Quaestio 2

Primus articulus.

¶ QUantum ad primandeo articulum vltra distinctionem dari possibilem de vti (vt ha bitum est. in primo articulo questionis praece dent) dico quod vti quandoque accipitur largissie omni exercitio vel operatione cuiusque. quo dicitur primo regum capitulo. 17 de dauio quod vsum armorum non habuit. sicut etiam dicitur in libro thopicorum quod cuius vsus bonus est ipsum quoque bonum est Alio modo accipitur large pro actu voluntatis quealiquid pertractatur mente. quo modo accipit augustinus. 11 de trinitate capitulo. 11 dicens vsus est voluntate per tractare ea quae continentur in memoria et intelligetia Et in eodem dicit: vti est aliquid in facultatem voluntatis assumere. et sic vti supius est ad frui. sicut genus ad speciem.

¶ Tercio modo sumitur vti proprie et stricte et sic quodlibet assumere aliquid in facultatem voluntatis propter aliud dicitur vti vel vsus quiquidem aliquando est volitio aliquando est nolitio: aliquando complexa aliquando incomplexa.

¶ Quarto modo potest sumi vsus strictissime et propriissime. et sic solum actus voluntatis complacenter elicitus respectu obiecti creati / et actuali ter vel habitualiter in vltimum finem relatus: dicitur vsus et hic est vsus rectus: quem sic describit magister hugolinus distinctione. i. Usus recto est voluntatis actus elicitus / scti spiritus gratia viuificato / complacenter seruatus / respectu obiecti noliti vel voliti / actuali vel habituali inclinatione in summum bonum relati. Patet ista descriptio ex terminis / et talis vsus est recta dilectio proximi vel obiecti creati: quem infidelis non credens deum / habere non potest. Et secundum magistrum Gregorium vti propriissime / est assumere aliquid in facultatem voluntatis propter aliud quo fruendum est.

¶ Tercio modo sumen do vti dico quod vsus est actus rationalis creature secundum potentiam liberam elicitus quo aliquid diligitur vel assumitur propter aliud. Patet ista descriptio vsus per augustinu. 4 de trinitate ca. penultimo dicentem. vti est aliquid in facultatem voluntatis assumere id est voluntatem sua libertate / aliquem actum suum siue complexum siue incomplexum siue velle siue nole elicere. Unde assumere est genus ad fruitione et vsu assumere. quo ad primum patet vnde cimo de trinitate capi. 13. Utimur illa re quan propter aliud querimus. quo ad vltimum patet dicta descriptio / et ex dictis danielis lib. 2. capit. 22. vbi dicit quod hec quatuor habent ordinem inter se: scilicet desiderium finis / electio / impetus id est motus membrorum interiorum et exteriorum / et vsus. sic quod vsus aliastria presupponit.

¶ Ex istis descriptionibus sequuntur aliquae propositiones.

¶ Prima est quod bruta nullo medo proprie possunt vti. patet ex notabili et ex descriptione vti: quia sola ratio nalia dicuntur vti. et etiam quia talia non libere eliciunt actus suos: tum quia non habent voluntatem. vt vult idem doctor.

¶ Secunda quod vsus proprie est actus voluntatis effectiue. patet ex descriptione. et probatur quia eius est vti cuius est frui: sed voluntatis est proprium frui ex go voluntatis etiam erit proprie vti.

¶ Tertia non omnis rei cuius vsus eius est diectio. patet de vsu miserie. rmmo vsus formaliter aliquando est odium.

¶ Quarta licet omnis volens vel diligens a propter / b / actu vel habitu velit / b / non tamen eodem acir vult / a / propter / b / et vult / b. Patet ista secunda pars / cprima conclusione tertii articuli questionis precedentis. et prima probatur: quia aliud non esti a / esse volitum propter / b / quam si dicatur / a / est volitum / quia / b / est volitum vet dictum est ibidem.

¶ Quinta propositio nulla absolura vel incomplexa dilectio creature: est rectus vsus. probatur. quia sola illa dilectio vocatur recte vsus per quam volo vel opto taliter esse michi vel alteri / qualiter esse est vere bene vel iuste esse: referendo in sumtrum bonum vedicit descriptio: sed nulla talis est incomplexa vel absoluta dilectio (vt patet) quia dilectio absoluta non est referibilis

¶ Sexta. volitio qua quis vult proximum peccare ifatni est proprie vsus: sed abusus / et vicium detestandum

¶ Probatur nam si opto vel volo aliquem esse furem

Secundus articulus.

¶ re Unc pono conclusiones sequendo doctrinam magistri nostri hugolini. et praemo de supposito.

¶ Prima e. Omnis vsus a qualibet et fruitone specifice distinguitur. probatur nulla volitio alicuius sciti non esse bonum infinitum / sed finitum et contingens: est eiusdem speciei cum volitione boni sciti esse infinitum et necessarium. sed quaelibet fruitio recta est volitio alicuius sciti esse infinitum bonum et necessarium / et vsus quilibet est volitio alicuius sciti esse bonum finitum et contingens: ergo non sunt eiusdem speciei. Maior est nota / quia sicut cognitiones talium. obiectorum distinguntur: sic et volitio. nes. et minor apparet per dicta in primo articulo. et est per dicta in quaestione praecedenti. Confirmatur Nam descriptiofruitionis est: quod fruitio est actus incomplexus et non relati et vsus recto (vt dicit quita propositio primi articuliest: quod est actus complexus et relatus sed omnis actus complexus a quolibet incomplexo specifice distinguitur. ergo stat conclusio. Correlarium primum Nullus vsus est fuitio. patet ex conclusione quandam si quilibet vsus a qualibet fruitione specifice distinguitur. ergo et numero distinguitur. patet quia quaecumque differunt specie: differunt numero idem ponit Gregorius libro primo. distinctione prima. questio ne prima contra obam.

¶ Oppositum tamen tenuit adam ponens actum medium quai simul est vsus et fruitio. vnde arguit sic. dilectioaliqua creature est relatas / ergo ipsa diligit aliquid propteraliud. Consequentia patet. antecedens probatur alias ea dem dilectio potest esse nunc vitiosa nunc virtuosa.

¶ Secundo arguit sic: quaro quid est habitu diligere propter aliud aliquid an sit habitus vel act. si habitus ergo habens illum semper diligit aliquid propter aliud. si acto. hoc est contraexperientiam / quod habeamus semper simul tot actus. Ex hoc patet quod possumus diligere aliquid propter aliud et tam non propter vltimum finem ergo est actus medius.

¶ Tercio. dilectio qua simul angelus diligit christi humanitatem est simul vsus et frnitio. quia est dilectio mediatoris quemediator vnus est christus deus et homo. Propter ista ponit Adam actum medium qui est simul vsus et fruitio.

¶ Pro responsione ad argumenta ade Notandum quod non est necesse quod omnis res (qua diligit) habeat plires volitiones elicitas. sed sufficit quod vnam actu et aliam habitu. vnde ad primam rationem dico quod dilectio illa alio actu est reseribilis: quam actu quo creatura diligitur. vel quia ex alterius amore causatur vt dilectio herbe causatur ab amore sanitatis. vel ex sola aliquando causatur habituali inclinatione: per hoc etiam secundum

¶ Ad Tertium de angelo dico quod si est incomplexus amor / tunc est persone christi et sic est fruitio. vel est nature diuine: et sic etiam praecise est fruitio / vel est humane nature praecise / et sic est vsus Non autem potest esse vnus amoriincomplexus vtriusque nature. vt dictum est in tertio articulo quaestionis praecedentis. Si vero est complexus amor / tunc ali quo modo concludit vtramque. placet enim mihi deum sumpsisse humanam naturam. sed qualis acto sit ille patebit in secunda conclusione. Istud est est contra olram qui putauit quod si volo herbam propter sanitatem. talis volitio respectu sanitatis esset fruitio et respectu herbe esset vso. Non dicit quod idem actus poterat esse vso et fruitio quod est falsum. quandam non quilib tactus respectu finis est fruitio sed solus acto absolutus vel incomplexus respectufinis vltimi. Ideo dicendum quod talis volitio est proprie vsus.

¶ Secundum corre. quaelibet fruitio recta est quolibet vsu perfectior. probatur quia totum genus fruitionis est nobili toto grastioe vsu perfectione essentiali. vt faciliter posse deduci ergo.

¶ Secunda conclusio Non omnis actus voluntatis est vso vel fruitio contra gregorium probatur non one velle vel nolle est vso vefruitio ergo. antecedens arguitur de istis nolitionibus et volitionibus volo deum esse summum bonum et croatorem / oprito dcumnumquam humaninam naturam reliquere. placet michi patrem producere filium / gaudeo deum posse omnia / nolo deum esse misrum / nolo deum esse iniustum / que non sunt fruitiones. cumfruitio sit actus incomplexus nec est vso: quia non referuntur in aliud Nam deus non est aliud quam id circa quod ille volitiones sunt. etiam quia deo non est vtendum.

¶ Correlarium primum aliquis est actus medius vel esse potest / inter fruitionem et vsum: circa deum et circa creaturam: qui nec erit vsus nec fruitio / patet ex conclusione / et est contra adam. dictum tamen medium non videtur sufficienter probare doctor subtilis libro primo distinctione prima uistione prima / distinguens de duplici actu assentiendi iutellectus et voluntatis propter se et propter aliud. vbi arguit sic voluntati potest ostendi aliquod bonum absoluteapprehensum / nec sub ratione propter se boni. nec propter aliud ergo voluntas potest actum medium habere. probatur consequentia quia potest se conformare vel non difformare ab apprehensione / luxta illud tertio thopicorum. quod est in intellectum affirmatio et negatio. est in voluntate prosecutio et fuga. Sed ista ratio non probat vnde arguit magister hugolinus redu cendo eam contra cum sic. voluntati pot ostendi aliquod bonum absolute nec sub ratione volibilis incomplexe nec sub rationvolibilis complexe: ergo voluntas potest sic velle. consequens est impossibile.

¶ Preterea potest ostendi voluntati aliquod obiectum et non dictari vtrum sit volendum vel nolendum: ergo sic. voluntas potest habere actum / quo nec velit nec nolit. quod est falsum. Unde ad rationem dico / quod si intellectus dictaret quod nec propter se nec propter aliud esset volendum vel diligen dum: numquam tali dictamini posset se voluntas conformare. ¶ Actum etiam mediumponit praestantissimus magister / et piter meus magister francscus de parisio / regens in domo minorum libro. 1 distinctione. 1. articuo. 3. conclusione. 1. quam probat decem rationibus quas adducem nolo causa breuitatis Secundum correlarium: non est necesse quod omnem velle vel nolle circa deum (quod non est fruitio) si propter aliud volitum vel nolitum a deo. patet de volitionibus suprapositis. id non sequitur hoc velle vel nolle non non est fruitio ergo est vsus si deo non sit vtendum. quod non debet verti in dubium. Tertia conclusio. omnis rectus vsus aliqua ordinata fruitione est posterior / probatur omnis vsus est propter aliud volitum et prius dilectum.

¶ Primum correlarium. naturaliter prius est diligem bonum quam fugem malum. Patet quia dilectio boni est causa fuge mali. Secundum precepta negatiua sunt propter affirmatiua / patet ex immediate percedenti. Item primus actus voluntatis est volitio. Istud probatur per predictum reuerendum magistrum vbi. q. 2. sic / primus actus creati intellectus est cognitio ergo primus actus create voluntatis est volitio. patet antecedens nam primus actus intellectus est intellectio qui est cognitio alicuius obiecti probatur consequentia nam primus actus voluntatis create non potest esse nolle respectu boni / ergo erit velle quod est propositum.

¶ Preterea volitio est nolitio sui oppositi ergo per prius est volitio quam nolitio. plures alias rationes facit quas dimitto¬

¶ Quarta conclusio. licet quelibet res sit vtilis siue vtibilis: non tamen quaelibet est propter aliam diligibilis Prima pars patet / quia qualibet re voluntas potest vti ben vel male vt patet per dicta. Et secunda patet de miseria que nullo modo neque propter se neque propter aliud est diligibilis.

¶ Correlarium. non omne vti est diligere proptealiud. patet ex conclusione ymo est odire

¶ Secundum correlarium aliquod nolle est diligere. Patet per illud quod dixit christus / qui odit animam suam in hoc mundo et cera. vnde augustinus si male amaueris tunc odisti. si bene oderis tunc amasti.

¶ Quinta conclusio licet quilibet vsus illicitus sit peccatum: non tamen quilibet licitus est meritum. Prima pars patet / secunda probatur quia dare elemosinam est licitum pecctori mortali / tamen non est meritorium / etiam peccator morta lis diligens sortem propter deum licite diligit: tamen non meritorie cum sit in peccato mortali.

¶ Primum correlarium licet quilibet acts sit bonus vel malus: non tamen quilibet est mereri vel demereri / probatur ex dictis.

¶ Secundum correlarium. non omnis vsus licit cadit sub percepto. patet quia praeceptum non potest impleri nisi meritorie

¶ Sexta conclusio. quilibet viator tenetur sc dilgere / et proximum / ad equale bonum / probatur quia alias optarem me praeferri ingluria proximo: et sic non diligem proximum sicut meipsum. vt dicit augustinus in libro de moribus eo clesie vbi inquit non diligis proximum tanquam teipsum: si non ad bonum ad quod tendis / eum reducere satagis non autem satagis si ncupis eum eque perfecto amore deum diligere. et si non vis eum ad perfectionem tui status peruenire Correlarium quilibet viator tenetur se perprius diligere / quam proximum. probatur quia perprius tenetur se esse iustium vel esse bonum / et se reddere obedientem deo: quam hoc teneatur de proxio / nam sic est ordo charitatis

¶ Secundum. capiendo diligere pro complacere: qui libet viator tenetur ad maius bonum diligere meliorem scitum esse meliorem: quam se. patet ista quia sic dictat recta ratio. quod deus vult dare maius praemium illi quam tibi / quia meliorem / et hoc tu scis ergo etc. Item bti in patria ad maius bonum diligunt animam christi quam se / ergo. Per hoc patere potest quid dicendum ad quaestionem cum quaeritur: vtrum omni alio a deo propter deum eque sit vtendum. quia si intelligatur vt dicit sexta coclisio id est vtrum propter idem vel equale bonum quolibet proxi mo sit vtendu: quastio est vera. si intelligatur de equa perfectione dilectionis questio est falsa.

¶ Contra secundam conclusionem et eius primum correlarium est doctor nostur magister Gregorius libro primo. distictione. prima quaestione. prima articulo primo. in prima secunda tertia et quarta conclusionibus. quarum prima est nullum nolle est fruitio: secunda conclusio est quod oe nolle est vsprobatur quia per one nolle assumitur aliquid in facultatem voluntatis propter aliud volitum (vt supponit) ergo. Ista conclusio videtur falsa per iam dicta. quia nolitio qua nolo deum non esse / vel qua nolo ipsum creare alium mundum: non sunt reseribiles nisi in deum / nolo enim deum non esse quia volo dei esse vel deum nolo esse miserum quia placet michi deus. Ac rationem dicendum quod one rectum nolle circa creaturam / est propter aliud. et istud probat. sed si sit vniuersalis falsa est. et conrsequentia est vera. Tertia conclusio gregorii est omnem velle est vso vel fruitio. probatur / omni velle assumitur aliquid in facultatem voluntatis propter se vel propter aliud ergo omne tale est vsus vel fruitio. Rendetur negando consequentiam quia volo deum esse summum bonum et illud velle assumitur in facultatem vel libertatem voluntatis propter aliud scilicet propter deum et tamen non est vsus. Quarta comnclusio gregorii quae sequitur. ex duabus praecedentibus est. quod omnis actus voluntatis est vsus vel fruitio. probatur vt priorquia tunc esset aliquis acto deliberato / ratioe dictante licitus qui nec esset bonus nec malus. quia omnis actus bonus vel malus est vso vel fruitio / dico ad probationem quod non sequitur quilibet acto hominis deliberantis ex electione dictata elicitus circa deum vel circa seipsum est bonus vel malus / ergo quilibet est vsus vel fruitio. Nam antecedens concederetur verum et consequens falsum de .b. volitione qua placet michi deum semper ante mundum fuisse et tamen nec est vsus nec fruitio.

¶ Si quis vellet sustinere gregorium / de duobus haberet dicere vnum / vel quod conclusiones gregoriloquerentur de volitionibus incomplexis / vel quod possumus vtideo aliquo modo. et tunc volitio qua volo solum patrem producere filium esset vsus. Sed distinguendum esset de vsu quia vsus relatos ad creaturam tamquam eius causa non est licitus de deo. sed relatio illius actus in complacentiam voliti quia est deus non est inconueniens de deo. vnde omnis talis complexa volitio vel nolitio induci habet in incomplexam complacem tiam dei. et id talis respectu voliti quod est deus n est illicitus.

Tertius articulus.

¶ Respondendo ad obiecta ponossex propositiones. Prima est: dei dilectio super omnia quam habet quis / est maior: quam sit dilectio etus meritoria respectu alicuius creature. probatur. quia quacumque tali dilectione quantuncumque remissa dummodo sit dilectio dei super omnia / plus diligitur deus: quam diligatur creatura aliqua dilectioe quae sit vsus. Cum illa quae est super omnia diligatur deus super creaturam quia aliter non esset dilectio. super omnia / hec propositio debet in telligi de maioritate speciei vel gradus

¶ Secunda. quaecumque dei dilectio super omnia incompararabiliter excedit dilectionem creature. in eodem / probatur quandam si precise compaabiliter / sit ergo dilectiodei / a / et b. dilectio creature precise excessa ab. a. in duplo ergo si foret aliqua dilectio subdupla ad a. ipsaforet equalis b. et sic vso et fruitio forent equales. et si sic. ergo dilectio dei super omnia non excedit hanc dilectionem creature. quod est contra primam proportionem.

¶ Tertia. non est possibile amplius diligere deum quam super omnia / propter alidd benficium factum sibi vel proximo Probatur / sit aliqua dilectio quam habet sortes absolute erga deum. tunc sic: sortes potest augem .a. dilectione propter b. benficium / si sic potesatur ergo quod augeat per c. latitudinem et arguitur sic c. latitudie diligit sortes magis b. beneficium quam deum ergo c. latitudine non diligit deum super omnia. Preterea c. potest augeri a. non aucto ergo tantum poterit augeri c. quod equabitur a. et ita in fine liceret tantum diligetur benficium quantum in principio diligebatur deus / quod est falsum.

¶ Quarta. secundum nullam propositionem que est inter finitum et finitum eiusdem rationis et speciei vel etiam esse posset: est magis diligendo deus quam si non esset benficiis probatur quia tunc ecset aliqua proportio inter dilectionem super omnia. et dilectionem huius benficii quo occasionaliter est diligendo: cuius oppositum statim probatum est. ¶ Quinta. non licet amplius diligere proximum propter aliquod benficium minus vel minus diligendum quam sit proximus et hoc si ly propter denotet causam praecise qua posta ponitur effecto et qua remota remouetur effecto. hoc probatur quia sicut incomparabiliter deus est plus diligend quam proximus: Ita plus est diligendus proximus quam sit diligi. dum aliquid quod sit minus dignum quam proximus. et potest probari sicut secunda.

¶ Sexta propositio. alia dilectione est diligendus deus propter se / et alia propter benficia. hoc patet cum vna excedat aliam incomparabiliter (Non dico infinite contraclimeton qui dicit quod infinite) hoc autem in dilectionibus eiusdem speciei esse non potest de potentia dei ordinata: quia nulla species vnius grsnenis excedit aliam infinite perfectione eiusdem gratis.

¶ Sic ergo dici potest quod propter benficium multiplicius diligendus est deus: non tamen amplius.

¶ Ubi notandum est quod dilectio dei propter beneficia: vel est complexa vel incomplexa. si complexa puta qua placet michi deum redemisse mundum: ista duplicipotest reduci in causam priorem seu aliam dilectionem. scilicet in bonitatem essentialem dei: et sic est fruitio. quia est complacent tia incomplexa diuine bonitatis. vel reducitur in commodum benficiati: vt diligo deum propter benficia / quia diligo me redemptum: et si hic statur / illa non est fruitio. ymmo nec fruitio nec vso: sed abusuo. Tunc ad argumentum cum diciter deus est incompeabiliter plus diligendo quam proximus / concedo. et vel terius dico quod non est possibile augere dilectionem dei propter benficia: quamuis alia dilectione secundum speciem deus sit diligendo propter benficia / licet secundum nullam proportione amplius geometricam. Iste sunt conclusiones climeton

¶ Pro responsione ad secundum principale praemitto vnam distinctionem / quod aliquem diligere plus se quam proximum / potest intelligi duplicitur: vno modo quod diligit se ad maius bonum haben dum siue tale bonum sit incomplexe significabile creatum: siue aliquid complexe sigabile. Alio modo quod diligit se ad maiorem fugam alicuius per se mali sicut est peccatum et indignitas habendi deum. hac distinctione praemissa pono conclusiones.

¶ Prima conclusio. licitum est alicui diligere proximum plusquam seipsum / volendo proximo id est christo maius bonum quam sibi ipsi: sumendo ly bonum primo modo. patet quia libet tenetur velle proximo / illud bonum ineffabilis visionis / quae est summa gratia exhibita creatur rationali secundum augu stinum: et tamen nulli licitum est hoc bonum sibi velle. prima pars antecedentis patet per magistrum libro tertio distinctione rs.

¶ Confirmatur conclusio. nam quilibet tenetur velle maibonum vt pote maius gaudium btem vrgini quam sibi ipsi. Non enim licitum est / quod aliquis peccator vel qui parum meruit / habeat tantum gradum btitudis: sicut anima christi vel btem vrginis. patet et ex correlario secundo sexte conclusionis secundi articuli.

¶ Secunda conclusio. accipiendo diligere secundo modo videlet ad maiorem fugam mali / quilibet debet plus in infinitum id est sine comperatione / diligere seipsut quam proximum. hoc pro batur ex ordine charitatis quem ponit magister lib. tertio distinctione. 28. et. 2o

¶ Tertia conclusio quilibet incomperabiliter plus habet se diligere: quam proxim. hoc probatur quia quilibet se habet plus diligere quam aliquod bonum finitum possibile. et habet se infinitus poxis in fugam preccate praeponere. ergo.

¶ Quarta quicumque recte diligit proximum diligit et deum. probatur quia qui recte diligit proximum di¬ ligit ipsum propter dcum. vel quia iustus est / aut vt iustus sit

¶ Ex ista conclusione patet qualiter quis expiri potest de amico vtrum recte diligat et sit verus amicus. Attendat enim et videat quid magis ipsum conturbat. an paupertas / an infirmitas / et sic de ceteris defectibus qui non important culpam: an culpaquia verum amicum maxime debet parturbare culpa. quia si diligo vere proximum diligo ipsum quia placet michi in eo iusticia: vel quia opto ipsum ee iustum sine culpa: qua opponi tur iusticie de directo.

¶ Quinta. quilibet recte diligens dcum diligit seet quanto plus diligit deum diligit se. Probatur quicumque modo perfecto vult se diligere deum vult se aliqualiter esse qualiter esse est de optimo gratioe bene essendi. ergo ille vult severe bene esse. et quanto perfectiori modo vult se taltier esse tanto perfectius diligit se: sed quicumque diligit deum vt diet vult se aliqualiter esse qualiter esse est optime / et vere bene esse / quia vult se esse iustum et vertuosum tendentem amore in deum / quo nichil est sibi melius: ergo.

¶ Sexta quicumque recte diligit deum occurente oportunitate diligit proximum. probatur per illud prime iohis 4 mandatum habemus a deo vt qui diligit deum / diligat et fratrem suum per ista potest patere quid dicendum ad secundum argantum

Pro responsione ad secundum sit prima propositioPeccatis et difformitatibus possumus licite vti. probanam secundum augustinum omnibus illis licite vtimur / per quae iuuamur ad consequendum finem nostrum: sed per preccata iuuamur etc. ergo. maior est nota. minor est apslim ad romanos octauo scimus quandam diligentibus deum omnia cooperantur in bonum. bona scilice per dilectionem: et mala per odium seu detestationem.

¶ Secunda. non semper cuius vsus est licitus et bonus pram est bonum et licitum. probatur de preccatis. nec semper cuius est vsus malus ipsum est malum. patet de virtutibus

¶ Tertia. no quicumque vult consequentiam esse bonam: et vult antecedens illius vult consequens. patet in eo qui se diligens propter deum / vult polere de peccatis quae commisit: ex quo sequitur quod ipse peccauit. patet quod iste vult antecedens / et vult consequentiam esse bonam: et tamen non vult consequens. per hoc patet quid decendum ad rtium argantum quia odio dei possum licite vti ipsum nolendo et impediendo / et peccatis: vt dictum est.