Quaestio 1

¶ Primus Articulus

¶ Quantum ad primum articulum Sciendum est quod rectitudo voluntatis create potest dupliciter intelligi vnomo do in habitu aliomodo in actu in habitu est creata voluntas recta secundum communem legem per charita: emm seu gratiam gratificantem cui correspondenter vitalis visio dei viuifi cantis et rectificantis coniungitur in voluntate recta: In actu vero dicitur recta quando recte agit et conformiter dictamini recto secundum circunstantias rectas seu requisitas.

¶ Secundo sciendum: quod conformitas vnius ve¬

¶ luntatis scilicet create ad aliam scilicet diuinam potest quadrupliciter considerari. Primo modo in obiecto: scilicet quando idem est volitum ab vtraque et vocatur a quibusdam antiquis conformitas secundum causam materialem.

¶ Secundo modo in habitu vt quando ex charitate vel iusticia vtraque voluntas agit. et vocatur conformitas secundum causam formalem ad antiquis doctoribus.

¶ Tertio modo infine quando propter eundem finem vtraque agit et vocatur conformitas secundum causam finalem

¶ Quarto modo dicitur vna voluntas alteri conformari quando vna vult illud et taliter qualiter lia vult ipsum velle: et vocatur. ab aliquibus confomit as secundum causam efficientem.

¶ Sunt etiam alie conformitates voluntatis create ad diuinam in pertinentes adipropositum. cuiusmodi est conform tas in essendo seu secundum esse reale. quo modo que libet creata voluntas qualitercunque deformata pepeccatum dicitur conformis deo secundum ymag uem. quia ipsius est ymago de qua dictum est distintertia huius primi. que vocatur conformitas seu similitudo nature vel secundum naturam non quod istam natura creata sit nature consimilis nature dei: sed est ipsius similitudo ducens in noticiam dei. vt prius dictum est. de qua dicitur de primo angelo etechielis quarto tu signaculum similitudinis. etc.

¶ Item est similitudo vel conformitas equiparentie de quavsaye. 14 ascendam in celum et exaltabo solium meum et ero similis altissimo Sed exclusis hiis modis restringo questionem ad modos quattuor conformitatis predictos et ad rectitudinem in agendo vt sit sersus questionis Utrum recte agere voluntatis creato consistat in conformitate actionis elicite secundum voluntatem diuinam altero quattuor dictorum modorum conformitatis

¶ hiis premissis sit prima propositio: ad volut tatem creatam esse rectam id est iustam non sufficit quod recto iudicio seu rationi recte sit conformis.

¶ Pro batur alioquin quelibet voluntas rationi recte se c. formans esset recta id est iusta. consequentia nota quia hoc sufficit per te. Sed consequens est falsum quod voluntas mortaliter mala potest se multis dictam nibus recte rationis conformare licet non cuilibet Secunda voluntatem agere recte: est ipsanconformiter agererectem rationi secundum omnes circunstantias requisitas quas recta ratio dictat e igit vel requirit.

¶ Patet ex multis auctoritatibtam philosophorum quam sanctorum vnde philosophutertio ethicorum enumerat circunstantias plures

¶ Item ambrosius de officiis libro decimo capitulo. 13.

¶ Tertia: quam reputo probabilem: quod contingit quandoque voluntatem non rectam id est iniustam facere opus rectum.

¶ Patet ex duabus premissis. et quia existens in peccato mortali potest velle et appetere et orare vt deus det sibi cor contritum. ni quid sic faciendo recte orat et bene facit: certe sic. ¶ Quarta non ab eodem pricise habet agere veluntatis create quod sit rectum et quod sit imputabile voluntati

¶ Probatur quia primum habet ex conformitate ad rectam rationem secundum debitas circunstantias vt dicit. secunda propositio.

¶ Secundum vero ha bet quia est in potestate voluntatis. quod probatur: quia ab eodem est actum esse imputabilem a quo iste qui agit laudatur vel vituperatur. sed ex hiis e sunt in potestate nostra (si fiant et bona sint) imputa tur nobis laus etsi mala vituperamur. Si autem non essent in potestate nostra nec laudaremur nec vituperaremur sicut dicit philosophus primo. secundo et tertio ethicorum.

¶ Quinta. quodlibet difformiter agere recte rationi volun tatis create est peccare

¶ Probatur quia per quartam quodlibet recte agere est conformari recte rationi et cetera. ergo dif formare est agere difformiter recte rationi et per consequens est male agere.

¶ Sexta. non quodlibet agere voluntatis peccatricis est mortaliter peccare. Patet ex tertia premisa propositione.

¶ Secundus articulus

QUantum ad secundum articulum sit. Prima conclusio ista. Stat duo velle inter se difaformia eidem velle diuino vniformiter conformari

¶ Probatur quia de facto fui quando duo angeli Puta princeps persarum (qui secundum a liquos fuit angelus bonus) rei stitit. angelo d aielis promouentis liberationem pe puli israel vigesimo primo diebus vt habetur danie lis decimo.

¶ Confirmatur de Abraham qui voluit immo are filium suum: et angelus qui prohibuit. voluit o ppositum: et tamen ueuter difformauit se volunta ti diuine ergo.

¶ Correlarium non omnia conformia alicii tertio conformia sunt interse.

¶ Patet ex conclusione.

¶ Secunda conclusio rectitudo voluntatis create non consistit precise et semper in conformitate ipsius ad voluntatem dei secundum causam materia lem id est secundum conformitatem in volito. Patet quia etiam mali quandoque male volunt illud quod deus vult sicut de iudeis dicit magister: qui volebanst passionem christi quam deus etiam voluit

¶ Correlarium stat voluntatem recte velle et meritorie et rectam et iustam esse et tamen se volun tati diuine in volito difformare. Patet ex conclusio ne et per magistrum in ltttera.

¶ Tertia conclusio. licet ad voluntatem mentorie recte agere: necessario requiratur conformitas secundum causam finalem ad voluntatem dei puta quod agat finaliter propter deum sicut deus omnia agit vltimate propter se: hoc tamen in casu non sufficit ad recte agere voluntatis

¶ Prima pars patet quia nisi finaliter et vltimate referretur illud in deum esset fruitio creature et per consequens peccare.

¶ Item patet per illud apostoli ad chorinthios decimo. omnia in gloriam dei facite.

¶ Secunda pars probatur quia si quis committeret furtum vt haberet vnde trihueret necessita tem patienti propter deum: non recte ageret ymo peccaret.

¶ Correlarium stat voluntatem agere finaliter propter deum et peccare. Patet ex secunda parte conc lusionis. ¶ Quarta conclusio. recte velle meritorie non est precise velle conformiter deo secundum causam efficientem id est velle taliter qualiterdeus vult voluntatem velle

¶ Probatur. quia peccator mortalis in casu vult qualiter deus vult eum velle. et licet sic velle non sit peccare: tamen non est mereri.

¶ Patet assumptum qui peccator vult habere cor contritum et cetera et deus vult eum velle hoc et facit ipsum ex speciali motione sic velle

¶ Quinta conclusio. velle meritorie recte. est vole plene conforme voluntati signi id est precepti. Patet per illud mathei. 16. Si vis ad vitam ingredi serua mandata.

¶ Corre larium. in tali conformitate consistit rectitudo voluntatis secundum seusum datum questio. nis patet ex dictis

¶ Secundum correlarium. rectitudo voluntatis tam secundum habitum quam secundum actum: consistit in hoc quod ex charitate velit: sicut deus vult ipsam velle et quod vult eam velle. Istud correlarium est egidii: libro primo di. 418 infine questionis.

¶ Tertium licet quilibet teneatur voluntatem suam conformare precepto: non tamen permissioni nec consilio.

¶ Prima pars patet. Secunda pars probatur quia alias sequeretur quod aliquis teneretur deum velle offendere et peccare. quia permittit deus ista

¶ Tertia pars probatur. quia si quilibet teneretur ad consilia ergo. quilibet non implens peccaret et per consequens ducens vxorem quod est contra apostolum Si acceperis vxorem non peccasti.

¶ Sexta conclusio. quod quilibet tenetur velle illud quod scit ipsum deum velle. et quilibet sic volens recte vult. Probatur. illud per glosamsuper illo psalniste rectos decet collaudatio que dicit congruit vuecunque velit deus te velle velis ettu.

¶ Ex hiis latet ad questionem.

¶ Tertius articulus

QUantum ad tertium articulum. dubitatur circa sextam conclusionem. quia si esset vera sequeretur quod aliquis te neretur velle non esse in gratia: consequens est inconueniens et consequentia patet ur deus vult hominem peccantem carere gratia et hoc constat peccanti scienter ergo. Preterea si alicui reuelaretur quod deus vellet ipsum damnare per petuo (sicut est possibile) sequeretur quod talis teneretur velle sic scilicet damnari etc. consequens est falsum. quia tunc non teneretur rogare deum vel appetere salutem propriam.

¶ Preterea queml bet viatorem vtemtem libero arbitrio deus vult seruare precepta ex charitate et non esse in mortali. sed peccans non potest hoc pro instanti vel tempore in quo peccat. et non tenetur ad impossibile ergo.

¶ Preterea est aliquid a deo volitum cui non potest quis sine culpa conformari ergo illi non tenetur. Antecedens probatur. quia christum occidi deus voluit et non potest nisi iniuste occidi. ergo. si ipsum volo occidi male volo. Ad primum dico quod nullus tenetur velle non esse in gratia. et non loquor de gratia precise vt est actus sed vt est deus gratificans. sed debet peccans velle et sibi placere quod deus auferat sibi gratiam. sed non sequitur ergo tenetur velle non esse in gratia quia consequens notat vniuersaliter sic teneri pro semper. bene tamen concedo quod priuari gratia vt prescinditur contra culpam potest quis velle iuste sed tenetur fugere indignitatem.

¶ Ad secundum dico. quod damnatio vel est preci se pena positiua et priuatiua simul: vel est miseria cul pe siue latitudo indignitatis deo frui. secundam dam nationem deus non potest velle: sed bene potest non nolle: ego autem non teneor non nolle eam ymo teneor nolle eam ex dilectione iustitie a cuius debitonon possum absolui. deus enim potest velle penam sed non miserum esse miseria culpe. dico ergo. quod teneor nolle damnationem quia hoc nomen principaliter stat pro miseria debita peccatis.

¶ Ad tertium dico. quod non est absolute impossibile etiam in casu argumenti ex charitate diligere deum. Secundo dico quod homini in eodem casu est impossibile ex principiis que habet.

¶ Tertio dico quod nichilominus teneris quia incidistiex tuo defectu in illam impossibilitatem secundum quid.

¶ Ad quartum dico. quod antecedens est falsum: ad probationem dico quod non est idem christum occidi et christum iniuste occidi: licet sit consequens de facto non tamen est superius sicut ly peccare. Ideo ad formam dico quod possum velle christum obedientiam ser uasse. animam posuisse etc. que sunt meritoria nostre salutis et non volo tamen iudeum occidisse vel odisse. quamuis ergo sic esset quod non potuit nisi iniuste occidi tamen in occisione est bonum virtutis in christoet malum voluntatis In iudeo. et ista sunt distincta.

¶ Sed contra si non potest nisi iniuste occidi e go homo non potuit redimi nisi nouo peccato contracto. Respondetur negando consequentiam quia a liter potuit redimi homo

¶ Tunc respondetur ad rationes principales Ad primam concedo primam partem antecedentis et nego secundam Ad probationem cum dicitur rei latiua equiparentie etc. dico quod relatiua equiparentie relata secundum formam aliquam participatam ab vtroque relatiuorum: bene dicuntur ad conuertem tiam. sicut si sortes sit albus et plato sit albus: tunc sicut sortes est similis platoni: ita plato est similis sorti. in aliis vero relatiuis que se habent sicut causa et effectus: vel vt mensura et mensuratum: vel relatiua et relatum: non oportet quod si effectus sit conformis cause: quod econuerso causa sit conformis effectui. nec oportet etiam quod si rectum sit conforme sue regule: quod econuerso regula dicatur conformis suo regulato. Et sic est in proposito quia voluntas diuina est regula create voluntatis ipsa vero creata voluntas regulatum. Dinc est quod licet dicamus vo luntatem creatam rectam: esse conformen voluntati diuine: non tamen dicimus econuerso. Ad secundum negatur secunda pars antecedentis ad Probationem cum dicitur quod intellectus creatus etc. negatur. consequentia. quia non est simile de intellectu et voluntate. quia defectus intellectus. non est sic in potestate nostra. sicut defectus volun tatis. Cogitur enim quandoque intellectus propter rationes sophisticas. tamen multum apparentes: alsentire falso nunquam autem voluntas cogitur ad consentiendum malo. Tamen dico quod intellectus tenetur. etiam se conformare deo in credendis necessariis ad salutem. et ex voluntatis imperio captiuari in obsequio dei: assentiendo ipsis ita firmiter: quod omnes rationes contrarium persuadentes: debet credere sophisticas. nec propter aliquas quantumcunque apparentes etiam et insolubiles: debet assentire oper positis credendorum.

¶ Ad tertium patet quid dicendum ex secunda conclusione articuli secundi et eius correlario. Et sic est finis huius questionis et per consequens questio num primi libri. Deo coopperante qui est Benedictus in seculorum secula.. Amen.