Titulus 3

Itisanco testatione. Que est de substantia iudicii. Bar. in l. prolatum. C. de sentem. Et ideo omissa litiscontestatione / processus est nullus Dec. consil. cccii. numeri. vii. Et pro tenui / tex. est prohoc rotundus in. cap. vnico. supra hoc titu. vbi papa pronunciauit processum irritum propter: deffectum litisanco testationis / tenet glo. in verb. oportebit in. c. ii. infra. isto tit. quancommuniter ibi Doct. sequuntur firmat Alex. in consi. ii. nume. ix. vol. iii. Dec. consi. 483 pro resolutione: et Maria. Sozi. consi. xcvi. col. prima viso processu: vbi idem subdit de libello vt datio illius sit necessaria prout et litiscontestatio que ad validitatem processus regulariter potest nec tacite / nec expresse omitti glo. in. c. i. supra de libel. oblatio. quam conmuniter sequuntur Docto. ibi secundum Panor. Barba. et Fely. ad idem glo. in verb. necessario in cle. sepe de verb signifi. vbi Car. vers. xv. quero. et Io. de Imol. col. vi. pos. Stepha. et Paul. de leaza. ad idem glo. c. de causis. supra de obifi. delega. in ver. partium in fine glo. in. c. fina. de re iudica. hoc lib. glo. in ver. petitiones in. c. quoniam. supra de proba. tam git glo. in. c. inter dilectos. supra de fide instrumen. et glo. in. cap. prout. supra de dolo et contuma. Docto. in auten. offeratur. C. isto titu. tangit late rofred. in rub. in quib. caus. offera. libel. vbi multas fallentias ponit ad regulam hanc / et tandem concludit hanc oblationem partium consensu / siue consuetidine remitti posse / et sic non peccant multum quedam pruincie / in quibus libelli non dantur: quod non dicas veriin magnis et arduis causis: secus in paruis: et leuibus causis in quibus secundum communem debet scribi apud acta paucis verbis / et hoc per viam poste (vt verbis Docto. vtar. vt iuxta petitionis formam formari possit sententia l. vt furdus. ff. commu. diuid. et. c. licet hely. de symo. Io. mo. in. c. i. nu. primo 1nfra de reb. eccle. non alienan¬

¶ Et quia alias iudex non posset impartiri offic ium suum ad priuatam vtilitatem parte nihil petente. l. iiii. §. hoc autem iudicium et ibi per Bar. et Doct. ff de dam. infecto in. c. ad nostram el. ii. supra de iureiur. nisi alias instantia periret. Bar. in l. seius et Augerius. ff. ad leg. falci. et Docto. in. c. i. supra de iudic. et in. d. § hoc autem tradit idem Sozi. d. consi. xcvi. col. v. versic. secundo quia fuerunt.

¶ Et ideo communiter concludi solet / quod in iudiciis quantuncunque summariis exigitur aliqua petitio simplex per viam poste / quod tenent Iacob. Butri. et alii in d. autem. offeratur Bal. in l. ab executione. C. quo. appel. non recipian. quod licet dicatur in commissione simpliciter procedatur / et sine querela / vel per simplicem querelam: debet in telligi sine libello in scriptis / non tamen includit quod quis in actis non faciat scribi petitionem verbotenus. Bal. in l. i. i cunt ipse Bal. et Saly. C. de accusatio¬

¶ Et sic infero quod si ratione omissionis libelli et litisco testaprocessus sit nullus / ita et omnis actus iudiciarius / et sic sententia iuxta no. in l. prolatam. C. de senten. et in d. c. quoniam. supra de probatio. et in. c. quoniam frequenter. supra. isto tit. Facit vulga. re apud nos. Quod nullum est / aliquem effectum producere non potest. l. iiii. §. condemnatum. ff de re iudi. cum ibi. plene no. per doc. et in l. non putauit. §. non quamuis. ff. de boposse. contra tabul.

¶ De multiplici nullitate vide Petr. de Ancha. con. ccvii. col. penul. in. q. supra dicta

¶ Et quo ad primum intentum de litiscontestatione vide Alex. con. lxxvi. vol. vii. vbi vnum dicit quod per exceptionis declaratorie oppositionem / non inducitur litiscontestatio vt not. glo. et doc. in l. i. C. isto tit. Et licet in eadem scriptura exceptionum reus conditionaliter opponat et alleget exconprtiones peremptorias: tamen conditionalis responsio non inducit litiscontestationem: vt singulariter no. Bal. in l. siquidem in viti. col. C. de exceptio. vbi ad hoc subtiliter ponserat glo. ibi

¶ Adde etiam eundem Alexan. in con. lxxxii. col. prima vito processu / vol. iii. vbi dicit post Antho. de Butr. in. c. ex hidita. ii. col. supra de iudic. quod sententia lata de procedendo contra iuris ordinem / non iustificat processum contra iuris ordinem habitum.

¶ Ex quo infertur quod si iudex in lite ordinaria procedat sententialiter esse procedendum lite non contestata / vel pronum riat litem esse contestatam vbi non est: ex tali pronunciatise processus non validabitur / ratio est: quia vt prediximus. itiscontestatio est de substantialibus iudicii / que non post unt tolli per iudicem / aut consensu partium no. in. d. auctem ifferatur. C. hoc titu. l. i. ff de fer. ibi neque cum praetoris factum uri derogare / et ratio rationis: quia talis sententia dicitur continere expressum iuris errorem / ideo nulla. l. ii. C. quando prouo. non est necesse. c. primo. supra de re iudi¬

¶ Idem si continet expressum errorem statuti inserti in volumine statutorum. Bal. in. d. l. ii. et Panor. in d. c. primo et est de mente Bar. in l. cum prolatis. C. de re iudia intellige vt contestatio sit de substantia iudicii verum esse super deductis in petitione et libello: secus super deductis per viam exceptionis / quia in eo non requiritur litiscontestationo. Panor. post glo. et Doct. in. c. prudentiam in. § sexta. nu. vii. supra de offi. delega. vbi dicit hanc fore communem que sib placet / ea ratione et litisancotestatio fit per petitionem iure propositam: et responsionem ad eam sequutam: vt in. c. vnico. supra. isto titu. Sed ille qui excipit nihil petit. c. ii. supra de ordi. cogni. cui adstipulatur idem Alex. in d. consil. lxxxii. col. iii. vbi subdit / quod quando nullitas sententie deducitur per viam exceptionis: non requiritur litiscontestatio per no. per specula. in titu. de libel. conceptio. §. nunc dicendum ad finem.

¶ Et vnum est quod si feratur sententia difinitiua super inepto libello / est ipso iure nulla: glo. sing. insti. de oblig. §. primo secundum Bald. qui ita dicit. in l. actori. C. de reb. credi. pro quo tex. in. c. cum dilecti. supra de emp. et venquod placet Alex. consilio. cxxxvii. nu. iii. in causa volu. ii. Ias. in. §. omnium inst. de actio. Probus.

Item. Sozi. consilio. ccxliii. col. vi. versic. respon. detur etiam alio modo considerata in proposito dicit quod verbum lis seu questio quando profertur a lege / intelligitur post litem contestate l. iii. et ibi nota. C. fini. regum. Bar. in l. amplius nopeti. C. rem ratam haberi. Probus

¶ Distingo. Pro intento Io. mo. Petr. De Ancha. consilio ccclxxii. col. i. pro declaratione istorum ponit regulam quod quotiescumque opponitur ad processum aliqua exceptio oriens ex tali facto: quod ex eo iterum potest opponi exceptio vtperemptoria ad merita cause / tunc nisi opponens se offeraeam incontinenti probaturum / videlicet in modicum tempus arbitratum / et eam infra illud clare probet: et liquide / itaquod nulla sit probabilis dubitatio in iure vel in facto iudex debet pronunciare esse procedendum ad vlteriora: vt l. niet postea. ff de iureiur. et subdit ibi idem Petrus col. ii. quod vbicunque tales exceptiones opposite ad processum in vim dilatorie repelluntur per iudicem tacite vel expresse / let ipse nullam reseruationem fecerit: sed simpliciter pronunciaurit procedendum esse ad vlteriora / non obstantibus dictis exceptionibus oppositis: tamen non preiudicatur opponemti quominus easdem exceptiones possit opponere vt peremptorias cause / imo etiam si testes producti / iurati / et exeminati ante litiscontestationem ad instantiam opponentis non probauerint dictas exceptiones: iterum circa merita cause (oppositis illis exceptionibus vt peremptoriis: poterunt iidem testes et alii ab eodem produci et ad eius petitionem examinabuntur et publicabuntur. Quia productio et publicatio attestationum facta in iudicio summario non nocet plenario. c. veniens el. ii. supra de testib. et in. c. solite. supra a restitu. spolia l. si iudex. ff. de his qui sunt sui vel alie iur. et .l. si quis a liberis. § si vel parens. ff. de liber. agnoscen¬

¶ Et per hec videtur frustratorius modus nostre tempestatis iudicum qui reseruant actiones et exceptiones partibus: quia videntur reseruate a iure communi / dic tamen quod hoc faciunt ad cautelam licet non sit necesse / facit texin. c. querelam. supra de elec. et. c. icum olim. supra de causa possessio. et proprie. facit etiam regula iuris / non mutat substantiam rerum non necessaria verborum multiplicatio ina ped culis. §. Labeo. ff. de auro et arg. lega. no. idem Petrus con. ccclvi. col. ii. quia presupponitur.

¶ Quando autem dicatur in promptu et incontinenti probari dico quod quando excipiens dicit se non fuisse citatum veillum qui egit non fuisse procuratorem / vel aliud simile quia appareat ex inspectione actorum no. do. Bertrandi in. iii. parte consi. cxxvii. nu. lii. non puto quod in vim

¶ Et quando proponitur exceptio contra sententie executionem an debeat probari incontinenti / vide per Alex. in consi. lxi. col. fi na. Et si puto. vol. iii

¶ Habeo et aliud simile in proposito quod idem Alex. in conlxxiii. in fine videtur / eo. vol. iii. citat: quod quando diximus quod sententia lata sub conditione tenet / nisi per appellationem rescindatur l. prima §. biduum. ff. quando appel. sit / illud verum est in conditione extrinseca vt si nauis ex asia venerit secus in conditione intrinseca quia illam oportet votrificari post sententiam incontinenti / alias non tenet. glo. in l. cum iudex. C. de senten. et interlo. Io. de imola. in l. qua rome. §. augerius. ff. de ver. obliga. ratio quia tunc sententis dicitur incerta / et propter incertitudinem vitiatur l. fi. C. de senten. que sine cer. quanti. profer. ad idem Paul. de castro. in l. c. tinuus in princ. ff. de ver. obliga. vbi dicit quod sententia potest ferri sub conditione intrinseca dummodo incontinenti impleatur.

¶ Pone licet iudex ipse iudicauerit hoc modo / condemno te ad dandum. x. titio si titius probabit / an valeat / dicit serde facto respondisse quod non: quia ista conditio non potest in pleri incontinenti lata sententia / cum incontinenti dicatum antequam diuertatur ad actus extraneos. d. l. continuus in princ. Sed productio testium et instrumen torum / non potest fieri incontinenti antequam diuertatur ad extraneos actus sercus in conditione si iuraueris / ita dicit tenere Bar. in. d. l. cum iudex / et Bal. ibi et in addi. ad specul. in tit. de sentem. prola. in. vii. col. versic. an valeat hec sententia condemno te si acdtor iurauerit. Probus

¶ Incontinenti. Adde idem esse dicere incontinenti / quod in actu se simul tenenti: sicut alias dicitur de continentia causu l. nulli. C. de iudic. l. prima in fine. ff. de solutio. Maria. Sozi. consi. lxvi. col. ix. frustra.

¶ Uide que dico in sequen. in verb. prescriptionem. Et qui dicatur incontinenti factum vide per hiero. de tortis in suo consi. col. ix. quod reperies post consi. Antho. de Butri. et que dicit Alex. in con. xciiii. clarissime. vol. iiii. Probus

¶ Deducatur. Adde quod omnis exceptio que impedit litis ingressum / impedit compromissum. Bal. in l. penul. ff de his qui sunt sui vel alie. iur. Bal. Saly. Ang. et moder. in l. fratris. §. de transactio. tradit Sozi. con. cciii. col. iiii. ver. circa secundam difficultatem capiendo primum vide Alex. con. silio. lxii. in causa et lite vertente inter christoforum. vers. iii quod statutum vol. vii. vbi dicit pus Bal. in l. postquam liti. C. de pac. quod etiam si opponatur exceptio peremptoria / quae alias non consueuit impedire litis ingressum / tandem si de dicta excep. tione peremptoria constet per narrationem actoris / semper talis exceptio impedit litis ingressum Allegat l. cum precum. C. de liber. causa quia seipsum excludit agens l. si procuratorio. § si alius. ff. quando appel. sit. Probus

¶ Prescriptionem. Hic deducam vtrum exceptio prescrip. tionis impediat litis ingressum. Et quia hic Io. mo. non in sistit: ideo pro huius. q. decisione breviter dico / quod impedit: tex. videtur formalis in l. fi. ff. pro suo / ibi vt aliquis litium finis esset: vbi Bar. adducit pro hoc l. omnes. C. de praescri. xxx. anno. vbi prohibetur moueri lis in tuto. praescrip. et ibi no. Balet Saly. tenet Alex. de imola con. ccxiii. viso et opportune discusso processu / col. i. in ii. volu. hanc conclusionem firmat Prepo. Alex. in. c. si quis per triginta circa finem prime col. et in princ. ii. col. in titu. si de feudo fuer. contro. dicens quod est exceptio litis finite: et quod potest opponi tam ad processum quam ad merita / vltra praepositio. et Feli. in loco statim allegando adde tex. fomalem. in l. sicut in fine ibinulli litem mouendi vlterius facu. tatem patere censemus quem ibi Bal. no. col. ii. dicens casum esse rotundum. C. de praescriptio. xxx. anno. qui expresse tollit facultatem mouendi litem completa praescriptione etiam si legis ignorantia excusare tentauerit no. late Bal. in l. fi. in. xiii. oi po. C. de edict. diui. adri. tollen. vbi inter alia dicit / quod si lex prohibet et amnullat talis exceptio impedit litis ingressum: et perpulchre idem Bal. in repet. l. ii. circa. xx. col. ff. de iureiuiDeclarans ad extensum / quando possit opponi praescriptio statuta ria / et ponderat diuersa verba statutorum vt si dicat non audia tur ista impedit litis ingressum. Secus si dicat non possi exigere / vel similia verba que impediunt a sententia obtinenda: vt ibi latius per cum: vide Calca. consi. lxxiiii. nu. iiii et Decium con. cclxxxii. col. iii. versi. Sed supradictis / viso processu: vbi intentum comprobat / pro quo adde Maria. Sozi. co. si. xxxviii. col. penul. pro decisione / et ibi vide exceptiones alias litis ingressum impedientes.

¶ Hanc conclusionem etiam firmat Fely. in rub. de praescrip. supra col. iiii. versi. fallit / vbi videtur eam limitare duobus modis primo vt procedat quando exceptio praescriptionis opponitur. ad impendiendum processum. Secus si ad merita cause opeponatur iuxta no. per Bar. in l. cum querebatur ff. iudica. sol. et per Doct. in l. nam. et postea in princ. ff. de. iureiuram. et per Docto. hic

¶ Secundo limitat: dummodo sit liquida ex solo lapsu tempo. ris vel stati liquidabilis secundum Bal. in l. si is quem. C. ne de stadefuncto. et per illum tex. sentit Bar. in d. l. fina. ff. pro socio Pro his adduco notata per Bal. et Sali. in l. neque. C. de conpensa. Quod paria sunt quod aliquid sit liquidum / vel possit cito vel de facililiquidari / per l. fi. C. de compensatio. referiAlex. de imola con. ci. super quo quesito. vol. iiii. Dehac probatione incontinenti adducta: vide tu Bar. et alios in l. iui. §. condemnatum. ff de re iudic. Archid. in. c. vt circa. supra de electio. vbi dicit quod omnis exceptio peremptoria / etiam non nontoria impeditlitis ingressum si opponens offerat se incontinenti probaturum. l. iii. §. ibidem. ff. ad exhiben. quod dictum dicit sing. Panor. in. c. super literis. nu. viii. supra de rescrip. illud tamen (licetverum) a multis morde tur pro vt ibi dicitvide O dra. consi. cvi. quod incipit quod littera executoria in fine: vbi dicit in proposito. Quod quando probationes fiunt in promptu et offerum non videtur esse iudicatum imo negari potest esse iudicatum. a quod l. post iudicatum cum ibi no. per glo. super ver. subesse possit. ff. de transactio. vide etiam Roma. co. ccxliiii. in fine pro eui. dentia dicendorum / quod verificatur per id tritum in iurhodie constat hodie agatur / dicit text. in l. si is a quo in princ. ff. vt in possessio. leg. vbi tex. sin. pro intento nostro vbi itapunctualiter summat Bar. quod exceptio requirens altiorem indaginem / et que alias opponi non potest / tunc licite opponitur cum offert se opponens eandem incontinenti probaturum: et ib. glo. idem dic si in breui tempore: cum idem videatur incontinem ti / et breui tempore testatur glo. ii. in. c. praeterea de eta. et qual. ta. ordinam. vide Areti. con. xcix. quod exorditur / clarissimen doctor / et eundem Alex. con. clxvi. in fi viso puncto / volu. ii. vbi dicit / quando intelligatur potuisse de facili: vel cito liquidaricommittitur iudicantis arbitrio. Cy. in l. fi. in. iiii. q. C. de conpensa. cum aliis ibi per eum adductis / Themati adde Nea poli. deci. lii. in causa illorum de vespulis. Probus

¶ Iste exceptiones. Aliam secundum Maria. Sozi. consi. 38 col. viii. pro decisione adde videlicet quod notoria iniusticia litis impedit ingressum / et compromissum quod comprobat late / subdens vnum quod notorie calumniose agentem / non solipotest pars ab ingressu litis repellere: sed etiam potest iudex parte non petente: facit quod dico in capitu. Romane in ver. rem iudicatam de appella.

¶ Item adest notandum. in proposito quod quando periculum aliter reparari non potest: exceptio admittitur vbi alias non admitteretur: istud late firmat Alex. in con. xvii. numero. iiii. requisitus / volumine. iiii. Probus

¶ De iudicato. Uide Alexan. in consilio. xciiii. in princi. in causa / vol. ii. vbi ponit exceptionem a regula tex. nostri: videlicet quando rescripto prncipis mandatur cum clausula non obstante tali sententia trausacta in rem iudicatam l. ff. na. et ibino. C. senten. rescindi non sposse et l. causas cum ibi no. C. de transactio. idem Alex. in con. sequen. Probus.

¶ Nil amplius. Uerum dic directe: secus indirecte / quia safiat denunciatio de periurio: et reperiatur pelerasse / tunc retractabitur et contra eum fiet condemnatio propter penitentiam agendam quia non dimittitur peccatum nisi restituatur ablatum: pro quo vide glo. in. c. nouit in ver. iudica. re. supra de iudic. et Panor. in. c. ea. supra de senten. excommunica. et sic habes casum in quo admittitur indirectum et non directum / contra regulam quam citaui in. c. nemo in versicu. Si enim fateamur. supra de elec. quod id quod directe fieri non potest: per indirectum non admitti.

¶ Et pro intento nostro habeo quod not. Iannes And. et docto. in. c. cum nobis. supra de proscriptio. Quod possunt fie ri instrumenta solutionis mercedis et pensionum / ex quibus probatur perceptio fructuum / et sic possessio / vnde concluditur quod directe non probatur possessio: sed probatur actus possidendi / ex quibus indirecte possessio probatur que resultat ex illis actibus: tradit etlatius Sozi. con. ccv. difficultas

¶ Et pro his que in princi. apostille dicimus: vide que late tradit idem Sozi. consilio. ccxix. circa primam / vbi late discutit quando iudex possit impartiri officium suum ad priuatam vtilitatem. Probus

¶ Et ipsam finiuit. Et sic dicuntur eorum propositione questiones preiudiciales de quibus per Do. consi. lxvi. prodeclaratione. Probus

¶ Ante litem contestatam. Adde ante quam litem / exceptio inadmissibilitatis debet opponi / postea vero non: et sic non potest opponi in causa appellationis per regulam quod si ex ceptio quae debet opponi ante litem contestatam / et non est opposita in causa principali non potest amplius opponi in causa appellationis tex. sing. qui non est alibi in l. ita demum et ibi. scrib. C. de procura. no Alex. con. lxxxiii. in causa appellationis: col. i. vol. vi. Idem dicit Alex. de petitione cautionis. vt debeat peti ante litisancto testationem non post: con. 176. in fi visis narratis. vol. vii. quod potest intelligi si potui. petere et proponere alias secus: debuit tamen hoc in casu impedimenti / publice protestari quod per eum non stabat quominus. id fadebat. c. si iustus supra de appella l. ii. C. de his qui per met. iudic. non appel. late. per eundem Alex. con. cxiiii. nu. iiii. visa scripturarum. volu. v. Probus

¶ Reo confitente. Quod potest tripliciter fieri / ore rei eni dentia / et contumacia / no. Neapoli. decisio. cxci. in fine abbas. Probus

¶ Non. fit litiscontestatio. Adde quod etiam per positiones sed responsiones ad eas factas non inducitur litisancto testatio. c. dudum el. ii. supra de elect. firmat Dec. consil. cccii. nu. vi. et pro tenui / non fit etiam per confessionem factam ante libelliio lationem no. Panor. in. c. prudentiam. § sexta. nu. vii. de offic. deleg. alleg. glo. in dict. ca. dudum. et in l. prima. C. de confessis. Probus.