Quaestio 1

¶ Primus articulus.

Quantum ad primum hidendum est quid sit transsubstantiari vna essentiam vel substantialiter verti in aliam vnde non est idem conuertibiliter transsubstantiatio et substantialis versio.et

¶ Describo igitur transubssantia tionem sic. Transsubstantiatio vel transubstantiari in rem essentialiter et intrinsece mutari tali mutatione qua desinit res esse secundum se et quolibet sui essentiale et intrinsecum cuius terminus ad quem est aliquod actualiter prefuit

¶ Per lyessentialiter et intrinsecemutari excluduntur omnes mutationes deperditiue rerum accidentalium iilius quod transsubstantiatur. Per ly tali mutatione qua desinit res esse secundum se et quolibet sui essentiale et extrinsecumexcluditu naturalis corruptio qua res non desinit et se secundum quodlibet sui essentiale quia non secundum materiam. hic inde aduerte melius si materia panis sic mutaturtunc opatet concedere quom quotidie ali qua portio materie prime desinit esse ymo multe portiones etc. Per illud quod sequitur excluditur annichilatio cuius terminus ad quem non est iliquid positiuum sed pura negatio esse.

¶ Substantialis versio secundum aliquos distinguitur a. transsubstantione sicut superius ab inferiori vnde omnis transubstantatio dicitur substantie vertio sed non econtra et hec est diferentia quia substantialis versio suum terminum ad quem non necessario presupponit actualiter preexistentem sed quandoque ipsius vertionis terminus capit esse de nouo. Transsubstantio vero terminum ad quem necessario presupponit actualiter preexistere

¶ Ex his sibera sint sequitur pro positiones quarum prima est rem presentem in remactualiter existentem transsustantiari est impossibile patet ex 3. membro descriptionis qua dicitur quam terminus ad quem est aliquid quod prefuit

¶ Secunda propositio quod res presens in preteritam vel futuram non potest transsubstantiari. patet ex precedente

¶ Tertia propositio res presens potest substantialiter verti in rem preteritam et futuram. patet de vxore lothqui versa fiit in rem non existentem ante eius conuersionem futuram scilicet in statuam salis Similiter de virga moysi conuersa in columbrum quai ante vrge conuersionem fuit futurus. Sed quod res presens substantialiter verti possit in preteritam. patet de conuersione colubri in virgam nunc non existentem sed preteritam. re¬

¶ Quarta proposit io rem preteritam vel futuram in alterutram vel in rem presentem transsubstantiari vel etiam substantialiter verti est impossibile: patet quia quelibet talis versio necessario presupponit terminum a quo positum.

¶ Quinta propositio licetur res que fuit in a. instanti possit fieri res que nunquam fuit in cinstanti: tamen rem que fuit in a. instanti nunquam fuisse ina. instanti implicat contradictionem. Patet prima pars. Si b. res nunc existens substantialiter vertatur inc. lapidem qui nunquam fuit in a. quod possibile est esse vt dicit propositio tertia

¶ Secunda vero pars est nota

¶ Sexta propositio: licetur res quenon est proprie preterita possit fieri res proprie preterita tamen non preteritum fuisse preteritum implicat contradictionem: patet ex tertia sicut precedens.

Secundus articulus.

Quantum ad secundum articulum sunt diuerse opinio ines circa modum conuersionis.

¶ Prima ponit quam substantia panis annichilatur ita quod per se terminus est non esse panis et remanent accidentia et vltra quod ibi non est sola annichilatio ymo deus vult corpus suum esse ibi cum illis accidentibus et realiter ita vult quod quotiens annichilat substantiam panis facit nonam presentiam corporis sui sub illis accidentibus panis Et ideo duo possunt concendi Primum est quod transubstanciatio est annichilatio substancie panis et reseruatio specierum eius accidentium sensibilium naturaliter significantium substantiam panis Secundum quod ex tali panis annichilatione est ibi nouiter presentia alterius substantie sub eiusdem speciebus non tamen est informantibus ipsam substantiam de nouo presentem inherenter. Ideo sequitur quod non est ibi pura annichilatio solum sed plusquam pura annichilatio que dici potest conuersio.

¶ Pro ista opinione sunt rationes facte pro parte negatiua conclusionis sed quamuis ista positio non sit impossibilis tamen non consonat dictis sanctorum ecclesie.

¶ Arguo ergo contra ipsam sicut magister hugo. arguit in quarto questione prima de sacramento eucharistie articulo secundo. Primo sic. si sic esset vt dicit dicta opinio non plus deberet dici panis conuerti in carnem christi quam in animam vel quam in sanguine: cum ita bene substantie panis ibi succedat anima et sanguis sicut caro: consequens videtur esse falsum et contra hylarium: vt habetur distin. 41 capitulo quinto Et licet inquit sub vtraque specie sumatur totus christus scilicet panis et vini: tamen non fit conuersio panis nisi in carnem et vini nisi in sanguine

¶ Secundo si post annichilationem mora interponatur antequam sit presens christus totum quod ponit illa opinio esset: et tamen non debet dici conuersio: et nec caro christi esset terminus ad quem conuersionis / quod probatur: quia ille non est terminus conuersionis qui poni potest interposita quantacunque mora post talem versionem: sed presentia christi est huiusmodi vt patet: quare sequitur per istam positionem quod christus non erat ibi per istam conuersionem ex vi conuersionis.

¶ Tertio per se terminus quem ponit hec positio haberi potest sine omni transubstantiatione: ergo christus no est per se terminus conuersio nis. antecedens patet quia presentia illa christi haberi potest sub illis accidentibus sine conuersione aliqua.

¶ Quarto: illa positio non potest saluare transubstantationem id est transitionem essentialem panis in carnem. Sed potius esset transitus substantie in panis nichil: ergo non est ponenda: consequentia est nota quia ecclesia ponit huiusmodi transubstantiationem extra de summa trinitate et fide cathoica capitulo firmiter crendimus dicit papa et sunt verpa consili lateranensis sub innocentio 3. christus sacer dos est et sacrificium cuius corpus et sanguis in sacramento altaris panis et vini continetur veraciter transubstantiatis in corpus pane et vino in sanguinem potestate diuina Ecce quod potestas diuina non solum terminum quo destruit sed in meliorem substantiam conuertit.

¶ Consimilem sententiam habes extra de hereticis. c. ad abolendam sed probatur antecedens principale. quia si in eodem loco in quo annichilatur b. angelus adesset tunc primo quis diceret quod substantia b. esset conuersa in substantiam a puto quod nullus cum illud sine conuersione fieri possit.

¶ Quinto impossibile est a mutari in b dum a. annichilatur et in b. non vertitur sed qui dicit quod hic sit pura annichilatio dicit et quod non est conmuntatio.

¶ Sed contra dicitur eusebius emissenus sacerdos inuisibilis visibile in creaturam substantiam sui corporis verbo suo secreta potestaet commutat.

¶ Item ambrosius libro de sacramentis contra ista positionem numquam dicit quod de pane nichil fit aut quod annichilatur. dicit enim panis in altari vsitatus ante verba sacra / vbi accidit consecratio de pane fit christi caro.

¶ Secunda opinio falsa est que ponit quod essentia panis quae sit a. est essentialiter b. essentia corporis christi: et quod esse panis sine gradus ille specificus siue talis perfectio talis generis vel talis hoc diuina virtute mutari potest remanente eadem essentia a. essentialiter Similiter de essentia que est homo dici potest etc. Idcirco potest conuerti in gradum alium protuucunque creatum vel creabilem Probatur ista positio. quia a. esse essentiam non est formaliter idem cum a. esse panem per prius enim et inconuertibiliter est esse a. siue esse essentiam a. quae esse panem. ergo potest poni sine posteriori per diuinam potentiam. Non enim est consequentia formalis a. est essentia ergo a. est panis alioquin omnis essentia esset. quod est falsum.

¶ Secundo si a. desinit esse essentia sicut desinit esse panis igitur vere transibit de essentia in non essentiam et in negationem totius entitatis. et sic erit vera annichilatio quod non dicitur ergo.

¶ Sed contra eam arguitur a essentia panis non est nunc (scilicet ante consecrationem) essentia que est caro christi que sit b. et a. essentia est eadem essentialiter essentiam post consecrationem: ergo et tunc non est b. essentia post consecratio nem. Probatur consequentia quia si a. est b. essentia que essentia b. est essentialiter repugnans ipsi a. essentie. iam patet quod a. essentia non est essentialiterque prius sed citra: ergo per oppositum si manet a. in sua essentiali perfectione non est essentia. versa in b. ergo non est b. et sic quot ponantur panes. tot oportet ponere essentias.

¶ Secundo. si esse panem competit conuertibiliter a essentie: ergo si a. perdit illud esse non sit transubstantiatio ipsius a. per predicta in articulo primo in descriptione transubstantiationis Non enim plus transubstantiaretur a. quam si plumbum fieret alterius figure quod contradicit ecclesie.

¶ Tertio arguitur. si esse panem non est ipsi a. perfectio essentialis: aut ergo a. nulla est essentialis perfectio / et tunc esset contradictio quod a. sit essentia: aut est aliqua essentialis perfectior vt non vacca nec deus nec latitudinis perfectionalis ergo est alicuius generis: et per consequens alicuispeciei illius generis cum nichil sit in ali quo genere: quod non est in aliqua illius generis specie quare sequitur quod impossibile est illam perfectionem de suiere esse quin a. desinat esse. et econuerso impossibile est manere a. quin maneat illius speciei perfectioergo post consecrationem manebit natura panis. quod est falsum. Ad rationes illius oppinionis. Ad primam nego ans sumpto proprio nomine alicuius essentie licet enim non de quolibet de quo dicitur essentia dicatur panis tamen a quocumque dicitur a essentia dicitur et panis Ad secundam nego consequentiam quia a. non transitin non essentiam sed in aliam essentiam. Et licet facta conuersione non sit amplius a. essentia non tamen est annichilatio. et hoc de secundo. Ad rationes prime opinionis patebit in solutione principaliuim rationum

¶. Tertia opinio quam autor approbat.

¶ One ertio pono opinionem quam reputo veriorem et magis con et sonam veritati et dictis sanctorum et ecclesiastice sanctioni sub aliquibus conclusionibus quarum prima sit ista deus vnica mutatione potest verte re a. essentiam in b. carnem.

¶ nd eo cuius conclusionis declaratione premitto quod a substantia panis desinere vel quacunquem aliam desinere esse substantialiter potest dupliciter ymaginari preter corruptionem naturalem puta si a non foret substantia composita et cetera: vnomo do per solam cessationem conseruationis siue omnagere positiue vtsi deus solum non actuaret vel desineret conseruare senu actuare a non agendo positiue sed solum negatiue a desineret esse et hic est moduannichilationis proprie. cuius terminus a quo est essentia a incoiuplexa. sine eius esse affirmatioterminus autem ad quem est simplex et pura negatio eius. aliquae modo sic quod deus non cesset simpliciter ab actuatione sed continuando suam conspuationem vertat a. in b ita quod non sit ibi nisi vnica mutatio et duo termini positum. et non quattuor termini. que mutatio dicitur versio substantialis vel essentialis cuius terminus a quo erat a. essentia que post versionem nec est essentia a nec gradus specificus et terminus ad quem est b. essentia alius gradus specificus et a. etb. sunt per se termini illius vnice mutationis. vnde si deberet esse aninichiatio et creatio oporteret hic esse quattuor terminos et duas mutationes termini annichilationis essent terminus aquo realis scilicet affirmatio esse a. Secundus temius esset negatio simplex opposita que esset terminus ad quem Et terminus a quo creationis que esset alia mutatio distiucta a priori esset realis negatio. et terminus ad quem affirmatio opposita instantanea incomplexa realis vnde patet quod vna illarum mutatio num nullam habet colligantiam cum alia necessario ymo mora temporis potest intercipere ipsas et vna¬ potest complete esse sine alia et econuerso.

¶ Sed in mutatione que est versio essentialis impossibile est ipsam esse quin incipiat ab aliquo positiuo termino et terminetur vltimate ad positiuum terminum patet er go quod in ea non sunt due mutationes et quattuor termini sed ipsa est vnica mutatio habens duos prerce terminos positiuos et in hoc perpenditur falsitas prime opinionis quia in conuersione a. essentie in b. essentia non fit annichilatio ipsius a. quia tunc essent plures termini quam duo. vel non esset conuersio a. in b. Similiter perpenditur falcitas secunde opinionis quia a de sinit esse a totaliter et total imutatione qua terminus a. quo et terminus ad quem transubstantiales omnis vel etiam substantialis vel essantialis versionis sunt in conpossibiles. sis pro intellectu conclusionis premissis probo conclusionem sic Si a. ingredo vertitur in b albedinem a non transiret ad non gradum coloris qui immo ad gradum b. inciperet a non gradum immo agradu et tamen ibi esset vnica mutatio Sic dum panis convertitur in carnem nec panis transit in non gradum en titatis vel substantie immo transibit in alium gradumlicet per accidens fiat verificatio quod a. non est a. idest quod panis non est panis nec caro incipit a non gradum quia prius erat et dato quod ante non fuisset adhuc incepisset. a gradum scilicet a. pane ergo est ibi vnica mutatio Pro ista conclusione faciunt rationes ambrosum quas recitat magister libro quid. distinctione decima capitulo vltimo

¶ Correlarium quod a essentia potest conuerti indifferenter in substantiam preexistentem vt puta in carnem christi et in substantiam non preexistentem nec in vn quod prius preteritam sicut si huno lapidem conuerteret deus in panem qui ex vi conuersionis habet nunc primo esse sicut petebat diabolus dicens dic vt lapides isti panes fiant et cetera.

¶ Secundum correlarium non est bona consequentia a nunc primo est ergo a. est genitum vel creatum patet de a. si habei et nunc primo esse tanquam terminus conuertionis essentialis vnde nec terminus a quo mutationis eius nec terminus ad quemesset pura negatio entitatis quorum inde primum requiritur ad creatum esse

¶ Secunda conclusio. Numquam sequitur aliqua mutatio in termino ad quem preexistemtem ex vi substantialis vel essentialis versionis alterius rei in ipsam. Probatur inductiue quia nec mutatio essentialis accidit termino preexistenti: quia hoc esset contradictio. quia tunc non maneret preexistens terminus ad quem illius mutationis: et quia alias corpus christi mutaretur assentialiter propter conuersionem panis in ipsum quod est falsum nec terminus dictus scilicet ad quem conuersionis propter conuertionem rei in ipsum augetur. quia augmentatio notat none rei aduentum et per consequens non esset mutatio inpreexistentem terminum simpliciter. nec fit ibi mutatio diminutionis quod notum est nec alterationis quia nsec deperditur aliqua forma nec acquiritur in termino conuersionis ad quem preexistente. ergo hoc totum confirmatur alias enim sic fieret de corpore christiq ipsum mutaretur per conuersionem etc. quod non datur

Tertia coclusio terminus ad quem preexistens transubstantatoni non fuit essentiam que in ipsum versa est nec habuit proprietates eius. patet quia tunc non esset alia res versa in ipsam. sed esset continuatio vnius essentialis perfectionis nisi interueniret transitio perfectionalis vel substantialis vtputa si a. verteretur in b. et b. iterum verteretur econuerso in a. et iteramem alternando a. verteretur in b. et tamen adhuc staret quod a. nun quam fuit b. nec econuerso sed ben n. esset pluries conuersum in b. et econuerso.

¶ Quarta conclusio. Nisi substantia panis vere vertatur in substantiuam corporis christi: non erit caro christi sub speciebus panis di conuersionis sacramentalis. patet quia solum esset ibi presentia christi vt noua presentia. Et totum sic esse scilicet panem desinere esse panem esset per accidens omnino ad carnem esse ibi. Si vero panis vertitur tunc ideo precise est: quia ibi vertitur in illam: eri go esse de nouo carnem christi vt sacramentalis consecrationis non est precise incipere ibi esse. sed est ipsam esse terminum versionis hic nouiter. vnde concernit simul nunc hic esse et rem ipsam versam esse: siue res preexistat siue non res scilitet qua est terminus ad quem Correlarium primu quam modo ille salubriter credi potest inuestigari ad plenum salubrim ter non potest. ymo meritorium est crendere. et hoc ipsum bonum fidelium / verba sunt augustini de vera noticia. Secundum correlarium Caro christi non mutatur ex vi conuersionis substantie panis in ipsam vt sit maior.

¶ Tertium quod nulla essentia potest esse terminus versionis / quam deus non potest facere ex alio: sed sola essentia diuina est huiusmodi quam libet enim aliam deus potest facere ex nichilo vel ex alio verso

¶ Quartum correlarium. QNi ¶ omne quod erat et modo nichil est: est annichilatum patet de substantia conuersa etc.

¶ Quinta conclusio. Rem conuersam essentialiter in aliam resumi ab ea in quam est conuersa. sine deperditiua mutatione rei ipsius a quaresumitur est possibile. probatur quia per conuersionem ipsi termiuo ad quem nichil acquiritur: ergo per resumptionem ab eodem nichil deperditur. Nota quod non est idem resumere rem connersam a termino ad quemconuersionis et terminum ipsummet verti essentialiter in terminum priorem a quo exemplum non est idem panem resumi a corpore christi: et corpus christi conuerti in panem hoc patet (si predicta vera sint) quia impossi bile est conuerti corpus christi in panem non existen tem sine mutatione essentiali corporis christi: sicunt patet ex dictis: resumi autem panem abi praeo (per conclusio nem hic positam possibile est sine mutatione hoc tauen difficile est intelligi sicut et primum et cetera hic. Sed nota correlarium primum quartem conclusionis. vnde conclusiones negatiue in hac materia vere certiores sunt et euidentiores affirmatiuis.

¶ Correlarium primum nullo bomine corrupto nec proprie annichilato / possibile est omns homines qui sunt fieri vnum hominum. ymo nulla essentia corrupla nec annichilata possibise est / omnes essentias creatas fieri vnam essentiam. patet quia ones est possibile conuerti in vnam.

¶ Secundum correlarium. Nuia essentia genita nec proprie creata possibile est esse tot essentiam quot modo sunt Intelligo quod preter et sine gratia tione et creatione etc. quod patet si vna essentia omns resumantur modo dicto in conclusione: tunc ita esset de facto sicut correlarium dicit esse possibile. sed pro fecto hoc est mirabile. Unde ista sint solum inquisitiue dicta siue assertione temeraria et cum correctione aliorum.

¶ Ad rationes principales que fauent prime opinioni. stespondeo ad primam nego antecedens ad probationem concedo quod a non manebit a et nego consequentiam vt patet per quartum correlaium quartem conclusionis.

¶ Ad secundam dico quod b. nunquam fuit c. nec modo est c. et c. nec est in sec. nec in alio. et nego consequentiam sicut prius: ergo est annichilatum. Ad tertiam nego antecedens ymo dioo quod a. anima potest verti in duos angelos. ymo in infinitos seu in infinitum multos anima potest verti quorum tamen nullus creabitur proprie. et tamen etiam nullus eorum anteerat: sed quilibet nunc primo est. et non ex nichilo: sed ex aliquo non tanquam ex materia: sed ex termino versionis. et sic patet defectus macime hec solutio vera est vbi vnum mutatur in plures Et sic est finis questionis.