Quaestio 3

¶ Primus articulus.

Quantum ad primum premitto duas suppositiones. Prima omn est.

¶ iudiuiduum continuum quod no est natureintellectualis: eget quantum est de natura sua aliqua alia substantia creata. non solum vt fiat de nouo: sed etiam vt sit: per hoc quod dico indiuiduum continuum. excluditur compositum ex materia et forma. quia tale non est indiuiduum continuum. sed contiguum: quia composic tum ex rebus diuersorum generum propinquorum. Cum vero dico eget quantum est de sui natura non non go quin deus possit sufficere ad esse cuiuscumque esset tie absolute. sed intelligo quod ex defectu nature sue ipdiget et extra nec potest alitet esse nisi per diuinam potentiam. hec suppositio stc declarata patet inductiue quia nec substantia continua potest dicto modo esse puta materia non potest esse sinc aliqua re creata scilicet forma nec forma substantialis continua potest esse naturaliter sine materia: nec etiam forme accidentales. culius ratio est quia si non egerent aliqua re. tunc naturaliter posset esse quod causa apta producere calorem in subiecto non coefficiente ad calorem vel lucem possit. absque subiecto receptiuo non effic iente ipsum calorem vel lucem producere et sic alium et alium in infinitum et per oabiens cum aqua non efficiat ad calorem ignis posset illum calorem quem producit in aqua prodncere siue subiecto vt quid ergo non sic est cum deus sic minis stret res creatas vt eas suos motus agere sinat.

¶ e Omnino rei creaFecunda suppositii) e naigentiam extrinsecam. deus potest iibere supplere subducta quacumque imperfectione: patet alioquin non omnes sufficientie ipsius esse infinite competerent deo. plus enimesset posse sic supplere quam non posse.

¶ v sit prima conclusio omne acis positis cioens absolitum deus potest facere esse carens subiecto. probatur omne taleaccidens est essentia producibilis a deo non necesario coex igente concursum alicuius cause alterius ergo: conam patet et antecedens per secundam suppositionem. Et confirmatur quia non est impossibile deum conseruare b. accidens non obseruando a substantiam quia nulla contradictio est b. esse et a non esse ergo: conequentia nota est de se.

¶ et Omne accidens Secunda conclullius/ panis et omne ac cidens vini in sacramento caret subiecto. Probatur omne accidens panis perficiebat substantiam panis et modo non perficit eam quia non est nec perficit aliam ergo. Similiter arguitur de accidentibus vini consequentia nota. sed probatur antecedens quodlibet accidens eque eget substantia vt sit ergo nullum potest alteri sufficere visit velexistat. Cotius enim generis acccidentis est ista imperfectio scilicet egere re creata alterius geneneris ad suum existere. vt dicit prima suppositio.

¶ 1 quod nullum accidens potest es Ex quo past alicuius accidentis subiectum quia nullum sufficit alteri vt sit.

¶ dato quod quantitas paTertia conclusiu nis eset aliqua res ac cidentalis distincta et condiuisa subiecto et qualitati. non tamen ipsa esset subiectum alterius acceidentis patet ex predicta conclusione et corrulo. Confii matur primo sic quia ecclesia dicit quod acc identia in ipso eodem sacramento sine subiecto existunt. Secundo quia ibi est grauitas: et tamen nichil est graue id est habens formalem granitatem: ergo grauitas non est in quantitate tamquam in subiecto alias quantitas esset formaliter grauis cuius oppositum dicit magister

¶ Deus suo actuati Quarta conclusio io esse nfinito no biliori modo supplet manutenentiam accidentium causalem ad quam requireretur substantia creata quam ipsamet substantia creata probatur quia omnis causalitas nobi iori modo continetur in deo quod in creatura. ideo nobiliori modo conseruantur accidentia quam prius cum essent in subiecto licet non sint res perfectiores quam ante quod deus potest sua actiui Ex quo sequitui ate infnita non nformatiue sed modo perfectiori facere materiam est sine forma.

Secundus articulus.

CIrca secundum articulum de quesito principali sit prima conclusio Accidentia subiecto carentia sunt eque actiua ac si essent in subiecto. probatur accedentia nullam a ctiuitatem vel actiuitatis latitudinem consequuntur / ex hoc precise quod sun in subiecto inherenter. ergo consequentia nota. sed probo antecedens: quia si subiectum destruatur et eorum scilicet arcidentium existentia actuetur a bsque subie cto nullam ex hoc incurrunt imperfectionem. quia ausubiectum aut aliquid quod est pars subiecti puta forma substantialis: erat coefficiens cum actiuitate acci dentium et tunc si ponatur ista substantia proxima et in eodem situ cum accidentibus preter informationem eque coefficeret accidenti. et erunt eque concause et coefficientes sicut posita informatione. et per consequens conclusio vera. Aut subiectum vel eius pars non coefficit / et tunc stante tota entitate accidentis: stat tota actiuitas. et sic iterum patet conclusio. et assumptum principale. probatur iterum conclusio impossibile est creaturam integrare actiuitatem accidentalem partialem alterius creature non libere agentis. sed quelibet due creature sunt se mutuo coexigentes in agendo si sint cause partia les sic quod vna non agit sine alia de hoc vide questio nem super distinctione vigesima septima secundi libri articulo tertio.

¶ Secunda conclusio que sequitur ex premissa mmediate quod accidentia subiecto carentia possunt in similes actiones sicut possunt in subiecto patet sicut precedens.

¶ Ex quibus patet quod grauitas in sacramentoine subiecto existens / non miraculose causat in tactu et albedo in visus / nec dulcedo in gustu. et cilicet forte sit miraculum quare grauitas non sequeretur abalbedine. et quare non descendit. et est sibi est leuitas quare non ascendit. et quare vno motu mouentur simul accidentia omnia. cum tamen nullum sit inherens alteri nec alicui.

¶ Secundo quia ibi non est resistentia intrinseca ipsi notui si ibi non est leuitas. et per consequens videtur si foret vacuum grauitas illa descenderet in instanti: si sibi idest si sue nature relinqueretur et non suspendatur. Tertia conclusio Omnis causa non potens supplere causalitatem cause materialis absque hoc quod est informari est insufficiens ad facere accidens carere subiecto. probatur. quia accidens non potest careresubiecto nisi suppleta causalitate materiali. et si illa suppletio non est siue informatione: accidens non erit si ne subiecto. clarum est illud de se.

¶ Quarta conclusio Nulla res creata potest dicto modo supplere causalitatem materialis cause respectu accidentis. probatur quia nulla res creata potest seexhibere accedenti nisi vt causam efficientem vel materia est. sed nullius cause create efficere sufficit ad supplere dicto modo quod patet vt quid enim frequenter non ex ireti in actum et ita efficeret: Nunquam enim hoc est expertum fuisse vel esse: sed nec aliqua res potest se exhibet re causam materialem accedenti nisi informaretur ergo. ista minor est. Iam declarata est maior patet inductiue transcurrendo omnia genera causarum etc. Unde ymaginandum quod sicut causa creata finita / est limitata ad genus et ad latitudinem in specie: sic quelibet causa creata et totum genus causarum limitatarum efficienti um: dum agit rem vel essentiam re quirit causam materialem Iccirco non proprie facit nisi compositum quod patet: quia causa materialis non est causa materialis nisi respectu compositi et similiter causa formalis non est actualiter causa formalis nisi respectu idem est ergo. effectus vtriusque cause create scilicet compositum. Un de dicit Philosophus quod materia non fit nec forma sit. scilicet / ab agente creato. sed compositum fit Ideo nulla creatura agit de nichilo sed aliquid ex aliquo. quia compositum ex causa materiali inexistene. Unde agere de nichilo idest nulla presupposita nateria: videtur proprium soli deo secundum hugo em de sancto Uictore libro de sacramentis parte sexta capitulo vltimo dicentem: de nichilo facere ali quid seu de aliquo nichil solus deus potest.

¶ Ex quibus conclusionibus scilicet tertia et quara hic posius infero: quod nulla creatura potest facere accidens nullo subiecto prere quisito. patet sufficiem ter ex conclusionibus dictis.

¶ Quinta conculusio Nulla creata causa potest proprie corrumpere nisi coexigendo causam materia lem patet quia alias de aliquo faceret nichil quod predicta vetant.

¶ Sed diceres tamen patet ad sensum quod frigus in calice remittitur ab igne: et in estate calefit sanguis in calice: ergo videtur quod agens creatum et cetera contraconclusinoem.

¶ Responsio dico quod illa fiunt a deo qui agit ad si ibi esset substantia vini vt fides locum habeat et sensus a deceptione reddantur immunes.

¶ Ex quo infero primo quod accidentia sine subie to existentia non possunt habere similes passiones. ib agentibus creatis: quales haberent existentia in subiecto. patet de corruptione per conclusionem et qualipet alia intensione vel remissione.

¶ Secundo infero quod forma accidentalis ad hoc quod agat non exigit nisi vt ispa sit. sed ad hoc quod ab ipa aliqui fiat requiritur quod causa materialis sit causa materialis in actu. et ex hoc soluitur ratio post oppositum questionis quia non ideo magnus. calor non corrumpit modicum frigus existens sine subiecto quia psum sine subiecto existens est maioris resistentie: sed quia calor agens non potest agerecorrumpendo nii frigidum redderet non frigidum. vbi autem friguo est sine subiecto vbi nichilest frigidum Ex quo sequitur vt michi apparet: quod si esset calor in subiecto siguatus per mille et frigus sine subiecto signatum per duo tantum: et deus non faceret aliquod miraculum sed dimitteret agere frigus et non suspenderet adtiuitatem caloris: tunc demum calor corrumperetur a frigore modico totaliter et subiectum caloris efficeretur tinaliter frigidum Et ratio huius patetex dictis quia frigus ageret in calidum non repatiendo. quia calor non posset agere infrigus nisi in subiecto esset. alioquin ipsum aliquid annichilaret. quod est imposibile vnde linconiensis in commento de diuinis no ninibus parte secunda ca. sexto / dicit a pure nichilo ad ducere in aliquid est infinite potentie. Item augustinus super genesim: creare aliquam naturam tam angelus nullus potest quam nec seipsum: et sic sit dictum probabiliter de secundo articulo.

CIrca articulum tertium nunc moueo dubitationes circa hoc sacramen tum Et prima circa causam efficientem Secundo circa eius materiam pretacem tem. Tertio circa formam perficientem Quarto circa personam suscipientem Causa efficiens vt pro nunc large loquor diefficiente puta de ministro conficiente (quia solus de proprie lequendo conuertit panem in carnem et vinum in sanguinem sine concursu effectiuo cuiuscumque creature sed sacerdos siue presbiter solum verbprofert) illum ergo ad presens intelligo per causam efficientem.

¶ Tirca quam sit prima dubitatio vtrum plires sacerdotes possint eandem hostiam consecraret hoc vel quilibet integraliter aut quilibet parten determinate puta vnus medietatem sinistram alter medietatem dextram quod possunt plures simul eandem hostiam consecrare probatur quia episcopus quando celebrat ordines sacerdotis noui simul consecrarevidentur cum episcopo quia dicunt verba cum ipso si mul quia aut vnus consecrat aut nullus si nullus periculum esset adorare hostiam: Si autem aliquis cor ferrat non videtur maior ratio de vno quam de alio ciomnes dicunt verba. Oppositum videtur: quia eiusdem effectus non possunt esse plures cause totales Pro prima parte dubii tenet scotus quod sic pro

¶ pter rationem factam de sacerdotibus cum episcopo eonsecrantibus sicut dicit paulus in quarto. tamen dicitur communiter quod non quia frustra fieret pecmultos quod per vnum fieri potest eque bene. Unde non est forte tutum quod sacerdotes consecrati dicant verba maxime cum intentione consecrandi.

¶ Quantum ad secundam partem dubii dicit quodsic scilicet quod quilibet potest vnam medietatem consecrare determinate sine alia si autem nullus eorum liquam partem determinate intendat hostia non erit consecrata Sed nunquid requiritur approximatio ad consecrationem. dico quod sic: quia existens bononie non pot est consecrare hostias existentes rome non tamen requiritur contractus labiorum nec impulsus verborum vsque ad hostiam Diceres nunquid vnus potest quantumlibet hostias consecrare simul. Respedet franciscus de marronis quod sic dummodo numerus non faciat quantitatem immoderatam sicut vnam domum plenam. Credibile est tamen quod nulla quantitaeffectui huius sacramenti repugnat. Unde dicere uo si intenderet consecrare omnes quod nulla quantitas se bi repugnaret ymmo quotquod essent omnes esseni consecrare

¶ Secunda dubitatio.

¶ Ubitatio quot vicibus in vna dic debent idem sacerdos celebrare: Respondeo quod solum vna vice excepto die natiuitatis domini in quo potest tribus vici bus celebrare. in aliis autem diebus nisi videatur necessitas non debet nisi vnam missam colebrare. Dec responsio habetur extra de celebratio ue missarum consuluisti et de consecratio ne distinctione prima sufficit. vbi dicitur sufficit vna die vnam misam celebrare quia christus semel passus est: et valde felix est qui vnam digne celebrare potest. Sed hic in cidunt duo primum quare in die natiuitatis christi licet tres missas celebrare. Secundum que est necessitas propter quam presbiter alio tempore potest plures vna die celebrare.

¶ Ad primum respondetur in glosa super capitu

¶ lo consuluisti quod hoc est propter mifterium. quia per i pr las tres missas representantur tres status scilicet an te legem sub lege et sub gratia. prima significat statum ante legem quia sicut illa missa cantatur in nocte ita populus ante legem erat intenebris lucis spiritualis priuationem et ideo cantatur in ea populus gontium qui ambulabat in tenebris et cetera. Secunda missa que cantatur in aurora significat statum sublege: vbi incipiebant homines christum cognoscere licet non plene. sed per dicta prophetarum et per le gem et ideo cantatur lux fulgebit etc. Tertia vero missa que cantatur in die significat statum gratia: hec omnia glosa vbi supra.

¶ Ad secundum dicendum quod in sex casibus po¬

¶ test idem presbiter eadem die plures missas celebra re. primus est si sacerdos celebrauit de die et postea quis moritur potest postea celebrare per defuncto et illud habetur de consecratione distinctione prima capitulo sufficit vbi dicitur misse plures non debent abaliquo in vna die celebrari nisi forte pro defunctis vna missa et de tpere im vna alia celebretur illu casum ponit si militer glosa super capitulo consuluisti. Secundus casus est causa honestatis et vtilitatis: vt puta si dicta missa veniat persona magna: iste casus similiter pe nitur cum priore in glosa predicta in capitulo consuluisti. Tertius casus est propter peregrinos et communicantes. illum ponit hostiensis in summa de celebra tione missarum coneordat raymundus libro tertio caseptimo de consecratione ecclesiarum. Quartus casest forte propter necessitatem nuptiarum et tempus habetur. secundum raymundum vbi supra. Quintus casus propicaritatem clericorum. vel paupertatem ecclesie. vt si vni clerico due ecclesie commendantur. hostiensis vbi supraSextus casus quia alicui celebranti scandalum euenire ita quod missam inchoatam nequiret perficere. Nona tamen tres cautelas circa praedicta. prima quod cel brans duas missas non debet sumere ablationem in prima quia non accederet ieiunus de celebratione missarum ex parte Secunda quod numquam debet celebrare vltra duas missas excepto die natalis domini raymundus vbi supra. Tertia quod numquam debet plures missas legere causa adulationis vel cupiditatis quia tunc peccaret mortaliter hostiensis dicit quod committeret symoniam et allegat pro se casum ad aposiolicam capitulo de symonia. Tertia dubitatio.

¶ frertium dubium an secerdos degra datus: vel etiam hereticus et praecisus possit consecrare et videtur quod non per magistrum libro quarto distin. 13. Rendetur quod sic de et facto. licet non possit de iure. quod possit de facto probatur. quia remanet caracter quantumcumque sit precisus ab ecclesia carecter autem dicitur esse pe testas consecrandi hoc tenet franciscus de maro¬

¶ nis et concordant doctores communiter. Ad aucto ritatem magistri dicendum quod n: agister in hac parte non tenetur. Sed pro maiori declaratione adhuc cir ca causam efficientem pono tres casus. Primus casus quidam sacerdos intendebat consecrare precise nouem hostias: et posuit coram se decem credens precise esse nouem: Nunquid si consecrationis verba protulerit: cum intentione consecrandi preci se nouem consecrauit nouem vel non: Respondeo q in tali casu nulla hostiarum esset consecrata quia non esset dare illam que non esset consecrata. ergo quaratione non vna eadem ratione nulla. vnde non est ita faciendum quod in consecrando habeatur intentio ad certum numerum hostiarum. sed oportet quod intentio sit super omnes ibi presentes et eorum existentes. Secundus casus duo sunt in peccato mortam li quorum vnus celebrat / alter vero facit omnia alia que facienda sunt in missa preter hoc quod verba consecrationis non profert: Modo queritur quis eorum grauius peccat: Respondeo quod secundus grauius peccat qui a ipse offendit deum et decipit populum et ita determinatur iste casus extra de celebratione milsarum de homine vbi vide rationem in glosa.

¶ Tertius casus est sacerdos quidam inchoauit missam et occurrit memoria peccati mortalis: quid faciendum: Respondeo secundum hanibal quod aut talis habet copiam sacerdotis et non consecrauit et tunc debet confiteri antequam alterius procedat. Si autemnon habet copiam sacerdotis: procedat vlterius cumcontritione et proposito confitendi cum poterit habere confessorem vel ipse iam consecrauit et tunc dato etiam quod habeat copiam sacerdotis sufficit interior contricio et propositum confitendi. et ideo debet vltra procedere: Sed ponam quod habeat memoriam speccati mortalis antequam se disponat ad missam: et sit sufficienter contritus de ipso non tamen habeat copiam sacerdotis cui confiteatur: nunquid si habeat necesse celebrare potest sine confessione celebrare Respondent Petrus aurelius Petrus de charum et panibal quod sufficit in tali casu propositum confiten di ex quo non potest habere copiam sacerdotis. D cunt tamen aliqui quod in casu predicto sacerdos debet confiteri layco sed videtur mihi quod hoc non oportet quia laicus non potest ipsum absoluere. Secunda pars articul

¶ Unc secundo quantum ad eun dem articulum tertium sunt mouenda dubia circa huius sacramenti materiam preiacentem Materia autem huius sacramenti congrua: est panis et vinum aqua mictum.

¶ Et circa materiam panissit. primum dubium nunquid hoc sacramentum confici potest in alia specie frumenti quam de pane tritico. vtpita in spelta. vel ordeo. vel siligine. Respondet beatus thomas in quarta questione vndecima art icultertio quod non potest confici in spelta: quia spelta et tr ticum sunt diuerse species / nam ex tritico vbicunque nasca tur vel seminetur non erit spelta Alanus vero (vi recitatur in summa confessorum) dicit quod sic / quia absque dubio frumentum est genus graui et non species et habet sub se triticum et speltam. vnde et spelta frimentum est: et confici potest cum eo cor pus domini¬ sicut de tritico. et hoc nulli est dubium. vt dicit consideranti granum cum grano. et panem cum pane: sunt enim due vicine species et parum distant in spicari

¶ formatione. hec ille et forte idem posset dici de siligine. Secundum dubium Nunquid posset confici in lolio: vel in farina tritici. vel etiam in pasta: Respondeo quod in nullo predictorum potest confici. Non in lolio vtinotat hostiensis de consecratione ecclesie capitulo et quando bene post principium: nec potest confici in farina: nec in pasta quia neutrum est panis Tertium dubium An possit confici in fermentato vel oporteat esse panem amimum: et vtrum christus consecrauit in amimo vel in fermentato. Respondeo ad primum quod licet grauiter peccaret qui modo in fermentato consecraret: tamen veraciter confice ret. Primum patet quia contra statutum ecclesie faceret. que illud sacramentum in aminio et non in fermentato consecrandum instituit. Secundum autemscilicet quod defacto confici posset in fermentato. patet quia greci vere consecrant in fermentato. Item tempore Teonis pape statuit ecclesia vt ad tempus conficeretur in fermentato. Et ratio secundum beatum Thomam est quia fuerunt quidam heretici ebronici vocati qui iudeifuerunt et vole bant euuangelium ad litteram obseruare et quia christus in amimo consecrauit dixerunt non posse confici in fermentato. et ideo propter extirpandum errorem illum: ecclesia ad tempus precepit in fermentato consecrari. Ad secundum dicendum quod christus consecrauit in amimo quod patet ex tribus primo quia primo die amimorum discipuli parauerunt christo pascha. vt habetur. Mathei vigesimo sexto. tunc autem ex legenon habebantur panes fermentati in domibus iude orum.

¶ Secunda causa: quia pascha iudeorum comedebatur in amimis vt habetur exodi duodecimo

¶ Tertia quia apostolus in epistolis suis vbi de hoc sacramento loquitur pretendere videtur quod in aimis sit celebrandum:

¶ Circa materiam vini sit primum dubium Utrum propter defectum vini confici possit in lacte vel oleo vel ceruisia. seu aliquo alio liquore. Respondeo quod non potest confici in aliquo alio liquore quam in vino de vite nato: non confecto ex speciebus et aqua vt hapetur de consecratione distinctione secunda capitur lo Cum omne vbi reprobatur opinio de lacte et dicitur nichil preter panem et vinum cum aqua mixtum offerri debet in diuinis officiis. nec deberet aliquis pannum lineum intingere vino et per totum annum seruare: et tempus facrificii partem eius lauare aquaSed diceret nunquid potest consecrari cum quolibet vino: Dico quod sic dummodo habeat speciem vini et non refert an sit grecum vel latinum forte vel debile dulce vel stipticum album vel rubeum.

¶ Secundum dubium Nunquid potest confici de agresta vel de aceto: Respondeo quod nec in agresta nec in aceto potest consecrari. quia neutrum eorum est vinum. agresta enim non est vinum sed dispositio ad vinum. Acetum autem est vinum corruptum et alterius speciei a vino. hoc tenent commuliter omnes puta Richardus bacho. hannibal et postiensis. Terrium dubium an posset confici in muisto. Respondeo quod sic quia vere vinum est vnde vuedebent exprimi Non enim potest esse consecratio inbotris vel vuis non expressis quia aqua non posset ad misceri.

¶ TCirca aquam primo dubitatur. an sit de necessitatesacramenti sanguinis Et videtur quod sic per dictum cum pria ni quarto huius distinctio. 11 ca. aqua et habetur de consecratione distinctione. 3. capitulo. Sicut in sanctificando vbi dicitr quod calix domini non potest esse vniumsolum nec aqua sola nisi vtraque misceatur. ¶ Oppositum dicit magister ibidem quod concedendum est scilicet quod licet grauiter. peccaret si quis aquam non adponeret tamen in solo vino consecraret quia greci vere conficiunt et tamen dicitur quod aquam non apponunt. Ad dictum cipriaui dicendum quod vult dicere quod non potest esse de iure: vel exponendum est non potest. id est non debet calix domini esse solum viuum etc. et ita exponit magister.

¶ Secundum dubium dato quod aliquis sciat a quam oppositam vnio in dolio vel vase nunquid in praeparatione calicis debet iterum aquam addere respesio secundum Thomam quod sic propter generalem consuetudinem ecclesie de vino miscendo cum aqua in sacrificio altaris. Aqua enim debet esse naturalis in propria specie non rosacea vel aliorum florum vel herbarum pena enim illius qui ignoranter vel ex negligentia sua aquam non apponeret est quod debet abofficio suspendi vsque ad satisfactionem et correctionem sufficientem omnis autem qui omiserit ex certa malicia vel nimia desipiscentiatalis precipitur priuari beneficio et officio perpetuo vt notatur extra de celebratione missarum. ca. litteras

¶ Tertium dubium. an aquatransubstantietur rsodsio. Ista questio mouetur capitulo cum marthe et ponuntur tres opiniones. prima quod vnum substantialiter conuertitur in sanguinem et aquam in aquanscilicet que fluxit cum sanguine de latere christi. Secunda quod a qua et vinum que miscentur non manent diuisa sed aqua vino incorporatur et vinum cum aqua iam sibi incorporata id est totum compositum ex vino et aquavbitamen manet dominum et manet in sua speie conuertitur in sanguinem. Tertia quod nec primo modo nec secundo modo mutatur aqua sed circunstat accidentia vini talitetr transubstantiati. Secunda opinio iudicatur probabilior propter quod vinum debet esse plus i maiori quantitate notabili quam aqua ne a qua mutet spie iem vini vt habetur extra de celebratione missarum ca. pernitiosus et hec de huius sacramenti meteria sufficiant.

¶ Tertia pars huius articuli.

¶ Unc tertio quantum ad istum articulum tertium mouebo dubia circa huius sacramenti formam. Et primo deforma consecrandi corporis. Secundo deforma consecrationis sangumis deinde ind generali de ambobus. Primum dubiun circa formam consecrationis corporis que dicitur esse hec que ponitur in canone misse hoc est enim corpus meum quibus verbis christus consecrasse creditur vtrum precise his verbis sine precedentibus pro latis cum intentione consecrandi quis conficeret respondet laudolphus quod non libro quarto di. octaua est stione tertia propositione secunda sed dicendum cummagistre distin. octauac. forma Sic enim dicit magister quod forma quam ipse christus dedit est hoc est enim corpus meum et post hic est sanguis meus etc. et subdit cum enim verba consecrationis proferunt tur conuersio fit panis et vini in substantiam corporis et sanguini christi reliqua autem ad laudem dei dicuntur et allegatur pro illo ambrosius dico ergod precise his verbis cum intentione prolatis nunc conficeretur. Et idem de sanguine.

¶ Secundum dubium. quid demonstratur per yod hoc: dimissis variis opinionibus aliorum respodeo quod nichil penitus in predicta oratione demon stratur per ly hoc sed mere materialiter ponitur et sacer dos illa verba profert narratiue et hoc tenet magit ster hugo. et quidem antiqui sed si queratur quando christus consecrauit his virbis certum est quod ly hoc non dicebatur recitatiue sed demonstratiue modo queri tur quid demonstrauit christus per ly hoc ad quo sine assertione credo posse responderi quod demonstra batur panis et ly est ponebatur ibi non substantiue sed conuersiue vt fieret sensus hoc est corpus meum id est hoc conuertetur in corpus meum.

¶ hec bonauentura qui scit aliud dicendum ponat et placet michi quia de hoc multe sunt opiniones. Uide in paulo libro quarto dist. decim a secunda questio. articulo tertio. Idem dubium potest moueri de ly hec cum dicitur in forma consecrationis sanguinis hic est calix etc et similiter soluitur.

¶ Tertium dubium. de hac coniunctione enim vtrum sit de necessitate forme respondeo quod non est de necessitate sacramenti sed est de necessitate rite ¬ sine peccato conficiendi qui ei illud vocabulum omitteretur licet veraciter consecraret temen grauiter peccaret.

¶ De forma consecrationis sanguinis que est hec hic est calix sanguinis mei etc. et habetur in canone misse. Sit primum dubium vtrum omnia ista verba ibi posita sint de necessitate sacramenti Et vedetur quod sic quia calix non eleuatur nec adoratur antequam omnia verba sint prolata vsque ibi hoc quotienscum que etc. Responsio dicendum quod non omnia verba in praedicta forma posita sunt de necessitate sacramenti seu de substantia forme quod probatur per magistrum dioctauac. forma dicentem quod forma consecratio nis sanguinis est hec hic est sanguis meus noui testamenti et cum illa verba proferuntur fit conuersio vini in substantiam sanguinis Cetera vero ad laudem dei et cetera. Item his verbis precise potest confici puta hic est sanguis meus.

¶ Secundum aure. licet grauiter quis peccarei qui illis verbis precise et non secundum formam incanone positam consecraret item tertio idem confirmatur qiuia greci vere conficere creduntur et ipsi non vtuntur forma predicta: sed vtuntur forma tradita a paulo vt dicitur puta hac hoc nouum testamentum est in meo sanguine patet ergo quod non omnia verba in predicta forma qua vtitur ecclesia sunt de necessitate sacramenti.

¶ Secundo dubitatur de huius forme congruentia scilicet an sit a christo instituta et an sit conueniens Et videtur quod non quia nusquam reperitur ab ali quo euuangelista expressa taliter omnino sicut ponit in canone misse periculum est autem asserere in hac materia quod non tradit auctoritas scri pture Sed quod nullus euuangelistarum istam expresserit patet discun rendo per singulos Mathei vigesimosexto dicitur hic est sanguis meus noui te stamenti qui pro multis effuudetur in remissionem peccatorum hic non ponitur calix nec eterni non misterium fidei: non vodis nec sanguins in peccatorum remissionem Item maici hic est sanguis meus noui testamenti qui pro multis effundetur constat quod nec hec omnia ponuntur Item luce vigesimo secundo hic est calix noui testamen ti In meo sanguine Similiter de ceteris omnibus Respondeo quod hec forma est congrua et conueniens. et a christo instituta et apostolis tradita vnde bentisber. 4. q. 4. Ad primum argumentum dicit quod hanc formam ecclesia a beato petro accepit et a christo fiit instituta Et hec forma sit conueniens patet per vsum ecclesie per dictum capitulum Cum Marthe extra de celebratione missarum vbi dicitur crendimus ergo quod forma verborum sit sicut et ab ipsis eorum successores acceperunt Ad illud autem quod dicitur quod euuangeliste non posuerunt Respondet beatus Thomas distinctione. 8 vbi de hoc agitur quod euuangeliste non ntendebant formas sacramentis dare: sed dicta et facta domini narrare dicit enim hantisber vbi supra quod ex diuersis locis scripture colligi potest formapre dicta et allegat cpostolum. Cum Marthe dicitur etiam in capitulo cum marthe quod quamuis illa verba non inueni antur in aliquo euuangelistarum per hoc tamen non pabetur quod dominus non dixerit aposiolis hanc formam qua vtimur in canone misse. quia multa fecit christus et dixit que euuangeliste non scripserunt. vide idemcapitulum quia multa habentur ibi de hac materia Tertium dubium An hec sit vera oratio hic est calix sanguinis mei et cetera et videtur quod non: quia aut calix capitur pro vase. et tunc est falsum dicerequod calix sit sanguis etc. vel capitur pro vino et similiter est falsa: vel stat pro sanguine et adhuc non est vera quia nondum est sanguis. Responsio dicendum quod calix ibi capitur pro potu. et ponitur ibi continens pro contento. maxime illud fuit quando christus illis verbis consecrauit. quia ipse non protulit illa verba narratiue sicut nos: sed significatiue. Sic ergo. exponendo continens pro contento esset proprius sensus verborum significatiue prolatorum: hic est calix san guinis mei indest calix continens sanguinem meum Potest dici etiam quod est ibi non tenetur substantiue: sed conuersiue sicut dicit Gonauentura. et non stat calix ibi pro vase: nec pro sanguine secundum paulum sed pro potu. secundum autem Aureoum calix representat passionem christi.

¶ Tertia pars huius articuli ¶ Unc in generali mouebo dubia de erao vtraque forma simul. Et est primum dubium.

¶ Utrum vna dictarum formarum suum consequi valeat effectum sine alia Ita quod statim prolata forman cosecrationis corpoporis: sit ibi corpus christi ante prolationem consecrationis sanguinis: vel non. Respondeo quod quelibet formarum predictarum potest in suum effectum dicto modo siue alia quamuis aliquibus visum fuerit oppositum Quod autem vna reliquam necessario non coexigat patet quia dicit magister distinctione. 8 capitulo forma de qualibet quod his verbis prolatis fit conuersio rius et vni in substantiam corporis et sanguinis christi. Uerum est quod illi de parte opposita dicunt quod Magister vtranque formam premisit antequam illud diceret: ait enim sic. Cum enim hec verba proferuntur et cetera Ideo probo aliter quia forma vna nichil facit ad effectum alterius / nec vna prolata postea facit valere primo dictam. cum alii distincti sint per se termini conuersionis: tam termini a quo quam ad quem que quidam conuersio diuina virtute fit ad prioationem. dictarum formarum.

¶ Secundum dubium. Nunquid necessarius est ordo inter ipsas formas ita quod forma consecratio nis sanguinis presupponat de necessitate formam consecrationis corparis. Respondeo quod non de necessitate requiritur ordo predictus. sed omne congruitatequia christus primo benedixit panem et. postea benedixit calicem: debet ergo primo consecrari panis et postea vinum. Si autem fieret econuerso vere fieret consecratio sed grauiter peccaret dictum ordinem taliter puertens. Potest ista responsio probari per hoc quod in dubio precedenti dictum est: scilitet quod que libet forma suum effectum habere poterit sine alia et nulla disponit ad reliquam aliqua dispositione necessaria ergo.

¶ Tertium dubium vtrum transpositio verbo rum in dictis formis positorum impediat effectum sacramenti. Responsio videtur michi dicendum vt in simili supra de forma baptismi: quod si fiat talis transpositio que variet intellectum forme: quod tunc non conficitur per ipsam. Si autem aliter transponantur verpa: quod adhuc maneat sensus et intellectus forme: quod non impeditur effectus. et ratio est quia possunt ille forme exprimi in alio vdiomate quam in latino: sicut supra dictum est de forma baptismi. et frequenter contigit quod verba non habeant eundem ordinem. licet sit sensus idem quando per diuersa vdiomata proferum tur et sic sit probabiliter dictum de dubiis circunstan tibus formam huius sacramenti.

¶ Quarta pars huius articuli

¶ Unc autem vltimo quantum ad presentem articulum mouenda sunt dubia circa personas hoc sacramentum suscipientes.

¶ Pro quo praemitto materiam qubiorum scilicet quod rite suscipiens hoc sacramentum debet habere vndecim conditiones puta quod sit homo viator. fidelis / adultus mente preditus. ieiunus deuotus siue conscientia peccati mortalis in conuersatione de crimine non notatus. mundus et habens rectam intentionem. Et istas conditiones probabo. et circa aliquas earum dubia mouebo et soluam Est ergo prima conditio quod sit homo per quam excluditur brutum et angelus siue bonus siue malus

¶ Circa hanc conditionem oritur primum dudium. Nunquid si mus vei aliquid aliud rodat ho / stiam: corpus christi trascitur in ventrem bruti animalis. Respondeo quod sic. et ratio est: quia quamdiu manem species panis et vini: tandiu est ibi corpus christi sed species intrant ventrem bruti ergo. Confirmatur istaratio per illud quod habetur de conse. distinctione secunda Capitulo Qui bene non custodieri in glosa vbi reprobarur opinio que dicebat quod stati quado brutum sumebat sacramentum / desinebat esse ibi corpus christi

¶ Secunda conditio quod sit viator. vnde hoc sacramentum recte viaticum esse dicitur: quia in via nos reficiens vsque in patriam deducit. Sicut dicit magister distinctione. 8 capitulo primo. Est ergo viatoris non comprehensoris: comprehensor manducat pleno ore et reuelata facie: viator vero sub sacrementali manducat specie. Ex quo patet responsio ad tale dubium. Nunquid si sacerdoti apareret mater deffuncta vel pater / debet eis eucharistiam miuistrare: dicitur quod non Tertia conditio quod sit fidelis hoc enim sacramentum non debet ministrari nisi fidelibus idest batitisatis: qui iam sunt de familia christi Ex quo pate solutio ad dubium tale. Nunquid debet ministrar cathecuminis dico quod non etiam quantumcunque fidenhabeant. Ita tenet aureolus.

¶ Quarta conditio quod sit adultus. nam pueris non debet eucharistia ministrari secundum Aureo lum quia non recipiunt vt signum sacre rei sed vt alium c bum: et etiam quia carent discretione. Sed diceres vsque quo erit puer in etate apta ad communicandum. Respondet aureolus ad hoc non est tempus determinatum sed quando apparent signa discretonnis in ipsis tunc sunt apti: que quidem in aliquibus citius / in aliquibus tardius apparent Pentisber vero distinctione 4 questione vltima in responsione quarti argumenti dicit quod tempus illud potest esse. 13. annorum. et tunc si signa discretionis apparent debent eis dari alias non.

¶ Quinta conditio quod sit mente preditus: vnde non debet dari demoniacis / freneticis / nec ment captis / aut furiosis. Circa hanc dubitatur vtrum in aliquo casu debeat dari freuetico vel furioso: Responsio secundum Pentisber vbi supra ad quintum argumen tum quod furiosus aut est continue furiosus siue lucidis inuallis: et sic non est sibi dandum: aut habet lucida inter terualla et tunc potest sibi dari: nisi praesumeretur de periculo vomitus vel expuitionis: vel alterius ireuerentie

¶ Sexta conditio quod sit ieiunus hec habetur de consecratione distinctione secunda Tiquido vbi dictur. Placuit spiritui sancto vt in honore tanti sacramenti / prius inos christiant dominicum corpus quam alius cibus intraret. et allegatur Augustinus dicens quod licet christus dederit sacramentum sui corporis post c bum alium manducandum: mos est tamen in ecclesia: vt a¬ ieiunis corpus domini sumatur. Et sciendum quod nonrequeritur ieiu nium ecclie sed nature tantum Et hic occurrunt duo dubia. Primum ponatur quod aliquis de sero comedit et tota nocte non dormierit: nunquid potest de mane communicare: Responsio secundum aureolum quod dormi cio non est necessaria: cum quidam citius digerant in vi gilia: quam dormiendo puto ergo quod si sentit se de mane patis digestum (licet non dormierit) potest communcare. quamuis hoc aliqui negent.

¶ Tecundum dubium ponatur quod aliquis in principio diei artificialis biberit medicinam et hora tertiarum sentiat se digegestum: nunquid potest communicare dicit Aureoquod non eo quod aliquid comestibile vel potabile sumpserit illa die que nunc incipit quando misse incipiunt celebrari. Nota hic quod illa que interius. aguntur viest deglutio saliue et reliquiarum cibi vel potus remanentium in ore: vel etiam post locionem oris non impediunt communionem. secundum thomam dummodo non sit in magna quantitate.

¶ Septima conditio quod sit dcuotus quia sicut non potens digerere cibum naturalem ex defectu caloris naturalis non est aptus ad comedendum cibum naturalem seu corporalem: sic qui deuocionis caret ardore. non est aptus ad suscipiendum cibum sacramentalem vt habetur de consecratione distinctione secunda capitulo Timorem. Dic occurrunt quat tuor dubia. Primum vtrum extraneis de quorum conscientia non constat sint sacramenta commod neganda. Respondetur quod sic. de consecratione distictione secunda Tribus gradibus vide ibi.

¶ Secundum dubium vtrum hoc sacramentum sit dandum pro purgatione furti. Respondetur di. secunda questione 143. ca. Sepe videtur dicendum quod sic sub hoc verbo corpus domini sit tibi hodie ad purgationem. Sed hoc ha die non tenetur sed est absolutum. quia suspectis non est danda eucharistia. vt extra de purgatione canonica secundum glosam.

¶ Tertium dubium vtrum sit dandum excommunicatis dic quod non nec interdictis nec suspensis extrade celebratione. Cum marte cuiu ca medium quia tales ab ecclesie vnitate separantur

¶ Quartum dubium. vtrum sit daudum deficient bus in accusatione clericorum. Respondet quedam decretalis et. questione. 3. Si quis episcopum / videtur dicere quod illis qui defecerunt in accusatione cleri corum infine aucharistia non est danda. Sed illud textualiter intellectum non est verum quia omnibus in morte positis penitentibus et confessis non est ei charistia deneganda distinctione quinta Penitentes nec excommunicatis et in morte penitentibus et pro posse satisfacientibus est communio sacra deneganda extra de sepulturis capitulo vltimo. Ad decretalem dicendum quod loquitur ad terrorem vel non potest nisi infine

¶ Octaua conditio quod sit sine conscientia peccati mortalis: quia omnis peccator mortalis est indignus. et si manducat manducat indigne et iudicium sibi manducat. et sic erit reus corporis et sanguinis domini secundum quod dicit apostolus et ideo probet se ipsum homo prius. et tunc postea de pane illo edaet cetera. quod si fecerit diligenter quantum in ipso est ac conscientiam suam perscrutando et contrito corde peni tentiam agat et confiteatur secure accepit dato etiam quod peccatum mortale habuerit de quo non est sibi con¬ scius. nec esse potuit. quia in confessione dimittuntur sibi talia. ideo dixi notanter sine conscientia peccati mortalis.

¶ Nona conditio est quod non sit in conuersatione crimine notatus. sed sit honeste viie. vnde est regila generalis quod non debet eucharistia ministrari ali cui qui manifestis criminibus sit notatus et infamis sicut nec histrionibus magis sceuicis lictoribus. nec apostaticis. vt habetur de consecratione distinctione secunda pro dilectione. Sed postquam sunt conuersi non est gratia commnnionis talibus deneganda capitulo sceuicis vbi supra. Sed quid de publicis multeribus dic si appeant vere penltentes et conuerse debet eis dari aliter non. Sed quid de vsurario dio quod si est publicus non debet ei dari nisi cautione prestita non de inceps fenerandi et satisfaciendi pro posse. Si autem est occultus nec peccat in publico: non debet ei denegari nefiat proditio preccat

¶ Sed quid de iudicatis ad suspendium dic quod si tales pure confitentur et desiderant debet eis dari di. 13. q. secunda capitulo vltimo. et dicit hostiensis quod talibus non est deneganda ecclesiastica sepulturast iudices permittant. Sed quid de agentibus publicam penitentiam: dicit aureolus quod non debet eis dari ante peractam penitentiam

¶ Decima conditio quod sit mundus. Circa quam primo dubitatur vtrum mulicribus tempore menstrui sit danda et in puerperio: dic quod non debet eis denegari nec tempore menstrui nec puerperii distinctione quinta capitulo vltimo vbi dicit augustinus quod si abstineat laudanda est. si vero accipiat non est iudicanda. Deinde dubitatur de leprosis: di c quod non debet eis denegari. Sed contra sacerdos leprosus pr hibetur a celebratione extra de clerico egrotante tuanos: ergo pari ratione laicus prohiberi debet a per ceptione etc. dic quod non est simile de celebratione et perceptione. prohibetur enim sacerdos a celebrationem in publico propter horrorem et potest in secreto celebrare si sine periculo poterit officium adimplere. patet ergo quod non est simile de laico leproso quantum ad sumptionem et clerico leproso quantum ad celebrationem plus enim requiritur ad celebrationem quam ad perceptionem. Dubitatur tertio de pollutione nocturna dico quod videtur laudabile quod qualitercumque poslutio eueniat si non sit necessitas quod illa die abstineat propter reuerentiam sacramenti nisi continue eueniret sine culpa. quia tunc presumeretur quod diabolus procu raret ipsam propter abstinentiam a perceptione sacramenti. et ad impediendum frugem spiritualem in obis ergo non esset abstinendum et vt habetur distinctione sexta non est peccatum. Nota ergo quod si pollutio veniat ex crapula mortali vel turpi ymagina tione mortali preuia in vigilia: tunc abstinere est necessitatis. vel si dubium habet quis vtrum ex culpatali aliqua mortali proueniat. Si autem eueniat a crapula vel ymaginatione turpi veniali: abstinere est congruum. vbi non est necessitas celeb: andi licet non sit necessarium. Si autem proueniat ex debilitate vel superfluiiate nature non impedit nec de congruo nec de necessitate de hoc habetur distinctione sexta testamentum Nota hos

¶ Uersus Crimen habet noctis pollutio quan do fuisti. Ebrius aut primo meditatus turpe fuistiCrimen abest tua si natura superflua tollit. Aut cum debilior vacuo se ventre resoluit.

¶ Undecima et vltima conditio quod habeat rectam intentionem. non enim debet hoc sacramentum sumi nisi ad finem illum ad quem christus constituit. Non ad maleficium excercendum sicut altede re pertum est de aliquibus sortilegis consulentibus mulieribus corpus christi sumere et facere indecentia sua. Et hec de tertio articulo dicta sufficiant

¶ Ad rationes principales ad primam dicitur negando antecedens. ad probationem negandun est assumptum. et dicendum quod grauitas est ibi: et tamen nihil est graue. de figura potest dici quod illa ad cidentia sunt figurata. et eorum figura non est essentia aliqua distincta ab ipsis que insit ipsis tanquam ad cedens. vnde omnis essentia accidentalis hic est sine subiecto. nec aliqua est in alia tanquam accidens in subiecto distincto¬

¶ Adsecundum dicendum quod facit pro conclisione quita secundi articuli quia probat ipsam.

¶ Ad tertium dicendum quod calor separatus a geret omnibus modis ac si esset in subiecto. quia suum agere non dependet a forma substantiali posset ergo coagere ei vnomodo sicut alio si concurrant. sicut patet ex prima conclusione secundi articuu et probationibus eius dem. Secunda ratio post opposisim que videtur contra conclusionem quintam secundi articuli soluta est correlario secundo eiusdem quia quod accidens separatum non potest pati a causa creata: non est propter resister tiam accidentis separati sed quia creatura non potest agere nullo materiali presupposito. Et sic est finis questionis.