Titulus 1

INquirere. Petr. de Ancha. consilio. sccviii. in prin. iudex de iure dicit quod in dex debet esse medius et vt quoddam animatum iustum partis vtriusque in ra eque perpendere / et quod medium et iustum fuerit iudicare / pro quo vide que in simili citat Maria Sozi. consilio. clx. col. fi. in presenti. Probus

¶ Trium personarum. Hahilium dico: quia vna existente inhabili iu dicium dicitur nullum: cum hec copulatiue requirantur ad cuius copulatiue veritatem requiritur vtrunque verum / iuribus vulgatis.

¶ Pone exemplum: stylo / aut statuto cauetur quod ban. nitus in iudicio non audiatur tanquam actor: modo accidit quod bannitus ille conuenit Titium in iudicio: in quo vsque ad sententiam est processum / quampro se reportauit: modo Titius in executione dicit sententiam ipsam fore nullam / quia descendit a processum ipso iure nullo: queritur an sit verum. Breuiter dic quod sic / quia processus est ipso iure nullus: et ex consequenti sententia ab exdescendens per regulas vulgares: intentum comprobo / ea que in proposito thematis citat Ioan. And. in addi. ad specula. in ti. de sententia in. §. Iuxta propositionis seriem. col. tertia. quod non interest non esse vel esse inhabilem. ff quod cuiusque vniuersita l. i. §. fina. Item est factum contra legem siue statutum / vel stylum / et sic irritum l. non dubium. C. de legibus

¶ Item quia hic deficit qui fungatur vice actoris / et sic iudicium non est perfectum. c. forus. supra de verbo. significa l. ii. circa princi. C. de iura. calum l. vnica. C. de litiscon. Nepoli. decisio. lxxxv. diu est / igitur si talis non habuit executionem officii actoris / quod fecit viribus caret l. qui furem. ff. de sta. homi l. nec mandante. §. i. ff. de tutor. et. cura. datis ab his: pro hoc allegat Iacob. de Aretio in quadam sua questione que incipit: questio si sententia lata est probannito actore: vbi in pena prohibitiua iurisdictionis / quod ius non redditur quod quis non audiatur / concludit quod ipso iure intelligatur / et non valet iudicium si contra fiat / sequitur Imo lain l. prima. §. sublata. ff. ad trebel. vbi Alexan. dicit istam magis communem opinionem fore quod idem firmat consi. xxxvii. nu. ii. visore opportune discusso. volu. ii. Areti. consi. lxxxv. nuvi. quod incipit considerata diligenter (quia vt dicit) deficit persona in quo substantietur iudicium. Secus si non deficere. persona sed quidam defectus / qui non personam sed causam respiceret: vel si adesset quedam deformitas in iudicio / quia tunt valet processus nisi opponatur: vt ibi late concludit

¶ Intentum nostrum amplectitur Bal. plerisque in locis: videlicet in l. prima. col. fina. versi. v. queritur. C. de hered. iusi. tu. et in l. scire oportet. §. consequens per illum tex. versicu. iste. § ff. de excusa. tutor. allegat tex. in l. i. §. quod autem. ff. de aleato. Idem Bal. in l. cum lege per illum tex. ff. de testa. et ib Angel. post eum / et in l. cum prolatis. ff de re iudica. idem Bald in l. edicta. col. pe. C. de edendo. et in titu. de pace constan. in versicu. si non admittemus. Alii docto. possent pro intent adduci sed hi sufficiunt.

¶ Unum tamen restat pro distinctione Areti. supra relata / vt dicamus pro eius elucidatione quia maior est deffectus circa inhabilitatem persone / quam in iure agendi glo. est no. in l. ii. §. primo. ff. qui satisda. coganet ideo Imol. ambo. in. d. §. sublata in princi. constituunt discra pantiam / an lex / vel statutum dicat actionem non competere prout Bar. ibi loquitur / et tunc valet processus parte non opponente: secus si persona inhabilitata sit / vt quando statutum / vel lex dicit quod non audiatur / quia tunc ipso iure non valet processus. vt supra discussum est: firmat Petr. de Ancha. consi. cclxxi. col. fina. de titulis vbi disputat de bannito agere prohibito per statutum quo obstante non habet executionem officii actoris: et qui gerit officium eius / cuius executio est sibiinterdicta: nihil agit. ff. de tutor. et curator. da. ab his i. nec manifeste

¶ Ex quo infertur / quod premissa procedunt multofortius quando inhabilitas subest in iudice carente iurisditionis exercitio / vt ibi comprobat idem Petrus de Anchara.

¶ Ultra predicta adde etiam / quod iudicium dicitur trium parnum: seutres partes habet / scilicet principium / medium et finem / principium dicitur ipsa litiscontestatio / medium vsque ad conclusionem in causa / finis post conclusionem in causa vsque ad sententiam: vt probatur in auten. ad hec C. de iudic. Ita declarat Barto. in lege secunda / versicu quero quomodo. ff de furt. Et dic trium personarum. quando agitur iure actionis. notat Domi. in consil. cxiiii. in princi. si procurator. Probus

¶ A iudice dicitur. Ratio quia iudex dicitur potissima pars iudicii. Barba. in cleim. ad capessendas. col. v. de sequestra. posse. et fruct. allegat glo. in l. si procuratorem absentem. ff. de procurato. firmat Bal. in rub. C. si a non compe. iudi. vbi subdit quod dicitur dux et imperator iudicii / et dictum Ioan. Mona. hi. sequitur Bal. in rub. supra eodem / vbi do. meus. nu. 50. allegal. queritur. ff. de sta. homi. et que tradit Bar. in rubri. ff. solu. matrimo. Et quod sit potissima pars iudicii habeo vniin arg. quia cum videt actorem actione carere ex officio / etiam si pars non opponat potest agentem repellere glo. est in l. vbi in ver. pena in versi. tertia / quia cum iudex / quam ibi sequitur Bar. Alex. et Ias. de transactio. Et Bar. in l. si vnus. § pactus ne peteret post glo. ibi. ff de pact. Alexan. post eos in consi. clxvi. col. i. in causa et lite. volu. vi. Ubi subdit in propsito quod libellus de sua substantia requirit expressionem talis cause ex qua oriatur obligatio et actio glo. et Docto. in l. prima. ff. de edendo / et in l. edita. C. eodem. et. capitu. ii. d. libelli obla. Probus.

¶ Uel dic. Domi. meus de Ripa. supra ea. rub. nu. 32. aliam et non uam ponit continuationem: viso de iudicibus / tam ordinariis quad delegatis: vt in titu. de rescript. de electio. de offi. de lega. de offi. ordina. et similibus: fuit conueniens videre de his quo iudicibus assimilatur: et ideo positus fuit de arbitris: et viso plene tractatu iudicum: et eorum qui iudicibus assimilantur congruum fuit videre de iudiciis: que continuatio vide tur congruere huic. Probus.

¶ De factis iundicum. Que reputantur facta partium l. si ob causam. C. de euictio. Ita facta arbitrorum reputantur factum partium (Et multo magis) quia iudicium redditur in inuitum l. inter stipulantem. §. si stichum. ff de verbo. obli. firmat Maria. Sozl. consilio. cxxiiii. col. ii. presens consultatio. Probus.

¶ Persona. In simili dic primo de personis quam de iuris. ratione esse querendum l. si queramus de testa. et l. quidam referunt de iure codicillo. ff. Petr. de ancha. con. cccciiii. in princ. Probus

¶ Nisi essent persone. Uide que in ipso proposito citat Dominicus in. c. humanum genus col. pe. distin. prima. Quod sicut equus regitur per militem tanquam per auctorem / et per frenum tanquam per instrumentum: ita per iudices et execut res regitur ius ciuile et ecclesiasticum ius per sacerdotium frustra enim essent iura nisi forent tuentes Aufre. in repeti. cle. prime. in. iii. quesi. ver. contrarium tenet hic Guiller. de offi. ordina.

¶ Ex quibus apparet quod esse iudex: et habere iurisditionem est honor: quem quis de facili non presumitur abiicere / per ea que not. Sozinus con. cclxxxv. col. prima reuerendissi. mus do. cardinalis de medicis / vbi dicit quod si aliquis prepositus habens in canonicos et alias personas ecclesie iurisditionem impetrat aliquod indultum exemptionis pro ipsaecclesia: non presumitur quod impetrauerit in preiudicium et damnum suum l. cum de indebito. ff. de proba l. cum aurum. ff. de solutio. Probus

¶ Significationes. Ude glo. rubrice hoc titu. in extraua. gan. que est plenior. Probus

¶ Discretio. Istud comprobat domi. Stepha. Bertrandi consilio. ccxxxvi. num. xiiii. multa sunt que parte prima. Philippus Probum

¶ Tibi para. In simili vide que citat abbas antiquus in c. veritatis circa medium. supra de dolo et contuma. Quod appparitor dicitur cursor vel nuncius curie / qui parat homines ad lites. Probus

¶ Instantia. Qua perempta si iudex fert sententiam et ipso iure nulla sl. properandum in prin. cum glo. C. de iudic. vbi docto. et l. scire oportet. §. consequens. ff. de excusatio. tuto. Bal. in autem. clericus. C. de episco. et cleric. et l. obseruare. § proficisci. ff de offi. presidis: et ideo perempta instantia iudicis officium superest vt possit pronuntiare et declarare instantiam cause esse peremptam / et in expensis condemnare l. i. et. ii. C. vt intra cer. temp. et in l. si preses. C. quomo. et quan. iudex docto. in. d. l. properandum. §. illo proculdubio. no. Alex. con. clxxx. in princ. in causa et lite vol. vi. quem vide consilio. clxxxi. col. fina. in causa et lite eo. vol. vbi prima. facie videtur. innuere contra premissa: sunt tamen diuersa et non aduersa vt intuenti apparen¬

¶ Et etiam perempta instantia expirat satisdatio l. cum lite mortua. ff. iudica. solui. d. l. properandum. §. et si quidem in versi. omni cautela. C. de iudic. glo. pe. in vers. vi saltem in l. pe. C. de fideiussor. vbi Bal. et Angel. dicunt quod si instantia fuit finita per sententiam siue sopita / liberatur etiam fideiussor l. grece. §. et post litem et ibi Bar. ff de fideiusso. quod placet Ald xan. consilio. ccx. nu. v. reuerende pater vol. vii.

¶ Sed iuxta premissa videndum est an sententia qua iudex pronunciat inst antiam esse peremptam dicatur interlocutoria / dic quod sic: quia ipsa lata adhuc agi potest. no. Ioannes de Anania consilio. xciii. col. ii. viso processu. U de de peremptione instantie per Alexand. consilio. xlii. volu. tertio. in cause

¶ Item perempta instantia et noua inchoata licet ponere idem et contraria articulis partis aduerse Angel. in leg. siquis in seruitute. ff de furt. Panor. in capitulo fraternitatis in. iiii. fallen. supra de testibus tradunt Neapolita. deciccxvi. quotidio

¶ Et quod supra diximus de peremptione instantie: idem dicas de desertione appellationis: quia lapso tempora appellationis non valet sententia postea lata in fauorer. appellantis / quia eo lapso prima sententia remanet firma: ac si nunquam esset appellatum l. ii. in fine et l. fina. §. illud / C. de tempo. appella. et l. si contra. C. de appe. et cle. penul. de applla.

¶ Et si feratur alia sententia censetur lata a non suo iudice: et per consequens non valet capitulo at si clerici suprade iudic. et. C. si a non iudice competen. Et istam opinionem communiter sequuntur docto. in dicta clementina penulti. et in capitulo ex ratione supra de appella. prou. refert et sequitur Alexan. de Imola. in consilio. ciiii. in prin. ci. circa primum volum. quinto de quo meminit idem Alexan. consilio. xxxvi. numero tertio viso themate volumine quarto et ibi late quando noceat desertio / et si sententia. retrotrahatur / et consilio. xxxiii. col. fi. vol primo etet sic / iudex talis debet solum pronunciare super desertione: videlicet desertam esse apppellationem l. si preses quasi desertam. C. quomodo et quan. index. not. Bar. et alii. in leg. eoc¬ ranc c. de cpel ia veqiuriam necan. tiam rane. vim ernrims / ea ralians vaa icaumtaas cr vasrens ipetio vam. raul ii.. lauana. bont partum consensu progari vbi deciatananan rum nue fuerit sututum aure camnuisiuea faum et oi. rili. supreni dei es. voli. Iaam lexa. in can. cxxxvi. nme ii. in causa et lite. voln. a.

¶ Attende ad vnum Bald. in l. quoniam nonnulli. C. de appella. quod quando reus condemnatus appellauit / et appellatio est deserta: non amplius datur quadrimestre ad soluendum. refert et sequitur Alexand. in consilio. xcv. nume. v. Et si vt puto. vol. iiii

¶ Si queras an sententia nulla a qua fuiappellatum: vt effectus illius suspenderetur / et de ea fiere. deuolutio ad superiorem nota. Io. mo. in. c. fi. de sentem. et raiudic. conualescat per desertionem appellationis super ea in teriecte / vide que tradit Domi. in consi. xcix. super primo quaesito vbi decidit quod non / etiam si foret sententia excommunicationis.

¶ Attende equidem ad ea que tradit ipse Alex. in consi. 12 circa finem viso processu. voli. ii. quod per desertionem appellationis prima sententia in rem iudicatam transiuit l. fi. §. illud. C. de ordi. cognitio. nec aliquis (superiorem recognoscens. talem sententiam saltem in preiudicium partis tollere potest l. nemo. C. de tempo. appella l. fina. C. senten. rescindi non posse l. ii. et. iii. C. vt lite penden¬

¶ Item in proposito de sertionis appellationis / habes attendere quod in dubio est pronuciandum appellationem non esse desertam. not. Paul. de castr. in l. i. ff. si quis cautio. Et ratio / quia id est minus praeiudiciale / quod semper debet attendi facit text in l. ex his in fine. ff. de his que in fraud. credito. et ista ration. (in dubio) iudex debet admittere articulos de quibus dibitatur an debeant admitti: quia hoc videtur minus praeiudiciale. Imol. post Hostien. in. c. per tuas. col. i. supra de testib. pro quo vide Dec. consi. 162 nu. l. in causa que agitatur / et consi. cccccnu. xiii. in causa que Mantue / et co. 124. in fine / vbi idem subdit quod debet admittere in dubio appellationem. Probus.

¶ Pernicies. Adde quod citat Io. xind. in. c. quorundam. in nouel. supra de elec. hoc lib. quod non solum praetoris manus a pecunie lucrsed etiam oclos a libidinoso aspectu continentes essem debent. Probus.

¶ De diuisione. Prepo. in. c. vereor. viii. q. i. citat aliud fore iudicium autoritatis / et tali modo iudicat Papa / iudicante eius delegato: quia non sua sed delegantis. c. sane. ii. de offi. dele. ga. et istud totum iudicium erit totius trinitatis in vlti. iudicio:

¶ Aliud est ministerii / et tali modo iudicat delegatus quia ex ministerium est electum. ca. fi. supra de offi. delega. et istud erit filii. dei / cui pater dedit omne iudicium. Io. v.

¶ Aliud est iudicium approbationis / tali modo iudicant clerici / episcopo causas agente. xv. q. vii. ca. episcopus. et illud est apostolorum / quia vos qua sequuti estis me etc. Matthei. xix. cap.

¶ Aliud est iudicium comparationis / tali modo iudicantur mali a bonis / et pelores a malis / vt in d. c. vereor. et istud est iudicium iustorum et medicorum malorum. Probus.

AMbiguum. In simili dic quod vbicumque in aliquo est ambiguum rescripti principis: non potest per illud adaliquid procedi donec fuerit decilaratum per delegantem. c. cum contingat. supra de offi. delega. c. cum verl nissent. supra de iudic. Ita dicit specula. de rescrip. presen. §. fi. versi. Ite quando est aliquod verbum ambiguum / quod placet Alex. in consi. lio. cxxxvi. col. fi. vol. ii. Probus.

¶ Uoluitur. Adde videndum Maria. Sozl. con. cl. col. pe. nul. versi. finaliter. Probus

¶ Iurisditio. Adde quod prescribens fundum etiam prescribit quicquid est plantatum ibi et radicatum: ita prescribens territorium / etiam prescribit iurisdictionem tanquam plantatam et annexam territorio a quo non potest euelli / facit. ff. de contrah. emp. l. in modicis. et supra de iure patro. c. ex literis iuncta l. prima. §. cum vrbem. ff. de offi. prefecti vrb. et. l. fina. ao. tit l. iii. ff de offi. praesid. et l. fi. ff. de iurisdictio. omn. iudic. in quibus dicitur / v iurisdictio coheret territorio. c. fina. in fine. supra de constitu l. fina. C. vbi et apud quos et l. pupillus. § territorium. ffde ver. significa l. quicunque. C. de fundo limitro. lib. xi.

¶ I em dicit Sozi. con. lxxxiiii. col. prima: in presenti consuftatione / quod iurisdictio coheret territorio tamquam nebula super paludem ex qua generatur per actiuam potentiam solis secundum Bal. in. c. primo. § ad hec in. ii. col. de pace iura. firma. pro hoc etum allegatur Bal. in l. imperium. ff de iurisdi. om. iudic. quod intellige verum de territorio vniuersali / secus de particulariistius vel illius predii. l. in modicis. ff de contra. emp. Bald. in l. i. ad finem. ff. de iurisdi. om. iudi. et in l. a procura. C. manda not. Iason in consi. lvii. col. fina. visis literis. volu. iii

¶ Item in proposito dominium / et iurisdictio pari passum ambulant et equipollent: tenet Iacob. de sancto Georgio in l. cum furiosus. col. ii. ff. de iudic. et ante eum tenuerunt Guiller. de cuno. Bar. Bal. et Alber. in l. qui furere. ff. de statu. ho mi. pro quo vide que nouissime cumulauit do. Auriolus in addi. d. Guiller. de monte lau. in. c. si sententia. de sen. excom. infra

¶ Item iurisdictio videtur quid indiuiduum probant ea quo tradit Calca. in consi. lxxxvi. Statuto / cum pro parte explicarinon possit / vt l. in hoc iudicio. ff. familie herci. pro quo vide quae tradit Sozi. con. cclxxxii. col. i. non prosequendo. Et in ea prescribenda tria sunt consideranda / scilicet actus superioris contra quem prescribitur / scilicet scientia et patientia / et iste actus habet causam continuam / et est facti per not. in. l. ii. in versi. et harum ff de verbo. obliga. Secundo consideratur actus prescribentis / et istud in genere suo semper est. continuus / quia tribunal perpetuum habet / et eius banna / et statuta semper vigent l. arria ni. C. de hereti. et licet in singularibus actibus sit disancontinuus vsus / hoc non debet attendi l. formam. ff de seruitu. vrba. predio. Barto. in l. iusto. §. non mutat. ff de vsuc apio. Tertio consideratur factum obedientis / et eius patientia et silentium dicitur habere causam continuam / et ista non reperiuntur in praescriptione seruitutum que debentur a re rei / vt in seruitur. aque ductus quia predia non dicuntur obedire: et passiupossessio ibi non fundatur in animo sed in facto / non mirum satunc requiritur spacium tanti temporis cuius in contrarium memoria non existat secundum Alex. consi. xvi. nu. xxiii. in causa / vo. lu. v. vide pro intento eundem Alex. consi. xxiii. versic. Item respondeo secundo loco / viso processu. volu. eodem / et consi. seq. nu. xv. vbi subdit / quod in vsu temporis de cuius initio non extat memoria in contrarium: presumitur quod iustus fuerit talis vsus / quod intercesserit patientia superioris contra quem prescribitur quod ibi id comprobat / et quod ex diuturnitate tanti temporis presumitur bona fides prescribentium: Inno. in. c. ii. in glo. in verbo per monachos. supra de resti. in integrum / et Bar. et Sali. in l. fi. C. vnde vi per illum tex. Ange. in l. pe. C. quib. non obst lons. temp. prescrip. et Bal. in repe. l. i. in. iiii. col. C. vnde vi Anto. de butrio in. c. cum ecclesia. vlti. col. supra de causa. posses. et proprie. et Panor. in. c. si diligenti. supra de prescriptio. Probus

¶ Iurisdictionis. Cuius quasi possessio videtur acquiri perprestationem iuramenti fidelitatis. Bal. in l. ii. C. de seruitu. Alexan. con. xciiii. visis et sepius / vol. v. et si diu fuerit possessaiurisditio per inferiores principis / princeps eos non compellinad monstrandum quare illam possident. Nam consuetudo dat iurisditionem Bertram. Imberti / in cle. fina. de senten. excommunica¬

¶ Et de probatione quasi possessionis / et aliarum rerum incorporalium: vide late per Iaso. consi. lxxxi. Comitas. volu. iii

¶ Ultra premissa in puncto iurisdictionis dic quod regulariter iurisdictio dicitur pertinere ad imperatorem de iure conmuni / per ea que tradit Alexand. consilio. xxiiii. nume. iii. ponderatis his. volu. v. quod de iure causa est fundata intentio illius qui allegat omnem iurisdictionem / et potestatem. distringendi / pertinere ad imperatorem not. glo. in clemen. pastoralis / in versicu. districtum de re iudica. Docto. in capitu. fina. supra de offi. archidia. facit l. deprecacio. ff. ad legem. rhodi. de iactu. et l. bene azenone. C. de quadri. prescriptio. capitu. quo iure. viii. distinctio.

¶ Item dic de Rege Francie quod de Imperatore / petheoricam quam tradit idem Alex. consilio. xv. col. ii. versicu. et satis super primo quesito. volu. predicto. Quod gesta a principibus non recognoscentibus superiorem in teris suis: iudicantur ac si a summo pontifice seu imperator facta essent. Barto. in l. relegati. ff. de penis cum infinitis aliis ibi per eum adductis

¶ Idem etiam dicito de Duce Mediolanen. quia non recognoscit superiorem. Alexan. consilio. xxx. nume. ix. pon. deratis narratis. volu. v. Quia in terris suis vti potest potestatis plenitudine / et omnia facere sicut imperator in vniuerso. Iason consi. ci. volu. iiii. Probus

¶ Prestantius. Adde videndum que ad huius dicti com(probationem dico in capitu. cum persone in versi. ita cadiude priuileg. Probus

¶ Uel melius nouit. Et tunc iudex potest eifacere mand. tum quod personaliter veniat / notant Neapoli. deci. clxxvi nobilis quidam / vbi subdunt quod id fiet expensis absentis / et quod non veniunt restituende absenti per succumbentem in causa: quia facteffuerint ex causa sue absentie. Probus

¶ Mittitur. Sed cuius expensis: vide Decio. capel. Thalo. cclxxxiii. et ibi Aufre. qui concordantes cumulat. Probus.

¶ Abinitio. Adde Maria. Sozl. con. cli. col. tertia et. vii. vbi subdit col. viii. quod exactorum officium / non conuenit hominibus dignis tex. et ibi Bar. in le. fina. de suscepto. et archa. lib. decimo. C. Probus

REligiosis. An habiles sint femine ad dignitates administrationem habentes / vide per Dec. consi. cccccxvi. quoniam. Probus Non debeat. Etiam non potest esse tutrix femina l. i. C. quand. mulier tutel. offi. et l. scire oportet. ff. de tuto. et curato. datis ab his. Est enim virile officium / quo muliefungi non potest l. femine et ibi lae Decius. ff de regu. iur. speciali tamen priuilegio concessum est matri / et auie / vt volentes possint esse tutrices flliorum ac nepotum / late tradit Maria. Sozi. consi. xx. col. v. visis.

¶ Item nec etiam testis in causa criminaliesse potest / vt late notat Alex. in consi. xi. vol. i. Probus

¶ Procuratrix. Potest esse tamentestamenti executrix / tenet Maria. Sozi. consi. xi. col. iii. circa praesentem / allegat Bal. in l. id quod / et in l. si quis ad declinandam. C. de episco. et cler. et Panor. in. c. tua nos. supra de testa. pro quo Deci. in. c. cum dilecta. sub. nu. xv. supra de confirma. vtili vel inutili.

¶ Item nec bonorum curatrix no. Deci. in con. 575. in casu in quo. Probus

¶ Morari. Hic videtur casus singularis / quod reuerentia persone debita / remitti non potest prout ea que debetur a fillio patri / aut ab vxore marito: vt l. alia. §. eleganter. ff. solu. matri. vel que a iudice debetur doctori / vel alteri persone egregiersuxta l. ad egregias. ff. de iureiur. secundum Cy. in l. nec honore. C. de episco. et cler.

¶ Bal. et Angel. in. d. § eleganter / dicunt quod iuri reuerentiali per pactum renunciari non postest: vide Roma. singul. clxxi. tum audiuisti

¶ Preterea dic / quod quando istud verbum ponitur in aliqua dispositione videlicet quod quis teneatur cum aliquo morari / non intelligitur vellasingulis horis / vel momentis l. si quis ita legauerit. ff. de condi. et demonstra. et l. meuia de annuis lega. quia verba indefinite prolata / sunt ciuiliter intelligenda / non amare l. prima. ff. solu. matri. et l. vlti. ff. ad exhiben.

¶ Unde que dico in regul. in generali. et Petr. de Anchari. consilio. ccxxxvii. quia in primo quesito / vide etiam de vxore cui est factum legatum / seu pensio annua sub conditione / si cum heredibus concors morari non possit / an teneatur probare discordiam / petendo pensionem / hanc questio. discutit do. Bertrandi consi. ccclxiii. viso instrumento / parte prima / et ibi decidit vxorem teneri probare hanc negatiuam / cum sit fundamentum intentionis eius: per ea que dico in capitu. presentium. nume. vii. in verbo intentionis de testib. Attende ad Deci. consi. cccclxxxv. casus / de quo queritur / vbi discut it / si est relictum legatum sub conditione / quod vxor moram faciat cum filio suo / an filio mortuo desinat legatum / quod mouet etiam idem Deci. con. cccccxxvi. in casu / et consilio. cccccxxxvii. casus de quo / et con. fin. tertie partis. Uide premissa que dicuntur de legato conditionali si moretur cum tali per Alexan. consilio. 100 super primo. volu. primo. Probus.

Matrimonio. Per id videtur de bere concludi / quod in causa matrimoniali debemus insequi canones Bar. in l. priuilegia. C. de sacrosan. eccle. glo. in. c. po. ses. de reg. iur. hoc lib. no. doc. in. c. i. supra de no. oper. nuncia. Cal. der. in con. xviii. an ciuitas / in ti. de constitu.

¶ Et ideo filius.: et filia sine consensu patris matrimonium legitime contraherpossunt / no. in. c. fi. supra de secum. nup. glo. in. c. fi. 32. q. 2. Panor. in c. i. supra de adult. Card. Panor. et Prepo. post glo. in. c. i. supra de despon. impub. glo. in l. paulus. ff. de statu homi. et ita consuluit Pet. de ancha. con. xxi. pro. solutione dubiorum Ang. con. 29. ex themate / vbi subdit / quod omniaiura ciuilia super essentia et substantia mtrimoni disponentia quaiuri canonico sunt contraria / abrogata sunt / istud firmat post Petr. Panor. in con. xii. in prima parte / et co. lxv. ad decisione praedictorum: in. ii. parte / facit quod citat Io. And. in. c. statutum est primo de hereti. hoc lib. vbi inter alia dicit / quod correcte sinleges quae requirunt consensum patris in matrimonio filiorum: et sic non valet statutum / quod filius non possit contrahere matrimonium sine consensu patris: id sequitur Domi. ibi col. ii. in d. capituprimo. supra de desponsa. impube. et in capi. ecclesia sancte Marie. co l. viii. in versicu. ad predicta / adde. supra de constitu. Et ratio / cum per hoc statutum intimidetur matrimonium quod debet esse liberum. cap. cum locum. supra de sponsali. Laici enim carent iurisdictione circa matrimonia impedienda / seutimoranda / et per consequens circa penam adiiciendamus Istud procedit non solum circa id quod statutum penam imponit: sed etiam quando lucrum aufert / puta quod nu¬ bens extra territorium non succedat patri vel agnatis / velauferendo lucrum quod lex secularis attulerat / cum in auferendo lucrum videatur etiam intimidare matrimonium ita quod non est mera libertas in contrahendo timore pene perdendi lucrum datum a lege / ita sentit Franci. cursius consilio. 27. In primo dubio / magnificus vir / vbi subdit quod hec est verissima et sequenda opinio in iudicam. do / quia est canonistarum quibus in casu supposito venit adherendum. Aliam dicit opinionem fore erroneam et communiter damnatam: ponit exemplum statutum non valere vt non contrahatur matrimonium inter Gebelinos et guel phos / factum quidem vt non oriatur scandalum quia immaius potest oriri scandalum / et maior diuisio in ciuitate si non fit inter tales matrimonium / cum ex ipsis nuptiis amici aduersantium reconcilientur / alias enim ciuitas que dicitur ciuium vnitas Io. mo. in. c. si ciuitas in princiinfra de senten. excom.) diuisio et partialitas ostenderetur. Et per hec stet communis opinio firmata

¶ Ex qua infero quod propter hoc talis sic contrahens. a patre tanquam ingratus non potest exheredari. ex quo fin lege permittente penam non meretur l. gracchus. C. de adul. Istud in terminis tenet Panor in d. consi. xii. vbi dicit ista non esse iustam causam exheredationis / quia de iure canonico matrimonium debet esse liberum / non debet ergo peristam penam exheredationis restringi et coartari: tenePetrus de ancha. in. d. consi. xxi. vbi dicit quod pena est magna patris hereditate priuari filios / eis debita naturali: voto l. nam et si parentibus. ff. de in offi. testa l. in suis. ff. de liber. et posthu.

¶ Item vbi non est delictum pena cessare debet l. sancimus. C. de penis.

¶ Et ideo filia quae contraxit matrimonium absque consensu patris / prout canones permittunt / non prohibetur dotem petere / glo. in. c. fixxxii. q. ii. glo. in verb. excusata in. c. de raptoribus. xxxvi. q. i pari ratione videtur quod filius exheredari non possit licet sine consensu patris matrimonium contraxerit

¶ Item per supradicta habemus quod non valet statutum prohibitorium ergo nec penale / quia pena legalis nunquams potest incipere a permissis argui. l. ab administratione. C. de lega. facit quod no. Bal. in l. omnes populi col. vi. versi. sed nunquid statutum inualidum. ff. de iusti. et iure vbi dicit / quod qui non potest disponere simpliciter / non potest disponere penaliter / et quod in adiectione pene maior potestas requiritur / quam in dispositione principalis:

¶ In proposito bene facit id quod no. glo. in. c. de puellis. 36. q. ii. que vult / quod sicut non valet prohibitio legis ciuilis prohibentis mulierem raptam matrimonium contra here cum raptore. c. penul. supra de rapto. Ita pariter non valet dispositio iuris ciuilis que penam imponit mulieri contrahenti matrimonium cum raptore. Quia cum prohibitio cesset / etiam pena cessare debet / vt ibi dicit. d. gl. in verbo nullatenus. Alex. in con. xcvii. nu. viii. principalis dubratio / in primo vol. vbi concludit pro nostro principali intento.

¶ Infero et secundo quod talis sic nubens sine patris consensu: non poterit repelli a petitione alimentorum / quia si non possit filius propter hoc ex heredari / nec alia astringi pena: pari ratione non potest priuari alimentis. A pari enim procedunt exheredatio et alimentorum priuatio. not. Bar. in l. si quis a liberis. § si quis ex his versi. Idem iudex post glo. ibi in verb. detulerat. ff. de liber. agnosc. et in l. diuus d parricid. et in l. fina. C. de alend. liber. et ibi glo. similis in auten. vt cum de appella. cognos. in. §. sane igitur in. § habere. colla. viii. que reputatur notabilis ad hoc / quod ex illis causis quibus filius potest ex heredari possunt sibi alimenta denegari / et filia dote priuari. Bal. in l. fina. col. iii. C. de dtis promissio.

¶ Et vassallus etiam eius feudo Bal. in l. solo. C. de libera. causa tex. in capitulo primo. § porro que fuit prima causa benefi amitten¬

¶ Pro ipso intento vide Bar. in tracta. de alimen. col. ii. in versi. quero an ex causis / tangit Panor. in. c. cum habere. nu. x. supra de eo qui duxit in matrimo. quam pol. per adultendum dicit quod omnes cause sufficientes ad exheredandum filium / sufficiunt ad priuadum eum alimentis / et Franci. Cremen. sing. xix. tu scis vbi dicit quod hoc sciunt lipi et tonsores.

¶ Et redeundo ad thematis initium / dic etiam quod pupillus potest praesentare sine tutoris aut curator autoritate. non Pet. de Ancharano consilio. ecclv. in fine visis puncto equesitis / vbi subdit quod in talibus vt publici iuris non attenditur talis potestas / sicut nec minor etas vt intex. nstro / firmatAntho. de Butrio. con. xxix. visis puncto et quesitis / et hec duo consilia sub eodem verborum contextu sunt scripta / nec mireris quia Anch. et Antho. erant conterranei vt sepe videre licet apud vtrunque / testatur ipse Antho. de Butrio consi. xxxv. in fine / vt supra solenniter est consultum. Petr. de Ascha. patrem et dominum suum vacat Anth.

¶ Act enim extra regulas iuris communis fiunt a talibus permissis / sub qualitate permissorum et non alia per ea que tradit Alexan. in consil. ccviii. nu. x. viso summario / vol. ii. vbi dicit post Bal. in l. si ita. §. ex hoc edicto. ff. naute campo. stabui. quod si statutum. disponit: quod filiusfa. non possit obligari nisi sit artifex vel mercator: quod tunc valebit obligatio / quando contrahit occasione artis vel mercantie / et sic ita demum obligabitur / sicontraxerit vt artifex vel mercator quod no. pro his quo traduntur in consuet. bituri. in rub. de consue. iur. stat. persona. §. iiii. vbi do. Nico. Boerii. Probus.

¶ Ut sunt. Domini de Rota in no. decisione. 46. capitulum dicunt tex. nostrum locum habere in laico maiori. xxiiii. annis deffendente decimas / si eas sibi pretendat ex priuilegio apostolico sibi debitas / vel ante Lateranen. con. cilium in feudum concessas propter verba in aliis causis spiritualibus et dependentibus ab eisdem: idem Do. de Rota in Antiq. decisio. 498. Probus.

¶ Adultis. Hic habes tex. quod minor in spiritualibus causis habetur pro maiore / dummodo sit adultus. c. ex parte: et ib. not. supra de restitu. spolia. tamen non sequitur quod vbi leditur non debeat restitui in integrum glo. molior de iure secundum Bal. ibi in l. prima. C. si de momen. posse. fuer. appel. in versi. Nec obstat quod adnuttitur in hac causa vt maior quod placet. Alex. consilio. lxxx. colum. prima: volu. vii. vide lapum. allega. cxv. quidam exposuit. Probus.

¶ Datur curator. Adde quod infans non potest (vt legitime compareat) citari / per id quod tradidit Io. and. in ad ditio. Specul. in titu. de reo. in ver. auctoritate / vbi tenet quod ille qui vult conuenire heredes alicuius debet prius diligenter inquirere / si aliquis heres est infans siue infra separtem annos: et si ibi sit infans / non faciat citationem contra eum: vt heredem: quod legitime compareat / quia citatio essesnulla: sedcitari faciat tutorem pro eo si habet per tex. in l. prima. §. sufficit. ff. de admi. tuto. tenent hoc Bar. et Paul. de castro. in l. i. C. de conditio. fur. et talis tutor non sit praesbyte. quia presbyter tutor dari non potest / etiam iure nostro firmat Areti. in consilio. xxvi. col. iiii. factum.

¶ Et si non habet tutorem / citari faciat cognatos et agnatos / vt veniant ad ipsum infantem defendendum. Bal. in c. i. de mili. vas. qui contumax est et Bar. in. di. §. sufficit / et Bal. in l. donatarum. C. de acquirem. possessio.

¶ Et in tantum premissum est verum / quod si citatur ille quia est infans: vt legitime compareat / non potest procedi ad primum decretum. Imola. in l. contra pupillum. ff de re iudica. Et ratio videtur quia fundamentum est nullum / videlicet citatio etiam si infans citetur vt maior / et in veritate apparet quod sit infans. Alex. in d. §. sufficit: et in l. si ex legati causa. ff. de verbo. obliga. et in l. ii. et in l. neque. ff. de in ius. vocan. tradunt Neapoli. decisio. cclxii. fuit in consilio vbi subdunt: quid si infans est citatus vt legitime compareat / et tutor comparet / an processus valeat et noceat infanti et concludunt processum nullum: et non nocere vt late ibi comprobant.

¶ Adde etiam quod curator dandus est in principio litis / quia fundande sunt persone in iudicio antequam adea procedatur Bal. consilio. cccxlvii. col. prima. Ecce for mata apparet in. iii. parte / alias si proceditur / processus est nullus. not. in l. arbitro. ff. qui satisda. cogant. Et dic etiam procedere in omni causa / etiam summaria. no. Alex. in con. si. lix. col. i. viso processu. vol. ii. Probus.

¶ Non posset. In proposito vide Neapoli. decisio. ccxxvii. quidam nobilis: vbi dicunt quod annexa veniunt in delegata iurisdictione. Probus

¶ Competit ordinariis. Etiam datio curatoris competit iudicii coram quo lis vertitur / licet persona non sit sibi subdita tex l. finalis. §. sed si quis. C. de administr. tuto. per quantenet Rota in antiq. decisio. q. ccvii. et Paul. de castro conccclii. col. ii. curator: in prima parte / dicit consuluisse quod silericus minor agit coram seculari iudice dabitur curator ad litem per ipsum secularem. Ratio suadet: quia bonaclerici sunt de iurisdictione secularis iudicis. viii. distinctione que iure

¶ Hinc est quod clerici tenentur ad onera et tributa realia id est que rebus imponuntur l. fina. de exact. tribu. lib. v. C. l. iii. C. de episco. et cler. no. in. c. primo de censib. et in. c. non minus. supra de immuni. eccle. vnde secundum innocen. in. c. po. stulasti. supra de foro compet. laici possunt per suum statutum. imponere tributa vel aliquod onus reale bonis clericorum sicut bonis cuiuscunque non subditi: dummodo bona sint in iurisdictione imponentium / quod sequitur et refert Bar. in l. rescripto. §. fina. ff. de numere. et hono. istud comprobatur quia bona immobilia non insequuntur conditionem per sone: secus in mobilibus l. prima. C. de impo. lucra. descriparti. lib. x. ad idem: quia si conuentus habeat bona in aliqua ciuitate vnde non sit oriundus / nec domicilium habeat quod ille iudex mittit in possessionem illarum rerum in cuius sunt iurisdictione: no. in l. cum vnus. §. penul. ff. de bo. aucto. iud. possid. licet persona non sit de iurisdictione illius l. a diuo pio circa principium. ff de re iudica¬

¶ Item si in alienatione illarum rerum / necessarium est decretum: recurrendum est ad iudicem illius loci vbi sunt ifra si predium. C. de pred. minor

¶ Et si intento nostro obiiciatur / quod curator datur secundario persone / ergo non potest dari clerico per secularem. ne per indirectum flat / quod per directum fieri non potest l. qui decedens. ff. de administr. tuto. ad hoc dic / cum secularis habeat iurisdictionem in bonis / et sic in principali simliter in persona i est in accessorio. arg. l. prime. ff. de aucto. et c.¬ sen. tuto. et ibi glo. vbi permittitur in consequentiam: quod alias non permiteretur principaliter:

¶ Intentum nostrum alio medio possumus firmarequia curatoris datio est voluntarie iurisditionis: et ideo potest expediri coram illo qui non habet iurisdictionem in per sonam l. prima. C. de emancipa. libero. et ff. de offi. proconsul. l. prima et secunda. hinc est quod imperator potest legitimare in terris ecclesie quo ad temporalia: scilicet hereditates et papa in terris imperii quo ad ordines quia cum legitimatio sit de iurisditione voluntaria potest in alieno territorio expediri. Doct. in cap. per venerabilem. supra. qui fil. sint legitimi¬

¶ Uel probabiliter dici potest quod si detur clerico curator e seculari: habebit bonorum administrationem: dunta xat que sine sua auctoritate vel consensu non poterunt alienari sed circa personam non: sed si ab ecclesiastico detur tunc econtra: quia in bonis non habebit administrationem / sed circa personam. Et ideo bonum est quod detur curator per vtrum que iudicem: et sic dicetur competere ordinariis vt hic dicit Ioan. mo. Sic debet intelligi dictum Petri de ancha. com. xxxiiii. col. ii. in hac causa vbi dicit quod autoritas tutoris iudicis secularis quo ad spiritualia non potest aliquid operari: quia verum in ipsis spiritualibus / secus in temporalibus et mere prophanis: vt est possessorium iudicium in causis beneficialibus

¶ Pro comprobatione premissorum habeo que citat Alex. con. silio xliiii. nu. xiiii. videretur / vol. quinto ibi / nam videmus. quod iudex sub cuius iurisdictioue bona adulti sita sunt / potest dare curatorem adulto: etiam sibi non subdito vt est tex. in l. prima in versi. vbi eorum sunt facultates. C. vbi tuto. vel. curato. pet. referendo illud verbum ad curatores tantum: ita ibi declarat Bal. et etiam Bar. in l. pupillo. de tuto. et cirat. datis ab his / qui ad hoc alleg. l. iurisperitos. §. cum oriundus. ff. de excusa. tutor. bene facit l. ii. C. eo. tit. Et ratio secundum eos quia curator non datur persone: sed datur principaliter rebus. l. in copulandis. C. de nup. vnde quia dispositio sua fit super rebus / et res sue iurisdictioni subiecte sunt: valet talis datio curatoris quo ad bona ibi sitat nec attenditur quod persona non sit subiecta: in tutore vero contrarium est: quia siue bona supposita sint iurisditionis iudicis siue non: ita demum valet datio tutoris / si pupillus sit iurisdictionis iudicis dantis tutorem subiectus l. prima. in fine. ff. de tuto. et cura. dat. ab his / et d. l. pupillo secundum verum intellectum et l. propter litem. §. licet de excusa. tutor. plene notant doc. in. d. l. prima. C. vbi tutor. et l. si curatores perillum tex. C. de excusa. tuto.

¶ Et ratio secundum eos quia tutor datur persone principaliter l. quia persone. ff. de testa. tutel. et institu. qui dar. tuto. §. recte. Ita ergo dispositio que fit in personam / ad hoc vt valeat etiam quo ad bona subiecta iurisdictioni disponem tis / requiritur quod persona sit subiecta disponenti

¶ Et attende ad duos effecus quos operatur datio cura toris: primus est quia per eam intelligitur interdicta administratio ipsi indulto: et consequenter intelliguntur interdicti contractus sicut et prodigo / notat Iason consilio lxxxix. col. ii. vol. iii

¶ Secundus effectus est quia licet alias habeamus quod illa. incumbit onus probandi / qui se fundat in etate l. cum te. C. de proba. tamen fallit in eo qui pro se adducit decretum. iudicis / per quod apparet tali datum esse curatorem vt mi¬ nori. Not Angel. et Bal. in d. l. cum te / quod placet Alexan. consilio. lxxxvi. nu. x. viso processu satis volu. primo: vbi dicit id non procedere inter alios cum quibus non est dat. ipse curator: per regulam res inter alios etc. quia alii non dicuntur legitimi contradictores

¶ Ex hoc resultat cautela / quod vt facilime et literatorie possis te probare minorem / facias vt in minoris cause discussione tibi pronideatur de curatore tanquam minori: quia id facit fidem promptam in alio iudicio: vt dicaris minor / nec incumbit tibi probatio iuxta regulam. d. l. cum te / sed aduersario quod nota perpetud

¶ Comprobo et vlterius premissa. Quia ex datione tu toris presumitur pupillus. Saly. in. d. l. cum te colum. finain verfic. exemplum pone. Pater enim prouidendo illis ditutoribus reputauit illos pupillos: ergo pro pupillis haberi debent. argu. eius quod notat Bal. in. §. item furioi. institu. quibus non est permiss. face. testa. vbi inquit / quo d probatur mentecaptus / vel furiosus / ille quem pater reputauit furiosum / vel mentecaptum / sequitur id referendo Decius con. cccccxxvi. nu. v. et seq. in casu occurrenti

¶ Uide in argu. premissorum a Ioan. de Imola adducta in consilio. xxiii. in casu premisso est ante omnia / et Neapoli. ta. decisio. cclvi. mater vidua.

¶ Postremo adde vnum notandum quod tutela nulla dicitur ex quo tutor expresse non promisit defensionem pupilli sine mora suscipere et vtilia facere / et inutilia pretermittere iuxta l. fina. §. omnem. vbi Bart. et ang. C. de admi. tutor. Barto. in l. pretor in prin: vbi Rapha. Cuma. et Roma. ff. de no. ope. nuncia. Barto. in leg. legitimos. ff. de legiti. tutor. vbi dicit. quod per hoc iam vidit multas tute las cassari / eo quia in instrumento tutele premissa verba non erant desc ripta quod placet Iaso. consilio. iiii. in fne volumi. iii. vbi id latius comprobat: et consilio. xcvii. col. pe volumine quarto

¶ Et dic aliud postremum fore quod tutoribus de iure nullum salarium debetur prout nec expense et alimenta: vt comprobat idem Iason in consilio. xiiii. volumi. tertio. Probus.

¶ Contra patrem. Quando patris consensus debet necessario interuenire in iudicio in quo filius occupat partem iudicii: et an sufficiat in quacumque iudicii parte vide Domi. Neapoli. decisio. clxxx. filiusfamilias. Probus.