Titulus 8

PResupponst scientiam: Marianus Sozinus con. xxxi. col. fi. versi. septimo. probatu primo vol. quod exorditur prosequendo ordinem / dicit post esido. in ethimo. Idem quod Io mo. hic videlm quod negligens dicitur quasi non eligens o vod traditur per beatum. Thomam secunda secunda q. lix. Bal. vero. in l. emancipata. C. qui admitti / citatque negligere dicitur qui non facit non impeditus. per l. cum quidam in prin. ff. de acquir. heredi. et. l. pantonius. et. C. deresti. mili l. prima ad idem Bal. in l. falsus. col. vlti. C. de furdicit quod negligens videtur appetere casum fortuitum. et Bar. in l. ab hostibus. § sed quod similiter. nu. viii. ff. quib. ex cau. maior. in integrum resti. qui negligens fuit in maiori praesumitur in minori per l. i. C. ne fideiussores dot. den. quibus. adde Bal. con. 192 in. iii. vol.

¶ Latius prosequendo / dico secundum summistas / quod negligentia est defectus circa interiorem actum volunta tis qui est electio non quidem actus sed circunstantie. Et differt a desidia / torpore inconstantia / et omissione. Nam desidia est defectus circa continuationem boni operis ar discedendo dicta. Torpor autem / est defectus circa feruorem executionis operis dum tepide sit bonum.

¶ Inconstantia vero est defectus circa stabilitatem volunm. tatis. Et omissio est defectus circa actum debitum fieri / sicut negligentia est defectus circa circunstantiam / puta tenporis / loci et aliorum huiusmodi / large ta: nen sumendo. Na gligentia est omissio alicuius quod fieri potest et debet / vt hic Io. mo. senti¬

¶ Hinc Bal. in. c. inter corporalia. supra de transla. epis. in finem dicit quod negligentia consistit in his que sunt facultatis non impossibilitatis vel quasi / no. in. cap. fi. supra de elec. in artiq. Et sic negligere est cum possis: secus si non potes / refertque quod lex. xii. tabul. diuidit obligationem inter heredes tamen vbi consideratur sola facultas. Ille solus qui habet. facultatem rei restituende conuenitur / quod tum legista notprout singulariter notatur in l. qui fundum. §. si tum e parte. ff. ad l. falci. Nam huiusmodi actiones que facultatem concernunt instar realium prodite sunt et habent (ratione contractus) vnam naturam: et ratione facultatis aliam no. ff. conmodati l. sed mihi. § hec res cius.

¶ Et in proposito / negligentia dicitur siue diriuatur secundum Archid. ii. q. vii. c. negligere. nu. primo non curare / vel despicere / et componitur ex nec et lego / hinc car. in cle. ii. col. prima de sepul. quod quemadmodum instantia est mater omnium actuum / ita negligentia nouerca est conditionis. c. nihil. lxxxiii. di. vbi Prepo. et Seneca in cpistola prima ait: Turpissima est iactura / que per negligentiam fit ita no. specul. in ti. de aduoc. §. ix. versi. Item cautus: Oima nanque ledit ipsa negligentia vt in auten. de questio. §. primo ibi ab vniuersa ledente negligentia vbi glo. refert ad hoc facere l. vt perfectius. C. de anna. exceptio. et. l. iii. ff. de trasactio. et sic parit offensam. c. predixerat de peni. di. prima. doloque equiparatur. Io. imol. in cle. prima nu. v. de testar specul. in ti. de resti. in integ. §. primo. versi. vt autem quod fatearis si est magna l. prima. §. is quoque. ff. de actio. et obliga. glo. not. in l. impuberibus in verbo si fraus. ff. de susped tutor.

¶ Et dic negligentiam inclidere dolum / quando lex imponit negligenti diuersam penam a delinquente quia tunc sub negligente includit dolosam negligentiam Domi. In. c. si compromissarius in pri. col. de elec. hoc li.

¶ Alia habemus negligentiam simplicem / et appellatione illius vel nit leuis et leuissima culpa. cap. de siracusane. xxviii. di. et. c. cum ex eo in fi et. c. commissa. §. porro de elec. hoc libro. Uide summam syluestrinam in verbo negligentia. Et non solum iuribus nostris negligentia reprobatur verum etiam iure diuino prime ad thimo. c. iiii. Noli negligere gratiam que tibi data est / et prouer. c. xix. qui custodit mandatum / custodit animam suam. Qui autem negligit viam suam mortificabitur et prouerbio. xii. Qui negligit damnum propter amicum iustus est. iter autem impiorum decipiet eos. Eccle. vero dicit. Qui timet deum nihil negligit id est secundum glo. ordi. omnibus sine delectu personarum benefacit. Pro qua expositione. habes tex. in. c. si quis in fine iuncto. c. sequen. paulo ante finem xxlii. d. dum ibi dicitur indifferenter quibuscunque sufficimus hospitales non exhibere debemus. Probus.

¶ Non eligens ista fuit ethymologia ysidori: refert Maria. Sozinus con. xxxi. col. fi. incipiente: prosequendo quod tam licet ignorans dicatur nihil agere tamen non dicitur negligens. Pro quo Alex. con. cxvi. nu. ii. perspectis. vol. v. allegat. c. ii. et.c. quia diuersitatem. supra de concessi. preben. not. per glo. in. c. quam sit in verbo distulerit de elec. supra hoc libro et in. §. Item mixta in verbo distulerit. Insti. de actio. sequitur Paulus de Castro. in l. fi. C. de dolo.

¶ Postremo vide quando negligentia de preterito preiudicet futuro. Signorol. de homede. consi. xxxi. in questione transmissa. Probus.

Dictum. Idem dicendum venituo statuto. rota in antiq. 843 deci. Io. and. in. c. nouit. col. ii. supra de offi. lega. Fely. in capastoralis. eo. col. iii. et quarta. Probus.

¶ Libere. glo. in. c. cum plures. in verbo libere infra de offi. del. 5. l. c. ordinarii infra de offi. ordi. in verbo libere. Probus.

¶ Penitus. Uide Alex. consi. lxxii. vol. ii. Probus.

¶ Potest. Ude collec. in. c. cum ecclesia in prin. supra de el.¬ ctionibus. Probus

¶ Regula. Quam firmat Decius con. 5 or. in ciuitate Alex. Philippus Probus

¶ Iuramentum. Cuius natura est vt sit personalissimum no. in. c. veritatis. supra de iureiur. Bar. et doc. in l. qui superstitis. ff. de acquir. heredi. et Sozinus Maria. con. cxv. col. iiii. circ. primum / vbi subdit quod non reperit iure probari quod heres non iurans debeat vel possit petere se a iuramento absolui / absolutio enim presupponit vinculum l. decem. ff. de verbo. obliga. ca. ad dissoluendum. supra de despon. impub. Alexan. con. cxxix. cica finem videntur prima / vol. vi. Probus.

¶ Prohibitum. Uide Antho. de butrio in. c. inter corporim lia. col. v. de transla. episc. vbi discutit que sint prohibita et que sunt permissa. Et vnum inter alia citat quod materia censetur prohibita quando ius in ea loquitur negatiue. Probus.

¶ Certis casibus / Quos allegans debet probare per regulam not. in. l. in exceptionibus de probationibus. C. et quod not. Dy. in rub. de regul. iur. glo. et doc. in cle. fi. de rescrii. quod ei qui se in exceptione fundat seu fallentia / onus incbit probandi notat maria. Sozi. con. cii. col. 4. in presentiet sic qui habet regulam pro se / habet fundatam intentionem glo. in l. omnis diffinitio. ff. de regul. iur. et in rub. eo. tit. hoc / libro. Et quemadmodum notorium dicitur quod cospectu hominum nulla potest tergiuersatione / celari. c. cui. et cap. vestra. supra de cohab. cler. et mulie. ita res dicitur carta proeo / quia regule inititur. Bar. in l. quotiens. ff. qui satisda cog. et secundum regulam pronunciandum est: nisi cotra. rium probetur. Bal. in l. i. col. ii. de alien. iudi. mut. causa facta notat Decius in regula prima nota ii. ff. de regul. iur. et con. 498 nu. v. viso casu. Probus.

¶ Non subuertit / Adde simile / quod specialis consuetudo alicuius loci vel curie legem generalem non abrogatis etiam si ex certa scientia sit inducta / licet in eodem loco seruetu. no. in l. venditor. §. si constat. ff. communia predio. quia illia eam inducunt non possunt abrogare vel tollere legem principis. Et hec est vna ratio quam ponit Azo in summa / quo re consuetudo specialis per personam particularem in preiudicium alterius persone introducta non valeat.

¶ Secunda est quam ponit etiam sub tit. que sit longa consue. C. quia lex scripta tollitur per aliam legem scriptam / vbi per consuetudinem generalem quam princeps patitur: quam ex certa scientia inducta videtur ratio: quia sicut princeps legem scriptam facere potuit: ita eam per non scriptam contrariam tollere potest

¶ Tertia quia antequam consuetudo valeat / requiritur quod cum contradictum fuit: non esse consuetudinem / reprobata cotradictione iudicatum fuit esse consuetudinem: quod non intelligitur in consuetudine speciali de tali indicio per ipsammet / partem facto / sed intelligitur de iudicio facto per superio rem illorum qui certant de consuetudine introducenda vel. repellend

¶ Premissa firmantur per ea que citat Areti. in. c. cum omnno. iiii. supra de constitu. vbi dicit post Unc. et mode. ibi: quod statutum continens manifestam iniquitatem / vt quia est factum in piudio um particularis persone / valet / sed potest cassari per superio rem via querele / vel appellationis. Sed Bar. in sl. omneipopuli. ff. de iusti. et iur. Panor. et Fely. in. d. c. cum omnes erAng. in l. impetrata. C. sen. rescin. non posse / dicunt illud statutum esse nullum mero iure / quia sicut sententia non valet contra non citatum. c. i. supra de cau. po. et proprie. et cle. ii. de re iudic. sic particularis dispositio statuti praeiudicans singularinon vocato non valet liciicet procedatur extraiudicialit / notant scrben. post glo. magnam in cle. vna de offi. deleg. Et codere statutum est actus extraiudicialis: ideo non transit in rem iudicatam et habet grauamen continuatiuum. Ideo potest quandocunque appellari. c. concertationi de appella. hoc lib. Idem in consuetudine inducta ad alicuius particularis persone incommodum et propriam vtilitatem ipsam consuetudinem inducentis quia non valet vt dicit Idem Areti. in. c. sicut. col. iiii. supra de probatio. vbi ait quod consuetudo presumitur irrationabilis si sit contra ius positiuum / propter suspitionem vtilitatis pro prie / que resultat ex inducete consuetudinem adducit texin l. i. in fi de vendi. re. ciuita. lib. x. C. et quod ponit hostien. et Antho. de butrio in. c. postulasti. supra de foro competem. Probus.

¶ Iurisdictionem. Que non tam facili modo eneruatur per statutum aut alias: sicut ea que dantur a iure. Bar. in l. viros de diuer. offi. lib. xii. C. vbi refert: quod si statuto caueatur. scholasticum debere conueniri tantum / sub episcopo. Et tamen de consuetudine est: quod rector etiam cognoscat quod per illud statutum non derogatur iurisdictioni rectoris quam habet ex cosuetudine: secus si eam haberet a lege / faciunt que no. in. c. i. supra de consti. hoc libro: vbi specialis mentio debet fieri de consuetudine (ibi dixi late) Alias de facili tolleretur per noin l. eius militis. §. militia. ff. de testa. milita. vbi dicitur quod facilius tollitur quod valet iure speciali quam quod valet in re comi. Proquo vide glo. no. in. c. si super gratia. supra de res. hoc liquod facilius via extraordinaria quam via iuris communis tolli debet: quod comprobat Io. mo. ibi per. §. quia vero verissimile in auten. de reb. eccle. non alie. col. ii. facit glo. no. in. c. fi. xvi. q. iiii.

¶ Et nota hanc doctrinam Bar. quia facit ad questio. in iurisdictione acquirenda priuatiue aut accumulatiu

¶ Pone ab omni euo iurisdictio laicalis ciuitatis Bituricem. exerceri solita est per vnicum iudicem ordinarium et generalem. Modo rex francie supremus iurisdictionum / alii constituit iudicem: tunc ille videtur constitutus accumum latiue non priuatiue istud sentit in plerisque locis Petrus de Ancha. in. c. tibi. qui. nu. ii. supra de res. hoc libro vbi dicit quod per officium speciale inquisitoris non videtur. derogatur. officio episcopi vel legati. Idem in l. prima. C. de offi. praefec. vrb. fi. cit quod not. in. c. in galliarum. xxv. q. ii. et Bar. in simili. in l. iiii. §. fi. ff de damno infec. vbi per aduentum maioris officialis minor non debet ab executione offici desistere. Ad idem faciunt not. per eundem Petr. in. c. per hoc quod / de heretihoc lib. papa dedit visitatorem patriarcham granden. super. omnibus monasteriis monialium sue prouincle. Episcopus castellanus ibi volebat monasteria sue diocesis visitare et decidit quod potest: pro quo adducit l. ex studentibus. C. de offi. praefec. vbi derogatio noui officialis / non derogat veteri neoc eius iurisdictioni. vide Bar. in l. in prouinciali. § si vero. ff. de no. oper. nuncia. et in l. i. §. dicit aliquis. ff. de publica¬

¶ Et intellige hoc de visitatore in fauorem certi generis causaram deputato: quia tunc vterque poterit procedere secundum Io. mo. in d. c. per hoc quod sequitur. idem Petr. ibi ad similitudinem actionum nouiter institutarum in fauorem quia per hoc antiqua actio non tollitur / sed concurrit cum noua scl. quo tiens de actio. et obligatio. C. Secus de visitatore certaripersonarum fauore dato per ea que voluit plenissime Fely. in c. pastoralis in. iii. col. versi. limita. v. supra de offi. ordina.

¶ Et redeundo ad propositum concludemus iurisdictionem fore aquisitam accumulatiue nisi princeps dicat in huiumodi constitutione: quod talis iudex constitutus de nono solus cognoscat / propter quod videtur adepta iurisdictio alii. Ang. in l. i. C. Ubi et apud quem iuncta glo. fi. ibi. Et ex hoc Fesy. in d. c. pastoralis. col. ii. versi. tertio limita dicit olim fuisse consultum per doc. Perusinos in fauorem capituli ferrari. cui est indultum per priuilegium vt habeat iurisdictionem in certis capellis cum clausula / quod super illis non licet aliis iurisdictio nem exercere vt per ista verba sit adempta iurisdictio episcenpi in illis capellis. Probus.

¶ Forte. Dic quod aliquando ponitur assertiue in. c. tua non vbi glo. quam communiter sequuntur doc. supra de spon. Refert in proposito Sozli. co. xxviii. col. ii. in i. vol. Adde glo. in l. in substitutione. ff. de vulga. post tex. ibi. vbi Bal. et Alex. dicunt. quod consilium factum per verbum forte / non est ambiguum / nen incertum / quibus ibi Ang. astipulatur / dum dicit: quod si docto: per verbum forte consuluit non minus dicitur questionem decidere: refert Maria. Sozi. con. xciii. col. viii. circa priminvide tex. iuncta glo. nisi forsan. in. c. super literis. supra de rescrip. Probus

¶ Sepe periti: Ultra ea que in praecedenti apostilla dicum tur vide ea que notat Alex. con. xix. nu. ix. super eo de quo queritur vol. v. vb i dicit: quod etiam iurisperiti per verbum fote dicuntur decidere. vt l. si duo. cum glo. ff de arbi l. cum quo. in prin. Et ibi doc. ff. ad leg. falsi. no. in. c. super lite. ris. supra de rescrip. et no. Bal. et Io. de Imola. in l. in substititione. ff. de vulga. et pupil. substitu. Probus.

DIfferri potest: Licet de iure diuino dicatur / reges assumi per viam electionis / et ea via ad regna institutos fuisse arg. capMoyses viii. q. prima: vbi glo. Archi. et alii / tamen iure consuetudinario introductum est quod filii parentibus regibus in regno succedant / quam consuetudinem scribentes hic / et Panor. in cap. licet supra. de voto et voti / redemp. et Bal. in l. cum antiquioribus. C. de iure delib. comprobant / merito in troductam consuetudinem in hoc regno Francie laudabimus qua cautum dicimus primogenitum in regno suc¬ cedere / dico iure primogeniture / ab ipsa consuetudine famentato: quod quidem primogeniture ius fuit etiam a iure diuno introductum. Gene. capi. xxvii. et vii. quest. i. capi. quam periculosum. prout late videre licet apud Domi. le. Cirier: in suo tracta. de iure primogeniture

¶ Et licet in rebus priuatis dispositione iuris communis dictante debeat fieri inter liberos equalis diuisio: vt in auten. successione. C. de suis et legiti. here. tamen in magnis dignitatibus secularibus / primogenitus prefertur. doct. in d. capi. licet. Ratio. quia talia feuda principatuum non diuiduntur l. imperialem. §. preterea. de prohi. fendi alien. per Freder. no. in capi. si heredes. supra de testi. Bal. in autem Amplius. C. de fideicon. facit quia omne regnum in se diuisum desolabitur. Matth. xii. et Luce. xi. xxv. q. ii. si ea. Hin. Philo. Pluralitas principatuum mala: vnus ergo princeps concordat iuriscosultus Pompo. in. l. ii. §. nouissime. ff. de orig. iur. quod necesse est rei publice per vnum consuli facit l. iii. § quod in tutoribus: ibi. Sane enim facilius vnus tutor actiones exercet. et ibi glo. ff. de admi. tuto

¶ Etiam olim gentes regni vnum sibi eligebant l. ex hoc iure. ff. de iusti. et iur. vt regna non minuerentur / sed ingenio augerentur l. obseruandum. ff. de offi. prefec.

¶ Hanc enim consuetudinem latissime comprobat Petrus Iacobi Gallus in sua practica. in titu. de successio. regnFrancie: et post eum domi. Nicol. Boerii contemporaneus. noster in consuetu. Bitur. in titu. de testa. in. §. ii.

¶ Et tales primogeniti adeo habent spem in dignitat patris quod possunt reges appellari signanter primogenitus tex. et ibi glo. ad literam in capi. fina. xxiiii. quest. prima. lxiii. d. cap. Adrianus primo argu. ff de fidei con. liber l. vero. §. plerumque. not. Bald. et doct. in l. in suis. ff. de liber. et posthu. et in l. quesitum. §. si mihi. delega. primo. Merito dicemus ius primogeniture videri transmitti in posteros / etiam viuente patre. Notat Oldra. consi. ccxxiiii. Iste sunt allegationes / vbi refert inter alia: quod si primogenitus ante adeptionem regni viuente patre decessit relicto filio. Iste filius primogeniti debet suo auo succedere in regno / et venit preferendus patruo videlicet filio secundo genito regis / prout citat do. Boerii: vbi supra col. vii. quod vltimum comprobo lice. aliquibus videatur durum. Nam sicut spem competentem patri ex contractu conditionali transmittit ipse pater in filium l. Is cui. ff. de actioni. et obligationi. et insti. de verbo. obliga. §. ex conditionali: sic pariformiter spem quam habet promogenitus transmittit in filium: cum censeatur filius eadem persona cum patre l. finali. C. de impube. et vna caro. xxxv. questio. tertia. capitu. hac autoritate. Sozi. consi. cclii. colum. xiii. primo volu. visis:

¶ Et persona patris dicitur per filium representari: et ibi esse et stare / de agricol. et ceni. Cum scimus. lib. xi. C. Etiam in successione rerum priuatarum / proles filii premo / tui tenet locum patris in successione. Ita quod succedit in horeditate cum patruis per stirpem insti. de here. que ab intesta. defer. §. cum filius. vbi Ioan. Fabri de quo per Bal. in. d. l. ex hoc iure. et in l. intestato. C. de suis et legi. et in. d. l. cum antiquioribus. Iaso. in consi. clix. Odoricus volu. iiii. Pro quo videtur casus in dicto capitu. Licet / de voto vbi docto. et glo. pragma. in proemio in verbo primogenito / et latissime per Sozinum. d. consi. cclii. Ubi in proposito premissorum dicit quod filius est portio corporis patris. d. l. cum scimus.

¶ Unde dicunt naturales: quod pater prebet formam in cres tione filii que dat esse rei l. cum hi. §. si pretor. ff. de transactio. hinc carne filii dicitur quodammodo augmentata caro patris

¶ Et in proposito de filio primogeniti que prefertur patruis suis / quod licet efficiatur nouus homo propter nouan animam / tamen non dicimus primum hominem omnino extinctum argui l. adeo. §. finali. ff de acquiren. re. domiQuia quando vna res extinguitur et altera loco eius subrogatur prima omnino non dicitur extincta l. cum filius. §. heres. ff. de leg. ii. Unde nepos dicitur natus ex corpore aui l. Lucius / el. ii. ff. de heredi. institu. et ibi doct.

¶ Igitur licet primogenitus sit mortuus si supersint filii non dicitur mortuus / sed potius extare. Et sic non attenditur persona subrogata / sed illa in cuius locum subrogatur l. Item illa. ff. de constitu. pecu. l. si eum. §. qui iniuriarum. ff. si quis cautio. text. in l. si donatio. §. si sponsus. ff. de donatio. inter virum et vxorem..

¶ Et si cupis latissime videre hanc questionem etiam provtraque parte videlicet de nepote et patruo / attende ad ea¬ que in proposito ipso / tradit Decius con. ccccxlii. quod efiprimum in ordine. 4 partis / et in hac remissione plus equo poteris bibere.

¶ Nunc themate retento. Queritur an magis expediat. reipublice regna deferri per successionem que per electionem Pro huiusmodi quesiti decisione. Pono duas conclusiones. ex quibus poteris elicere quid sentiendum

¶ Prima est quod supposita natura debite et recte electionis. simpliciter et secundum se / magis expedit reipublice vt rex. per electionem fiat quam generis successionem / quod patet conniuentibus oculis: nam existente recta electione / ille in regem eligitur qui melior ceteris et vtilior regno et reipublice reperitur: sed genenis successio non sempermeliorem dat vt vide mus experientia rerum magistra / ideo habes intentum magis expediens regem habere per electionem quam per generis successionem: cum recta ratio dictet / vt melior et vtilior regno et reipublice preferatur in rectorem / testatur. philoso. in. iii. et. iiii. politi. quod ille debet esse rex qui ceteris melior existit / vt quia ceteros precellat in honore cum ctos etiam precellat in virtute cap. miramur. lxi. di. vbi glo. sa pe. Quod ex quo quis electus est / aliis melior presumitur: tum quia principes faciunt populo et subditis leges que per sapientes fieri debent quod est dictu per sapientiores not. in proe. fforum decret. et cle. Calca. con. primo. col. xvi. tum et secundo quia successio generis non semper. solet dare meliorem sed aliquando pessimum licet parentes sint optimi: et sepe bonis parentibus nascuntur mali et degeneres filii / vt visum est nostris temporibus / in quibus parentes eos ad vitia alliciunt nescio nisi quodam amore incensato.

¶ Item quia dum successor ad tempus regiminis specta. tur / quia post mortem patris existens qualis futurus sit ignoratur. Et intermedio tempore aliorum regimini imminent regno damna / pericula et rebelliones: non tolliturque obligatio horum ad que tenentur reges / et eorum incumbit. officio / de quibus meminit do. Guymier in prohe. prag. in verbo obligamus / vt puta ecclesiam tueri / ministros ecclesie custodire et protegere / et sacra decreta obseruari procurare / vt dixi in cap. non putamus de consue. Que omnia prol. dolor his diebus et temporum curriculis sub titulo nostro. de negligentia habentur: et quasi nobis parum prodest in ra habere cum executioni non mandentur / maxime in blasphematores et lutheranos ob quos tota fere religio Galliepericlitatur / et in omnibus patitur / in posterumque hesitoquod grauiora patietur paceque omnimoda destituetur vt patere potest per ea que dicuntur de Roberto rege Francorum filio Hugonis capet. orante pro pace in ciuitate Aurelianen. vbi crucifixus respondit se non habiturum pacem in suo regno / donec blasphemias et crimina notoria extirpasset: quibus conuenit illud quod fertur his diebus in quadam ecclesia Gallie accidisse: in qua puer chori in spiritu et corpore raptus / dicit mandatum a sacrata dei gonitrice accepisse / quod nisi hereses in Ballia pullulantes de proximo extirparentur / mala et afflictiones a regno ipso non tollerentur sed maiora acciderent

¶ Secunda conclusio quod considerando statum nature corrupte et communem hominum conditionem / magis ex pedit regem habere per generis successionem / quam per communem hominum electionem. Istud comprobo quia communiter homines sequuntur magis proprium affectum et querunt propria commoda / quam commune bonum / vt clare patuit temporibus nostris in electione pretensa per karolum Hispanie regem ad imperium

¶ Hinc dicimus quod commune bonum communiter negligitur / et proprium diligentius queritur / testatur philosophus secundo politi. propter quod electores frequentius. exorbitant a rectitudine electionis / vt non eligant meliorem et reipublice vtiliorem: sed magis charum et propim quum carne / beneficiis / et pecunie munere.

¶ Ex parte etiam regis sumitur ratio / quod magis per successionem / quam per electionem debent principatus continum ri: nam rex solicitudini incumbit vt filii melius in regimine se habeant: quia dum speratur infans succedere regno cumriosius nutritur / et diligentius ad actus nobiles et vira tuosos educatur et exercetur / et consultius ad prudentiam et iustitiam prout expedit reipublice edocetur vt inde melior ceteris habcatur / et aptior ad regendum

¶ Suadet ratio ex parte populi: quia subditi in regno scientes talem successorem se habituros regem / magis ei subiiciuntur et promptius obediunt.

¶ Item quia dum dominum naturalem ex narturali pro pagine recognoscunt susceptum / ei naturali subiectione afficiuntur ac eum diligunt / et ei subiiciuntur: fidem seruam do sicut naturali domino et patri. Et sic his mediis poteris consuetudinem Francie comprobare / tanquam vtiliorem. et veriorem. Pro quo vide que late tradit. Petrus de Ancha. consi. cccxxxix. Pro maiori intelligentia. Probus

¶ Pacem / Ratione cuius plura fiunt que alias non fieren quia pro bono pacis minores impuberes possunt obliga. ri: qui alias non obligarentur. capitu. secundo. supra de despon. ium puber. licet enim impuberes / qui non habent consensum non possint obligari ex contractu matrimonii / tamen ex vrgentissima causa obligantur: et tex. ille exemplificat / vt puta pro bono pacis et concordie: et ibi glo. et doct. Item propace habenda licitum est homicidium filii / vnde Absalon filius Dauid: legitur occisus propter pacem habendam / xxiii. questio. quinta. capitu. quis enim vestrum. Item si probono pacis aliquid est contra ius factum debet haberi pro bne facto: dummodo non sit contra ius diuinum. Balan uitu. de pace constantie: in. § hoc quod nos: in fine. Notat latius de pace Calca. in consi. primo. col. iii. Probus

¶ Regibus / Etiam puberibus / licet ante pubertatem rex. debeat administrare: intellige cum auctoritate tutoris. Sed post pubertatem finitur tutela regis. Ita quod non de beat habere curatorem / quo ad ea que sunt iurisdictionis que potest ipse exercere secundum glo. in proe. pragmain verbo susceptione. Ratio quia rex transmittendo in filium regnum videtur dare iurisdictionem minori argu. capi. tum vicesimum. supra de offi. delega. vbi late Panormi. in hoc proposito. Alia autem que concernunt administrationem regni / exercet cum autoritat e curatoris nota. Barto. in l. quidam consulebat. nume. xiii. ff de re iudi. per legem spurii. §. primo. ff. de cura.

¶ Suadent enim rationes quia indecorum est: vt hi debeant rem publicam gerere / qui non nouerunt seipsos gubernare argu. supra de etate et qualitate indecorum. Et qui) alieno consilio in rebus suis egent / aliorum curam gerernon debent insti. de excusa. tutor. § minores. et in auten. d. sanctissimis episcopis. §. primo. colum. ix. vbi glo. quod ridiculu. est eos velle docere qui nondum didicerunt. Ad idem tex. et ibi glo. in capitu. officii. de elect. et capitu. quamnis. supra de etate et qualitate facit. Prouerb. xxii. Stultitia colligata est in corde pueri. et Esaie. iiii. dabo pueros principes eorum. et Eccle. x. capitu. Ue terre cuius puer rex est / et cuius principes mane comedunt. Et alibi consilium iuuent Roboam fecit egenum.

¶ Multa enim regibus incumbunt testatur Bald. in capi tu. intellecto. supra de iureiuran. Primo quod salutem reipublice tueri debent l. prima. ff. de offi. prefec. vigil. ibi diuus Augustus maluit per se huic rei consuli. Item capere consilium pro republica / sicut pater pro filiis suis. Item debent habere omnes legis virtutes. Item meliores esse lege scripta l. prima. C. de his qui ad eccle. confugiunt. Item. esse iustum animatum: vt in auten. de consul. in fine. columna quarta. Alias appellat vnum pecus / cum non seruent honorem corone

¶ Pro premissis / vide late per Bertach. in tracta de episcop. in prima parte ii. lib. colum. xiii. Regibus profecto: et aliis principibus summe necessariam fore sapientiam aiunt scripturarum dictatores. Hinc Uegetius libro primo de re militari. Nullus inquit est cui sapientia magis congruat quam principi: cuius doctrina omnibus debet prodesse subiectis. Romani enim quam diu literati fuerunt / viguerunt Sed ex quo virtus litterarum in eis languit / ex tunc manus armata infirmata est: et cecidit principatus. Quibus astipulatur illud per me reges regnant. Prouerbio. viii. facit. Ecclesiasti. x. Rex enim insipiens perdet populum suum / et sapiens multiplicabit eum. Sicut preterea qui in tenebris ambulant luminis claritate indigent / ne pedibus offendant. Sic reges qui potestatem habent perpetrandi. omnia peccata: et omnia sua implendi desideria ambulanquodammodo vias tenebrosas et difficiles / indigent lumine sapientie: vt habeant principandi sapientiam: ac in cum ctis agendis / publicam sciant procurare vtilitatem. Pblippus Probus

Quiparantur Adde que late tradit maria. Sozi. con. xcii. in prin. circa primum et Alex. con. cx. Adeo quanis vol. vi. vbi dicit quod hec mors ciuilis dicitur vacatio interpretatiua: senu quasi vacatio / vt quia impeditur. exercere iurisdictionem / et consilio cxxxix. col. ii. viso themate vol. ii. vbi dicit quod quando fit mentio de morte / debet intelligi de naturaliin dubio / et non de ciuili nisi in consibus in quibus reperitur in iure expressum glo. in cap. sta tutum in verbo non morte. supra de rescrip. hoc lib. et in. c. placuit. xvi. q. prima. Probus

COnseruator / Etiam tale colle. gium / matricis ecclesie / dicitur concilium secundum prepo. in cap. placuit. xii. q. ii. col. prima. Probus

¶ Usitatio / Maria Sozl. in tracta. de visitatione. col. iiii concludit quod capitulum sede vacasate / potest visitare diocesim sicut episcopus. Et ratio quo succedit in iurisdictione tam temporalium quam spiritualium per notata in tex. natro et. c. seque Et dic procedere quando ipso iure ordinario competeret vt sitandi potestas / secus si de iure speciali / vt quando episcopus exemptos sedi apostolice immediate subiectos autoritate apostolica visitat per tex. in cle. attendentes. § i. de stamona. Quia ea que competunt episcopo iure speciali non transeum vacante sede in capitulum vt probatur in. c. scriptum secundum vnum intellectum quem ibi sequuntur hostien. Io. An. et communiter alii super glo. in verbo tunc. supra de elec. no. Io. And. in ca. ad abolendam de hereti. tradit Alex. consilio. cx. nume. 4 Adeo grauis vol. vi. Probus

¶ Impeditus / hanc comprobat aliis iuribus et autoritatibus Sozinus vbi. supra extendendo ad archiepiscopos et ceteros prelatos iurisdictionem ordinariam habentes identitate rationis / referendo lapum. et Car. in cle. fi. § i. de sta. mo. simipliciter tenere: etiam cessante ordinarii impedimento / et heextat in viridi obseruantia

¶ Preterea adde ad materiam tex. nostri: quod reperimus in iure nostro coadiutorem et visitatorem. Coadiu tor enim ecclesie non viduate datur et de hoc coadiutore habetur in lege solet. ff. de tutel. vbi coadintor habenti tutorem datur / propter ipsius tutoris aduersam valitudinem / vel senium etatis qui magis rerum administra. tor quam curator esse intelligitur.

¶ Habetur etiam in capi. venerabili. supra de offi. de lega. vbi Io. in verbo / coadiutorem: refert dari etiam propter suspotonem dilapidationis: faciunt not. in cap. pe. et fi. supra de cler. egro. et ibi sedes ad quam te remitto / cum non sit presentis speclationis.

¶ Sed de visitatore qui datur ecclesie vacanti discutiamus oportet: de quo habes in cap. quoniam. xii. quo. prma. et in cap. obitum. lxi. dist. ibi visitationis ecclesie dest ture / fraternitati tue operam solenniter delegamus vbi Prepo. citat: quod solus Papa ecclesie cathedrali vacanti potest dare visitorem. cap. Is cui. et ibi Dnicus de sancto Gemi. supra de elec. habetur etiam in ca. cathinensis. ea. di. et ibi etium idem Prepo. quod quando datus est visitator ecclesic vacanti electiocelebrata debet mitti ad papam cum decreto electionis e relanione visitatoris. Et sic ibi est casus secundum eum / quod quando Papa apponit manum eirca ecclesiam vacantem dando ibivisitatorem / videtur affecta ecclesia vt illius debeat electionem papa et non inferior (puta metropolitanus) confirmare.

¶ Pro hoc facit quod notat Compost. in cap. cum nobis. olim supra de elec. col. fi. Ioa. An. et Archi. in. d. cap. is cui. Roma. con. cccl. in casu proposite consultationis. nume. x. qui infert quod Papa commendando / vel administratorem / vel visitatorem beneficio dando / videtur super illo inducere affectum: vt inferior disponere non possit: quod quidem affectum causatur ex manus appositione pape / que claudit manus cuiuscunque inferioris. Et sic continet in se quandam reseruationem etiam in corpore iuris clausam: de qua et aliis in corpore iuris clausis dico. 1nfra in cap. presenti de offi. ordi. quas alo obtinere robur in Gallia: vt patet in titu. de reserua. in pragma. et cap. primo. §. quibus. hec de elec. eo. lib.

¶ Et istud affectum durat / dictante regula generali quod semel affectum durat semper affectum. Rota in antiquio. deci. xx. titu. de prebend. et in antiquis. deci. 617. et. 55X.

¶ Causatur etiam ex reseruatione formata sub dicto affecio: idem de rota deci. xxiii. in nouis circa medium

¶ Et intelligas quod huiusmodi affectum et reseruatio non possunt / prout nec tolluntur nisi per collationem pape alicui dico idoneo et capaci factam: cum non censeatur dispositum fuisse: ex quo dispositio non fuit suum fortita effectum. argn. l. si pro patre. §. versum. ff de in rem verso. l. quotiens. ff. qui satisda. cogantur: vbi paria sunt aliquiod non fieri vel minus legitime.

¶ Ad idem lapus allega. xxii. vbi refert paria fore non presentatum et minus sufficienter presentatum fuisse. Ita domini de rota tenent. dist. ix. in titu. de prebend. in antiquiopro quibus vide que notat Petrus de Ancha. con. 399 quod prouisio Pape nulla quacunque ratione / non extinguit reseruationem et debet intelligi ea vice id est vacatione.

¶ Et ad propositum redeundo dicit Innocen. in capi. dudum. el. ii. colum. ii. in princi. supra de elect. in antiq. quod ille cui ecclesia commendatur / vacationis tempore: visitator dicitur. Nec talis habet aliquid in ecclesia: nec fructus nisi ad coligendum / gubernandum et erogandum pro vtilitate ecclesie: et ad custodiendum clericos.

¶ De hoc visitatore habes text in capitu. constitutum. vii. questio. prima. vbi glo. citat quod talis visitator non potest in prelatum eligi. Istud tamen est falsum secundum Archi. diaconum. Ioan. And. zenzel. Domi. et Guil. hic: quia talis non dicitur tutor: sed procurator qui non prohibetur. contrahere cum puella. C. de interitu matri l. vlti. Alias officium esset ei damnosum quod non licet. ff de fur. si sen uus communis. et capitu. peruenit. supra de fideiussori. et supra de elect. cum non deceat /

¶ Poterit etiam beneficia conferre / notatur in d. capitu. obitum. vbi glo. Priuare etiam clericos suis beneficiis:. Guil. in dicto capitulo Is cui: vbi Aureolus in additio. ad eum Oldra. consi. ccviii. columna secunda: quod exorditur quoniam ex tempore / notatur in capitulo / dilectus filius. el primo. supra de res. et ibi Panormi. et alii vbi aliam speciem visitatorum reperies / et eorum potestatem. Et per Fredericum consi. cxlv. Ioannes episcopus / et de Pauinis in tricta. suo de visitatione. Et Marla. Sozl. eodem tracta. Philippus Probus.