Quaestio 2

Primus articulus.

QUantum ad primum sit prima propositio ista: omnis distinctio realis est interextrema positiua.

¶ Ista patetsatis quia sicut entis sunt differentie. ita etc.

¶ Secunda. quod nichil est: nulla distinguitur. patet ex precedente.

¶ Tertia. si solum sit vna res nulla erit distinctiopatet quia non erunt extrema.

¶ Quarta. Aliqua conditionalis est dubia. vel duditabilis: cuius quelet pars est impossibilis. Patet de consequentia i pposita quae est vna conditionalis et quaelicet pars impossibilis

¶ Quinta propons. salsi vel impossibilis no impedit puenientiam quastionis suppotio probatur nam si per se impossibile homo n esset irrationalis posset esse conueniens quastio vtrum distingueretur ab asino. et dicta supponfli non sper impedit veritatem proponis Patet per beatum augustinum. 1 de trinitate cap. 6 dicentem si pater non esset innascibilis nichous genuisset filium / certum est autem quod condifio supponita est impossibilis: et tamen propotie est vera.

¶ Confirmatur per richardum. 3 de trini. cap. 16. vbi dicit quod si tantum esset ipsa persona ipsa haberet plenitudinem sapientie: ergo videtur quod suppoti falsi vel impossibilis non impedit vritatem propositionis.

¶ Ex quibus sequitur. Sexta propotio quod quaestio

¶ propomnita non est irrationalis sicut quidam dicunt quod probatur quia licet supponat impossibile tamen. ex isto supposito non sequuntur contradictoria in consequentia simplici. nec infertur formaliter ex ea negatio subiecti. ergo. non est irrationabilis. consequentia nota cum dicte conditiones sufficiant ad hoc vt quaestio sit rationabilis. Pro quo est notandum quod tres conditiones precipue requiruntur ad questionem esse rationabilem Prima quod suppositum questionis in consequentia essentiali et simplici non inferat contradictoria. et ideo propter defectum istius conditionis hec est nconueniens questio. vtrum si tusc is te esse lapidem escias te esse lapidem. quia sequitur tum scis te esse apidem ergo tu es lapis / et sequitur iterum tu es lapis ergo nichil scis. ergo si tu scis te esse lapidem tunichil scis que sunt contradictoria. Et dico notanter in consequentia essentiali et simplici. quia si ex accidentali consequentia / ex suppositio infertur vnum et ex essentiali consequentia / ex supposito infertur aliud non impedit idoneitatem questionis: sicut hic. si homo non sit risibilis nunquam esset homo / hic essentialiter sequitur quod homo sit homo ex supposito. Sed per accidens: siue accidentaliter infertur quod homo non est homo: quia homo non potest esse non risibilis. hec paulus de perusio libro primo distinctione. 41.

¶ Secunda conditio. quod suppositum vel conditio fundetur super aliquo vero. verbi gratia ista si asinus volat asinus habet alas. fundatur super isto vero: esse volans habet alas.

¶ Tertia conditio. quod suppositum non inferat negationem subiecti vt si dicerem si homo non esset rationalis nunquam esset homo. ista conditio esset impossibilis. quia sequitur hoc non est rationale ergo non est homo. Secundo supponit questio spiritum sanctum procedere: a filio: et quia etiam procedit a patre a quo procedit et filius: ideo vt videatur vtrum productio filii in diuinis sit prior productione spiritus sancti: et vtrum aliqua prioritas sit ponenda ibi: praemitto aliquas declarationes: ex quibus inferam pro positiones.

¶ Quantum ad primum sciendum quod quelibet prioritas vel posterioritas presupponit aliquam habentia ordinem inter se secundum prius et postotius ide primo videndum est quid sit ordo. Describo ergo ordinem sic.

¶ Ordo est habitudo aliquorum distinctorum inter se habentium se aliquo modo similiter. et aliquo modo dissimiliter / terminata ad aliquod vnum primum / et si est ordo originis oportet quod istud primum sit originatiuum. Prima pars huius descriptionis patet. quia vbi nulla est habitudo nullus est ordo. et secunda similiter quia eiusdem ad seipsum (vt sic

¶ non est aliquis ordo. oportet ergo ea esse distincta in ter se. Tertia pars videlicet quod in aliquo sint similia et in aliquo dissimilia. Patet nam illa que nullam similitudinem habent. non sunt (vt sic) adinuicem ordinata. quia qua ratione vnum ordinaretur ad aliude eadem ratione formaliter / esset econtra et sic tolleretur ordo / et poneretur confusio. vnde beatus augustinus. 19 de ciuitate ca. ii. ordo est parium d speariumque rerum in sua cuique tribuens loca: optima dipositio. Quarta quod ille ordo terminetur ad aliquod primum / quia sicut habetur secundo methapstisice ablato primo / tolletur omnis ordo. Requiritur vltimo quod illud primum sit originatiuum si debet ibi esse ordo originis.

¶ Ex istis infero quod in diuinis est ordo originis

¶ atet. quia in diuinis est talis habitudo cum omnipus circunstantiis requisitis predictis: sicut potest faciliter declarari. et ipsam declarat michael de massa distinctione. 13. questione prima.

¶ habito quod in diuinis sit ordo originis: videndum est qualiter in ditinis sit prius et posterius. vbi sciendum quod aristoteles. 5. methaphice distinguit: modos prioris et posterioris penes modos ordinis: et ponit septem modos ordinis et per consequens prioris et posterioris. Primus est ordo durationis. secundus ordo localis vel secundum locum. tertius ordo secundum motum causalis. quartus ordo secundum potentiam. Quintus ordo dignitatis. Sextus ordo cognitionis. Septimus ordo secundum naturam. Nam si inter aliqua est ordo durationis inter illa est primus modus prioris et posterioris / qui dicitur secundum tempus / aliter tamen est in preteritis et futuris. quia in preteritis / illud est prius / quod plus distat a nunc siue a presenti. sed in futuris est oppositum. quia illud est prius futurum quod minus distat a nunc. Si autem sit ordo distinctorum secundum locum: sic est secundus modo prioris / et hoc modo ignis est praeor terra/ quia est propinquior primo locanti scilicet celo. Si autem inter aliqua sit ordo secundum motum: sic est terlius modus prioritatis. Et isto modo illud est prius quod primo motori / est propinquius. Si autem inter ali qua sit ordo secundum potentiam. sic quod vnum aliud excedat: sic est quartus modus et sic mouens prius est moto. Si autem sit ordo secundum dignitatem. sic est quintus modus quem aristoteles vocat secundum ordinem / quia in tali priori et posteriori patenter est prdo hoc modo miles est prior seruo secundum dignitatem: quia secundum hunc ordinem est propinquior regi. Si autem sit ordo secundum cognitionem. sic confusa sunt priora / quam distincta: inesse cognitoo patet primo physicorum. et iste est sextus modus. Si autem inter aliqua duo sit ordo secundum naturam sic est. Septimus modus. et isto modo illud est prius uod potest esse sine alio et non econuerso / et a que aliud est dependens in suo esse et non econuerso. et hoc modo vnum est prius duobus. et subiectum prius est accidente. septimo methaphisice.

¶ Preterhos modos a philosopho positos ponitur a theologis prioritas originis: et causalitatis que non est aliud quam aliquid esse ab alio. hoc autem coningit duplicitex aut per modum causalitatis sicut radius causatur a sole: et est effectus eius. et hec carsalitas non reperitur in diuinis. quia sicut nichil est ibi factum ita nichil est ibi faciens. et per consequens sec causalitas proprie dicta.

¶ Secundo modo aliuid est ab alio per modum originis large sumendo originem prout extenditur ad omnem modum quoaliquid procedit ab alio et non stricte prout signifitat idem cum natiuitate. et secundum hanc viam conceditur quod in diuinis est prioritas originis.

¶ Annecte quod in diuinis non est prioritas in quo: sed tantum.

¶ st ibi prioritas a quo que potest appellari originis hoc secundo modo. his premissis sit prima propositio. Genera tio actiua vt est in patre precedit spirationem actiuam vt est in filio. probatur quia filius per genera ri constituitur in esse filiali et generari precedit infilio spirationem actiuam / cum omne producere presupponit esse: ergo generatio actiua in patre praecedit spirationem actiuam vt est in filio

¶ Secunda. Generatio actiua in patre precedit in ipso spirationem actiuam. prout spiratio dicit actum. probatur quia spiratio actiua vt dicit actum: est eadem in patre et filio. sed generatio actiua precedit spira tionem actiuam: vt est actus in filio. vt patet per praemam propositionem: ergo. etc.

¶ Tertia. Generatio passiua in filio precedit sper rationem actiuam in eodem. Probatur quia omnis actus elicitus a filio presupponit filium: sed filium habet esse per generationem passiuam: ergo gene ratio passiua in filio precedit spirationem actiuam in eodem.

¶ Quarta. Generatio passiua in filio precedispirationem actiuam in patre. prout spiratio notat actum non proprietatem. probatur quia idemest actus spirationis elicitus a patre et filio. sed ganeiatio passi ua filii precedit actum spirationis in ipso: ergo et inpatre.

¶ Ex quibus potest inferri quod omnis generatio vel productio verbi: spirationem spiritus sanctioriginaliter antecedit. probatur quia generatio patesiua precedit omnem spirationem actiuam ergo et omnem passiuam / et per consequens omnem spirationem. assumptum probatum est / et consequentie patent de seConcludo ergo quod sicut est ordo in personis ita et in emanationibus ordo scilicet originis. vnde augustinus de triplici habitaculo / dicit quod cum iusti erunt in patria quid interest inter generationem et spiratio nem seu processionem: cognoscent et videbut quod pater precedit filium: non natura sed origine. et hec subficiant de primo articulo.

¶ Secundus articulus.

QUantum ad secundum articul lum sit prima conclusio. Licet repugnet eidem producibili simul produci pluribus productionibus totalibus: non tame repugnat eidem producenti / sic produce re diuersis productionibus. Prima pars probatur quia quod per vnam productionem habet esse illa stam te / si produceretur per aliam: haberet bis esse / veidem numero necessario esset plura numero: quod est impossibile. consequentia faciliter potest probari. Secunda pars patet. quia sol producit muscam et ranam productionibus distinctis specie: ergo non repugnat eidem producenti producere diuersis productionibus Correlarium. Distinctio effectuum non arguit distinctionem causarum. licet econuerso distinctio caparum totalium arguit distinctionem effectuum numero vespecie. patet ex conclusione

¶ Secundum correlarium. Non oportet tantam esse distinctionem in principiis / quanta est in principia tis. patet ex dictis. Secunda conclusio. Ticet pater et filius sint a due persone diuine: spirant tamen spiritu sctum tamquam vnicum prim s cipium. prima pars non est dubia. et secunda probatur / quia quecumque persone producunt personam summe simplicem / omino vniformiter: ille producunt tamquam vnum principium. idest ac si vnum produceret. patet ista quia si tanquam plures cause ergo ibi esset aliqua difformitas vel inequalitas in causis illis: vel effectu respectu causarum. sed sic non est in pro

¶ posito. id ille due persone producunt personam summe simplicesm omnino vniformitur: et vna non perfectius alia nec citius. qui ymo secundum magistrum hugolinum / si per impossibile sola vna produceret / eque perfecte produceret sicut et anbe: ergo etc. qu nulla sit varietas practicat idem magistr hugolinus quia non secundum causam principalem et instrumentalem / nec secundum media tam et immediatam / nec secundum vniuersalem et particularem / nec secundum dependentem et independentem / nec secundum causam totalem et pertialem / nec liberam et naturalem / nec secundum plenius et effi cacius agentem / nec secundum necessario causam et contigeter / nec secundumcamm per se et per accidens / nec secundum cas dissimilium naturalium / id est inequalium perfectionum: ergo non nisi vniformiter.

¶ Potest etiam confirmari per beatum Augustinum lib. 6 de trinitate capitulo. 13. Fatendum est patrem et filium vnum principium esse spiritus sancti / non duo principia. et loquitur Augustinus ad intellectum conclusionis.

¶ Ista conclusio est etiam per ecclesiam extra de summa trinitate. et fide catholica. libro sexto. vbi sic dicitur. Fatemur quod spiritus sanctus eternaliter ex patre et filio non tanquam ex duobus principiis / sed tanquam ex vno principio non duabus spirationibus sed vnica ratione procedit

¶ Correlarium. Ticet pater et filius possunt diciduo spirantes: non tamen debent dici duo spiratores Ratio primi est quia adiectiuum scilicet spirans numeratur a suppositis. Sed secunda pars probatur ex secunda conclusione: quia producunt tanquam vnicum principium: ergo non sunt duo spiratores.

¶ Preterea tantum est ibi vnus actus spirandi / et vnica vis / et vni ca spiratio: ergo tantum vnus spirator.

¶ Secundum correlarium. Spiritus sctuns non prius procedit a patre quam a filio: nec econuerso. patet per magistrum. libro primo. distinctione. 12.

¶ Tertia conclusio. Spiritus sanctus procedit per modum voluntatis vt amor vtriusque communis Ista conclusio. patet multis auctoritatibus distinctione vndecima primi

¶ Correlarium. Non repugnat summe necesse esse / produci per modum libere voluntatis. Patet de spiritu sancto¬

¶ Secundum. Spiritus sanctus non producitur libere prout libere distinguitur contra naturale. probatur: quia impossibile est spiritum sanctum non produci: ergo spiritus sanctus naturaliter producitur. Antecedens patet / quia impossibile est spiritum sanctum non esse: cum sit verus deus: ergo impossibile est ipsum non produci. consequentia patet quia spiri tus sanctus non habet esse nisi quia producitur. vvult Augustinus. libro. de trinitate capitulo. 13

¶ Quarta conclusio. Spiritus sanctos distingui tur a filio quia ille scilicet filius / procedit a patre in modum gratiationis: spiritus sctuns autem per modum spirationis vnus quomodo natus: alter quo modo datus: vnus per modum intellectus alter per modum voluntatis. Ista questio est expresse augustini. 5. de trinitate caditulo. 19 vbi dicit ideo spiritus sanctus non est filius cum vterque tamen a patre exeat. quia ipse exit non quomodo natus sed quomodo datus. id est donum.

¶ Correlarium. Si spiritus sanctus non procederet a filio: non procederet a patre. patet quia si aliqua creatura non producitur a filio non produceretur a patre: ergo si spiritus sanctus non produceretur a filio non pro duceretur a patre. consequentia patet. quia non minus inseparabiliter pater et filius producuntur spiritum sanctum quam producunt creaturas. Antecedens patet per verbum saluatoris iohamnis quinto dicens. non potest filius a se facere quicquam nisi quod viderit patrem facientem. Quecumque enim ille fecerit: hec et filius similiter facit. Ex quo infert Augustinus quod indiuisa sunt opera trinitatis ad extra

¶ Secundum correlarium. Qui hec consequentia ist necessaria. si hoc non facit filius hoc non facit pater. et per consequens ista consequentia est necessaria / si spiritus sanctus non procedit a filio non procedit a patre.

¶ Quinta conclusio. Si spiritus sanctuns non procederet a filio: non distingueretur ab eo. probatur quia si spiritus sciuns non procederet a filio spiritus sctuns non esset: ergo si spiritus sctuns non procederet a filio spiritus sctuns no distingueretur a filio. consequentia patet quia vtrumque distinctorum oportet esse ens. Antecedens probatur sic. si spiritus sanctus non procederet a filio / spiritus sanctus non esset spiritus seu donum patris et filii. et vltra ergo spiritus sctuns non esset spiritus sanctus. Prima comsequentia patet ex eo quod spiritus sanctus non est donum filii (vt dicit apostolus) nisi quia procedit a filio. nec aliud est spiritum sanctum esse filii: quam ipsum esse a filio (vt dicit magister distinctione. 1. Secunda vero consequentia probatur. quia hoc est esse spiritum sanctum vt sumitur vocabulum pro tertia in trinitate persona tantum / quod est esse donum patris et filii vt videtur innuem Augustinus. 5 de trinitate capitulo. 5. Ista conclusio est doctoris sanct quarto contra gentiles capitulo. 3 4. domini egidii distinctione vndecima primi et magistri thome de argentia. libro id est distin. 1i. q. 2. et doctoris auctentici magistri gregorii libro primo distinctione. 11 quaestione vnica articulo. 3. ex qua sequitur sexta conclusio quod hec consequentia ist bona spiritus scuns etc. vt dicit questio. probatur: quia pppositum consequentis repugnat antecedenti vt dicit ratio ad oppositum. ergo. Ex istis possunt inferri multa correlaria sed pertranseo.

¶ Tertius articulus.

¶ d¶ Ontrasuppositum questionis est opinio grecorum qui arguunt sic / nichil est attribuendum diuinis personis nisi habeatur in euangelio / vel saltem in scriptura noui testamenti. quia secundum beatum dionysium primo de diuinis nominibus non est audendum dicere aliquid de supersubstantiali diuinitate / preter ea que diuinitus nobis ex sacris eloquiis sunt expraessa: sed non videtur esse expressum in nouo testamento quod spiritus sanctus procedat a filio: ergo.

¶ Preterea illa conclusio non videtur velut articulus fidei tenenda / cuius oppositum asseritur a mullis / quorum doctrina admituitur et vita commendatur abecclesia. hoc patet / quia si sit articulus fidei quicumque isserit oppositum est hereticus. doctrina autemheretici non debet admitti: nec eius vita commendari ab ecclesia. sed spiritum sanctum non procedere a filio asserunt multi quorum doctrina admittitur et vita ab eccleia commendatur ergo. minor probatur. primo a iohanne damasceno qui dicit libro primo capitulo. 4 crendimus in vnum spiritum scilicet deum et viuificantem ex patre procedentem / et in filio requiescentem. et capitulo. 11 patrem non dicimus ex aliquo / dicimus autem eum filii patrem / filium autem dicimus ex patre et filium patris nominiamus / ex filio vero spiritum non dicimus sed spiritum filii nominiamus. ergo

¶ Item btuns andreas praedicauit in asia spiritum sanctum procedere a patre et in filio permanere / sicut dicunt greci. Et in legenda sua dicitur pax vobis et vniuersis qui credunt in vnum deum patrem / et in vnum filium eius dominum nostrum iesum christum. et in vnum spiritum sanctum procedentem ex patre et in filio permanentem. Et posset ex istis arguit sic. nichil procedit ab eo in quo permanet. sed spiritus sanctus permanet in filio. ergo. Item in symbolo comstantinopolitane synodi sic legitur: crendimus in spiritum sanctum et viuificantem: ex patre procedentem: cum patre et filio adorandum et glorifieandum. et in symbolo quod cantatur. in missa / quod fuit editum in nicena synodo: non continetur quod spiritus sanctus procedit a filio. quod enim ibi secundum nos dicitur: qui ex patre filioque procedit alterum a latinis est aditum scilicet filioque. et tamen infine illius symboli subiunctum est / quod qui aliud docuerit vel qui aliter predicauerit. anathema sit. non ergo debet dici quod procedit a filio. /

¶ Ad primam rationem grecorum dico quod licet non sit expressum in nouo test amento / quod spiritus sanctus procedat a filio: deducitur tamen ex contentis in eo. sicut de ducit btuns Augustinus libro. 4 de trinitate cap. 133. de puis / dicens: nec possumus dicere. quod spiritus sactuns a filio non procedat (nec enim frustra et patris et filii spiritus dicitur) nec video quid aliud voluit significare filius / cum sufflans ait / accipite spiritum sanctum (nec enim flatus ille corporeus cum sensu corporaliter tangendi procedens ex corpore / substantia spiritus sancti fuit) sed demonstratio per congruam significationem / non tantum a patre sed a filio procedere spiritum sactum. Et subdit quod ergo ait dominus / quem ego mittam vobis a patre / ostemdit spiritum sanctum esse patris et filii. quia etiam cum dixisset / quem mittetr pater / addit in nomine meo. non tantum dicit quem mittet pater ante / quemadmodum dixit quem mittam vobis a patre: videlicet ostendens quod totius diuinita tis (vel si melius dicitur deitatis) principium pater est. ¶ Preterea quicquid non repugnat filio pater. communicat filio: sed spirare spiritum sanctum non repugnat filio: ergo. Ad secundam rationem diuersimode respondetur Aliqui enim dicunt vt sanctus doctor prima parte sum me. q. 26 articulo secundo / quod spiritum sanctum non proce dere etc. fuit a nestorianis introductum. sicut patet in quodam ymbolo damnato in ephesina synodo. quem errorem postea sequutus est iohannes damascenus / iod in hoc eius sententie non est standum. Alii autem dicunt vt doctor subtilis libro primo distinctione. 16 questione prima / quod inter¬ grecos et latinos non est realis contradictio / sed vocalis tantum. vnde si duo sapientes vnus grecus / et alter latinus / vterque verus amator veritatis / de hac contrarietate disquirerent. pateret vt dicunt ipsam contrarietatem non esse veraciter realem / sicut est vocalis. Alioquin vel ipsi greci vel nos latini sumus ha retici. sed quis audeat dicere Iohannem damascinum / gregorium namam enum / basilium emilium / et similes patres grecos hereticos: quis etiam hereticos dicet beons Augustinum: hylarium: hieronymum: et ceteros doctores latinos: verisimile est ergo / quod non subest dictis verbis in sanctorum sententia contrarietam multipliciter enim dicitur sicut hoc huius. Ita hoc illo. qua multiplicate intellecta forte pateret dictorum verborum sententia non discors.

¶ Nulla istarum solutionum sufficit / non prima / quia sequitur quod iohannes fuerit hereticus. quod est falsum / Cum papa eugenius receperit eius librum. nec secunda que dicit absolute / quod inter grecos et latinos non est realis contradictio. oppositum patet per anselmum de processione spiritus sancti capitulo. 4

¶ Dico igitur quod doctores grecorum et omens qui precesserunt diuisionem et separatione in eorum ab ecclesia / veri simile crediderunt / spiritum sanctum a patre filioque procedere. et inter istos et nos non est realis contradictiosed vocalis. Aliquando tamen greci qui fuerunt post diuisionem non crediderunt ipsum ab vtroque procedere sed solo patre. et inter istos et nos est realis contradictio. Et si queratur. cur greci nunc in tantam heresim sun prolapsi: dicitur communiter quod thpipse quo transiatum est imperium de grecis ad germanos thripse caroli magni: greci in dignati / inobedientes facti sunt ecclesie et impeatori / et vt viderentur rationaliter recedere ab obedientia ecclie imposuerunt latinis heresim dicentes esse heresim quod spiritus sanctus procedit a filio. et sic acceperunt non causan pro causa.

¶ Ad rationem igitur negatur minor. ad primam probationem de iohamne damasceno dicendum quod iste praepositiones. a. et. ex. non solum denotant apodi grecos originem: sed etiam principalitatem. Ideo quando dicitur spirit sancius non procedere a filio vel ex filio / sed a solo patre: doctores greci intelligunt: quod principaliter procedit a patre / quia quod spiret habet a se non ab alio. non sic filius. Ad secundam probationem de beato Andreaex verbis illis non habetur spiritum sanctum non procede re a filio nec a patre solo.

¶ Ad tertiam respondet magister dicens quod qui aliud docuerit vel aliter praedicat uerit anathema sit / sicut loquebatur apitulus ad gala thas. Si quis aliud praedicauerit euangelium anathemasit: idest contrarium. non dicit / si quis addiderit: quia si sic. dixisset sibiipsi contradixise. sic finis huius questionis