Titulus 10

PRiuilegium: Tex. est in. c. postea. quam ecclesie in fine. xxv. q. ii. et cap. tuarum. supra de priuileg. glo. fi. in. c. cum et plantare eo. Unde Maleretum in trac. de elec. charta. mihi 14. vbi dicit quod hec est vna de cauis quare hodiernis temporibus imperatores non eligunt papam / poutolim data fuit potestas Charolo magno¬

¶ Pro intento facit tex. in l. vna. C. de ingratis liberis: vbi propter ingratitudinem filius emancipatus reducitur in patriam potestatem: cui astipulatur dictum sapientis. Sapien. c. xvi. in fine / ingrati enim spes tanquam hibernalis glacies tabescet / et disperiet tanquam aqua superuacua.

¶ Hinc Bal. in l. fina. in fine. C. de lib. et corum lib. quod exenptus ab omnibus / a principe vel communitate / renocari poterit ad pristinum statum propter ingratitudinem. Bald. in d. l. vna / dicit quod quidam philosophus Grecus qui primitus introduxit reuocationem inseruitutem sic ait: Esto senus quia liber esse nescisti.

¶ Unde in proposito Io. mo. in cap. volentes. in princi infra de priuileg. signorol. de Homede. consi. 136 col. 2 paterfamil. vbi plura iura adducit que vide et que dico in cap. si tibi ab senti de preben. Probus.

¶ Pollere debet. Uide Io. mo. in rubil. supra de elect. Probus.

¶ Necessitatis. Landandus est qui de necessitate facit vit tutem / hinc Terentius quod vos ius cogit id voluntate meret / tradit Pet. de Ancha. con. clix. col. ii. rationes.

¶ Uide de necessitate que etiam tradit Alex. in con. clxxix. in fine visa scriptura vol. ii. et con. xxxv. vol. primo et coniviii. nume. v. circa primum et con. lxiii. col. ii. viso themate eo. vol.

¶ Preterea hec necessitas debet esse magna: naum illa necessitas que habet excusare quod contra legem sit debet estse summa c. i. de consecra. di. prima. Paul. in proposito con. cccciii. versi. tertio non obstat illa que infirmari in prima parte vide que dicit Sozi. con. cclxii. col. v. in versiculo comfirmatur in causa magnifici / quod ratione necessitatis possunt testes examinari parte non citata et faciunt fidem licet non fuerint repetiti adducit notata Hostien. et Ioh. And. in cap. quoniam frequenter in prin. supra vt lite non contesta. et Panor. in. c. ii. supra de testib. Pet. de Ancha. con. cclxxvii. ex predicta facti narratione / et con. ccccxxx. fuisset expediens. et Domi. in cap. i. de homicidio hoc lib. Firmat Decius in. c. cum dilecta in fine. supra de confir. vtili. Probus

¶ Dissipatio. Uide quae dixi. supra in epistola sacrosancte in proeet Franci. curtium con. xx. nu. xvii. et con. xxxv. et con. lxx. col. pe. Seriola narratione.

¶ Postremo ad cap. nostrum dici quod licet episcopis hic permittatur iura laxare / Illud tamen intelligendum venit caussa subsistente legitima et rationabili / alias vt dicit hic Io. moesset dissipatio / et venit amnullanda doc. in. c. de multa. supra de ifra bem. Panor. et alii in. c. dudum. el. ii. de elec. et sic debet fieri cum cause cognitione testatur Inno. in. c. diuersis. supra de cler. coiuga in primt inc. veniens. suprad filii pesbytero. ibi / et alii dicunte securius quod nota.

¶ Fiet enim summaria indagatio super causis dispensationis puta / an sit necessitas vel vtilitas / vel alia iusta causaff. de in ius / voc l. libertus. Ista mouet specul. in tit. de dispen. §. qualiter autem versiculo alii dicunt. Idem Barto. in l. Barbarius. nu. xii. ff. de offi. pretor. et ibi Imola. et Bal. col. antepe. versiculo Sed quid de seruo / et latius ibi per Isonem colum. iii. et nu. xi. vbi distinguit. Aut loquimur in Papa vel in imperatore / et tunc eo ipso quod scienter inhabili conferunt dignitatem: intelliguntur eum habilitare glo. in cap. statutum. in verbo canonicis. supra de res. hoc libro: et in cap. a nobis. supra de deci. dico scienter / quia si princeps ignoret inhabilitatem / non valeret. capi. ii. supra de filiis presbytero. et infra. eotitu. cap. ii. Moderare etiam non procedere quando ille talia actus dispensationis alium effectum quantuncunque minimum posset operari / quia tunc non induceretur dispensatio. cap. non potest. in fine de prebend. hoc libro.

¶ Et quod dixi de scientia / Idem dic de dissimulatione. quia pape dissimulatio ex certa scientia habet vim dispensationis. Notat Maleretus in tracta. de elec. charta mihixiii. col. iii.

¶ Aut loquimur in inferioribus habentibus tamen dispensandi potestatem / et tunc non solum requiritur. certa scientia circa defectum dispensandi / sed etiam requiritur cause cognitio: et quod ex causa dispenset / vt predixi: glo. et doct. in cap. ii. supra de scismati. glo. in capi. fina. supra de coniugio seruo. glo. in cap. literas. supra de conces. preben. Hostien. Ioan. And. et Panor. post alos in cap. diuersis fallaciis. supra de cleri. coniuga. Inno. Hostien. Antho. et Panor. in ca. veniens. supra de filiis presbytro. vbi Henric. Bohic. quem videtis Franc. Curti. consi. xxxv. nu. xxviii. Non dicas tamen quod requiratur aliqua declaratio / nec sententia / prout nec decretum secundum Inno. Ioan. And. et alios. in d. capi. veniens. Ex dictis quorum percipio sufficere in dispensationis prefatione dicere / habita super infrascriptis matura deliberatione / et facta debita inquisitione / vel vt solet dici de stillocurie Romane in exordio ipsarum dispensationum vite / a morum honestas aliaque laudabilia probitatis / et virtutum merita litterarumque scientia super quibus apud nos fide dignocommendaris testimonio nos inducunt: vt tibi reddamur ad gratiam liberales. Que verba sufficunt et plenam fidem faciunt: vt dicatur cognitio cause adhibita: et per hec omnividentur solemniter acta. Insti de fide iussor. §. fina. Ista tamen non placent domi. meo de Ripa. ii. libro respon. capi. xxxv. nume. vii. dicenti verba prefationis non sufficere nisi probentur merita l. qui testamentum. ff. de probatio. Bar. in l. si forte. ff. de castrem. pecul. Et Decius fortioribus terminis consil. xx. in causa istorum fratrum quem videus rogo

¶ Et attende quod supradicta forma habet locum quando prouidetur personis secus quando principaliter prouidetur ecclesie / quia tunc dicitur: dum ad vniuersi orbis ecclesias iuxta postoralis debitum officii / cui disponente domino presidemus / apostolice diffundimus consyderationis. intuitum illarum numerum propensior cura nos auget quas suis pastoribus destitutas subiacere dispendiose vacationis conspicimus detrimenta: vt per nostre prouidentie ministerium illis preficiantur viri secundum cor nostrum idem nei in pastores / sub quorum regiminibus ecclesie ipse in stemporalibus et spiritualibus feliciter gubernentur.

¶ Et in his non requiritur aliqua cause cognitio vt patet re ipsa: etiam si fiant ab ordinariis quos dicimus secundum. aliquos prouidere personis. Papam vero ecclesiis hinc aiunt quidam hanc fore rationem: quare in prouisionibus ordinariorum de necessario non fit mentio de aliis beneficiis obtentis. Cle. ii. de offi. ordin. secus in his que procedunt a pontifice maximo / capi. cum adeo. cum similibus. supra de res. his tamen de selua. in tertia parte. quest. xii. versiculo. xiii. qualitas / non astipulatur / referendo contrarium quem videas.

¶ Ex quibus clare recte intuenti apertum est / episcoporum et aliorum inferiorum dispensationes non procedere: nisi preuia saltem summaria cause cognitione / de quo latius vide per Archi. in capitu. licet canon. supra de elect. et in capitulo primo titulo sequenti: et de selua in tertia parte. questio. x. colum. antepenulti. Panor. in. d. capit. veniens. et in d. capi. secundo de scisma. Decium / et alios in capitu. at siclerici in §. de adulteriis. supra de iudi. et legistas in. d. l. Barbarius et in l. quidam consulebat. ff de re iudi. et Feli. in. c. preterea col. iii. supra de testib. cogend. et in cap. nonnulli. suprade rei¬

¶ Quod dicamus procedere non solum in ordinariis: verum etiam in legatis / testatur prefatus do. meus vbi. supra pro¬ xime post Fely. in cap. postulasti. supra de res. dicens idem de meus id valde notandum ad infringendum mille dispent tiones quas faciunt legati cum personis indignis: Fimatidem Curtius in d. con. xxxv. nu. xxix. dicendo sepenumero ita consuluisse

¶ Pro premissis habeo quod notat Bal. in margarita in verbo iudex circa prin. quod iudex cum cause cognitione potest legalem terminum abbreviare l. qui pro tribunali. ff raregul. iur. secus si sine cause cognitione glo. in cap. cum sit IRamana. supra de appella. que dicit id remanere in arbitrio iud cis: si tamen male arbitretur sine cognitione vel sine causa / poterit appellari secundum Panor. ibi et bar. in l. si qua pena. ff. de verbo. significa. per glo. in cap. super his in verbo arbitrium. supra de accu.

¶ In papa autem presumitur causa glo. in l. relegati. ff. de penis. Inno. in cap. cum ad monasterium. supra de sta. movbi eum alii sequuntur. Etiam ea non subsistente potest de potestate absoluta dispensare. Refert idem do. meus in cacum. M. nu. lxxvi. supra de constitu. secus dicas in inferioribus. vt non presumatur causa. Feli. et Decius in cap. que inec clesiarum. de constitu. Et ratio quia dispensationes regnlariter sunt voluntarie: et hac de causa nulla etiam subsisti te causa / solus papa concedit / hostien. in summa. in titu. de filiis presbytero. in fine vbi discutit de rationabili non necessaria / et de rationabili et necessaria. Et hac de causa semper consului vt obtineantur dispensationes et alia huiusmudi gratiam concernentia a papa potius quam legato et ita reco amicis licet plus impendatur.

¶ Et quia materia dispensationum temporibus nostris ffequens est. Ideo videamus oportet in ea punctum vnum satis vt ile et necessarium vtrum in ea procedat argumentum a paritate rationis / et argumentum de maiori adnnus. Dubium istud citant Domi. et Petrus de Ancha. in c. fi infra de filiis presbytero. et idem Petrus hic / dicentes quod licet sit cum minore ad beneficium dispensatum / hec tamen dispensatio non progreditur ad administrationem bonorum temporalium ipsius beneficii nisi appareat expresse de alia pape aut alterius superioris dispensantis voluntat Ioh. And. in cap. ex ratione. supra eo sequitur francus hic nuv. vbi addit Ioh. And. in cap. dudum el. primo. supra de elec. specul. in tit. de lega. §. finali. Uide Roma. con. cccxxv. nuvi. quod licet hic permittatur episcopo dispensare posse / cum his qui. xx. annum compleuerint vt dignitates vel personatus / quibus animarum cura non imminet valeant obtinere: tamen a pari vel maiori ratione non dispensabit cum illo qui est in. xviii. sue etatis anno constitutus / vt obtineat. beneficium non existens dignitas et sine cura: cum in facut tate dispensandi non procedat argumentum a paritate re tionis / vel maioritate: ita late concludit Freder. con. xiii. Ioh. And. in regul. que a iure in Mercur. quod licet episcopus dispenset cum monacho ad curatum beneficium / nontimen videtur cum eo dispensatum ad simplex beneficium tex. in. c. fi. supra de transla. prela. vbi dispensatio quod quis adachiepiscopatum transire possit non extenditur ad episcopat tum / Domi. in. c. quamuis. §. primo. nu. vi. infra. de preben. hoc libro. Rota in nouis deci. cxxxvi. et Decius in. c. quia col. prima et. ii. supra de preben. vbi videtur concludere hoc verum / quando non est eadem ratio secus si sit eadem. Oldra. tamen conccxv. nu. vii. post hostien. in d. c. postulasti. supra de resc. videturra nere indistincte quod ample prosequitur Feli. in. c. fi. supra de symo. vbi dicit dictum hostien. singul. Pro quo facit secundum eundem Fely. et Domi. con. xx. dominus noster tex. in cap. cui de non sacerdotali infra de preben. tamen istud dicttur hostien. limitat vbi. supra nu. v. nisi illud minus esset inclusum inseparabiliter a maiori ita Ioh. And. in addi. ad specul. in ti. de lega. §. fi. versi. iiii. hinc dispensatus ad diaconatum cesetur ad subdiaconatum dispensatus pro hoc glo. singul. i. cap. si quis. vii. q. i. in verbo solennibus. Que dixit quod dipensatus super pluralitate beneficiorum censetur disper latus super residentia. Domi. in. d. c. licet canon. Fell. in d. c. postulasti glo. et Panor. in. c. quia in tantum. supra de preben. non tamen dispensatus ad subdiaconatum videtur dispesatus ad presbyteratum. Panor. in. c. literas. nu. 6. supra de sfliis presbyterorum / facit ad. supra proxime dicta / quod si concedtur illegitimo vt possit ad apicem episcopalis dignitatis ascendere / tunc de reliquis sacris ordinibus intelligituconcessum Rota in no. cxxxvi. capi. ex literis. ad finem supra de excep. prela. Prepo. in capi. Nos consuetudinem. coprima et secunda. xii. distin. vide que dico. in cap. vno. in fine de clericis coniugatis.

¶ Et per hec hoc anno. 1529. respondi in questione fa¬ clicuidam nobili licentiato in iure ciuili volenti gaudere prerogatiua graduatorum qui licet solum quinque annc rum fasciculo in legali professione studuisset quod vt non suffceret studium hoc / sed opportunum erat septennium: replicabat tamen quod licet specifice de studio quinquennali non caueretur quo ad licentiatos / tamen quia de triennio in baccalariis nobilibus extabat litera specifica et sic in minus de duobus annis quam alii in baccalareatu priuilegiabtur ideo multomagis de licentiatis veniebat dicendum Cui respondebam quia hec brevitas trium annorum videm tur quedam dispensatio siue iuris communis gallie laxatio ideo non erat locus huic argumento de multo magis in tum etiam quia odiosum et rei publice perniciosum / quodque non fuit mens principis disponentis eosdem nobiles muniripriuilegio minoris temporis studii preterquam in baccalarea tu et non in licentia. Pro quo vide que in simili adducit doBoerii. in trac. de potest. lega. in prima. q. in prin. et. vi. col. quod dispensans super aliquo non intelligitur dispensatus super alio cap. ex literis. supra de testib. idem Panor. in cap. I. hannes nu. viii. supra de cler. coniuga. Et non eundo per mendicata suffragia seu per ambages vt cum Calca. loquar conprimo col. 23 habes glo. in propriis terminis in pragma in ti. de collatio. in. §. qui de praedictis in verbo fidem ibi et dinobilitate / quod vltimum sibi vendicat locum in baccala. riis in theologla vel in iure nobilibus qui per trienium. tantum studuerunt

¶ Sed que potest ratio deduci vt triemnium in nobilibus quo ad baccalareatum dicatur tempus competens / in aliis vero non nobilibus quinquennium requiratur. Potest dicere quod non requiritur tanta peritia in nobilibus / sicut in ignobilibus. Barba. con. xxiiii. sub nu. xxxv. preclare: et con. xxv. col. i. sapienter. vo. ii

¶ Ex quo infertur / quod nobilitas scientie defectum supple. re habet quod dicere non conuenit viro vt mea fert opinio maxime nostris temporibus ob mores incorruptos non bilibus ipsis adherentes. Quod autem in aliis gradibus a baccalareatu non procedat ratio est quia qualitas in vno posita in alios non debet repeti. l. iii. §. filius. ff. de liber. et posthu. l. doli clausula / et ibi Bar. ff. de verbo. oblige Idem enim dixissent Papa et Rex christianissimus si in asiis gradibus id voluissent. c. ad audientiam. supra de deci. l. vnica. ff. de caduc. tol. ideo lex stet in suis terminis / et non extendatur facit in simili quod not. Pet. de Ancha. in rubde testa. nu. vi. supra quod si statutum dicat / quod in testamentis sufficiunt quinque testes / an per consequens in codicillis suffciant tres vt sic videatur diminutus numerus in eis sicuti. in testamentis / dicit quod non: allegat Bar. in l. sciendum. de lega. primo ad idem militat vulgare quod doctor iuuenis qua nondum diu laborauit in exercitio non debet habere priuilegia dignitatis sue¬

¶ Prosequendo intentum materie dispensationis postro mo quero in quibus possit episcopus dispensare: bren. ter dic in omnibus casibus nisi expresse dispensatio fuertreseruata Romano pontifici glo. habes in. ca. pe. vbi Panor. supra de penis similis est in. c. postulastis. supra de cler. excommini. vbi idem Panor. citans inno. in. c. dilectus. supra de tempo. ordi. quod vbi a iure exprimitur vt possit dispensari et non dicitur per quem / tunc potestas dispensandi videtur concessa episcopis. glo. in. c. nuperi circa finem et ibi plene Fely. col. iii. supra de senten. ex co. Panbr. in. c. per tuas. supra de symo. et in. c. ii. supra de eo. qui cogno. consang. vxo. sue / glo. in verbo speciali. in. c. exc quammunicamus. el. i. supra de here

¶ Inferiorens autem ab episcopo non dicas dispensare posse nisi expresse a iure concedatur / testatur Inno. organum ver ritatis in. c. fi. in fi. supra de postul. prela. et in. c. ii. de eo qui fur. ordi. susc. Panor. et alii in. c. at si clerici. supra de iudi. Et iust. suadente causa Paul. de ca. con. 348. notandum in prim parte vbi id etiam dicit procedere in episcopis. Probus