Quaestio 1

Primus articulus.

QUantum ad primum praemitto declarationes: deinde ponam conclusiones

¶ Prima declaratio de inimico. Aliqui sunt inimici quorum est certa et nota dampnatio et repro batio. Aliqui quorum adhuc non est certa finalis dampnatio / et de secundis est questio. Inimicus enim est qui non ex charitate neque iussus quouismodo infert alteri dannum vel incommodum vel inducit ad actum peccati et ista non est sufficiens descriptio ideo do aliam. Dico autem inimicum omnem illum qui vul vel voluntarie infert veloptat / vel complacet seu acceptat / vel affectat alicui malum pene vel culpe non ad correctionem vel iusticiam. Ex quo sequuntur propositiones.

¶ Prima quod solum volens nocere licet non noceat vere est inimicus: licet non sit homini vniatori non tum ipsum esse inimicum. patet quia dicitur qui vult etc. Secunda quod ille qui alteri vult malum vt medicinaliter ei prosit secundum animam non est inimixus: quia dicitur non ad correctionem: ille autem inferi malum ad correctionem vel optat: et ita frequenter sanctorum imprecationes intelligende sunt. vnde in cet tales videantur nocere: veraciter tamen prodesse nituntur.

¶ Tertia propositio Inferens vel optans alteri malum amore exequende iusticie: non dicitur vera citer inimicus persone: licet possit dici inimicus iniustitie: patet quia dicitur non ad iustitiam. vnde li ctor non proprie inimicus dicitur illius quem vt minister iusticie occidit.

¶ Secunda declaratio quod aliud est diligere inimicum / et aliud est diligere inimicum esse inimicum. Primum enim est bonum: sed non secundum Iten aliud est diligere personam inmici: aliud est diligero inimiciciam

¶ Tertia declaratio erit de ly diligere vnde diligere b. veraciter est ipsi b. velle et optare vere / esse bene finaliter et pro tempore status eius / et per velle effectualiter executorium beneficium impendere in necessariis ad salutem anime / et corporis in ordine ad animam. Sunt autem quedam beneficia per senecessaria saluti anime et consequenter corporis. que dam non necessaria. vt coniunctus sotialis: et absque necessitate promotio / vel ditatio / vel cibatio etc. que nec sunt effectus iustitie distributiue nec de necessitate salutis

¶ Quarta declaratio est quid sit velle executorium beneficium: dico quod illud est quod scriptura precepit dicens. Tenefacite his etc. Item si esurierit inimicus etc. Cuius est regula talis: quod pro nulo alio consequendo vel fugiendo citra pecccatum mortale omittit beneficium impendere seu beneficientiam in casu necessitatis. Ex dictis potest colligi descriptiodilectionis inimici. Unde diligere inimicum est velle inimicod inimicitie opera facienti verum bene esse pro pter bonum infinitum: et propter amorem eius scilicet boni infiniti: ipsi inimico officia beniuolentie pro posse impendere: dico autem proposse quia si posse non extendit se nisi ad vnum a morte anime liberandum potius teneris vero amico quam inimico: et hoc docer apostolus. Dum habemus tempus: bonum opere mnur ad omnes maxime autem ad domesticos fidei his premissis sit prima conclusio. Quilibet de necessitate salutis tenetur non diligere inimicum esse inimicum probatur quilibet de necessitate ad salutem requisita tenetur non diligere inimicitie opera. igitur.

¶ Item quilibet tenetur non complacet re vicio nec proprio nec alieno ergo. consequentie nota: quia diligere sortem esse inimicum: est complace re in eo quod est sortem esse viciosum. et culpabiliter malum

¶ Secunda: quilibet de necessitate salutis obligatur ad dilectionem dei propter se vltimate et proximi propter deum. patet per preceptum. Diliges deum etc. et proximum etc. Item veritas in euangelio dicit Qui diligit patrem et matrem plusquam me non est me dignus etc.

¶ Ex quo sequitur quod propter nullum malum

¶ nimicorum vitandum nec etiam propter vllum bonum consequendum est ab amore dicto recedendum. sic quod nec actu nec habitu deus diligatur et proximus patet. ex multis dictis scripture et sanctorum que dinitto propter prolixitatem.

¶ Tertia conclusio. Quilibet viator tenetur de necessitate salutis occurrente oportunitate de quo libet inimico ipsum modo supradicto diligere: dixi occurrente occasione vel oportunitate vt puta si cogitati de salute ipsius: et ipse eget consilio vel auxilio meo: probatur ex conclusione precedente et correlario: quia nullum malum quod potest michi inferre inimicus me inuito debet me auertere a dilectione dei in ipso inimico. sed non diligere dicto modo inimicum me auerteret a deo. ergo. Maior nota est ex premissis. Minor probatur per Iohannem in canonica. Quia qui odit fratrem suum vel claudit viscera sua: charitas dei non manet in illo.

¶ Item qui libet tenetur velle inimicum suum ordinari in deum et esse iustum / et velle ipsum obedire preceptis rationabili obsequio: et spontanea voluntate / patet per hoc velle obligatur dilectioni dei super omnia. sed sic vel le de inimico est velle diligere inimicum ergo.

¶ Item si non paueris occidisti ergo a multo fortiori. si non consuleris / si non iuueris: si a peccato non libo raueris occidisti. Sed hoc est contra preceptum. non occides igitur. ¶ Quarta conclusio. in casu aliquis licite potest velle mortem inimici nec hoc est odire / puta quando liuere esset ei nociuum.

¶ Et si dicatur quod augustinus dicit quod diligere inimicos est opus perfectorum filiorum / et benefacere odientibus / ymo ex dictis augustini sequitur / quod non tenetur quilibet non rogatus dimittere inturiam.

¶ Et preterta licitum est illa denegare inimito quibus possum licite carere ymo meritorie contemnere / vt sunt res temporales vt sunt tribulationes paupertates infirmitates et similia etiam proter vindictam

¶ Responsio quod augustinus duo dicit esse per fectorum opera. Primum est beneficia / impendere vltra gradum necessitatis inimico. et non remittere iusticiam vel offensam quo ad exigentiam iustitie. vel emende temporalis / quia licitum est exigere. emendam proiniusta offensa dum tamen stet semper beniuolentia et optatio salutis et complacentia virtutis / si aliquam inimicus habet et promptitudo beneficentie in casunecessitatis.

¶ Ad secundum dico quod appetere vindictam potest contingere tripliciter primo modo vel ex cupidi tate vindicandi precise et sic non est licitum vel secundo quia appeto vt satisfaciat de iniuria facta contra legem dei et sic licet vel tertio quia rationabiliter arbitror morbum anime offensoris non posse humanitus emendari ad salutem nisi per viam punitionis et sic licet / et isto modo etiam licitum est inimico appetere infirmitatem vel panpertatem / mortem autem cor poralem appetere non debeo: nisi rationabiliter credatur omnino eum fieri peiorem. et tunc licet orare vel optare sibi mortem conditionaliter aut ad hos fines vt detur locus sanctis quos impedit opere afflictiuo: vel malis exemplis. aut ne ad dat peccata peccatis / he due intentiones tanguntur in legenda sancteauastasie / que sancto chrisogo no de marito suo publio ita scripsit / si deus preuide ret eum in infidelitate mansurum iuberet eum dare locum sanctis. quo ad primum / et sequitur quia melius est ei animam exalare / quam dei filium blasphema re / quo ad secundum nulli etiam licitum est in aliquo casu inferre mortem vel passionis nisi sit functus publica auctoritate vel potestate vt minister legis ali ter transgreditur preceptum non occides.

Secundus articulus.

¶ E secundo articulo. Utrum maius meritorium sit dictomodo diligere inimicum ceteris paribus quam amicum vel econtraPrima conclusio / Maioris meriti est extrincese equalia beneficia impendere inimico quam amico. Probatur quia diligere. isto modo inimicum: est opus et magis arduum et magis difficile difficultate proueniente non ex vitio operantis / sed ex arduitate operis ergo consequentia nota quia quelibet talis difficultas est augmentatiua meriti in digne operante.. Et ob hoc dicit philosophus virtutem et artem esse ciu ca difficile. Notum est autem quod passio iracundie et appetitus vindicte et inturiarum multum difficultat eideo eius victoria ad amorem oppositum et ad benefacere nocenti est arduum et soli charitati attribuendum que vincit et est signum maioris amoris dei / quam benefacere amico. Unde subducto amore dei: adhuc benefaceret quis patri et amico sed non inimico: est ergo dilectio dicta maioris meriti respectu inimici quam respectu amici.

¶ Secunda conclusio. maioris culpe est omittere benefacere opera circa amicum quam circa inimi cum. patet quia plus est contra charitatem et contra inclinationem naturalem non subuenire amicor uam inimico. Item grauius peccatum est odire amicum quam inimicum.

¶ Tertia conclusio. non est possibile vt ex cha¬

¶ ritate diligatur inimicus quin actualiter diligatur deus: patet quia diligens veractter inimicum: cul pit ipsum frui deo et tendere in deum et hoc propter amorem dei cupit. cuius dilectio est causaliter prior bilectione inimici¬

¶ Quarta conclusio: non est possibileequali¬

¶ ter benefacere b inimico et a amico ex charitate / diligendo quantumlibet remisse (idest non tam delectabi liter imperando respectu b sicut respectu a) quin dilectio respectu b sit ex meliori dilectione dei. Probatur quia ex quo circa b nichil mali appeto / sed si di verum bene esse volo: et beneficium ob amorem ei impendo et impero sicut ipsi a: tunc si est remissio in feruore actus imperati circa b et non sit circa a hoc erit ex communicatione alicuius passionis non minuentis meritum quam vincit amor dei. Ideo ex per fectiori amore dei imperatur actus circa b quam circa a. quia tollit contrariam resistentiam. Ex istis conclusionibus sequuntur correlaria.

¶ Primum quod alicuius operis omissio est plus demeritoria idest magis iniusteea quis omittit: quam alterius / et tamen alterius commissio opposita est magis bona / patet de omissione beneficii circa b et a sit b patet et a inimicus pater istud correlarium ex prima secunda et quarta conclusionibus.

¶ Secundum correlarium aliqua latitudo ali cuius operis est supererogatio respectu b inimici et equalis latitudo operis circa b patrem non est suvererogatio / patet quia voluntas iuuatur ab inclinatione amicitie vel parentele et similiter obligatio hoc facit quod etc.

¶ Tertius articulus. QUantum ad tertium articulum. ¶ Utrum scilicet diligere inimicum timo re pene sit meritorium.

¶ Prima diuisio de timore: Quidam est mundanus / Quidam est seruilis. ¶ Quidam initialis / Quidam castus et filialis de his satis dicitur libro tertio Distinctione. 34

¶ Secunda diuisio quia diligere inimicum dicto modo in articulo primo est vitare peccatum: co potest extendi sensus articuli generaliter. Utrum omne vitare peccatum vel omittere peccare timore pene precise vel aliquod taliter vitare: sit meritorit Est agistr distinctio quod vitare vel omittere peccare tinore potest dupliciter intelligi. Uno modo quantum ad vel le executorium in quia scilicet timore pene non exequatur malum quod concupiscit licet optet illud posse exequi sine peccato / et concupiscat et vellet illud sibi licere. Secundo modo quantum ad exequi et cum hoc quantum ad affici vel concupiscere / vel complacere. primo modo dicitux quis omittere peccare solum intuitu pene infligende formans et sciens hanc consequentia si furaberis: cruciaberis. et praecise propter vitare consequens omittit antecedens. tunc fit prima conclusio.

¶ Uitans vel omittens b. peccatum precise metu pene infligende primo modo peccat et non meretur. Probatur auctoritate augustini in epistola ad anastasium. 7. et super psalmo. 3. 2. vbi expressit illam conclusionem sub his verbis. Qui timendo non fal ciat mala et mallet faceresi liceret itaque si facultas non detur: voluntas rea tenetur. Et probat ibidem. istud et primo sic: ex dictis suis potest formari fatio Nullus est imminuis a peccato .b. qui cupit fieri quia petatur fieri a lege eterna si subtrahatur sibi quod timet: sed sic est in proposito: igitur. quia ideo precise non facit quia non potest ab eo impugne fieri: odit ig tur punitionem et non culpam. Secundo sic: quicumque afficitur taliter ad peccare vel ad opus culpabile quod mallet iusticiam non esse peccatum prohibentem: qua non peccare vtique reus est. patet: quia prediligit opus culpe: quam iustitiam. quinymo prediligendo opus cul pabilis voluntatis odit iusticiam: sed sic est in proposito. Unde concludit augustinus Quis dubitat quod si posset aufferret iustitiam quia odit iusticiam cuius est inimicus: patet ergo conclusio ex dictis

¶ Secunda conclusio. Omittere peccare precise timore pene infligende secundo modo non est iustenec meritorie omittere. probatur quia quilibet iuste qo perans magis odit culpam quam penam et magis diligit se iustum esse quam incommodo penali carere. sed ille qui sic omittit plus odit penam quam culpam. ergo. non iuste. Propter quod augustinus vbi prius dicit. Amicus iusticie est qui amore non peccat: tunc enim vere timet peccare: qui amat iusticiam quam nollet amittere Nam qui gehenam metuit: non metuit peccare sed ardere: ille autem peccatum metuit: qui peccatum plus metuit quam gehennam.

¶ Correlarium. Omittens peccare secundo mo. do precise timore pene infligende peccat: saltem venialiter et fit debitor pene metuendo penam: quia deli¬ berate metuit qualiter non debet.

¶ Secundum corrclarium: Contingit sic omittentem / euadere debitum pene eterne. et per consedquens non peccare mortaliter patet quia nisi timeret penam illam eternam furaretur et cuperet etc. Unde crisostomus in omelia qui timore pene deo seruit penam quidem euadit: scilicet eternam / sed mercedem iustitie non habet

¶ Tertium correlarium non contingit seruari precepta legis isto timore precise: patet quia deest maximum mandatorum cuius obseruantia concernitur in reliquorum omnum obseruantiis.

¶ Corre. quartum contingit frequenter sic omitten tem non proficere ad gradum iustitie cuius est debitoriet per consequens mortaliter peccare. omne ordine timorum et expulsione vide distinctione. et. 4. 3ii

¶ Nunc pro responsione ad articulum in forma propria que est Utrum diligere inimicum precise timote pene sit meritorium. Est prenotandum quod si est dilectio ad quam tenemur vtique ex dilectione dei gratis dilecti: vt nobis ex lege nature precipitur et per consequens erit diligere meritorium.

¶ Ex quo patet quod contradictio esset diligentem sto modo mereri scilicet precise ex timore infligende pene: quia non gratis diligeret deum sed in ordine ad conmodum. Si ergo articulus debet habere sensum verum hoc oportet intelligi de timore casto filiali ipsius pene essentialis scilicet indignitatis fruendi deo: et ipsius desertionis a deo dilecto: que pena fugibilis est ex amore. Et sub hoc sensu sit tertia conclusio.

¶ Omne taliter diligere inimicum est iuste et meritorie diligere / probatur quia ex charitate inclinante / et ex recta ratione imperante: et ex dei munere pro mouente. ergo. vnde talis timor dei dicitur sanctus termanens in seculum seculi. Unde augustinus. 10. de ciuitate dei ca. 8. Quemadmodum dicitur paciem tia pauperum non peribit infinem (que tamen non erit in patria sed eternum in quo per patientiam per uenitur) sic de timore in seculum seculi.

¶ Quarta conclusio: Nullus est verus siue rectus timor peccati: et nulla fuga eligibilis: nisi illius rei cuius adeptio non potest esse non mala et cuius fuge causa prior / et eligibilior est amor iustitie. patet quia nullam aliam rem vel penam vel conciatum timens non referendo ad hunc timorem vel ad amorem ei causaliter preuium: timet sicut debet nec ad talem timorem tenemur nisi sic fiat.

¶ Ex quo patet quod nulla secta dissonans a theo. logia: sciuit timere nisi non timenda. Patet per augustinum. sermone secundo. de timore contra stoicos. vbi ait. Stoici se fortissimos profferunt propter inanem huinanam animi virtuntem et que sequuntur

¶ Gapientia sanati sed errorem decepti intium quippe sapientie timor domini.

¶ Ad rationes principales Ad primam dico q augustinus vocat dilecrionem inimici mirabilem non quod sit supra modum nature: sed quia difficile et raro fit propter appetitum vindicte dominantem. Ad secundum negatur minor si fiat mentio de dilectione inimici predicta in articulo primo. ad augustinum dico quod duo dicit augustinus esse perfectorum et non de necessitate salutis in dilectione inimicorum.

¶ Primum est beneficientiam citra vel vltra gradum necessitatis salutis corporis et anime impendere inimico.

¶ Secundum est dimittere offensam iniustam quo ad exigentiam iustitie vel emende temporalis nam licitum est non impendere bene fic entiam exteriorem nisi in casu necessitatis. et lici tum est exigere emendam taxatam pro iniusta offensa. dum modo vtrobique seruetur charitatiua beniuo tentia salutis anime et corporis inimici in ordine ad animam et complacentia in virtute iustitie. Modo perfectorum est ista dilectio que propter vehementiam amoris diuini / non vindicat offensam nec dimit tit impensam citra necessitatem. et isti sunt perfecti filii dei vt dicit augustinus.

¶ Ad tertium dicendum quod licet imprecari ini micis malum penale ad correctionem ipsorum: et vt ipsis adimatur facultas malignandi. et hoc est plus diligere quam odire immo est odire vicium et diligere personam.. Et sic est finis questionis.