Quaestio 1

¶ Primus articulus.

QUantum ad primum distinguo eo quod prohibitio vel lex vel preceptum: potest capi dupliciter: vno modo commu(niter pro lege indicatiua vel imperatiua affirmatiue vel negatiue siue sit scripta vel exteriori signo promulgata: siue secundo na turaliter indita et impressa: aut specialiter diuinitus inspirata vel reuelata: siue. tertio pro lege eterna est est iustissima voluntas diuina. Secundo modo proutprecise est per signa exteriora promulgata a persona superiore vel ab eius denuntiatione. et sic lex capitur contracte. 41 ex indicatiua dicitur qua indicatur quid agendum quid ve fugiendum vt ibi indicabo tibi / o homo quid sit bonum et quid deus requirat a te vtique facere iudicium et diligere iusticiam et sollicitum ambulare cum deo tuo michee. vo Im peratiua dicitur qua illud iudicatum indicitur per verba imperatiui modi vt nolite loqui aduersus de um iniquitatem: non occides etc.

¶ Ex quo patet quod lex indicatiua inspirata siue impressa: denominari potest imperatiua si sibi preceptum imperatiuum in signo eteriori subordinatur.

¶ Secundo patet quod omne dictamen rectum de his que homo agere tenetur dici potest preceptum: et si est rectum dictamen de his que vitare tens tur prohibitio dicitur: Si vero est de his que vtilius est agere quamuis non sub precepto ligari iudicarentur a recta ratione consilium nominatur. que omnia lex externa continet et infinite perfecte concludit

¶ Secunda distinctio quod quedam est lex naturalis / quedam positiua / quedam diuina. 4 ex naturalis est regula iustitie omnibus vtentibus ratione na turaliter innata. vt quod non vis tibi fieri etc. 41 ex po¬ sitiua: est regula iustitie hominum vtentium ratione instituta ad puniendum vicia vel premiandum merita sub tanta vel tanta pena: vt pro homicidio suspendium. 41 ex diuina est regula iustitie eterne obligans viatorem ad faciendum aliquid sub pena mortis eterne. Ex quibus infertur primo quod lex naturalis so um punit generaliter et premiat similiter. puta dicit quod omne malum est puniendum et omne bonum premiandum: Ita quod non determinat gradum pene: vel premii. Sed lex positiua determinat quanta debet esse pena temporalis. 41 ex vero diuina determinat quanta debet essc pena eterna. ita quod vna superaddit alteri. Secundo in linea perfectionis legum lex diuina tenet supremum gradum: et lex naturalis infimuui probatur: quia tam lex diuina quam positiua determinat certam penam et certum premium quod non facit lex naturalis et includunt illam et addunt nouam obligationem. Ex quo inferti magister facinus: quod status perfectionis christianorum est perfectior sine comparatione: quam status viuentis precise secundum legem paturalem. Dis visis sit prima conclusio

¶ Omne peccatum a deo est prohibitum quod si non esset prohbibitum non esset peccatum. saltem est lege eterna sic prohibitum Et sic capitur lex communiter. et prohibitio similiter scilicet primo modo diuisionis. probatur omne actum siue operatum contra legem eternam / hoc il ex eterna saltem indicatiue censet non esse agendum. ergo est ista lege prohibitum. Sed oniue peccatum est huiusmodi scilicet quod lex eterna censet non sic esse fiendum sed oppositum esse etc. alioquin peccato actuali non conueniret sua descriptio nec originali sua etc. quia actualis peccati descriptio: est voluntarie contraegem eternam vel rectam rationem agere vel omittere originalis vero dicta est in secundo. Confirmatur ista conclusio auctoritatibus primo psalmiste. Preuaricantes (idest precepti transgressores) reputauit omnes peccatores terre. Item apostolus ad romanos. 4. vbi non est lex nec preuaricatio. Item augustinus de duabus animabus capitulo nono. Nemo vituperatur vel dannatione dignus est: aut non contra vetitum faciens: aut quod non potest non faciens. Item. 22. contra faustum / peccatum est contra legem eternam que iubet et vetat. Iubet ordinem naturalem seruari vetat perturbari. Ordo autem ille est cum anime motibus vel moribus ratio dominatur. Ut ait primo de libero arbitrio ca. 12. Et subdit / Ratio ista ergo. vel mens vel spiritus est cum irrationales animi motus regit idest dominatur in homine cui dominatio lege debetur ea quam eternam esse conperimus. Item Ambrosius libro de paradiso quid (inquit) cuiquam est peccatum / nisi preuaricatio legis eterne et celestium. mobedientia mandatorum:

¶ Secunda conclusio Tanta est latitudo difformitatis in peccato: quanta est latitudo contrarietalis ad censuram legis eterne. Probatur ex conclusione prima sic Penes idem attendenda est latitudo difformitatis in peccato: penes quod attenditur ipsa obligatio operationis iu peccato sed hoc attenditur penes censuram legis eterne per primam conclusio nem hic positam ergo. declaratur maior quia penes eam precise rectitudinem censetur obliqua linea / est se obliqua et obliquior secuduium quam plus recedit a recto et quod plus distat a regula recta plus dicitur obliquum / et quod minus minus. et quod simpliciter simpliciter: ergo simpliciter quod est difformius regule recte siue legi eterne. vel recte rationi est grauius peccatum.

¶ Ex qua infero consequenter quod eterne legis prchibitio: est causa vel ratio quare peccata ponum tur in certis speciebus. et quare odium dei specie distinguitur ab homicidio vel mendatio iocoso vel fornicatio simpliciter specifice distinguitur ab adultetio. patet quia penes idem attendi debet latitudo peccati vel species inquantum secundum diuersitatem specierum in peccatis est diuersitas latitudinis difformitatis. grauius enim peccatum est adulterium quam fornicatio quamuis sit idem actus secundum speciem in genere nature: non autem in genere moris. patet et go quod differentia specifica peccatorum / per prius est attendenda penes legem eternam prohibentem quam penes extrinsecas circunstantias actuum. Patet etiam penes quid principaliter sit attendenda quantitas in peccato et ratio formalis / et differentia specifica peccato rum. quia penes prohibitiones eterne legis. Nota hic yma ginationem de latitudine peccatorum in suis specie bus: et intensionem specierum in suo genete quo modo possit terminari adiuicem et quo modo non Pro cuius de claratione seu adiutorio vide de terminis perfectionum et specierum secundum dicta in primo libro. Nota eti am quod quantitas iniusticie actualis est mensuranda penes genus vel speciem auersionis a deo: et conuersionem ad commutabile bonum. Secundo penes immodem rantiam praue affectionis. Tertio penes iusticiam cuius peccator est debitor vt in secundo dixi.

¶ Tertia conclusio Capiendo legem et prohibitionem secundo modo / scilicet contracte ad legem vt per signa exteriora promulgatam / etiam multa sunt ex se peccata et non quia sunt prohibita. Probatur quia si nulla fuisset lex nec prohibitio per signa exteriora adhuc homo in multis posset facere contra rationem rectam sed quocumque casu voluntarie agitur contra rectam rationem peccatur. Item none adam potuit. mentiri: nonne angeli multis peccatis peccauerunt: non existente lege per signa exteriora etc Item alias plhi losophi et gentiles qui numquam legem promulgatam rece verunt: potuissent pro libito agere que volebant siedeccato contra illud apostoli: qui sine lege peccaue uerunt sine lege peribunt. Confirmatur auctoritati bus primo aug. in epistola ad asselitum. dicentem quod per illam concupiscentiam quam vetat lex dicens: non concupisces fiunt homines non solum peccatores qui etiam essent si legem non recepissent: sed etiam reuaricatores: quod non essent si legem non accepissent. Item idem augustinus dicit super isto leuiti ci. 19 non mentiemini magis quia iniustum est mendacium eo prohibitum: non ideo quia prohibitum deo iniustum. Item idem in epistola ad hylarium spracusanum distinguens de lege naturali et scripta ait Tege ista promulgata que est in vsu rationis ani me rationalis in etatem hominis iam ratione vtentis preuaricatores fiunt omnes peccatores terre: preuaricata vero lege etiam illa quae data est per meysem: multo amplius habundat delictum. duplici ei go lege nunc reus est quisquam peccator non quia si non esset lex data per moysem non esset peccatum furari sed quia habundancius obedtur cupiditati.

¶ Ex quo patet quod precepium plures replicatum lus obligat quam semel tantum. Sequitur etiam quod precepta in noua lege plus obligant: quam in antiqua. quia sunt de nouo replicata in lege noua / et sic lex noua ad dit nouam obligationem. ergo plus peccat qui modo transgreditur in noua lege: quam in antiqua¬

¶ Quarta conclusio omniaprecepta decalogi prohbitiua vel sic omnia prohibita prohibitionis praeceptis decalo gi ideo sunt prohibita quia mala seu quia peccata patet per Augustinum primo de libero arbitriuo capitulo tertio. dicentem adulterium non ideo malum est quia vetatur lege: sed ideo vetatur lege quia malum est. Item minus videtur de mendatio / quod tamen ideo prohibitum dicit augustinus super leuiti. quia malum et non econtra. Secundo Omnia p: ecept a decalogi sunt de lege nature: ergo nullius transgreisio vel nullius prohibitiui ideo estmalum quia pro hibitum: consequentia est nota qui a alias nonexistenteprohibitione dicta non esset mala. et sic non lege nature contraria / antecedens probat. Iocob. de viterbio q. 2. q. 2. Et potest sic probari / diligere deum super omnia est de iure naturali quia omnibus pen satis recta ratio naturalis hoc dictat / et sic esse assentit. in isto autem precepto clauduntur tria precepta prime tabule: si bene aduertatur. et precepta secunde tabule similiter inquantum diligendo deum volumus sibi obedientiam spontaneam ab hominibus exhiberi: et ipsum ab omnibus proximis diligi et sic diligimus proximum. et his duobus preceptis tota lex pendet quare concludit apostolus / qui diligit proximum legem adimpleuit. Iten idem apostolus post predicta verba ad romanos. 3. non mecaberis non occides non furaberis et si aliud est mandatum in hoc terbo instauratur / diliges proximum tuum sicut te ipsum. Ex conclusione ista et percedentibus sequuntur ceorrelaria Primum quod dicte legis scilicet contracte et cetera vt capitur in tertia conclusiione et quarta: obligatio non est precise causa quare peccatum est peccatum patet quia si nullum esset tale praeceptum adhuc odire dum esset peccatum Secundum quod dicte legis obligatio non est praecise causa quare peccatum sit in aliqua certa specie: patet quia non existente adhuc mentiri non esset adultera ri ymino specie differrent.

¶ Tertium quod nec peccatum penes dicte legis obigationem praecise quantificatur. patet quiea non existente adhuc grauis esset furtum quam mendacium iocosum grauius mortale quam veniale: et mortale altero grauus et cetera.

¶ Quartum prohibitum lege dicta ideo est pro hibitum quia lege eterna preuie indicatur prohiben dum. vel ea prohibetur. Patet quia cum ipsa sit legi eterne conformis tanquam regulatum sue regule Ideo cantum prohibet lex dicta: quia malesunt que prohibet. et ideo mala sunt / que prohibet: quia contra regulam vel contra legem eterna. vt patet ex dictis. diceres quomodo intelligitur ergo. illud commune dictum quo dicitur: quod aliqua sunt natura precise quia prohibitas ita quod non essent mala si non essent prohibita quedam sic sunt pro hibita quia mala vt habetur de iurciuram do c. etsi christus. Item si commestio pomi non fuit peccatum: nec mala ade: nisi quia fuit prohibitum si bi ne gustaret et cetera: de qua ergo lege vel prohibitione vis dicta saluare: Cerium est enim quod comepere carnes in sexta feria non in infirmitate vel non exigente necessitate non est peccatum nisiquia ab eo clesia prohibitum et de multis aliis est similiter.

¶ Responsio quod aliqua sunt operabilia contingenter cadentia sub prohibitione legis eterne. que dam vero non. Exemplum primi: eomedere pomumb arboris et cetera Exemplum secundi odire deum et contemnere et non obedire deo etc. De primis opera bilibus verum est primum dictum vniuersaliter scilicet quod quedam sunt precise mala quia probibita et hoc debet intelligi de prohibitione vtriusque legis de secundis autem potest intelligi aliud quod dicitur deo sunt aliqua prohibita quia mala et de prohibiti one legis contracte ad per signa vel signa exteriora: quam uis sint mala quia prohibita et contra legem eternam: Et hec sint dicta solum opinatie siue assersione: quia in totoisto articulo non volo aliquid asserere nisi quod est de se clarum. Cetera sint dicta causa incitationis iliorum super premissis vt veritas plurimi exercitio concinata deducatur in lucem siue enin sint vera siue falsa: occasionem tamen possunt dare subtiliori¬. bus vt profundius haurtaut et inueniant demun vs ritatem et sic sit de primo.

¶ Secundus articulus

QUantum ad secundum articulum Utrum aliquid diuina lege prohibitum. possitlicite fieri ab homine. i

¶ Premitto diuisiones Prima cum Uipsum obiectum prohibitionis non sit aliqua vna essentia imncomplexa sed vnun complexe significabile: ideo potest dupliciter capi. Uno modo pro ipso operabili complexe significabili absolute condiuidendo ipsum secundum intellectum saltem: ab ipsa prohibitione vt adam gustare pomum. .b. arboris vel sansonem occidere se ipsum. Aliomodo capitur pro ibitionis obiectum claudendo simul in se ipsam prolibitionem et ho c explicatur dupliciter. Uno modo sic adam gustare b. pomum contra prohitionem. Alio modo per diuinos iincomplexos quibus denotatur ipsa prohibitio vel ipsum obiectum sic esse prohibitum. vt sunt furtum homicidium mechia et cetera. vi cum dicitur sortem committere furtum denotatur quod sortes rapit rem alienam domino non concedente. similiter de aliis. et de his dicitur quod sunt per se malatum prohibeantur in decalogo v in preallegata capitulo. et si christus extra de iureiurando.

¶ Secunda distinctio Aliquod est obiectum prohibitionis condiuisum scilicet a prohibitione iuxta rimum membrum prime distinctionis quod non est lege naturali prohibitum sed lege diuina vt adam gustare b. pomum. et de isto et similibus notum est ista posse licite fieri diuisis prohibitionibus ab eisdem. Secundo est aliquid prohibitum de lege nature quod tamen potest esse pars licite operationis et meritorie ab illo cui alias per se prohibenti et tunc tale operabile non est exprimendum per terminos denotantes ipsum est se prohibitionis obiectum quia tunc vna circunstan tia que non operabilis illius remouetur et alia poni tur que simpliciter non est pars illius. Tertio sunt aliqua prohibita de lege nature que etiam condiui sa a prohibitione sint sic essentialiter mala: quod nullo modo possint esse licitorum operabilium obiecta vivoluntatem odire deum et proximuium etc.

¶ Sit ergo conclusio prima. In nullo casu potest licite homo operari illud operabile: quod sic est prohibitum: quod etiam denotatur ipsius obiecti prohibitio. Auxta sensum secundi membriprime diuisionis. probatur quia in nullo casu licet homini agere quod est sibi pro hibitum agere: ergo. consequentia nota ex terminis antecedens patet quia claudit contradictionem aliquid esse prohibitum / et ipsum esse licitum.

¶ Item in nullo casu licet transgredi preceptum: quia hoc simpliciter claudit repugnantiam manifestam. Ergo conclusio vera.

¶ Ex quo patet quod numquam licitum est furari etc.¬ quia quando est licitum capererem alienam tunc non est furari. Similiter quando est licitum cognoscere non suam: tunc non est fornicari: et ista videtur esse iutentio sancti thome libro tertio. distinctione. 37. articulo quarto in responsione ad primum primcipale argumentum.

¶ Secunda conclusio. nullum prohibitum secundo modo secunde distinctonnis: potest licite fieri ab homine in aliquo casu nisi ex possibili circunstantia desinat esse prohibitionis obiectum. Probatur quia si non hoc maxime videretur de homicidio sui vel alterius eo quod in casu potest esse licitum: puta si fiat iussu dci. sed hoc non est nec fit: nisi subducta aliquam circunstantia: quia semper stat indispensabile preceptum non occides quia intelligitur nisi vt minister legis diune que iubet: minister enim non occidit. est ergo prohibitio contra quemlibet non ministrum legis. Ex quo patet quod sanson non fuit occisor sui: sed minister diuine iussionis quia hoc sic esse / sansonem scilicet occide re se iussu dei: licitum fuit et meritorium. hoc tenet magister hugolinus.

¶ Tertia conclusio. impossibile est aliquod pro dibitum tertio modo secuude diuisionis: licite fier ab homine: nec ab aliqua voluntate. Probatur quia nec licite nec illicite potest fieri a deo scilicet quod deus odiat se: nec potest fieri licite ab aliqua creatura: quia quelibet mens creata tenetur indispensabiliter dilire deum secundum bernardum de dispensatione et precepto. Patet ergo quod in nullo casu talia prohib ta possunt fieri licite ab aliquo quia sunt mala essentia liter

¶ Quarta conclusio Pulta potest homo libere agere qua deus non potest iubere vtfiant: sic scilicet quod velit quo aliquis ipa faciat. patet de prohibitis tertio modo que nul lo modo bene fieri possunt. et per consequens deus non potest iubere aliquem ea facere: sic quod faciat et velit ipsum ea facere: quia tunc deo volente et autore fieret mens mala quod est contra augustinum. 83. q q. 74. quia vt dicit non potest non esse pranus scien ter malorum suasor multo forcius ergo non potest non esse prauus malorum preceptor.

¶ Quinta conclusio que sequitur ex dictis: quod deus non potest precipere et velle: quod a. volens se nequiter occidere: se occidat / nisi faciat a. se velle occidere ad obediendum deo. sed tunc desineret nequiter velle se occidere patet per dicta et hec de articulo. 2. Etertio articulo vtrum aliquis lege diuina obligetur ad impossibile vbi etiam respondendum est ad quesitum. Premitto quod impossibile quoddam dicitur iuris. quoddam facti. Illud enimdicimur non posse quod de lure non possumus vt vem dere rem sacram. Impossibile facti est quod nec de facto nec de iure possumus et illud quandoque dicitur simpliciter et absolute: quandoque ex conditione et secundum quid

¶ Prima suppositio. Pro omni statu creatura rationalis tenetur esse in charitate: vel charitate ex culpa sua non priuari. vel non esse priuata. patet quia opositum non potest esse sine culpa mortali quam semper genetur vitare. quia a dilectione dei uunquam potest de obligari creatura rationalis: vt patet per Bernardum de dispensatione et precepto. Item creatura rationalis nullo modo potest deobligari ab ordine necessario tendentie in deum ergo.

¶ Secunda suppositio Existens in peccato mortali pro eodem tunc pro quo est in peccato mortali / teneturnon esse reus peccati mortalis. patet ex prima Et confirmatur ratione: quia non minus adultus peccator actualis tenetur non esse reus peccati actualis: quam paruulus natus in origali teneatur non esase reus peccato originali: sed paruulus tenetur tunc non esse in originali: quando est in originali ergo. maior nota. et minor probatur quia paruulus priuatur et punitur perpetuo saltem / pena damni / pro solo ori ginali. quod non esset nisi teneretur non esse in origi. nali. ergo.

¶ Tertia suppoti Omnis agens contra conscientiam su am libere / siue rectansiue erroneam: quam ex cluspa sua habet: peccat. probatur per glosam super isto verbo ad romanos. nono / omne quod non est ex fide peccatum est que dicit quod omne quod ad conscientiam pertinet: si aliter fiat: dicit apostolus esse peccatum. quamuis enim fiat quod bonum est / si non esse faciendum dictet etc: ecce conscientia erronea: quia qui diudicat bonum non esse faciem dum errat. et hec est sententia doctoris solemnis primo quotlibet. q. 78. Item beati thome primasecunde. q. 11. articulo quinto Item de veritate questione 14. articulo quarto.

¶ Quarta suppositio Nullus peccat nisi faciem do vel omittendo taliter qualiter tenetur non agere vel omittere. patet ista de se.

¶ Prima conclusio Nullus existens sine culpa per obligatur ad impossibile nec iuris nec facti. probatur. quod quia non tenetur ad impossibile iuris: quia nec deus potest praeci vere homini vt saciat contrarium recte legis ipsum. obligantis. vt patet ex articulo precedente: quia im plicat contradictionem aliquem sine culpa sua: et rei cta lege: obligari ad legis oppositum. Sed quod non obligatur ad impossibile facti qualitercunque caniatur patet quia dicit Augustinus de duabus animabus capitulo nono: nemo vituperatione dignus est (quod non potest) non faciens Pro ista conclusione est theronymus in explanatione fidei cum dicit execramus blasphemiam illorum qui dicunt impossibile homini esse preceptum et ita dicit Iheronymus esse errorem dicere quod homo non possit vitare peccatum Item istam conclusio patet per glosam super isto verbo vel regula iuris: nemo potest ad impossibile obligari. li bro sexto: que dicit nec ad impossibile nature: vt si pro mittam tibi quod in celum ascendam / nec ad impossibile iuris vt si promittitur tibi vendere rem sacram: nec ad impossibile facti vt si promittam tibi vltra mare transferre monotes etc. vide apparatum Iohamnnis andree ibidem.

¶ Secunda conclusio Nullus obligatur diuina lege adaliquid / quod sibi simpliciter et absolute et omnimode est impossibile. patet quia nullus peccat omittendo quod nullo modoagere potest. quod sciulicet nullo modo est in sua potestate: nec directe nec indirecte: nec scilicet per se nec cum alio. quia illud dicitur proprie alicui omnibus modis impossibile: quod non per se nec cum alio potest.

¶ Tertia conclusio Alliquis in casu obllgatur ad impossibile ex culpa sua ad impossibile. inquam sibprobatur ponatur quod sortes iudicet secundum conscientiam erroneam: quod nisi odiat deum pro b instanti peccet mortaliter: Ita quod iudicet quod om ittere odium de pro b instanti sit peccare mortaliter: et sit ita quod ex cul pa sua: non possit illam conscientiam erroneam deponere / vsque post b. tunc probatur conclusio ex suppostionibus specialiter ad hoc suppositis sic. Sortes in b tenetur non odire deum: et tamen stante ( conscientia ista erronea que prouenit ex culpa sua) peccat non odiendo deum in b per tertiam suppositionem: ergo tenetur ad impossibilesibi pro tunc. quia stante casuqui est possibilis) tenetur vitare odium dei: quia propter conscientiam erroneam: non absoluitur a praecepto: diliges dominum deum tuum etc. Et sicut dictu est in articulo precedente odium dei: in nullo casu potest esse licitum. et similiter tenetur non agere contra conscientiam erroneam vt patet ex tertia et quarta suppositionibus.

¶ Ex ista conclusione et probatione sequitur quod aliquis ex culpa potest esse realiter perplexus intelduo peccata quorum quodlibet tenetur vitare: et simul ambo. sed non potest et cetera: et illa impossibilitas non potest esse nisi ex culpa sua.

¶ Quarta conclusio aliquis tenetur obligatione diuine legis ad taliter esse: qualiter esse ex se non suli ficiti et isto modo potest dici obligatus ad impossibi le. secundum quid scilicet ad impossibile sibi. probatur quilibet existens in peccato mortali tenetur esse non indignus vita eterna: et ex culpa sua non priuari: sicut dicit prima suppositio et secunda similiter. et tamen ad taliter esse ipse non sufficit igitur. Item existens in deccato mortali tenetur non esse in peccato mortaliper secundam suppositionem: et tamen ex se non sufficit non esse in peccato mortali ergo.

¶ Quinta conclusio responsalis ad articulum quod quilibet homo viator tenetur ad obseruantiam diuine legis: et preceptorum probatur. quia quielibet hoa mo tenetur semper non peccare: et vitare culpam: sed nullus potest preterire precepta dei nisi peccet et si nobediens deo ergo. Item quia preceptorum obset uantia est ad salutem necessaria iuxta illud si vis ad vitam ingredi serua mandata et cetera.

¶ Ex qua conclusione sequitur quod nulla perfe¬ ctio in hac vita haberi homini de communi lege possibilis eximit purum viatorem ab obligatione legis et preceptorum dei. Unde nec perfectio status nec persone eximit viatoremab obligatione legis positiue naturalis vel divine. quia num llus in hac vita est quindeccare possit.

¶ Ad rationes principales Ad primum patet quid dicendum ex dictis in secundo articulo. Ad confirmationem cum assumitur quodlibet prohibitum. etc. Dico quod si intelligas de prohibitione per exterio ria signa. sic concedo sed cum hoc stat quod sit prohibi tum lege eterna necessario et non contingenter. quia ista prohibitio legis eterne est deus et non contingenter est nec ad extra Sed prohibitio est signum prodibitionis legis eterne.

¶ Ad secundam patet ex dictis in articulo tertio.

¶ Ad tertiam cum queritur. An lex obligat respectu presentis etc. Dic est quedam opinio que ponit in hac materia conclustones quarum prima est. Quod si aliquis tenetur elicere aliquem actum pro instanti futuro et non eliciat in instantieodem futuro contrahit culpam. non quia tunc scilicet in eo ipso instanti tenetur elicere (quia hoc est sibi impossbile sed quia ante tenebatur pro eodem met instanti elicere. et quia non facit nunc ideo peccat nunc: licet non teneatur nunc: sed quia prius tenebatur pro nunc. Unde ista opinio vult quod nulla lex obligat ad aliquod operabile praesens vel praeteritumrsed solum ad operabile futurum obliga in et quod vel a liquis peccans in aliquo tpe tenetur non peccare im isto tpre sed prius tenebatur non peccare in isto. Alia conclusio istius opinionis. Si aliquis pro aliquo tempore tenetur habere actum aliquem cuius temporis aliqua parte elapsa non potest habere ipsum. actum sicut tenetur si non habeat illum actum in illo tempore cupabiliter omittit: non quia tunc tenetur ad actum: sed quia prius tenebatur ad actum pro tunc et non habeat pro tunc. Alia conclusio secundum ipsos si quis teneatur ad actum aliquem: ad cuius impletionem vel inceptionem non exigitur tempus: sed potest implere ininstanti et omittitur per totum tempius tunccontrahitur maculaomissionis non in termino emporis. et non citra si autem dicta impletio exigat tempus: sed citra scilicet ininstanti quo primo effici tur imnpotens ad implendum actionem in illo tempore hanc opinionem impugnat eliphat questione penultima lecture

¶ Primo sic quia secundum ipsum sequitur quod aliquis peccauit antequam peccauit. hoc consequens est contra dictio. sed probat consequentiam ponendo casum: quod aliquis peccet per actum aliquem malum qui primo erat in gratia: tunc certum est quod ille quandoque fuit obligatus lege diuina ad non peccandum actu illo: sed tenebatur aliquando vitare tunc querit: quando actus ille malus fuit vitandus secundum istam opinionem non postquam fuit elixitus. quia hoc est impossibile puta vitare ne scilicet quod fuitur. ergo antequam ille actus fuit sit ergo a primum instans in quo tenebatur reus illius actus: vel ne illo actu esset reus in a et non vitauit antea tunc sic sortes non vitauit an te a ergo culpabiliter omisit ante a et per consequens peccauit ante a. et pro positum primo peccauit in a ergo. peccauit antequam peccauit sed consequentia ista scilicet tenebatur vitare antea et omisit vitare ante a et go peccauit antea. probatur quia quilibet qui tenetur facere aliquid pro aliquo tempore accipiendo fal cere large positiue vel priuatiue. Si omittat culpabiliter pro aliquo tempore vel instanti: hoc erit maxime pro illo tempore vel inustanti in quo fuit libere in potestate sua. Sed solum ante a: fuit in libera potestate sua non committere vel vitare: ergo antea peccauit culpabiliter omittendo et sic sequitur quod peccauit antequam peccauit.

¶ Secundo ponatur quod aliquis habeat motum libidinis venialem et permittat ipsum crescere vsque ad ainstans in quo fit primo mortalis permittat igi tur ipsum crescere vsque ad instans exclusiue et decedat iste homo in a sic quod a sit primum instans sui non esse / et in quolibet instanti ante a: ille motus fuerit venialis: tunc arguitur sic: Ille homo (sit b) si potuit reprimere illum motum: tenebatur reprimere ipsum nefieret mortalis in a: et secundum opinionem ante tenebatur et non reprimebat anteper casum: ergo precise peccauit ante a omittendo. et per consequens hec non e vera quod primo contraxit culpam in termino temporis pro quo tenebatur vitare et non quando tenebatur. Ex quo iterum sequitur. quod b peccauit antequam peccauit quod probatur. quia ex precepto legis diuine tenebatur facere aliquid ante a quod non fecit quantum in ipso suit ergo quantum in ipso fuit non impleuit legemdiuinam ad quam tenebatur. ergo quantum in ipso fuitpeccauit. Ponit postea alium casum pro tertio ac ticulo sed dimitto gratia brenitatis.

¶ Potest etiam ista opinio impugnari per quatam suppositionem huius articuli tertii: ideo videtusr michi quod dicta positio non sit vera: ideo magis assentio opinioni opposite. Unde ad rationem respondeo onendo aliquas propositiones ex quibus appare bit quid dicendum ad formam

¶ Prima Quandocunque quis peccat facit vel omittit tunc quod tunc tenetur non facere vel non omittere. vel non taliter. probatur quia tunc diffor¬ miter facit legi / ipsum tunc obliganti ad oppositum. quia sequitur b peccat nunc: ergo nunc sacit vel omit tit nunc quod non debet: et nunc facit contra legem siue contra preceptum. et sequitur b peccauit: ergo b facit quod non debuit: capiendo facere large: et sequitur deccabit in a ergo b faciet in a quod non debet vel debebit: ita quod fomaliter peccatum et obligatio ad oprpositum pro quolibet tempore se consequuntur ita quod obligari ad non sic facere qualiter facit: est peccare. econuerso saltem se mutuo inferunt et licet. vnum sit causale respectu altelius: numquam tamen stabit vnum sine reliquo¬

¶ Secunda propositio Sortes libere peccattunc quando peccat et per consequens tunc quando peccat potest non peccare. probatur hec est concedenda sortes libere operatur difformiter legi diuine cui tenetur se conformare: tune peto quando agit libere taliter qua liter agere est peccare non quando non agit libere: quia illud est contradictio scilicet quod sortes agat libo re quando non agit: ergo agit libere quando non agit libere: sed non agit nisi dum agit: ergo non libere agit nisi dum agit. et per consequens tunc quando peccat libere peccat. et sequitur tunc quando peccat libere peccat: ergo dum peccat potest non peccare. quia capio lipere pro libertate contradictionis:

¶ Tertia propositio. hec consequentia non valet sortes tenetur nunquam peccare: ergo tenetur nunquam deccasse. similiter nec ista valet sortes tenetur nunquam deccare: ergo tenetur nunquam de peccato penitere. licet bona sit ista sortes non peccauit nec peccabit: et go non tenetur nec nec tenebitur penitere: patet ista propositio de se¬

¶ Ex his ad formam rationis dicendum est quod ex obligat tam pro presenti quam pro futuro. Ad impro bationem de presenti nego assumptum quo ad ambas partes. patet ex secunda propositione. Ad improbatio nem de futuro etc. concedo casum et dico quod primo peccat in b et facit quod pro tunc tenetur non facere. Ad improbationem patet ex prima propositione et secunda et earum probationibus. Et sic est finis questionis et per consequens de tertio libro fufficiant. ¶ Incipiunt questiones eiusdem doctoris super quartum sententiarum.