse / vt pote si laicus conuenitur coram ecclesiastico: iudex ille habet seruare canones non leges (etiam in decisoriis) no. Card. con. cxxviii. nu. xiiii. in questione qua vertitur / maxime in his que concernunt anime fauorem per ea que ample cumulat Alex. con. lxiii. col. iii. stantibus vol. iiii. vide que late dico in. c. primo in ver. bona fides de prescriptio. infra¬

¶ Uide etiam pro premissis eundem Alex. in con. clxvii. in fine viso processu / vol. ii. et con. ccxi. visa facti narratione / vol. eo. vbi col. iii. dicit quod dum dicimus quod in decisoriis debet atendi locus contractus vel delicti commissi / intelligitur in foro contrahentis vel delinquentis / vt si clericus conuenia tur coram laico. c. si quis. et c. si diligenti. supra hoc titulo.

¶ Uide preterea Alexan. in consilio. xvi. col. prima viso titulo vol. primo. vbi querit an statuta loci testatoris mortis debeant attendi. Probus

¶ Ut fiat remissio. Ude que dico in. c. inquisitoris de heretic. infra. Probus

¶ Sortiri forum. Sortiri forum in loco et legibus seu statutis illius subiici / a pari procedunt: no. Alexand. in consilio ccx. col. prima ponderatis / volumine secundo et consilio sequen. col. iii. Probus

¶ Remissio. Hec vsque ad versicu. sed nunquid: ad calamum ponit Iaco. de bello visu in repe. huius. §. nu. cx. tamen citat Ioannes Cardi. et sic non tacito auctore: prout aliqui nostrum faciunt fures aliene laudis vt Andr. de pisis fecit qui quasi in omnibus recitat doctrinam protestationis: quanIo. mo. posuit in regu. in generali de regu. iur. de eo tamen nulam faciendo mentionem / testatur Bar. in l. non solum. § morte. nu. ix. et. x. ff. de no. oper. nuncia. ratione cuius subdit iude ego de omnibus facio mentionem / vt quod suum est furam no videar: in eo vero quod est meum cognoscar. Probus

¶ Sibi imputet. Idem dicendum est de contrahente cum exempto a iurisditione ordinariorum quoruncunque per eque no. Sol. consilio. cclxxxv. reuerendissimus do. Car. de medicis facit quod dico in c. i. in ver. difficultas ne sede vacam

¶ Uide de imputatione que tradunt Neapol. deci. ccxxix. sepe et sepius. Probus

¶ Deliquisse. Quia delictum habet plures partes diuisibiles sed iurisditio et pena diuisionem recipiunt l. si communis seruus Menii §. fina. ff. de stipula. seruo. et l. apud antiquos. C. de fur. ideo si quis in vno territorio Titium cepit / et ligauit / et postea ad aliud territorium duxit / ibi eum vestibus spoliauit: debet puniri / et contra eum inquiri per iudicem territorii capture: et non spoliationis / quia debet attendi locus vbi captus fuit / quia tunc videtur priuatus naturali potestate: sic videmus in feris animalibus qua tunc nostra fiunt cum ea naturali potestate seu libertate priuamus. l. iii. in fine / cum duabus ll. sequ. et in l. in laqueum. ff. de acquir. rer. do. Istud late comprobat Alexan. consi. ccxvi. col. iii. ponderatis his. volu. vi. Probus.

¶ Aliqualis cause cognitio. Quo de fit vt aliqualiter appareat de commisso delicto / vel per confessionem delinquentis / vel per aliquas probationes / vel coniecturas / nam absolute remittendo iniuste posset infamari si statim ligatus mitteretur glo. in cle. pastoralis. in ver. de more in sine de re iudic. firmat latius Cepol. consi. 59. col. x. dico in cap. inquisitores de hereti. infra. tenet Oldra. consi 89 episcopus inuocat. Petr. de Ancha. in repe. cap. ea que. quest. x. de regu. iur. hoc lib.

¶ Intentum nostrum possumus comprobare a simili quae dicuntur de inhibitione alteri facienda / vt praecedat aliqualis cause cognitio / probat per illum tex. Gemi. in. c. non solum. in. §. illa vero in. iii. no. de appel. hoc lib. c. Romana scilicet si vero eo. ti. et. §. i. in auten. in medio litis sacras iussio. firmat Petr. De Ancha. consi. 234. casus talis est post praeceptum factum / et latius Alex. de Imola consi. 68 in causa et lite vertente inter spectabilem virum Bartholomeum. vol. 7. vbi istud limitat non procedere in inhibitione quam facit iudex ecclesiasticus iudici seculari / ex eo quod in causa mota coram iudice saeculari incidit articulus spiritualis et praeiudicialis ad causam principalem: quia tunc super illo spirituali articulo et preiudiciali habitus est recursus ad iudicem ecclesiasticum statim liquet inhibitonem fieri debere et non posse per secularem procedi / et eius iurisditionem esse suspensam. c. lator. supra. qui fili. sint legi. Et hoc dummodo praecesserit oppositio per partem / quod non procederet quia nisi sit oppositum non esset suspensa iurisditio iudicis secularis ipso iure: per id quod habetur in c. ex hibita. supra de iudic. facta vero oppositione poterit inhiberi iudicii absque alia citatione / vel cause cognitione. Quia etiam si aduersarius citatus esset nihil posset contradicere / nec de suo praeiudicio tractare / propterea non est citandus. c. pastoralis. §. i. supra de appel. facit quod dico in seq. in versi. citatio / et in rub. de priuileg. dixi in. c. si confirmationem. de electio. supra. Sunt enim citandi solum hii qui possunt de iure contradicere l. cum adoptio. ff. de adopt l. i. §. denunciari. ff. de ventr. inspi. notat Ludo. Bolog. in addi. ad Ioan. de anania consi. 29 col. 2 visa imperiali. Et quo ad intentum thematis / vide quae tradit in simili lapus allega 59. praelatus ecclesie / vbi subdit quod si quis in libello proponat reum contraxisse in loco ludi / et reus neget / de eo primo venit discutiendum. Pro his vide que tradunt Neapoli. decisio. ccxcvii. pluries fuit / vbi late intentum Ioan. Mona. comprobant. Probus.

¶ Alii. Hanc opinionem videtur tacite tenere Ioan. mo. ex que refert et non remobat Maria. Soli. consi. xxvii. col. iiii. prodecisione. Probus

¶ Re et verbis. Idem dicendum videtur de ratificatione quae etiam fit re et verbis. l. paulus respondet. ff. rem ratam haberi. Et ideo si vniuersitas soluit expensas factas in lite per syndicum non legitime constitutum videtur gesta per eum ratificare no. Specul. in titu. de syndi. col. ii. in versi. Sed pone quod vniuersitas / quod refert / et sequitur Alex. consi. 127. nu. 2. viso instrumento locationis. volu. 6. et Deci. consi. 316 nu. sic. quod incipit in casu proposito / vbi subdit quod ex perceptione fructuum probatur et inducitur ratificatio possessionis: et agens ex contractu videtur ratificare contractum. Idem Deci. consi. 449. nu. 34. visis / vbi aliud subdit / quod agens ex contractu / videtur ratificare contractum allegat Ang. consi. clxi. viso. col. fi. et Bal. con. xiii. functus. vol. v. Et pro themate vide quae dicimus in. c. degradatio. in versi. factis de penis / et Dec. con. 486 in fi. vtsis et consideratis. Probus.

¶ Per nunctum. Adde vnum de quo meminit Areti. in consilio. xxx. colum. penulti. viso themate / quod presumitur quod nuncius citauerit / licet eius relatio non appareat. Ita dicit Petrus de Susanna in capitu. bone. de elect. et Anto. de Butrio in capitu. primo. supra de iudic. licet dicat ibidem / quod ista doctrina est vera quando pars que comparuit in iudicio: venit de longinquo / vel comparuit per nuncium vel per procuratorem / et tunc in dubio comparens presumitur fuisse citatus. Idem et multo fortius / quando pars comparendo voluntarie procedit in iudicio / et ex actu suo ostendit quod ad iudicium venit instructa quod est quando respondet intentioni aduersarii. Probus.

¶ Seu epistolam. Non tamen per edictum quia citatio per edictum regulariter prohibetur nisi in casibus qui leguntur et not. in cle. primi. de iudic. et per Bar. in extra. ad reprimendam. Si enim nescitur quis sit citandus: habet locum citatio per edictum. c. fi. supra qui matri. accusa. pos. c. significauit et. c. albericus. supra de testib. vbi doct.

¶ Uide que diximus in. c. fi. supra de electio. et quae no. glo. pragma. in ti. de electio. in. §. facta autem in verb. vocetur. Probus.

¶ Quia citatio. Que dicitur iudicis praeparatorium / et illud interpretatur in fauorem actoris. l. de die in prin. ff. qui satisda. cog. Dec. con. 449. col. i. visis vbi vide que de citatione dicit. Probus.

¶ Duo extrema. Inter que dictio citra solet poni no. Do. in con. xviii. post princi. quia copiose et subtiliter / quod vide pro ipsa dictione citra / et Alex. consi. cviii. col. ii. et consilio. cxvii. nu. xii. et con. cxx. eo vol. Probus.

¶ Citatio. Que debet fieri illi de cuius interesse principaliter agitur quo ad validitatem actus / et eius qui in consequentiam pretendit interesse / non est necessaria no. per gi. ii. in l. de vno quoque. ff de re iudic. quod firmat Franc. in ca. quamuis col. v. supra de pact. et Do. in. c. fi. de electio. hoc lib. no. Bar. in l. in diem. ff. de aqua pluuia. arcem. et Bal. in l. ab eo. col. fi. versi. extra quero. C. quomodo et quando iudex vbi ad hoc allegat dictum Inno. in. c. humilis. supra de maior. et obedie. et hoc intelligitur quo ad hoc quod actus valeat / sed quantum ad hoc vt preiudicium inferatur illi de cuius preiudicio agitur in consequentiam / citatio videtur necessaria. Alex. in d. l. de vnoquoque et Fely. in. d. c. humilis col. ii. versi. et intellige / allegat inter alia glo. in l. cum miles in ver. facienda. ff. ex quibus cauis maior.

¶ Pro intento quod talis debeat citari / saltem generali procla. Bal. in .l. si eo tempore per illum tex. C. de remisso. pigno. not. per Bar. in extraung. ad reprimendam in ver. per edictum istud firmat Dec. consilio. cccxvi. nume. iiii. in casu proposito dum discutit an citatio requiratur in legitimatione superiorum. Probus.

¶ Aliud extremum Quod ponitur pro principio et fine / hinc dicimus quod probatis extremis principii et finis praesumptiue probatum est medium. Pone in probatione possessionis continuate: quae praesumitur si probentur extrema scilicet principium et finis. Bar. in. l. celsus. ff. de vsu capio. tradit et sequitur Petr. de Ancha. con. v. pro parte nobilis / quem reperio citare vnum quo ad extremum con. cciii. col. ii. ex themate. Quia cum dubitatio est inter duo extrema / quorum quodlibet est eiusdem nature nihil operatur et nullum impedimentum producit l. quod si dubitet. ff de acquir. heredi.

¶ Et dic non media sed extrema attendi Bal. in l. si plures. C. de conditio. inser. not. in l. sed et si § seruus. ff. de heredi. insti. Neapol. decisio. cxcv. numero quinto dictat capitulum. Probus.

¶ Citatio. In qua et aliis actis indicialibus et extraiudicialibus requiritur dies. Alex. consilio. xc. in fine viso processu vol. v. Probus

¶ Ubique. Intellige seruato iuris ordine / vt no. per glo. et doc. in. c. causam que. supra de dolo et contumacia et Alex. consi. ii. vol. iii. Probus.

¶ Hic quod non. De eo qui in prima citatione dicit quod non compareret / vide an sit interum citandus per Alex. con. lxxxi. nu. vi. stantibus his vol. iiii. Probus.

¶ Ad domum. Adde quod citanti asserenti citasse ad locum habitationis creditur propter officium not. Cardi. consilio. x. numero. iii. Iacobus executor vbi refert numero. xiiii. quod quamdiu et quis inuenitur personaliter non est citandus ad domum: quia citatio ad domum est quasi quoddam refugium subsidiarium: et hoc stat pro vero nisi pars aduersa velit probare quod ille locus assertus non est locus habitationis.

¶ Tu tamen latius examinando hunc punctum / dic non sufficere citasse ad domum sed oportet dicere id fecisse ad domum habitationis solite / quia quis potest habere plures domos: ideo non concludit relatio quod fuerit seruata iuris forma que est quod primo citetur ad personam si personaliter inueniri potest: sinautem ad domum solite habitationis. Bar. et alli in l. iiii. §. praetor. ff. de dam. infecto prout refert Alex. in con. ii vol. iii. vbi querit de nuncio in cuius mandato erat scriptum. Cites Titium ad eius personam si personaliter apprehendere possis / alioqui ad eius domum / et nuncius in relatione sua dicat: citaui Titium ad suum domum / et alia fecisse certifico prout fieri mihi madabatur an ratione horum verborum presummatur circuitus datus in mandato fuisse factus per nuncium. Et brevlter dicit quod hec verba non sufficiunt: quia oportet illa esse clara. Et de eis iudicamus / prout de depositione testis cuius verba debent esse clara non ambigua / vt late deduco in. c. primo de testib. Et in dubio potius presumitur facta citatio ad domum / quam ad personaum. Quia citatus personaliter / non compat rendo est in vero dolo. Sed citatus ad domum est in culpa: et potius presumitur culpa quam dolus. Cum debeamus presumere in minorem partem l. quotiens. §. qui dolo. ff de proba. et l. sipreses. ff. de penis. Uide Philippum Corneum in prima parte consi. clix. col. iii. viso processu / et que late in hoc finali proposito tradit Areti. in consi. xxxi. considerata. Probus

¶ Rem non nouam. Quum glosauit Ioan. Mona. vt ibi videre licet. Probus

¶ Ad cogendum. Adde eundem Ioan. mo. in. c. ii. infra de preben. istud dic fore regulare / quia reperio non procedere in non factis et commissis quod firmo multipharie. Primo habeo doctri nam Francisci Areti. in. c. cum non ab homine. col. iii. supra de iudic. quod licet non sit licitum laico detinere clericum qui deliquit / et sic quando delictum est iam consummatum: tamen si sit consumma dum potest / quia est quedam species deffensionis persone / vel rerum / et etiam reipublice et obuiat delicto committendo in quo omniaiura / et eorum executores laborant quod comprobo exemplo de Balaam propheta. nu. xxii. c. transumptiue. in. c. nos si competer ter. ii. q. vii. et in. c. cum exiniuncto. supra de heretic. Quod licet non sit licitum animali irrationali corrigere hominem / tamen in desicto consummando videmus quod ab asino fuit deprehensus.

¶ Et sic aliud est in commisso / et aliud in committendo / quod etiaverificatur per ea que citat Inno. in. c. primo. col. ii. supra de postula. prela. vbi dicit quod licet non possit inquiri contra aliquem nisi precedem te infamia / vt non supra de iudic. in. c. at si cleri. ci / non tamen locum habet in delicto consummando vt euitetur. delictum.

¶ Hinc est quod ad euitandum delictum nondum consummatum sed consummandum: possunt recipi testes etiam non iuratu dictum hoc Inno. refert apostilla. ad Angel. in tracta. de malefi. in glo. prima. col. iii. in versi. atrocia / ad idem Inno. in. c. om nis. col. fina. supra de penitem. et remissio. Ubi sacerdos potet peccatum sibi dictum in confessione reuelare / si illud peccatum sincommittendum / et hoc vt peccato obuietur: et ita debet intelligi glo. in capi. tua nos. supra de sponsa. Quod si quis confiteatur sacerdoti se desponsasse quandam mulierem per verba de presenti / quod sacerdos poterit reuelare / vt matrimonium consummetur / et hoc est: quia eo quod desponsauit mulierem si negauerit et illum recusauerit videtur esse delictum / habens tractum successiuum et durare quousque illam acceperit: vt ergo tali delicto futuro obuietur licitum est sacerdoti reuelare.

¶ Item licet regulariter iudex de iure communi cogere partes non possit: vt veniant ad concordiam. Barto. in l. congruit. nume. iiii. ff de offi. presid. et in l. si de meis. § recepisse. ff. de recept. arbitr. Alexand. in. §. post operis in l. prima. ff. de oper. no. nuncia. latius per Feli. in rubr. de treuga et pace in princi¬

¶ Etiam in bona conscientia dicit Panormi. in capit. fina. nume. vii. supra de transactioni. quem videas. Tamen secundum Barto. in. d. l. congruit circa finem / et Alexand. vbi. supra non procedit in criminalibus / quia tunc antequam nascatum delictum si vide at iudex delictum nasciturum / ne consummetur / iudex potest cogere partes ad concordiam argu. l si vsusfructus. §. inter duos. ff. de vsufru. et quemad. amitta. firmat Feli. vbi. supra. in versicu. fallit primo / vbi restringit dummodo hoc non vergat in detrimentum reipublice / vt quia hoc medio maleficia remaneant impunita. Et pro comprobatione eorum que dicta sunt / habes dictum Bal. in l. prima. §. quies in fine. ff. de offi. pref. vrb. quod si iudex videat quo partes veniant ad arma et rixas / et non prohibeat / vt delictum nondum consummatum euitetur: est ab officio deponendus.

¶ Uide pro his Alexand. consilio. vii. col. finaversicu. confirmo / preterea in consultatione premissa. volu. 5. vbi dicit quod iudex seu alius superior potest cogere aliquos habentes iurisditionem / vt vsu iurisdictionis alterius viribus vtantur / vt euitetur scandalum: et hoc etiam instantibus subditis de quorum preiudicio agitur no. Ang. in l. ii. §. ex his. ff. de verbo. obliga. Probus

¶ Uel dici potest. Hic apparet hoc verbum iussus habera duplicem intellectum. Ex quo infero / quod si producatur inftru. mentum in quo contineatur hoc verbum vel simile / habens duplicem intellectum / fiet interpretatio contra producen. l. veteribus. ff de pact. capit. ex literis. supra de sponsal. not. Alexan. in consi. lxxxi. nu. iiii. volu. iii. lecto. Probus

¶ Non vult facere. Quid dicendum an propter defectum iusticia. seu negligentie indicis ecclesiastici / permittatur quod trahatur clericus coram seculari / dic quod non. cap. quanto. supra de iudi. non xi. q. prima / placuit. Sed tunc recurrendum est ad proximiusuperiorem. c. nullus. supra de iure patro. pro quo vide Alexan. con. viii. vol. primo quem pro hoc vide latius con. xi. in nu. viii. et seq. circa primum eo. vol. et Deci. con. 528. nu. 8. pro resolutione / et con. 544. nu. xxiii. serenissimus. Probus

¶ Litem suam. Idem dic quando male indicat / quod procedit in arbitro et arbitratore testatur Ludo. Bolog. in addi. consilio. Io. de Ana. con. l. in questione Eustachii.

¶ Uide que tradit de iudice denegante defensiones per Alex. in con. lxv. habita / vol. primo / et de nolente seruare odinem iuris vt dicatur facere iniustitiam. Dec. con. cccclxxxiii. col. prima pro resolutione. Probus

¶ Soluturum. Uide Maria. Sozi. con. ci. in fine viso testamento. Et dic vnum de quo per Neapoli. decis. ccxxvi. nu. viii. serenissimus / quod vbi est forus solutionis / ibi est forus legis municipalis. Probus

¶ Proprie contractus. Pone exemplum in contractu dotis / quia is dicitur vltro citroque obligatorius: quia in promissione dotis semper inest tacit a conditio si nuptie seu matrimonium sequantur / et ante non competit marito vel eius patri ius agendiad dotem / dato quod hoc non fuerit expressum in promissione dotis l. stipulationem cum l. seq. et l. promittendo. ff. de tare do ti. l. item quia in prin. ff de pac l. a Titio. ff. de ver. obliga. facit l. Iulianus. §. offerri. ff. de actio. empti iuncta l. ex promissione ff. de actio. et obliga. Et vbicunque ab vtraque parte contrahentium aliquid reciproce implendum est / eo ipso quod ex pate vnius eorum impletur: videtur tacite interpellatus / et in mora constitutus ille qui nondum pro parte sua implenit / vt implere debeat quod promisit / et illud ad quod tenetur l. curabit. C. de actio. empti et. d. l. Iulianus. §. ex vendito vbi si venditor fundum vendidit pro certo pretio et illum fundum emptori tradidit pretio nondum recepto / quamuis venditor non interpellet emptorem vt pretium soluat / tamen a tempore quo venditor pro sua parte implenit et sic rem tradidit emptori / poterit licite et omni iure petere vsuras praetii non soluti a tempore quo res fuit tradita emptori. quia equitas non patitur quod emptor habeat fructus rei / et etiam retineat / pretium et venditor careat re et pretio / et hoc casu nedum iure cim uili: sed etiam canonico et omni iure licite petuntur vsure vt interesse: c. conquestus vbi glo. supra de vsur. dico late in rub. illo ti. in ver. contra dic quod placet Alex. con. cxlvii. perspoctis instrumentis vol. v. vbi subdit doctrinam Bal. in l. ii. C. de vsur. quod si emptor cui res fuit tradita / non est in perumdia si non soluit pretium: vt quia venditor promiserat emptori dare fideiussorem et non dedit: vel promisit sibi dari possessionem liberam / et nondum fecit liberam: et propter hoc emptor pretium non soluit / et sic non potest ascribi mora em ptori l. fi. §. fi. ff. de rescind. vend. Attamem hoc non obstante tr netur emptor: qui percepit fructus rei empte ad dictas vsuras ratione pretii non soluti quia licet venditor cessauerit implere quantum ad dationem fidemssoris / vel quo ad faciendi. rem liberam: tamen proter hoc non minuitur vsus rei vendit et tradite: ergo non debet diminui interusurium pretii / quia tales vsure potius veniunt ex quadam equitate quam ratione more / vt dicit signanter tex. in. d. l. curabit secundum Bal. ita conclu dentem in. d. l. ii. et tales vsure commensurantur quantitati fructuum perceptorum: vt est de mente glo. in. d. l. ii. seu qui percipiper venditorem potuissent vt clare firmat Paul. de castro in. d. § ex vendito: et similiter econtra quando emptor adimplenisset pro parte sua / et venditor econtra absque alia interpellatione non traderet rem / teneretur ad fructus: quia diceretur esse in mora l. mora. §. in bonefidei. ff de vsur. iuncta. d. l. curabit. penit Bal. in l. fina. § preterea in vit. col. C. de iure doti.

¶ Pone etiam exemplum in contractu societatis / qui dicitur cotractus vltro citroque obligatorius l. societas. contrahitur .§. fi. et l. iure societas. C. pro socio Alex. con. xxxvii. in princ. consideratis his: vol. iiii

¶ Et attende ad vnum in proposito quod tradit Alex. in concv. col. v. magnifice praetor vol. iii. quod vbicumque contractus est iura tus / et vnus ex conuenientibus non seuruat conuenta alteri perditiprsaeoiure omnia commoda illius contractus acsi factus non esset.

¶ Ex praemissis igitur habes quod numquam quis potest mihi imputare et sibi promissa non seruari quando ipse prius non seruauit l. quaero. §. inter locatorem. ff. locati l. cum proponas el. ii. C. de pactis. Et hec regula militat in omni contractu etiam nominato Bal. in l. inciuile. C. de rei vendi. probatur in l. si ita quis. § sem ff. de verbo. obliga. et in l. si conueniat. ff. pro socio¬

¶ Et dicit expresse Bal. in. c. i. qualter de. proprie. priuetur in vsib. fendo quod ista est natura penarum / siue legalium siue couentionalium / quod nisi petens penam probet ex parte sua impleuisse contractum repellitur a petitione pene quialiquida debet esse cansa vt pena petatur d. l. quero. §. inter locatorem et quod no. in l. si non fuit. ff. de iureiur. quod nota: quia etiam placet Alex. in con. cxii. col. ii. visis et discussis vol. ii. Probus.

¶ Ut Azo. Qui suit mens legum. Cy. in l. certi iuris. C. loca. et vas electionis secundum Bal. in l. contractus. C. de fide in stru. Garba. in rubr. de proba. col. 4. Bolog. in repe. autem. ha bita. col. 52. C. ne fil. pro patre. Lancel. in l. fi. col. ii. C. de pacifuitque subtilissimus apud omnes. Cy. in l. si ex cautione. col. ii. C. de non nu. pecu. et tempore quo legebat Bononie erant ibi scholares. x. milia.

¶ Et numquam infirmabatur nisi temporovacationum / et tali tempore mortuus est: vt per Odofred. in vlt. verbis sui commenti. C. dicitur etiam vas legum secundum Iaso. in l. si mihi a Titio. ff de verb. oblig. et fons legum secundum Maria. Sozi. consi. cxxiii. in princi. suprascripti. Probus

¶ Sgillabuntur. Ratione huius poterit aliquid exigi / si cit cle. penul. de elect. Pet. de Anchara. consi. ccxviii. col. ii iuxta ordinem. Ude que pro sigillo late scribit Bertachi. de firmino in tracta. de episcopo in. iii. lib. col. 6. cum sequentibus

¶ Et quando litere sigillate faciant fidem Maria. Sozl. consi. cxx. col. vii. cum in praesenti / et latius consi. cclviii. in causa vicarie. Alex. consi. cl. in causa appella. volu. 6. et consi. 86 versic. 3. quia non est probatum / quod incipit letatus sum. volu. vii.

¶ Et an literis sigillatis sigillo episcopi / sine testium subscripti. ne credatur (pone exemplum in collatione beneficii) vide que lte dicit do. Stepha. Bertrandi in consi. 132 col. 2. dubitatur. parte. ii. vbi plura adducit pro parte negatiua / que videre inuunt et ea que etiam deducuntur in consi. sequem. versi. Ad secundum quesitum / vbi dicitur / quod communis stat quod in his que non sunt modio preiudicii literis episcopi testium subscriptione non roboratis fides non datur / quod deducit pro apostolicis ad idem Domi. consilio. cxliiii. circa finem opponitur quod dominus.

¶ Nunc autem videndum est de substantia signi / an videlicet ad essentiam vefi instrumenti requiratur appositio signi notarii illud conficien tis. Breviter dic secundum Cardi. consil. 133 ad singula praemissaquod de iure communi non requiritur / et sic eius omissio non vitia at / et hoc habes firmiter tenere secundum eum.

¶ Si tamen consuetudo loci se habeat in contrarium / illam serua / quia magnavim habet in talibus: et sic ipsi est standum. Bar. in l. ad testu§. si quis. ff. de testa.

¶ De prothocolo etiam attende ad comsuetudinem loci / et maxime etiam ad consuetudinem notarii / qui si consueuerit apponere signum in prothocolo / et repertum non suerit videtur prothocolum habuisse pro non perfecto / vt ibi latius comprobat.

¶ Attende etiam ad legem prouincialem / quia si hec lex appositionem signi requirat necessaria est: vt habes in concordatis Gallie de signo scribe vniuersitatis. Probus

SAEculares. Adde que late tradit Alex. in co. viii. vol. primo. Probus

¶ Non potest. Adde id fieri quia hoc casu agitur de condemnatione persone clerici / et sic de re ecclesiastica et spirituali vt in quossi iudex de senten. excommunica. hoc lib. vbi Do. dicit quod iudex secularis non est iudex etiam incidente per viam exceptionis vt no. Panor. post glo. in. c. etiam. supra de ordi. cogni. et in. c. si diligenti col. pe. supra. isto ti. vbi concludit quod secularis iudex nullo modo possit esse iudex contra clericum / nec principaliter / nec incidenter: et propter hoc infert: quod ratione contumacie non potest clericus a iudice se culari multari iuxta l. si quis ex aliena. ff. de iudic. quia il la l. non habet locum in clerico / cum illa intelligatur in eo qui potest esse iudex / licet non sit: sed iudex secularis non est iudex / nec esse potest contra clericum: et sic argumento illorim. idem possumus dicere de expensis: pro hoc Bal. in. di. l. siquis ex aliena / ecol. prima / versi. Et per hoc videtur / vbi dicit quod laicus iudex est inhabilis et incapax iurisdictionis contra clericum vnde clericus citatus non tenetur comparere nec ratione contumacie potest puniri: vide Bald. in .l. generali coli. ii. versi. Per hoc soluitur ista questio. C. de episc. et cler. Dec. in. c. si duobus col. iiii. supra de appella¬

¶ Ex quibus habeo intentum pro questione pone clericus de facto fuit conuentus coram seculari / coram quo tacuit se clericum / et passus fuit se ab eo condemnari / queri tur an condemnatio valeat / saltem respectu expensarum. coram laico factarum / breviter per predicta videtur quod non: sed an expense ipse possint peti coram ecclesiastico iudice. in hoc videtur distinguendum: aut actor facta sibi fide clericatus destitit a lite coram seculari inchoata / et tunc tenetur clericus et ad eas poterit per iudicem ecclesiasticum condemnari: quia verisimiliter sicut tunc destitit ita presumendum est quod a principio (facta fide de clericatur destitisset / aut non destitit et tunc non tenetur clericus: quia verisimiliter non destitisset si a principio facta fuisset fides de clericatu / quod comprobo quia si debitor citatus absque interpellatione confitetur debitum non debet in expensis codemnari / quia si debitum confitetur: ita videtur quod interpellatus pariter confessus fuisset / secus si conuentus debitum negauit / quia tunc couentus debet in expensis condemnari / licet extraiudicialiter interpellatus non fuerit: quod verisimiliter sicut debitum negauit in iudicio: ita etiam in terpellatus negasset: ita dicit Roma. sing. cccxcviii. Alid sero dominus Manuel: ita concludit Deci. consilio. ccxli. scripsi alias breviter. Probus

¶ Facienda iudici. Pro verificatione dicti Io. mo. vide. l. si quando. C. de testi. et l. primam. C. de reb. alie. non alienam. l. ii. C. et quib. cau. maio. l. doce ancillam. C. de rei vendic. Et sic non possunt fieri probationes notario seu grefario cause / sine madato iudicis. Bal. in l. hac consultissima. C. de testamen

¶ Recipere enim testes pertinet ad iudicem / scribere vero ad tabellionem / citat Hipoly. de Marsil. consil. 2. nu. 27. cum sequivbi plura in proposito subdit / et inter alia quod tabellio non po. test de consensu partium sine presentia iudicis recipere dict testium et iuramenta / nulla sibi facta commissione per iudicem / et quod confessio facta coram tabellione absque praesentia iudicis non preiudicat glo. in l. iubemus. C. de liber. causa. Ubi Sali. addit. Quod ad hoc vt talis confessio praeiudicet requiritur quod fiat iudice sedente pro tribunali / quod perpetuo nota / contra abusum procuratorum Gallie.

¶ Preterea adde quod iudex non debet mentem suam applicare ad vnam speciem probationis / saex allegationibus et aliis que in eius presentia proponuntur. debet motum animi sui formare: vt dicitur in. c. in presentia. supra de renuncia. c. causamque. de re iudi. et in l. ob carmen. §. si testes. ff. de testib. vbi dicitur quod iudex debet confirmare motum animi sui ex argumentis et testimoniis que ad rem aptiora sunt / et vere proximiora / nam omnes probationes sunt in arbitrio iudicis / et est in eius potestate / alteras preeligere secundum Anto. de Butri. in. c. ex litris. no. 6. supra de proba. idem dicit Bal. in l. fin. in prin. C. commin. vel epi. hinc Paul. de cast. in l. admo. nendi. col. pe. ff. de iureiur. quod an aliquid plene sit probatum / per det ab arbitrio iudicis per tex. in l. iii. §. fina. ff. de testib. ibi tumagis scire potes quanta fides adhibenda testibus / nam quandoque fertur sententia sine testibus vel aliis probationibus. c. afiferte. supra de praesumptio. Ideo Bar. in l. prolatam / in fi. de senten. et interlo. om. iudi. dicit quod probationes non sunt de substaniudicii. Idem no. Bal. in l. ii. col. ii. C. de edem. que praecedere videntur maxime in causa beneficiali in qua magis exuberat officium iudicis. c. cum nobis. supra de electio. glo. in versi. exceptiones in. c. constitutus. supra de appella.

¶ Et quod probationes sunt arbtrarie / seu in arbitrio iudicis / vide Deci. con. cclxxxii. col. iii viso processu / allegat Anto. de Butr. in. c. ex itris. in. § no. de probatio. et Bal. in l. fi. in prin. C. commin. vel epi. et Paul. de castro. in l. admonendi. col. i. ff. de iureiur. Et quod probationes non sint de substantia iudicii firmat Deci. consi. 395 in princ. post Bar. in. d. l. prolatam circa finem. C. de senten. et interlocu. to. omni. iudic. Probus

¶ Ad instantiam partis. Pro hac distinctione / vide que tradunt in simili Neapoli. decisio. ccxxx. versicu. tertia fuiopinio per relatorem. Probus

ET sic adiectio. In simili vide que citat Paul. de castro consi. ccclvi. nu. iii. Primo videndum in prim parte qur verba propreradiuni. declarantur et limitantur allegade lega. iii l. quesitum. §. primo. et predus in princ. et ibi per glo. de li ga. prmo l. si sermn §. fia. ff dedetitio. heredi l. vtrum: vide prointeto Peapal. decuno clcii. incasa. Probus

¶ Mutat forum. Hec verba videntur innuere quod laicus qua in contractu iuramentum prestitit: coram suo indice seculari non poterit (ratione illius contractus) conueniri quod sequitur hic Archid. et post eum Guiller. pro quo Petus hiccol. i. adducit: quia periurium est crimen ecclesiasticum glo. magna in. c. cum sit supra eo. hinc dicit Alex. con. xxxix. nuvi. viso statuto. vol. iiii. quod si statutum inualidat contracm etiam si interuenerit iuramentum quod tunc potest ad sorum ecclesiasticum recurri vt cogatur iurans ad obseruantia iuramenti / quod probat tex. noster¬

¶ Sed premissa non placent hic Io. And. in nonella / quia imo potest conueniri coram laico si agatur ad interesse pattis: quia tunc non dicitur crimen ecclesiasticum secus sia geretur ad penitentiam agendam / quia tunc sine dubio procedit dictum glo. d. c. cum sit dictum Ioan. And. cum eiu distinct ione sequitur hic domi. et Phil. et ante eos Prtrus qui dicit quod adiectio iuramenti non mutat forum sui in dicis sed accumulat sibi alium forum scilicet ecclesie: non antem priuat iudicem laicum sed addit forum foro: et ita ineligendus est hic tex. ibi cognitio noscitur partinere scilicet quo mulatiue non priuatiue / prout dicimus apud Gallos quod par rochiales ecclesie in villis muratis existentes viris grduatis debentur cumulatiue non priuatiue / videlicet concurrentibus graduatis / qui aliis preferuntur si suas diligentias fecerint / testatur glo. prag. in. §. statuit autem in vebo censeatur in fine de colla. Et ista est rei veritas vt inenti apparet: alias esset in potestate laicorum contrahentim in toto: aut maiori parte secularem eneruare iurisditione quod viro non conuenit dicere

¶ Ex quibus habeo / quod cumulatiue index ecclesiasticus sa gnoscit inter mere laicos / non tantum de iuramento an silicitum vel illicitum / sed etiam de causa que est contractu super quo fuit iuratum / an sit obseruandus vel ne: et sic pum cedit etiam si agatur ad rescissionem contractus testatm do. meus de ripa in rub. de iud. nu. xxviii. et sequenti coniDecium ibi dicentem non obstare quod concessa habilitatm ne: sublati sunt effectus iuramenti argumen. c. cum cessante. supra de appella. quia duplex est habilitatio quedam pleniria per quam declaratur iuramentum illicitum / et propterea absolauitur iurans: isto casu fatetur quod non cognoscetur per iudicem eclesiasticum de causa preparata videlicet principali cum iamque suo sit functus officio l. iudex posteaquam. ff. de iudicot

¶ Secunda habilitatio est ad finem agendi: etista non tollieffectus iuramenti secundum Panor. et ibi Fely. in. c. primo. supra de iureiur. Quia cum iudex ecclesiasticus sit iuderx competens ratione iuramenti / in causa tam preparatoria quam preparata incipiendo cognoscere de praeoitparatoria praeoccupat iurisdictionem in causa etiam preparata. c. ex tenore de rescript l. vbi ceptum. ff. de iudic. prout diximus de iudice qui incepit cognoscere de possessorio / preoccupat in risditionem etiam in petitorio. l. ordinarii. C. de reivendica. glo. due in. c. cum dilecta. supra de rescrip. tex. et ibi glo. in. c. cum dilectus. supra de causa posse. et proprie. quod verum genere liter data habilitate iudicis vt in casu nostro quo ad iudicenm. ecclesiasticum qui de quacumque causa ciuili potest cognoscenre inter laicos / secus de iudice seculari: vt puta de petitorio in materia beneficiali et principaliter

¶ Pro premissis vide Cald. consi. ii. in titu. de iudic. vbi dicit quod cause principalis et incidens / sic se habent / quod ad positionem vnius sequitur necessarie positio alterius: et sub eodem iudice terminantur posito quod iudex alias causu principalis non posset se intromittere de incidenti l. quotiens. C. de iudic. et. c. lator qui fil. sint legi¬

¶ Item maior causa trahit ad se minorem l. quoniam. C. de ordi. iudicio. Sed maior est causa cognoscere super iuramento (que est causa spiritualis) quam super proprietate / que est temporalis

¶ Et ista est rei veritas: quam intelligo procedere vbi iudex secularis ante petitam habllitationem non incepissetr cognoscere de causa preparata / alias si incepisset secus: quia fundamentum preoccupationis contra iudicem ecclesiast cum retorqueretur. Probus.