Table of Contents
Commentarius in libros Sententiarum
Liber 1
Prologus
Distinctio 1
Distinctio 2
Distinctio 3
Distinctiones 5-7
Distinctio 8
Distinctiones 9-13
Distinctio 14
Distinctio 17
Distinctiones 22-26
Distinctio 29-31
Distinctiones 35-37
Distinctio 38
Distinctiones 40-41
Distinctiones 42-44
Distinctio 45-47
Distinctiones 48-50
Liber 2
Distinctio 1
Distinctiones 2-3
Distinctio 6
Distinctio 7
Distinctiones 10-11
Distinctiones 16-18
Distinctiones 23-24
Distinctiones 25-26
Distinctiones 27-29
Distinctiones 30-33
Distinctio 34
Liber 3
Distinctiones 3-12
Distinctiones 13-18
Distinctio 30
Distinctiones 37-40
Liber 4
Distinctio 1
Distinctiones 2-6
Distinctiones 8-13
Distinctiones 14-23
Distinctiones 24-25
Distinctiones 26-42
Distinctiones 43-50
Quaestio 1
Quod non / Angelus non potest esse in loceergo probo antecedens / si angelus sit in loco / sit ergo ille loco a. tunc si b angelus est in a / ergo potest esse in quolibet loco equali a consequens est impossibile. quia tunc posset esse in loco quantuncumque longo. cum sibi nulla figura loci repugnet. probatio. consequentie. sit loxus a quattuor pedum / certum est quod a potest extendi quadrangularitur in infinitum / vel non tam longe quin longius / et quantolongius extenditur tanto strictius fit. et non videtur quod figura tio loci aliqua angelo repugnet. sicut non repugna aque quod possit esse in quantolibet paruo stricto loco / igitur. ¶ Secundo quia sequitur quod indiuisibile posseinmoueri localiter. quod est contra sextum phisicorum. quia tunc continuum successiuum ex indiuisibilibus componentur. / quod est similiter impossibile secundum philosophum ibidem.
¶ Tertio sequitur quod posset se mouere localiter in instanti / vel in non tpere. quod videtur falsum / consequentia probatur. quia nichil resisteret angelo. cum sit indiuisibile / quare nec medium nec mobile causaret resistentiam.
¶ Oppositum patet per casum luciseri de quo magitur in listera. Item per scripturam luce 16. ingressus angelus ad eam scilicet mariam etc. Item vsaias / volauit ad me vnus de seraphim. Item actuum. 1 dixit angelus petro sequere me et praecesserunt vnum. Item de tobia.
¶ Responsio: primus articulus erit de supposito / seu implicito in questione Utrum angelus possit esse in loco de quo est difficultas prim a rgumeti. Secundus erit de que sito et materia secundi argumenti. Tertius erit vtrum angelus se mutare possit iloraliter in non tempore / de quo petit tertium argumentum
Articulus 1
Quantum ad primum articulum premitto diuisiones Prima ex quo angelus est indiuisibilis / ipsum esse in loco indiusibiliter oportet quod potest dupliciter intelligi. Uno modo sic quod aliquis sito punctualis et indiuisibilis sibi correspondeat et quodlibet quantum distat diuisibiliter ab ipso / secundum quam libr partem sui. sicut quantum a puncto. et ille sensus est falsus. quia non est ymiginandum de angelo vel anima / quod possit sic punctualiter esse rerum natura. imino si sic esset: in nullo loco esset diffinitiue. quia punctus non est aliquid. nec anima potest perficere corpus sic inextensum. Secundo modo potest intelligi indiuisibiliter id es cuilibet parti loci adest angelus indiuisibilis existens sic quod nihil eius abest alicui parti / et sic dicitur anima esse in corpere grandiet deus sic dicitur vbique esse. et iste intellectus est veru. quia licet angelos non habeat partes / sicut nec anima: potest tamen adesem habenti partes Secunda diuisio esse in loco contingit tripliciter Primo modo propriissie. et sic est anmbiri corpre locante / vel aliquid esse in corpe locante / commensuratiue. vt locatum in loco. sicut aqua est in vase. Secundo modo dicitur aliquid esse in loco minus proprie vtscilicet aliquid dicitur asistere partibiliter prtibilitati alteri us et vnum anbit reliquum extrisecum sibi / vel extricise anbients ips et sic diceremus duo corpa glorificata locari si de us poneret ea simul. Et vnum proprie est locb alterius Tertio modo alquid dicitur esse in loco diffinitiue et hocem esse hic ita quod non alibi. Et sic angelus dicitur esse in loco. hs premissis sit prima conclusio angelus non dicitur esse in loco praecise propter operari in loco. probatur prarticulum parisiensem. 2 4. c. 7. inter antiquos quae est quod substantie seperate sunt alicubi propter operationnem / et quod non possunt moueri de extremo in extremum nec in mediu nisi quia possunt velle operari: aut in medio / aut in extremis error. si in telligatur sine operatione subiectum / vel substantia non esse in loco. nec transire de loco ad locum¬
¶ Secunda conclusio angelus non potest esse inquantolibet magno locoquiescenter. et hoc dico virtu te sua propria. probatur. quia secundum magistrum Iohannem Dama sed libro. 2. c. 3 cum angeli sunt i celo non sunt in terra. et cum ad terram mittuntur non remanent in celo. vnde dicit angeli non possunt hic et illic esse et operari ex quo sequitur quod est aliquantus locus cui angelus non potest esse praesens quiescentu
¶ Tertia conclusio licet sit ceitum quod angelus possita esse in loco ex se. et quod possit esse sine loco / tamen non est certu an ibi determinet tantam loci quantitatem sic quod ex se non possit esse in maiori nec in minori sicut de facto quodlibet corpus facit / prima parus nota est per magistrm in mintis locis di3. 41. 5. et 6. libri secundi.
¶ Secunda similiter patet: quia certum est quo deus possem seruare angelu sun loco sicut cum loco. Tertia parus patet: quia vtraque pars videtur equaliter posse sustineri. scilicet quod sic et quod non. nec videntur plures vel fortiores rationes pro vna parte / quam pro alia tamen credo negatiuam magis veram quam coloro per hoc / quod anima non sibi determinat corpus perfectibile certe quantitatis / isto modo quod non possit perficere malius nec minus. sic videtur rationabiliter dicendum de angelo respectu loci.
¶ Quarta conclusio probabile est angelum posse esse non in tam pruo loco / qui possit esse in minori quamuis oppositum sine priculo et forte eque probabiliter posse sustineri: loquor semper de loco continuo. vnde sic tenet scotus li. 2. di. 2. et videtur facere pro eo quod anima non potest perficere quantumlibet peruum corpus et sic per eum siue angelus non potest esse in quantolibet magno loco / existendo seu assistendo cuilibet parti ita nec quantolibet peruo: sed probo conclusionem sic: quia nullus est loce quo non habeat minorem pro loco prerciali. cui tamen totus ipse angelus assistit: et non est necesse si assistat vni / quod assistat alteri partiali et sic: tenet magis vgolius. verum est quod ista ratio videtur eque probare de anima.
¶ Quinta conclusio possibile est locum esse non maioris quantitatis quam prius et tamen angelus non erit praesens / cuilibet parti cui erat praesens prius. patet sic de quadrato quat tuor pedum fuit sic quod attingat vsque ad celum diuidendo per medium et addendo ad longius. Ratio est. quia non potest substantia angeli ita distanter esse quaescentur nec ex minorati one latitudinis loci efficere potens vt sic sic distans acelo vsque ad terram. patet etiam per casum prim argui. principalis et ex hoc patet solutio eiusdem argumenti
¶ Sexta conclusio angelus potest esse in pluribus locis totaliter distinctis quaescenter. non est dubium de potem tia diuina: sed videtur michi quod etiam vertute propria dummodo illa loca non plus distarent quam partes loci totalis maxmi in quo potest esse: vel minimi in quo non potest. probatur: quia anima intellectiua perficit partes continuas sicut sanguinem et carnem. et partes non continuas sicut medulam et sanguinem. sic ergo posset angelus sumere corpus quod si diuidatur non est necesse angelum non esse presentem partibus. Septima conclusio quod etiam plures angeli possunt esse in eodem loco: saltem vertute diuina. patet: quia legio de monum fuit in eodem obsessio. vel in porcis. vnde Ricardo q. deturminate / demones non habent propria corpora alias non potuissent esse plures in eodem loco ex quo videtur quod ctiam vrtute propria: quia vaertute diuina plura corpora potest esse simul in eodem loco. Ex dictis sequuntur correlaria e Primum est: aut est dare maximum locum in quo potest angelus quiescenter: vel munimumi in quo non potest: ex. 2. et quod et. 4. conclusi onibus. conuenientius tamen datur maximum in quo non sicut de anima intellectiua.
¶ Secundum quia non tenet ista consequentia b potest esse in a loco totali: ergo potest esse in quolet quantitatiue equali. patet ex quita Tertium quia non semper quae sunt eidem praesentia: et assistunt ei dem vel sunt similis eidem: sunt silis sibi. vel interse. patet ex. 6. conclu¶ Quartum: quod nullus locus est ange. naturalis: patet quia tunc quilicet alius esset sibi violentus. hec est scoti
¶ Quintum non semper quod naturali virtute assistit. vel praesens est extremis distantibus coexistit vel est in medio. patet ex probatione sexte conclusionis.
¶ Sextum: quod concedenda sunt consequenter de angelo que non implicant esse vel fieri ab elio exsente in diuersis locis puta quod simul potest moueri in diuersis locis et quie scere etc. quod patet per sextam conclusione. Ultimo videtur quod quam to est perfectior angelus: tanto potest esse in loco maiori. hoc tenet: altissi. li. 2. patet ex praedictis quo angelus: potest esse in loco diffinitiue et non circunscriptiue¬
¶ Pro solutione argumenri primi principale. dicendum est: quod angelo non repugnat esse in loco quantumlicet stricto tenendo quartam conclusionem: sed non potest esse per se in locoquam tumlibet logo.
¶ Pro primcipali. proposito huius artici li: videlet quod angelus sit in loco diffinitiue: non coextensevel commensuratiue: seu circumscriptiue: est venerabilis hugo de sancto victore: de sacrament li. 1. per. 3. ca. 18. quie dicit spiritum creatum non esse in loco sed localem esse sande dubitatione Et subdit: corpus quod dimensionem habet: loco circun scribitur. quia ei secundumlocum primcipium medium et finis assignatur puns non qui dimensionem non capit sed diffinitione sola teminatur circunscriptionem non recipit loci et tamen loco quo dammodo concluditur. quandam sil hic vel alicubi praesens sit totos ali bi non inuenitur. No. tamen quod loco circunmscribi: quandoque capitur / contineri vel concludi loco et sic bene conuenit angelo. sed non coextendi loco. Et isto modo intelligit damascenus li. 3. ca. 3. cum dicit cum per verbum igitur creati sunt ones angeli: Et sequitur circunscriptibiles: cum ei sunt in celo non sunt in terra et subditur in intellectualibus locis sunt: non corperaliter circunscripti. non enim corperaliter secundum naturam figuratur neque tres habent dimensiones sed quia intellectualiter assunt et operammur vbicumque iussi fuerit etc.
Articulus 2
QUantum ad secundum articulum vtrum angelus possit se mouere localiter: sit hec prima conclusio. Angelus potest seipsum mouere localiter. probatur quia angelus non determinat sibi necessario istum locum: in quo est. quia nullus locus est sibi naturalis ergo potest esse in alio et vi detur possibile quod vertute sua propria percialiter: se faciat in atio loco igitur. Concordat huic conclusioni ambrosius li. de spiritus sancto. et allegatur a magistro li. 1. senimarum di. 37. vbiditer se raphin de loco ad locum transit. non enim complet omnia. concordat etiam scriptura in multis locis. vnde de christo accesserunt angeli et minstrabant ei. Item de angelo thobie. etc Secunda conclusio. angelus potest se mouem. localiter: praeter hoc quod assumat corpus aliquod: quod moueat. probatur quia cum a ngelus de celo empireo. descendit vsque ad terram: non potest a ssumetur corpus quousque perueiat ad concruum orbis lune. ergo saltem vsque illuc mouetur: sand corpore assumpto. quod sufficit pro conclusione. antecedens patet quia non aisumit speram vel partem spere celestis. alias corrumper vel diuideret celum: in descensu suo. quod non est verum
¶ Tertia conclusio. tam in assumpto corpore. quam absque corpere assumpto: potest se mouere localiter in motu continuo. probatur. quod absque corpere quia non est dubium qui cum corpere posnt) Et arguo sic no obstante indiuisibilitate angeli: an gelus est in loco diuisibili. secundum praedicta in arti. praecedente ergo potest libere successiue esse in minori vel in maiori ct tra minimum in quo non potest. Item angelus quando fuit cum thobiamouebat b corpus continne ergo per prius causaliter mouebat se continue et successiue.
¶ Ex hoc infero correlaria. primum est: quod opinio hibernici li. secundo. q. 6. non est vera (vt videu) quando dicit: quod angelus non potest moueri localiter a se: nisi per accidens. scilicet ad motum corperis non tamen negat: qui possit angelus moueri adeo localiter: et successiue et subitosicut deo place. et in hoc dicit verum. sed primum non videiverum: per dctans rationes hibernici. et solutiones vide inscripto ollrot super sententias li. 2. q. 4. in respone ad quitum primcipale.
¶ Secundo infero quod ad motum localem angeli etiam sine corpere assumpto. non sequitur continuum componi ex indiuisicontra motiuum praedicte opinionis: patet illud: ex quo angelo coexistit locus quantus
¶ Tertio sequitur: quod non minus componentur continuum ex indiuisibilibus: si deus moueret angelum successiue localiter et motu continuo: quam sy angelus moueretur continue: a se ipso patet quia quicquid sequitur necessario ad ali quid semper sequitur ad illud: a quocumque illud ponatur. et tamen doctor praedictus concedit quod angelus potest moueri loca liter non cum corpere a deo ergo tantum sequitur illud inconueniens quod inducit scilicet quod si angelus moueretur a se ipso localiter cum sit indiui. continuum componeretur ex indiuisibilibus etc. hoc enim idem sequeretur si angelus moueretur adeo sicut si moueretur a seipisco
¶ Quarto sequitur quod non oportet one quod per se mouetur localiter: esse parti in termino a quo: et parti in termino ad quem. patet de angelo. quia non habet partem. et partem. sed sufficit quod ipse hebeat partem de primo termino localiter. distincto immedia te a loco verbi primo erat / et partem de loco ad quem etc et hoc soluum aliud motiuum predicti doctoris
¶ Quinto sequitur quod non oportet in omni motu succesiuo / datur resistentiam medii vel mobilus. patet iterum. quia motos otet esse liber et libere elicitus.
¶ Sexto et vltimo sequitur quod contigit dare duos motus / quorum vnus est cum resistentia / et alter sine resistentia: et tamen illum qui est cum resistentia esse velocio rem: quam illum qui est sande resistentia. patet: quia angelus potest moueri velocitur et tarde sicut vult cum libetur mouetur: ignis vero nion igi¬
Articulus 3
QUantum ad tertium articulum scilicet vtrum angelus possit se mutare lo caliter / in non tempore praemirto primo pro ar ticuli intellectu propositiones
¶ Quarum in prima sit ista. a. angelum mutari de loco ad locum puta de celo ad terram / non est solum a prius fuisse in celo et postea esse in terra. probatur quia a existente in celo / deus posset a annichilare: et postea a creare de nouo in terra. et tamen a non esset localiter motus. sed habuisset duas mutationes. vnam in celo et aliam in terra: quarum neutra fuisset localis
¶ Secunda propositio non sequitur de forma a / nuno est hic / et prius non fuit hic / sed in alio loco: ergo a est localiter mutatum patet ex praecedente Tertia: angelum mutari de celo ad terram: non successiue: est a angelum praefuisse in celo: et postea transire in terram / ipso remanente in rerum natura / dico aunt a praefuisse in celo per tempus vel per instans. prima parpatet (scilicet quod oportet a praefuisse in celo) quia si a non prifuisset in celo / sed in b instanti crearetur: in quo mutaro tur de celo in terram: eque diceretur moueri de terra in celum: sicut de celo in terram.
¶ Sed diceret contra: quia hec esset ratio quia continue quiescit posb in terra et non in celo. Sed illud non sufficit quia sicut post b quiescit in terra continue. ita possetis quie cere per diuinam potentiam in celo continue post b et in are. et in toto medio inter celum et terram. vnde dico quod si deus in b instanti crearet a in celo et in terra et intoto medio: et continuepost b faceret ac quiescere in celo in aere et in terra / a non diceretur vere propter hoc mutari de celo ad terram. vel ad aerem. sed fieret mutatio ipsia / a spatio maiori ad tres eius partes. sic scilicet quod a in l esset in toto spatio. et in tempore sequente. b esset in tribus eius partibus. Sed si in b faceret deus quod etiam post b quiesceret a id in toto medio et in celo et in terra: non esset mitatio a nisi creationis in loco. non autem esset localiter mutatum
¶ Et si queratur vtrum a in casu propositocrearetur. in celo vel in terra: dico quod crearetur in toto spatio medio / et in celo et in terra. sed non pluries crearetur. sed semel et simul / in toto isto spatio / sic eri go patet prima pars propositionis. scilicet quod ad hoc quod a dicatur vere mutari de celo ad terram: oportet a praefuisse in celo per tempus vlper instans. secunda pars (scilicet quod etiam oportet a post illud instans vel tipsus quo praefuit in celo transire ad terram) quia si nontranseat ad locum in quonon erat prius: non dicitur vere mutari localiter in casuproposito. tertia pars (scilicet ipso permanente in rerum naturapatet ex prima propositione
¶ Quarta propositio: angelum mutari de ceload terram subito / siue in non tpe. potest quadrupliciter cogitari vel imaginari. vno modo quod a angelus habeat in celevltimum instans. quo ibi est. et in tempore immedia te sequente toto quiescat et in medio et in terra. secunde modo quod in instanti vltimo sit in celo et in tpre sequenti sit quiescens in terra. numquam vero sit in medio tertio modo quod a per tempus sit in celo. et in instanti exclusiue terminante illud tempus / seu in vltimo instanti ipsius sit in terra quiesentrer et in toto medio. Quarto moed quod in vltimo instanti sit in terra solum / et nunquam in medio
¶ Tunc sit prima conclusio: possibile est angelum in istanti mutari / vel in tpre / de celo ad terram primo modo mutationis predicto / in quarta propositione. probatur quia hoc potest fieri per potentiam diuinam omnipotentem / cui nichiresistit. Item deus potest velle a sic mutari. cum hoc non implicet contradictionem. nec impossibile. Confirmatur quia a existens in hoc loco in instanti potest cessare esse inhoc loco: et in tpre sequenti esse in alio loco. ergo. Sciendum tamen quod ista mutatio proprie loquendo non esset mutatio instam tanea. nec successiua. successione seu ptibilitate loci partibiliter acquisiti vel partibilitate mobitur / sed esset solum transitus de loco in locum / de quiete in quictem sine omni mutatione media successiua vel instantanea
¶ Secunda conclusio: possibile est angelum mutari de celo ad terram / siue ad quantamlibet distantiam tertio modo mutationis / in praemissa propoitioe quarta. pro¬ batur sicut praecedens conclusio. quia hoc non videtur include re repugnantiam nec impossibile. ergo hoc non est / a diuinaomnipotentia / fieri posse negandum
¶ Istis conclusionibus propter quasdam difficul¬ p tates circunstantes / adiungo per modum correlarii quat pro tuor propositiones. Prima / aliud est esse angelum ex na ture sue localitate quiescente a celo vsque ad terram et in toto medio alid est ipsum ibi esse ex raptim mutari. quod declaro sic exponendo prius / quid est esse alicubi ex nature suelocalitate Unde dico quod esse sic alicubi / est esse in tanto loco et tantum locum replere ipsum locatum et non maiorem quam potest occupare ex sui natura. sicut corpus bipedale ex nature sue localitate / non potest esse nisi in loco bipedali et hoc sine replicatione sui. et similiter angoe lus isto modo / certum spatium aut exclusiue / aut inclusiue terminatum naturaliter occupare potest. et non quantumlibet maius. Sed esse in loco aliquo ex mutari raptim in spatio maiori / contingit per replicationem ipsius locabilis vel spatii correspondentis naturali locationi. Istis priuiis / dclaro propositionem sic / si a corpus bipedalis moueretur de celo ad terram in instati: sic quod deus faceret ipsm quiescere in toto medio: tunc cerium est: quod a non est ita lon gum quam longa est distantia totius medii percasum. ergo a ex sue nature localitate / non est quiescens in toto medio. sed ex replicatione sui totiens quot sunt bipedalia / a celo vsque ad terram. Sic patet quod a non propter hoc est immensum: si isto modo esset vbique / sed quod primo modo esset replens omnem situm / verum vel imaginarium hoc esset immensum. saltem secundum quid / sic imaginandum est per omnia de angele
¶ Secunda propositio si deus mutaret angelum iuxta modum conclusionum sine alio miraculo / maxime ad sensum secunde conclusionis: tunc per instans / angelus esset i toto medio / et in ipere sequenti / esset solum in loco sibi proporcionato. vel nature sue correspondente. et hoc absque mutatione alia. sed per eandem qua venit
¶ Tertia propositio in casu proposito a cessaret esse im medio / a celo vsque ad terram absque alio motu. patet quiapm idem mutari recessisset et accessisset et venisset. i
¶ Quarta propositio si angelus se mutaret vel moueret de celo ad terram: non posset se vertute propria retiuere quiescentur per totum medium. sed posset hoc in loco mip mo in quo esse non potest et sic patet quod non est immense
¶ Tertia conclusio quam non assero sed valcat quam rum potest / angelus potest se mutare localiter in instanti vel in non spe. probatur quia hocem possibile corperi glorificato ergo angelo antecedens videtur au. in questionibus de resurrectione vbi dicit quod corpusglorificatum / vtraque intualla pari celeritate pertingit. vt radius solis / sed radius solis non habet succe sionem aliquam. ergo. Ista conclusio videtur magistri hugolini li. 2. de secunda. qui prima. articulo. 3
¶ Quarta conclusio non est possibile angelum virtute propria transire d maxia distantia / ad locum totalem non transcundo per medium. probatur quia angelus non potest transire / nisi per mutari. sed non potest esse mutatio creature nisi transeat media ergo. Sed dubium est vtrum vertute propria / hoc possit inframiros sui maximi loci vel minimi in quo non potest ess Et videtur quod non. vnde quamuis posset forte se habere / in duobus vbi distantibus infra dictum terminum: sic quod non esset in medio vt in praecedentibus est persuasum / hoc tamen non essetprmutari localiter quia licet desineret esse vbi prius fuit non tamen inciperet esse
¶ vbi non fuit quod vbi notandumdictum est in articulo primo huius quesiionis conclusione sexta ¶ Quinta conclusio deus potest facere angelum ilibi quam est non faciendo ipsum transire per media. pro batur. quia hoc facit de corpore christi.
¶ Confirmatur. quia si deus creasset a in b instanti simul in celo et interra et non in medio non fuisset mutatus localiter vt patet ex prima et tertia: propositionibus huius articuli. Sed si primo creasset in celo et postea in terra sic quod nunquam esset in: medio posset dici aliquo modo a mutatum localiter hoc autem deus potest facere ad quam tamcumque distantiam finitam et hoc sine retento loco praeori siue non retento. et psistans et per tempus sicut sibi pla cet. Dicerent tamen aliqui quod hoc proprie non esset mutari: sed non est vis de vocabulo: vbi sensus est manifestus Ad rationes primcipales patet sufficienter ex dictis in articulis. etc. Et sic finis questionis