Quaestio 2

Primus articulus.

QUantum ad primum sciendum quod formarum alique sunt diuisibiles. alique indiuisibiles. et hoc vel secundum gradut essentiales intensiue tantum. sicut accidi tia spiritualia vt puta charitas et similia. vel secundum partes quantitatiuas tantum. sicul forme substantiales brutorum et aliarum rerum inanimatarum. vel tertio secundum intentionem et extensionem simul. sicut qualitates rime / sicut albendo. nigredo. caliditas. frigiditas et similia.

¶ Secundo sciendum quod augmentatio potest intellig tribus modois praedictis / vt potest verificari de forma aliquae indiuisibili extensiue et intensiue cuiusmodi est anima.

¶ Tertio notandum quod forme primi ordinis licet non sin¬ quante et extense: possunt tamen dici quante intensiue. quia intendi et possunt et remitti in subiecto indiuisibili. sicui appare bit ex dicendis.

hiis premissis pono aliquas propositiones. sit prima ista. Non quantumlibet minima forma secundum / extensionem / potest naturaliter praecise sesola in quantolibet sub¬ / iecto magno subsistere. probatur quia si sic sequeretur quod albe do aliqua valde modica / posset. corpus totius terre naturaliter informare. patet falsum.

¶ Secunda propositio. Non quam tumlibet minimum subiectum est alicuis date forme / scilicet b. erg albedinis susceptiuum naturaliter. sit .b. albedo multum extensa probatur / quia alias albedo totius parietis posseinaturaliter suscipi in grano millii. quod non veter verum Tertia propositio in incremento subiecti non potentis suscipere b. formam propter sui paruitatem

¶ est dare minimum susceptiuum. probatur quia aut est r dare maximum quod non. vel minimum quod sic / vel maximum quod sic / vel mnimum quod non. sed primum non potest dari nec tertium nec quartum. ergo relinqueretur quod detur secundum. Quod primum non possit dari / probatur: quia tunc sequeretur quod foret assignabile vltimum instans in quo subiectum datum / quod sit a. non est sati magnum ad suscipiend: quod est falsum. consequentia est clara quia in illo instanti non satis est magnum et continue post illud instans esset satis magnum. fal sitas consequentis apparet: quia tunc in illo instanti vltimo quod sit. c. deficit ipsi. a. ad hoc vt sit satis magnum aliquod diuisibile / ant indiuisibile / non indiuisibile vt notum est: ergo diuisibile. ergo illud partibiliter acrescit ipsi. a. continue. ergo per aliquod tempus vltra. c. instans non erit satis magnum. et per consequens c non fuit vltimum instans in quo a. non fuit satis magnum.

¶ Secundo quia capio totum tempus in quo. a. est deficiens et sit illud e. et totum tempus inquo est sufficiens. et sit illud d. tunc. d. et. e. sunt continua / sit ergo instans continuans ista duo tempora. 5t tunc vel in f a. est sufficiens et habetur propositum. quia tunc a. est minimum susceptiuum. si est deficiens in 5. ergo vltra. f. erit deficiens. probatur vt priu¬s et sic. 1. non fuit terminus totius temporis in quo a. erat insufficiens contra casum.

¶ Quarta propositio. possibile est esse duas formas equalis actiuitatis contrarias contra magistrum gregorium libro primo. distinctione decima sexta. questione tertia articulo secundo. Probatur quia hoc non includit aliquam repugnantiam: ergo hoc est possibile.

¶ Preterea quandoque reperitur calidi tas intensior / quandoque remissior / quam frigiditas. et non sine proportione. et econtrario. ergo potest vna earum iantum intendi et altera remitti: quod aliquando erunt equales. Patet quia quodlibet excedens quantitatiue et non solum viriualiter potest diuidi in equale et ci cessum. ergo caliditas excedens frigiditatem / pote rit diuidi in caliditatem ecqualem frigiditati: et in excedens frigiditatem. ergo et cera.

¶ Quinta propositio. tales forme contrarie equalis actiuitatis / applic ate equaliter alicui subiectoequaliter ad quamlibet istarum contrariari mdispositovel indisposito agerent in ipsam formam minimam. vel nullam. patet quia non magis apparet quod vna introducat formam similem sibi quam reliqua / cum sint equeactiue ergo.

¶ Sexta propositio. possibile est formam aliquam augeri secundum extensionem / sine aliquo nouo superaddito. Probatur quia ad solam rarefactionem subiecti potest forma extensiue intendi vel augeri. ergo et cetera.

¶ Septima. impossibile est formam augeri secundum intentionem sine aliquo nouo superaddito. pro batur quia si sic sequeretur pari ratione quod deus poset aliquam substantiam facere perfectiorem in duplo / triplo / quadruplo / et sic sine fine absquee mri de nouo superaddito isti substantie. quod non est intelligibile. Octaua. in continua augmentaticne forme nulla pars de ncuo adueniens acquiritur secundum se et quodlibet sui in instenti. probatur quia quelibe successiue incucitur et parubiliter. alias non esset ar¬ gmentatio continua.

¶ Nona. non in quolibet instanti temporis augmen tationis / continue acquiritur noua pars. probatur quia si sic: sequeretur quod fierei infinita forma per quamlibet continuam augmentationem / quia infinite partes in qualibet continua augmentatione essent quante. probatur consequentia quia vel quelibet pars esset equalis alteri / et habetur intentum. vel posterior semper esset maior priore et tunc magis sequitur propositum. vel posterior continue erit minor / quod non videtur rationabile / quod agens necessario remittat suam actionem continuando.

¶ Decima propositio. Non oportet in augmen t tatione / formam preexistentem corrumpi: et continue aliam et aliam perfectiorem generari. Probatur quia forma preexistens et pars adueniens non contrariam tur (cum sint eiusdem speciei) ergo adueniens non corrumpit preexistentem nec econuerso. nec repugnat eis esse simul. ergo.

¶ Undecima propositio. Non oportet quod forma et adueniens sit intensior quam precedens / adhoc quod preexistens continue augeatur intensiue. Probatur. quia si istud oporteret: sequeretur quod per merita pua nullus posset augere charitatem. quod est falsum.

¶ Item sequeretur / quod nullum agens vniformi actione posset aliquid augere continue.

¶ Quodccima propositio. In augmentatione se¬3 cundum intensionem / continue est aliqua forma tota¬ pe lis composita ex parte superaddita et preexistente que remanet post. Patet quia alias non esset possibi lis augmentatio vt videtur

¶ Tredecima propositio. Nulla forma partia liter secundum se totam et quamlibet eius partem acsuiri potest in subiecto / ipsa totaliter et qualibet simili in specie carente. Probatur supposito quod contraria naturaliter non possunt esse simul: etc. Tuno sit b. nigrum quod debeat fierialbum: Arguitur sic: per prius est nigredinem corrumpi et totaliter non esse in b. quam albedinem vel quamcumque partem ipsius esse in b. saltem in eadem parte / patet per suppositum ergo cum sit dare vltimum instans nigredinis sedtur quod erit dare primum instans albedinis. in ea patet te b. in qua primo non est nigredo. ergo aliqua pars albedinis est primo introducta simul et non partibui liter. quod fuit probandum. Et maxime ista propositio habet veritatem vbi subiectum est sub forma contria.

Secundus articulus.

QUantum ad secundum articulum ¶ sit prima conclusio ista. in quolibet augmentoformali charitatis / successius vel q continuo / secundum intentionem: fstere forma preexistente et nouiter acquisita charitas seu forma perfectior: vel intensior. probatur quia isto memdr augeri vel crescere qualibet forma secundum intentionem / et non aliter. sicut patet ex propositionibus premissis in primo articulo. ergo conclusio vera

¶ Ex qua sequitur correlarie primo: quod in continuo cremento vel augmento charitatis / nulla pars e charitatis de nouo aduenientis sim ul secundum se totam acquiritur: sed quelibet partibiliter et successiue. Probatur quia si aliqua pars in tali augmento acquiritur tota simul et in instanti: eadem ratione in quolibet alio instanti acquircretur aliqua pars. et sic infine esset charitas infinita. quod est falsum. consequentia patet ex propositionibus octaua et nona. Secundo infero quod in tali intentione charitatis non est dare primum intensum esse. Patet quia quodlibet intensum esse successiue fit vel totum simul. vt dicit correlarium precedens: ergo cum quodlibet motum esse praecesserit moueri: sequitur quod quodlibet intensum esse precesserit intendi.

¶ Secunda conclusio. sicut solus deus charitatem creatam infundit. ita solus deus ipsam intendit secundum proportionem meritorum que acceptat. Probatur quia creatura nullo modo effectiue ad charitatem potest. attingere. quia a solo deo creabilis est secundum doctores sicut ex intentione sanctorum pulchre innuit doctor luculentus magister hugolinus libro primo distinctione decimaquarta questione pria articulo prio. sic ipsam charitatem describens. Charitas est habitus super naturalis cum deo actuante specialiter mentem totam actualiter inclinans et prercialiter / et est cum causa respectu operari mentis melioratim ac ex acceptatione diuina formaliter harismans id est caram reddens. Ex prima enim partieula huius descripsionis apparet: quod charitas est a solo deo creabilis nec potest virtute naturali acquiri habitus consimilis taliter inclinans Ex ista conclusione infero correlarie. quod in taliaugmentatione charitatis / soli deo artribuibilis: nulla pars ad aliam habet aliquem ordinem essentialem. ¶ Patet istud ex quo a solo deo intenditur secundum proportionem meritorum (que adceptat deus) vnam partem preponit / sed posset istam quam ponit prius ponere posterius: cum libere agat: ergo etc.

¶ Tertia conclusio. stat aliquod subiectum continue fieri magis tale / per aliquam formam / per diuinam potontiam: et tamen nullam formam. in dicto. subiecto intendiu Probatur quia possibile est plures albedines vniri huic ligno: absque hoc quod vniantur inter se (cum alia sit vnio eorum ad subiectum / et alia sit vnio ipsarum adinuicem si ergo sic vniret tres albedines vel plures huic ligno successiue / non vniendo eas adinuicem: fieret illud lignum continue albius / et tamen sine aliqua intentione alpius. ergo conclusio vera.

¶ Ex qua infero correlarie quod possibile est alique continue fieri magis charum deo: nlla charitate crescente in eo. Istud correlarium patet ex conclusione

¶ Quarta conclusio. possibile est aliquam formam informantem aliquod subiectum continue intendi: et tamen illud subiectum magis tale non fieri. probatur supposita ymaginatione quod sint tres albedines scilicet. a .b. c. vel plures in vno subiecto / et continue adinuicem vnirentur: tunc lieret ibi intentio / et tamen subiectum non diceretur magis tale. qui a ante vnionemlistarum albedinum fuit tale informatum tota illa albedine: et nunc non est informa tum maiori: ergo.

¶ Ex qua sequitur correlarie. quod possibile esset charitatem sortis continue intendi et fieri maiorem: et tamen sortes non fieret magis charus deo quam ante / etiam si so¬ la charitate creata diceretur charus. Probatur si in sorte essent tres gradus charitatis vel tres charitates. et deducitur vt praecedens conclusio.

¶ Secundo sequitur ex conclusione. quod deus posset facere quod hec consequentia non valeret de vrtute sermodis: sores habet intentiorem charitatem quam plato igitur est melior quam plato (supposito quod vterque propter charitatem ditatur bonus) apparet istudcorrelarium quia secundum ymaginationem predictam si sortes habeat tres charitates equales / plato autem vnam duplam ad charitatem vnam sortis: tunc notum est quod sortes est melior platone. quia plus habet de charitate. et tamen plato habet ma¬

¶ iorem charitatem quam sortes. quia sortes nullam habet ita magnam sicut plato. vt patet per casum. ergo correlatium verum.

¶ Quinta conclusio. Tharitas creata augetur vel augeri potest per merita. ad istum intellectum: quod de communis lege deus auget charitatem viatoris dum agit opera meritoria: que deus acceptat ad eterna praemia. Ista conclusio est de intentione sanctorum. vt patet ex auctoritatipus augustini allegatis in proponendo questionem. ¶ Patet etiam. quia inter bonos ita est quod vnus est alio in elior: et quandoque incipit esse melior ipsi deo. in hoc autem stat augmentum charitatis vt notat augnstinus euch. tapitulo decimo septimo. Sexta conclusio et vltima et sit ista: et est magistri hugolini in forma vbi supra. quodlibet operari charitatiuum / quanto distantius est a peccare mortaliter: tanto est acceptius deo. et per consequens magis augmentatiuum charitatis. Pro cuius probatio no sumo duas propositiones ex dictis augustini cirta finem libri de spiritu et littera ad marcellianum. Prima est. quanto magis delectat animum iusticia seu iusteoperari: tanto ab iniusticia receditur et a peccare mortaliter. Secunda. quanto animus delectabilius iuste operatur: tanto est operari deo acceptius. quia nichil acceptat deus nisi propter amorem et complacentiam quam operans iuste habet. Ex istis patet veritas conclusionis:.

¶ Ex qua sequitur correlarie. quod quodlibet operari charitatiuum / quanto magis separat animum a cupiditate ipsalium: tanto perfectius conformatur inclina tioni charitatis intensiue. Patet quia inclinatio charitatis est in deum / et quanto animus ex tali inclinatione plus elongatur a sollicitudine ipsalium: tanto proximior. fit deo. et per consequens quanto magis opus bonum vt puta oratio plus separat animum a cupiditate temporalium: tanto magis conformatur inolinationi charitatis

¶ Ex quo sequitur quod penes sequi inclinanonem chatitatis contra cupiditatem: debet attendi augmenta tio charitatis

¶ Ubi procomplemento istius articuli est notandum quod inclinatio charitatis potest duplicitur considerari. vno lmodo quo ad extensionem actuum eiusdem perfectionis / alio modo quo ad intensionem actuum minoris et maioris perfectionis. et istis duobus modis potest fieri et considerari augmentum charitatis. vna enim intensio scilicet intensiua est ad plus: et alta est ad plures. Ut verbi gratia. si quis inclinatur ad fruendum deo. et ad actum magne deuotionis: et cum hoc inclinatur ad diligendum filios inordinate / que est inclinatio cupiditatis: siue que est diligere propter temporale commodu. non tamen quin mallet eos perdere quam deum: quanisis intensiue diligat: potest tamen extensiue intendi et perfici eius charitas. vt scilicet non afficiatur ad temporalia commoda inordinate / sed diligat filios ordinate / in tali enim augmenta tur charitas extensiue. Sed si deuensat homo ad lantum / vt sequatur inclinationem charitatis ad difaficiliorem actum: vt ad contempnere totaliter temporaliter nec quicquam negligere amore dei: ymmo etiam pro innimicis animam velle ponere / idest vitam corporalem: tuno in isto intensiue augmentata est charitas. vsque ad tantam perfectionem: quod tota diminuta est cupiditas. quae est actualis inclinatio. seu quoddam premere mentem vt volitiua est ad dilectionem temporalium / non propter deum et hoc continue ex viciosis operibus crescit / vnde est venenum charitatis cum scilicet aut timore incommodi vel pene / aut amore commodi temporalis / aut ex vtroque non in deum quis inclinatur in operari. charitas autem inclinat ad contrarium. Ideo quantum ad in clinationem et secundum effectus contrarie opponitur: et hoc pro secundo articulo.

¶ Tertius articulus.

QUantum ad tertium articulum respondeo primo ad argumenta principalia deinde mouebo dubia / vnde pro solutione primi principalis. sit hic prima propositio / sicut deus solus charitate creatam potest augere: ita solus potest eam minuere et anichilare quo ad ipsius charitatis essentiam. supposita veritate prae partis (qua ab omnibus communiter est concessa) probatur secunda pars quo ad prima exponentis seu preiacentis quia quaelibet forma habens partes graduales potest remitti vel diminui sicut potest intendi. sed charitas est huiusmodi. ergo / secunda exponens probatur quia cuiuslibet entitatis diuisibilis secundum partes graduales: deus potest destruere vnam / aliam conseruando inesse. et nulla creatura sufficit ad charitatem intendere sicut dictum est in secundo articulo et in secunda conclusione. ergo nul la creatura sufficit diminuere vel remitterur charitatem Secunda propositio de communi lege deus num quam minuit charitatem pro quocunque peccato siue veniali siue mortali quo ad essentiam / patet ex argumento facto

¶ Tertia propositio: Tharitas minuitur quantum ad actus feruorem. et quantum ad inclinationem ad actum bonum / propter peccata venialia. Probatur quia ex frequentatione venialium generatur cupiditas habitualis inclinans ad actus qui sunt peccata venia lia / ergo propositio vera / antecedens patet quia quam to habitus cupiditatis est maior: tanto voluntas minus feruenter diligit deum: sicut quilibet experitur in seipso. quia quanto se plus applicat negotiis seculari bus (etiam si sine culpa faciat) tanto minus feruenter diligit deum. Ista propositio est doctoris solemnis et multorum aliorum. Per hoc ad formam argumenti negatur ssumpium si intelligatur simplicit / si autem intelligatur de conmuni lege negatur consequentia et ad probationem dicendum est quod non oportet de communi lege si vnum contrariorum accidit alicui quod sibi de communi lege possit conuenire reliquum / et ideo licet charitas de commuui lege posset augeri quo ad essentiam non tamen posset diminui eadem lege.

¶ Pro secundo argumento sit ista prima propo¬ sitio / Non quicquid repugnat vni indiuiduo alicuius spet: repugnat cuilibet indiuiduo eiusdem speciei. patet ista quia dilectio que est in mente mea qua diligo petrum repugnat odio petri in me: et tamen non repugnat odio altertus hominis similis petro in specie: staro enim potest simul in me dilectio petri et odium sortis

¶ Secunda propositio habicio vnius charitais create non repugnat priuationi alterius nec econuerso / patet ista de se. Per hoc ad formam argumenti conceditur quod augmentatio fit per gradus eiusdem rationis et ad probationem quod non: negatur maior.

¶ Ad tertium argumentum conceditur conclusio de virtute urmonis quia proprie loquendo nulla charitas illo modo augetur / ita quod sit aliqua charitas quae eadem numero et adequate sit modo maior quae prius fuit minor. Sed tamen caritati praecedenti additur caritas alia eiusd spent / qst simul cum ea constituunt vnam charitatem maiorem intensiue quam eius pars quae praefuit prout habet gregorius libro primo distinctione decima septima. q. 2. articulo. 4 et hoc etiam habes ex prima conclusione. 2. articlulsi huius quaestio hoc premisso dubitatur de quodam suppositoin primo argumento scilicet vtrum forme contrarie se possinicompati secundum aliquos gradus in eadem parte subiectiEt videtur quod sic quia secudum philosophum sexto phisicor oine quod mouetur parti est in termino a quo partimin termino ad quem. quia omne quod mouetur de contrario incontrarium habet aliquid vtriusque contrarii

¶ Secundo sequitur quod quando per motum continuum destrueretur vnum contriorum esset dare pritrum instans forme succedentis / ad quam fit motus consequens est falsum et contraaristotelem. 6. phisicorum / probatur consequentia quia aliter esset subiectum in aliquo instanti sine vtroque contrariorum.

¶ Tertio agens naturale non remittit calorem in subie cto nisi creando in ipsoaliqued incompossibile calori sed nichil est tale nisi frigus: ergo etc.

¶ Confirmatur istud agens naturale et patiens sunt simul. alias vnum non ageret in aliud

¶ Quarto. quando vnum contrariorum agit in reliquum / vel in subiectum / vtriusque receptiuum: manifestum est quia forma indiuisibilis non subito introducitur in principio. modo quaeritur vnde hoc. Non potest dici quod proueniat ex incompossibilitate partium forme / per motum introdum cende. quia infine sunt simul. nec potest poni huiusmod cam insufficientis agentis. quia ponitur agens sufficientissi trum. nec hoc est propter subiectum recipiens. relinquitur ergo quod sit causa contraria in subiecto / repugnans forme introducende et hoc fuit probandum.

¶ Propter istas et consimiles rationes dicunt multi: quod contraria opeatet esse simul in gradibus remissis quas rationes adduct gregorius libro. 1. in quaestionibus de formarum intentione questione tertia.

¶ Oppositum suppone batur. in probatione conclusionis. 13. primi articuli quod non obstantibus rationbus praedictis sustinco tanquam magis consonum veritati.

¶ Unde respondendo ad dubium pono quattuor conclusiones.

¶ Prima conclusio forme contrarie secundum gradus intensos et summos / si sint possibiles: possunt a se compati per diuinam potentiam: Probatur non est magis impossibile quod alicd subiectum sit summe album et summenigrum / siue etiam quod sit summe calidum et summe frigi dum: quam quod idem simul moueatur localiter et quiescat localiter. Patet ista cum virobique videatur ecualis repu¬ gnantia. sed secundum est possibile / quia defacto anima intellectiua mouetur in manu et quiescit in pede / et idem corpus christi mouetur in altari et quiescit. in celo. ergo pre mium est possibile.

¶ Preterea si deus poneret idemcorpus in diuersis locis: illud corpus in vno loco posset habere vnam formam / et in alio aliam contrariam. ergo hoc est possibile / asis probatur. quia si deus poneret ist lignum in duobus locis / et in vno loco approximare ei ignis: et in alio aqua indebit a approximatione non videquin vtrumque ageret / ergo. Preterea deus posset actiuitatem vtriusque contriorum suspendere. et sic. tolleret eor repugnantiam: quo facto non plus sibi repugnarent illaduo contriai vno subiecto / quam albedo et dulcedo in lacte.

¶ Ex qua sequitur correlarie quod praedicta contraria non inferunt predicta contradictoria. patet quia si secundum conclusionem idem subiectum esset calidum et frigi dum: hec consequentia non valeret a est frigidum et calidum: ergo a est calidum et non calidum. antecedens enim est possi bile et consequens simpliciter impossibile. Item non sequitur corpus quiescit: ergo non mouetur. nec sequitur mouetur et quiescit simul / ergo mouetur et non mouetur simul. hec omnia patent ex hiis que fide tenemus / nec mirandum si auctoritates philosophi videntur contradicere veritati fidei nostre / quia ipse fide caruit / et forte naturaliter sic est quod dicte consequentie essent bone lic per miraculum et dei potentiam possunt falsificari

¶ Secundaconclusio: de potentia agentium creatorum: contrarie qualitates se non possunt compati in eadem perte subiecti adequate. nec in grandibus intensis nec remissis. primum conceditur ab omnibus scilicet quod non in gradibus intensis. Sed quod nec in gradibus remissis probatur quia gradus intensi et remissi sunt eiusdem rationis. quia si albedo ex sui natura contrariatur nigredini: ita contraria tur in gradu remisso sicut intenso. ergo si non possunt se compati in gradibus intensis. non poterunt pari ratio ne se compati in gradibus remissis. plures alias ratio nes facit ad hocgregorius. vbi supra vide ibi.

¶ Tertia conclusio: non oportet quod in quolibet motu continuo / terminus a quo et terminus ad quem sini contrarii positiuc. probatur quia in motu intensionis forme / termini sunt eiusdem rationis: scilicet pars forme preexistens. a qua incipit intensio: et pars adueniens ad quam fit intensio. de motu dico qui est de priuatione in habitum termini acquirendi qui proprie sunt termini in omni motu.

¶ Quarta conclusio in quolibet motu: oporte quod termini sint contrarii priuatiue. Probatur quia nichil mouetur ad terminum quem habet: ergo oportet quod mobile / secundum quancumque formam / priuetur parte acquerenda per motum. apparet est hec conclusio. quia quamdiu intensio tandiu est priuatio respectu alicuius acquirem di. et habitus / respectu alicuius acquisiti. continum enim aliquid est acquisitum. et alid restat acquirendum. ¶ Per hec ad rationes dubii. ad primam dico cum gregorio eadem. di. q. 3. articulo. 3. in solutione tertii argumenti. quod ad moueri de contrario in contrarium / siue aliquid existens sub vna forma conria transmutari in aliam / pater duplicitur intelligi. vno modo quod magis perficitur per formam contrariam / acquirendo partem post partem essentie forme contrarie. Alio modo dici potest moueri ad formam contrariam: non sic sed quia continue magis disponitur ad formam contrariam.

¶ Tunc dico quod omne quod mouetur de contrio. in contrarium primo modo / habet aliquid vtriusque contrarii / non tamen secundum. eande par tem sui. sed vna pers moti est sub vna forma contraria / et alia sub alia. et continue secundum aliam et aliam sui partem acquirit aliam et aliam partem fome. contrarie / et perdit partem prioris. sicut in motu locali: et hec est intentio philosophi sexto physicorum vbi allegatur. Secundo modo moueretur de ontrio in contrium / minimum calidum vel frigidum (si daretur) quia continue magis disponeretur ad susceptionem forme introducende. et in instanti terminante dispositionem illam introduceretur forma ad quanfuisset dispositio. et ex nullo istorum sequitur quod contradictoria sint simul in aliquo gradu¬

¶ Ad secundum conceditur consequens: scilicet quod sit dare primum instans forme succendentis. ad aristotelem / dicendum quod loquitur et intelligit de acquisitis per motum. modo dicta pars forme introducitur subitoet non partialiter vt dictum fuit in primo articulo. concordant in hoc adam et oliam.

¶ Ad tertium. dico quattuor propositiones Prima agens naturale quandoque intendit formam sine corruptio ne contrarii positiui. patet ista de agente naturali luminoso quod intendit lumen in medio et tamen nichil corrumpit / cum non inueniat contrarium.

¶ Secunda agens naturale potest corrumpere formam successiue / absque hoc quod introducat formam contrariam in eodem subiecto. saltem indiuisibili secundum extensionem. cuiusmodi est anima intellectiua.

¶ Patet quia potest corrumpere vnum oppositum absque hoc quod introducat contrarium. et etiam frigiditatem successiue absque hoc quod introducat caliditatem. nisi in fine totalis corruptionis frigiditatis.

¶ Tertia per prius est corrumpi formam vnam in totosubiecto / vel parte: quam contrarium introduci in eodem etiam parcialiter vel totaliter

¶ Quarta per prius est agens corruptiuum ali cuius forme in aliquo subiecto / agere in subiectum: quam formam ipsam expelli. per hoc ad formam maior est neganda vt patet per secundam propositionem.

¶ Ad quantum dico quod diuisio non est sufficiens. vnde cum queritur causa quare agens non introducit subito formam indi uisibilem in subiecto potest responderi quod pro causa sufficit lunitatio agentis / quod non potest: agere nisi per motum. Isto modo respondet. Elyphati / qui poniquod nulla creatura potest agere aliquem effectum subitoq. 6. tamen dico aliter: quod hoc prouenit propter virtualem repugnantiam id est propter repugnantem dispotionem in passo / et non necessario requiritur formalis repugnam tia. vnde si aqua non esset frigida formaliter nec est calida: adhuc non posset subito tale fieri naturaliter propter virtualem repugnantiam aque / quae secundum sui naturam inclinatur ad frigiditatem. ideo si deus subito anichila ret frigus aque / et approximaretur igni: non subitocalefieret.

¶ Secundo dubitatur contra secundam conclusionem

¶ principalem / et sextam simul in articulo secundo positas ed quibus dicitur: quod deus secundum proportionem menito dirum / auget charitatem. et sic charitas augetur per opera meritoria. Contra si hoc esset verum sequitur quod aliquis posset tantum continuare merita sua et tam diu viuere: quod acquireret maiorem gra iam quam habeat aliquis beatus vel etiam christus istud est falsum: ergo.

¶ Secundo sic. charitas si: sequitur quod si sortes nereatur continue vsque ad instans mortis sue: quod numquam in vita sua habuerit summum gradum gratie vel chartatis sibi collate in vita sua etc. probatur quia continue merebatur et per consequens continue charitas augebatur sed istud consequens videtur falsum ergo.

¶ Tertio. si merita augerent charitatem dicto modo etiam charitas augeret meritum / et econuerso: alternati: ex quo sequiretur quod contingeret dare vel meritum quod non causaret habitum. et sic contra conciusionem: vel habitum qui non efficeret meritum / quod non stat cum casu posito / scilicet quod quis mereatur vsque ad instans mortis sue. oppositum dicunt conclusiones quas teneo non obstantibus rationibus istis.

¶ Pro quarum tesponsione pono quattuor. conclusiones.

¶ Prima conclusio est: de lege nunc currente est dare minimam charitatem sufficientem ad salutem. quia quilibet saluandus vel equalem vel maiorem habebit vel habet et non minorem patet de gratia baptismali vel circunci sionis que equalis est in omnibus.

¶ Secunda conclusio. Nulla est maxima gratia de lege communi dabilis / vltra quam viator non possit proficere. Probatur quia oppositum est error. vt probatur extra de pereticis libro sexto in capitulo ad nostrum.

¶ Tertia conclusio. Non videtur inconueniens quod viator aliquis in via / habeat maiorem charitatem haibimualem quam habeat beuns in patria. Probatur quia videtur rationabile quod beatus petrus vel beata maria dum essent in via / habuerunt maiorem quam puer baptimatus et sine adtuali merito discedens. Tamen dico quod non obstante conclusione nullus viator vt sicquantuncumquam plenus charitate potest de communi lege in tampnobilem actum dilectionis. sicut minimus beuns in regno celorum. et hoc est propter obscuram dei cognitionem in via¬

¶ Quarta conclusio. de commilgge nullus poterit ittingere ad equalem gratiam quantucumque continuet merita quantam habuerit christi anima. ista patet per omens et per magistrum libro tertio.

¶ Ex istis patet responsio ad argumenta. vnde ad primum consequentia potest concedi. pro prima parte consequentis vt dicit conclusio. Tertia: sed neganda est quantum ad secundam partem. cum dicitur vel christus. vt patent ex quarta

¶ Ad secundum admittatur casus et conceditur conclusio. quia est vera. supposito casu predicto. quia si aliqua fuisset maxima charitas quam habuit in vita sit ila a. tunc sic per te sortes habuit gratiam a. ante mortem qui tamen continue merebatur vsque ad

¶ instans mortis sue. ergo sortes in aliquo instanti ante instans mortis habuit a. tunc sit illud inst ans in quo sortes habuit a. in vita sua b. et instans mortis c. tunc interb et c cadit tempus in quo sortes cont nue merebatur. ergo vltra a merebatur et per consequens a non fuit maxima charitas

¶ Et si dicas sortes premiabitur secundum charitatem proportionabiliter quam habet et meruit in vita. et suu premium est determinatum ergo et sua charitas fuit determinata. et per consequens illa sic determinata fuit maxima.

¶ Respondetur quod summus gradus premii sortes et non est secundum proportionem alicuius charitatis sum si me habite in vita sua: sed secundum gradum quem habet in rimo instanti mortis in anima. et quem habuisset si in il o supuixisset. qui vult videre de hac materia respiciat adam libro secundo. quaestione secunda. articulo secundo in solutionibus obiectionum.

¶ Ad tertium concedatur supposito casu primori quod continue actus causat habitum nouum vel nonam proportionem que cum priori communiuncta coefficit actum alium continue sic alternatum. et cum dicitur quod contingeret dare meritum quod non causaret habitum vel econuerso: dicoquod non. Et ratio est: quia non est dare statum quamdiu viuit talis sic merita sua continuans vsque ad mortem. neque est deuenire ad vltimum actum. nec ad vltimum habitum. sicut posset probari per argumentum factum de maxima gratia. sed bene est status ad maximum habitum quem habet sortes in primo instanti mortis sue. Et sic est tinis huius dubii.

¶ Sed dubitatur an actus meritori vel demeritorii sint praecise in primo instanti sui esse meritorii vel etiam demeritorii. Et dicunt quidam quod solum in primo instanti. Nam tunc est liber et necessario durat per tempus antequam possit suspendi. et tunc in instanti in quo potest non esse simpliciter: et nichilominus continua tur: est meritorius. et per consequens in illis instantibus primo et vltimo. fit augmentum vel intentio charitatis Pro responsione dico propositiones.

¶ Prima est. per operari meritorium habens primum instans meretur quis aliquem latitudinem charitatis vel premii. que sibi correspondet pro tota mensura temporali pro qua non libere temporaliter conseruatur: probatur. Nam in illo instanti (sit b) iuste operatur et nelioratur: et si post b instans esset extra viam: imputaretur sibi. et praemiaretur illa latitudine premii. quam meruit in primo instanti. et si per tempus quo neces sario conseruat viueret: non aliter imputaretur sibi: ergo. Unde pro regula. dat magister hugolinus quod si a operari. inceptum in b necessario totum conseruatur a voluntate per aliquod tempus vel si non sic sed in b potest remittere ipsum a et intendere similiter tunc si continue intendit a aut non remittit quantum potest: continue meretur

¶ Secunda propositio Contingit dare mereri temporale. et demereri similiter. patet quia potest intendi ipsum meritorie operari temporaliter. et potest esse in tali operari aliqua continuatio libera. ergo talis continuatio imputabilis sibi erit. ad primum premium. et si militer dicitur de demereri proportionabiliter.