Quaestio 1

¶ Quantum ad primum est sciendum. quod generatio quedam est actiua. quedam passiua. et similiter quedam spiratio est actiua. quedam passiua. generat tio actiua dicitur de patre / et generatio passiua dicitur de filio: de patre dicitur generare: de filio vero generari. Item spiratio actiua dicitur de patre et filio. et spiratio passiua in dicitur de spiritu sancto¬

¶ Secundo notandum quod licet eadem res sit filius et verbum tamen alia ratione dicitur filius et alia ratione dicitur verbum. sicut etiam aliud est generare et aliud dicere. Nam generare est actus suppositi diuiniinquantum absolute est suppositum nature commnicabilis. dicere vero est actus eiusdem suppositi inquantum est suppositum nature intellectualis.

¶ Tertio notandum quod dicere ad intra in diuinis / potest accipi dupliciter: vno modo pro nosse. et sic est conne tribus personis. Alio modo vt sit idem quod intellectualiter producere: sic quod principaliter antecedenter notet productionem et ex consequenti intellectionem et hoc modo dicere: conuenit soli patri. scilicet intellectuali ter ad intra producere

¶ Quarto notandum quod aliud est dicere verbo et aliud est dicere verbum / nam primum conuenit tribus personis diuinis et cuilibet earum. sicut patet in productionibus ad extra. quia sicut quelibet dicit ad extra sic fi sicut ergo insepabiliter operantur sic etiam vnico verbo dicunt. sed dicere verbum soli patri conuenit vt arparebit. Ex quo sequitur quod non omne intelligere / est dicere ad intra: quamquam econuerso sumendo ly dicere pro producere

¶ Quinto notandum quod licet in diuinis sint tres persone: non tamen sunt ibi nisi duo modi producendim vnus per intellectum alius per voluntatem. Per modum intellectus producitur filius per generationem / per medum voluntatis producitur spiritus sanctus per spira tionem.

¶ Sexto notandum quod verbum potest sic descrihUerbum est terminus actionis intellectualis / emanans ab intelligente secundum actum in ipso intelligente manens Alterius declaratiuum. hec descriptio conuenit tam increato quam creato verbo. In ipsa ponuntur quinque particule vel conditiones per quas excluduntur omnia animalia / quibus (licet aliquo modo) non tamen eis conuenit perfecta ratio verbi. Dico autem primo quod verbum est terminus ad excludendum rationem verbi abobiecto intellectuali quod quidem potius est formale prim cipium intellectualis operationis quam terminus eius Secundo dico operationis intellectualis ad differentiam volitionis seu amoris / qui est terminus actionis voluntarie. Tertio dicitur emanans aut procedens inesseinab intelligente secundum actum / ad tollendum rationem verbi a simplici intelligentia quae potius emanat ab intelligente secundum habitum quam secundum actum. Quarto dimanens in ipso intelligente ad differentiam verbi vocalis / quod corporaliter extra mittitur et est signum subordinatum ad significandum verbo mentali quod nullius est lingue. de quo dicit augustinus quod sint quedam est tantum in mente manent. etc. Quinto et vltimo dicitur quod est declaratiuum alterius. ad differentiam cuiuscumque conceptus vel noticie quae non sit alterius declaratiua. Ex istis infero duodecim propositiones.

¶ Prima nullus obiecti simplex apprehensio est verbum respectu eiusdem obiecti. Probatur quia ver bum. est noticia declaratiua quantitatis obiecti et per consequens complexa noticia ergo nulla simplex apprehensio est verbum.

¶ Et preterea verbum est semper ab intelligente secundum actum. noticia vero simplex emanat ab intelligente secundum habitum. ergo nullius obiecti simplex apprehensio est verbum. respectu eiusdem obiecti. quod erat probandum.

¶ Secunda propositio. Necesse est prius obiectum quodlibet simpliciter apprehendi quam verbum aliquod formetur de eodem.

¶ Patet ista quia secundum beatum augustinum. 15 de trinitate capitulo nono verbum est not cia de noticia id est noticia complexa de noticia simpliciPatet etiam quod res prius cognoscitur incomplexe que conplexe. Iste due sunt vere de verbo nostro etc.

¶ Tertia prius est primam personam diuinam simpliciter apprehendere essentiam diuinam: quam aliqua alia persona diuina.

¶ Probatur quia quelibet noticia inest cuilibet alteri persone divine. a. prima persona sicut et esse ergo sicut esse cuiustlibet alterius persone est. a. prima persona: sic etiam et noticia

¶ Quarta propositio. prius est memoriam paternam esse actuatam specie deitatis quam memoriam cuiuslibet alterius persone divine. ista patet ex immediata.

¶ Quinta. primus actus memorie paterne: actuate specie deitatis: est simplex intelligentia eiusdem. ist sequitur ex secunda propositione premissa.

¶ Sexta. actus intellectiuus quo adequate ex primitur essentia dei prius conuenit persone paterne qua alteri persone. que patet ex tertia propositione

¶ Septima. talis actus intellectus est productiuus cuiuscumque quantecumque sapientie / et per consequens cuiuscunque et quanticumque verbi producibilis in diuinis. Proba tur quia si non sequitur quod tale verbum non esset declaratio quidditatis essentie divine perfecte adequate

¶ Octaua. nullo actu intellectus alicuius alterius persone diuine est producibile diuinum verbum. Probatur quia da oppositum tunc per actum intellectiuum paternum non esset productiuum quodcumque et quantumque verbum producibile in diuinis. cuius oppositum est dictum

¶ Nona. tantum nosse paternum quod est dicere se prima noticia complexa / est verbalis suppositi pro ductiuum. Probatur quia si non sequeretur quod possibilia essent plura verba in diuinis quod est hereticum.

¶ Decima propositio: quantumlibet quelibet alia persona diuina a patre / dicat se vel aliam / non plus ex hoc actu intellectus producit verbum quam producat sapientiam essentialem vel personalem in diuinis

¶ Undecima propositio. licet pater intelligat sevel dicat se non tamen sequitur quod producat se. Patet ista propositio de se. quia est impossibile. etc.

¶ Quodecima ad generationem verbi in patre prerequiritur actualis noticia de sua essentia. Patet ista propodio per secundam propositionem superius positam. Ex istis proponibus sequuntur quatuor correlaria

¶ Primum. in patre noticia essentialis presupponitur personali. patet per immediatam propositionem.

¶ Secundum quod per prius est quamlibet creaturam esse cognitam a pa¬ tre in diuina essentia: quam filium vel spiritum sanctum originari ab eodem. quod sic intelligo quia de plenitudine fecunditas menorie paterne verbum gignitur / ergo talis fecunditas praecedit. Tertium. quod non omnis relucentia alicuius obiecti in in telligentia prius latentis in memoria est verbum eiusdem

¶ Probatur ex immediato sic. per prius est creaturam relucere in intelligentia patris quam verbum originari: et tamen non prius habetur verbum de creatura a patre quam verbum originetur ergo non ominis relucentia est verbum quod fuit probandum

¶ Quartum correlarium. ex dictis habetur differen tia verbi diuini. a verbo nostro. quae est quituplex. Prima qui verbum nostrum non semper gignitur de scientia sed aliquando de ignorantia: quia ignoramus / et scimus nos igonorare non sic autem verbum diuinum dicente augustino. 13 de tri capitulo. 1. numquid verbum nostrum de sola scientia nostra nascitur: Nonne multa dicimus etiam qua nescimus nec dubitantes ea dicimus: sed vera esse arbitrantes: qua si forte verasunt in ipsis rebus de quibus loquimur non in verbo nostr vera sunt. quia verbum verum non est nisi quod de re qua scitu gignitur. falsum est ergo isto modo verbum nostrum non cimentitur sed cum fallimur. diuinum vero verbum sper gigni tur de scientia dei. et ex quo vere ver tas est: ei falsum ha rere aliquid numquam potest.

¶ Secunda differentia est quia verbum nostrum vel scientia nostra est amasibilis seu corruptibilis et secundum varietatem scientie fit etiam varietas verborum in nobis. Diuina vero scientia penito est inuariabilis et vnica et ideo solum est ibi vnicum possibile verbum.

¶ Tertia differentia quia verbum nostrum aliquando est informe quando cogitamus primo de re / quandoque est formatum. diuinum autm verbum numquam est informe sed sper formatum: dicente augusno libro de trinitate capitulo. 16. quod in diuinis non est cogitatio. sed verbum ne aliquid esse quasi volubile creda tur in deo (et subdit infra) cogitatio quippe nostra pue niens ad id quod scimus / atque inde formata verbum nostrum verum est.

¶ Quarta differentia. quia non de omnibus scitis possumus habere noticiam actualem / vel verbum actuale verbum autem diuinum potest. dicente augustino libro. 5. di trinitate capitulo nono. Non potest simul acies animi omnia que menoria tenet vno aspectu contueri / diuinum vero verbum gignitur ex tota scientia dei

¶ Ex quo sequitur quinta differentia / quod verbum diuinum est vnicum solum possibile. nostrum autem verbum est plurificabile.

¶ Septimo et vltimo notandum pro declaratione terminorum (quia in titulo ponitur istud verbum distinguitur) q ista quattuor se habent secundum ordinem praioris et posteri ris secundum naturam scilicet distinctio. vnio rsolutio. et compositi. Probatur quia omnia vnibilia vel vnita sunt distincta et non econuerso. Item omnia composita sunt resolubilia et non econuerso. Ex quo notabili sequuntur tres propositiones.

¶ Prima quod omnis vnio distinctionem formaliter includit. patet istaquia nichil est sibiipsi vnibile vel vnitum proprie

¶ Secunda quod essentie diuine vnio ad personam vel ecoueso: est impossibilis. seper loquendo stricte. Patet ista quia nula est distinctio essentie ad personam nececonuerso ergo propotio vaTertia ista consequentia non est formalis in a. est distinctio ergo in a est compositio vel aggregatio. patet ex dictis quia licet compositio vel aggregatio inferat foraliter distinctionem: tamen non econuersogrgo. Ex quo posset inferri: quod personarum in essentia pluralitas / debet vocari vdemptitas. Et hec de primo articulo.

Secundus articulus

¶ Quantum ad secundum articulum sit prima conclusio iita. Licet spiratio passiua sit constitutiua persone spi¬ ratio tamen actiua nullius persone est constitutiua. Prima pars patet quia spiritus sictuns constituitur spiratione passiua. Secunda patrs probatur quia nullum communicabile constituit suppositum incommunicabile. sed spiratio actiua est communicabilis quia de facto communicatur filio: ergo spiratio actiua non constituis suppositum incommunicabile. Preterea circunscripta spiratione actiua in diuinis / pater adhuceset constitutus et similiter filius: ergo spiratio actiua non est persone constitutiua Correlarium spiratio passiua est incommunicabilis probatur quia est persone constitutiua. spiratio autm actiua est conmunicabilis. quia est persone productiua non constitutiua.

¶ Secunda conclusio. spiratio actiua non est paternitas nec filiatio: quamuis sit in patre et filio. Prima pars probatur quia nullum communicabile est incommunicabile: sed spira tio actiua est communicabilis et patenitas vel filiatio inconmunicabilis. ergo spiratio actiua non est paternitas nec filiatio. Item filiatio repugnat paternitati / et econuersorspiratio vero actiua neutri repugnat quiymo est invtroque scilicet patre et filio: ergo stat conclusio vera.

¶ Correlarium nomen proprietatis non predicatur de nomine nocionali patet ex conclusione / quia ista est falsa spiratio est paternitas. vel filiatio.

¶ Tertia conclusio spira tio actiua et grantiatio actiua in patre: non sunt idem conuertibiliter et adequate. probatur sic: quod est adequate grninatio actiua / est tantum grantiatio actiua: sed spiratio actiua non est tantum graestenatio actiua: ergo spiratio actiua et grieniatio actiua in patre non si idem conuertibiliter et adequate. Item quorum vnum inuenitur vbi alterum nin inuenitur nsion sunt idem conuertibiliter et adequate. (patet ista ex termins) sed spiratio actiua inuenitur in filio / vbi gniatio actiua non inuenitur. igitur spiratio actiua et generatio actiua non sunt etc.

¶ Correlarium: gratnatio passiua et spiratio actiua filio nion sunt idem conuertibiliter et adequate. patet eadem ratione sicut conclusio praecedens.

¶ Quarta conclusio. Spirati actiua / et grantiatio actiua in patre sunt due relationes: velre lationes distincte. probatur ista (licet in ista communiter concordent doctores) quia ista ad distinctos terminos referuntur. graestiona tio enim actiua refertur ad filium: et spiratio actia ad spiritus sctum. ergo sunt due vel distincte relationes

¶ Preterea non potest per eandem relationem idem producens productionibus alterius rationis / ad ista referri. sublata enim spiratione actiuapater nion refertur ad spiritum sanctum / et remota graeneinatione actiua non refertur ad filium. Sed idem est producens pater productioni pus alterius rationis. quarum vna producit filium scilicet grganiatione actiua: reliqua spiritum sanctum scilicet spiratione actiua. erg

¶ iste erunt relationes distincte.

¶ Correlarium pluralitas relationum nion arguit pluralitatem essentiarum. patet istum quia si sic sequeretur quod in diuinis esset quaternitas essentiari

¶ Quita. spiratio actiua et grniatio passiua in filio si relationes simpliciter distincte. probatur quia ablata spiratione / filius non refertur ad spiritum sanctum generatione passiua per quam refertur ad patrem: gitur iste relationes sunt simplicitur distincte.

¶ Preterea ille relationes sunt distincte que sunt ad distinctos terminos: sed spiratio actiua et generatio passiua sunt huiusmodoi. ergo etc. Maior nota / minor pro batur vt superius est dictum

¶ Correlarium. Generatio passiua: et spiratiopassiua: realiter distinguuntur. patet quia filius non est spiritussanctus nec econtra.

¶ Quantum ad conclusionem responsalem (que est sexta) discordantia est inter doctores. quidam dicunt (sicut narrat durandus libro primo distinctione. 13 quod generare et spirare aliter non distinguntur. sed bene generari et spirari. et de isto secundo non est dubium. sed de primo. Nam partem affirmatiuam tenent doctor solemnis in summa articulo. 6. questione secunda. durandus vbi supra. themas anglicus in determinationibus suis questione quarta Rodondon landulphus et multi alii vtponit dominus alfonsus libro primo distinctione. 13 articul lo secundo. sed partem negatiuam tenent doctores / istius scole: dominus egidius: dominus alphonsus: magister thomas de argentina: et etiam doctot sancto lib. primo distinctione. 2. 7. et paulus de perusio. ibro praemo distinctione nona.

¶ Ideo conformiter doctoribus nostris pono partem negatiuam. videlicet quod eterna grantiatio verbi piratio: in eodem supposito patris vel filii / realiter non distinguntur. Istam conclusionem probo vnica ratione licet plenius probent eam doctores predicti) et arguo sic: in diuinis omnis res per se distincta realiter ab alia / est per se subsistens. Ista propositio patet. quia omnis res quae non estalteri inherens / et per sesubsistens. in diuinis autem: nichil est inherens alteri ergo si grantiatio et spiratio actiua in patre essent plures res realiter distincte: essent due res per se subsistentes / et per consequens duo supposita. quo posito sequitur quod pater sit duo supposita et non tantum vnum quod est erroneum. ymaginantur enim doctores praedicti: quod sicut essentia diuina non est tantum paternitas cum sit filiatio et spiratio passiua que non sunt paternitas) et tamen hoc non obstante non est res distincta ab aliquo istorum: sic etiam suo modo licet spira tio actiua non sit tantum generatio actiua cum sit generatio passiua: non tamen est res distincta a generatione actiua in patre. Principalis ratio ergo (vt dicit dominus alphonsus que videtur mouere eos) est: quia tenendo partem affirmatiuam apparet: quod cogamunponere quatuor res in diuinis: vel quaternitatem. quod repugnat determinationi ecclesie.

¶ Primum correlarium generatio passiua et spitatio acriua non distinguntur realiter in filio patet vt conclusio Secundum correlarium. Ista consequentia non valet. tenendo hanc opinionem. a. et .b. sunt relationes due. ergo sunt due res realiter distincte¬

¶ Tertius articulus.

¶ Quantum ad tertium reaspondeo ad duas rationes factas i oppositum. ad primam nego consequentiam. et ratio est. quia ad hoc spiritussanctus nonsit genitus nec filius spiratus. sus ficit quod generatio actiua: et spiratio actiua non sinti idemiconuertibiliter et adequate / nec probatio valet quia spiratio non est superius ad generationem sicut est productio. Ad secundum nego commutatam propotionem / quia generare sic se habet ad generari: quod vnum istorum conuenit tantum vni persone / et est constitutiuum ipsius. spirare vero sic se non habet ad spirari: cum spirare conueniat duobus et non sit constitutiuum alicuius. et sic est finis questionis.