Quaestio 4

QUAESTIO QVARTA PROLOGI. Vtrum cognitio veritatis Theologicae compatiatur secum AEnigma Fidei; & euidentiam scientiae.

ARGVITVR PRO PARTE affirmante. 1 DA, quae non habent oppositionem inter se, sunt compossibilia in eodem, sed aenigma Fidei, & euidentia scientiae non habent oppositionem, ergo &c. Maior patet, & Minor probatur. Nam si aenigma Fidei, & euidentia scientiae haberent oppositionem, numquam Fides, & scientia possent tendere in idem, quod est falsum, quia in eamdem veritate tendit Fides viatorum, & scientia comprehensorum.

2 Deus potest dare quoddam lumen via tori, in quo veritates Theologicae cognoscantur: sed tale lumen potest stare cum lumine Fidei, ergo aenigma scientiae potest sta re cum euidentia scientiae Theologicae: Maior probatur, quia de facto videtur, quod Deus dat Doctoribus lumen sapientiae supra lumen Fidei, secundum August. super illud loann: & vita erat lux hominum, vbi pertractans illud psalmi; suscipiant montes pacem, & colles iustitiam, per pacem exponit sapientiam, qua maiores illuminantur, per iustitiam Fidem qua illuminantur minores, frustra autem daretur lumen sapientiae maoribus, nisi in eo cognoscerentur veritates Theologiae scientificae, quia tunc non plus haberent sapientes per illud lumen, quam simplices fideles per lumen Fidei. Probatur etiam minor, nam si lumen sapientiae non sta ret cum lumine Fidei, tunc sapientes tali lu mine illustrati essent extra statum viae, quod est falsum.

3 Deus potest dare scientiam abstractiuam de veritate suae essentie, & eorum quae in ea existunt, quae simul staret cum lumine Fidei, ergo cognitio veritatis Theologiae simul compatitur aenigma Fidei, & euidentiam scientiae. Consequentia est nota, & probo. antecedens de facto circa Paulum, qui habe pat memoriam de veritate essentiae Diuinae, vt patet 2. ad Corinth. xij. vbi asserit "raptum fuisse vsque ad tertium Caelum" &c. quod vtique est intelligendum de visione diuinitatis secundum intellectum, memoria autem in intellectu de re visa nil aliud est, quam scientia abstractiua, quia abstrahit a praesentialitate rei, haec autem cognitio simul cum fide fuit in D. Paulo, quia non posuit illum extra statum viae, ergo pari ratione simul cum fide poterit esse in quolibet viatore.

ARGVITVR PRO PARTE negatiua 1QI cognitio veritatis Theologiae compaAteretur simul aenigma Fidei, & euidentiam scientiae, sequeretur, quod simul habe ret euidentiam, & non euidentiam. Consequens est salsum, ergo, & antecedens: falsitas consequentis patet, quia contradictio est in consequente, consequentia est satis nota, quia talis cognitio inquantum haberet euidentiam scientiae esset euidens, inquantum haberet aenigma Fidei esset ineuidens, & ita simul esset euidens, & non euidens

2 Vlterius sequeretur, quod cognitio ve ritatis habita praenigma Fidei in hac vita non euacuaretur in patria per euidentiam scientiae, immo maneret cum ea, quod est contra Apostolum prima ad Corinth. 15.

RESPONDEO: In ista quaestione tria sunt videnda

1 An Fides habeat oppositionem cum scien tia ratione aenigmatis, vel quocunque alio mo do, vt quaerit primum argumentum.

2 An stante lumine Fidei sit possibile da ri aliud lumen viatori, in quo veritates Theo logiae scientifice cognoscantur, sicut tangit secundum argumentum. 3 An Deus possit dare scientiam abstra ctiuam viatori de veritate suae essentiae, quae non ponat viatorem extra statum viae propter tertium argur. m. Et ex his patebit veritas quesiti

ARTICVLVS PRIMVS. Vtrum Fides opponatur scientiae ratione aenigmatis

QVantum ad hunc articulum volunt quidam, quod aenigma non sit de intrinseca ratione Fidei, concomitatur tamen ipsam ratione materiae de qua est nam quia Fides nostra est de articulis Fidei, qui non possunt demonstrari, nec de eis potest haberi scientia clara, ideo sequitur, quod notitia habita de illis per Fidem sit aenigmatica, & obscura, & accepta Fides secundum istam specialem materiam habet repugnantiam cum scientia ratione aenigmatis concomitantis ipsam, si tamen accipiatur secundum proprias rationes formales, nullam habet op positionem cum scientia, quod probant dupliciter.

Primo: llla, quae secundum suam rationem formalem sunt compossibilia, non habent ad inuicem repugnantiam: Fides & scientia sunt hniusmodi, ergo &c. Maior est nota Minor probatur ab eis dupliciter, primo per experientiam, nam si quis audiat ab aliquo perito, cui adhibeat Fidem, quod Cuna est Maior terra, tunc adhaerebit isti veritati per solam Fidem: si autem processu temporis acquirat medium demonstratiuum eiusdem veritatis, huiusmodi assensus concordabit cum primo, qui erat per solam auctoritate, ergo est compossibile cum eo.

ldem probant ratione. Quando duo assen sus sunt eiusdem rationis, quicquid est compossibile cum vno, est etiam compossibile cum alio: Sed assensus per auctoritatem praecedens est eiusdem rationis cum illo, qui est por demonstrationem acquisituas, & sequitur aucto ritatem praecedentem; non enim euacuat illam, sed confirmat, & facit, vt facilius credatur auctoritati dicentis, ergo pari ratione scientia clarae notitiae confirmabit rationes formales Fidei, quae sunt assentire auctorita. ti dicentis, & sic ratio formalis scientiae, qua est assentire per demonstrationem, non habebit repugnantiam cum ea Secundo si Fides, & scientia adinuicem op- ponerentur, hoc esset vel ratione obiectorum, vel mediorum, vel actuum, non ratione obie ctorum, quia tunc Fides, & scientia nunquam possent esset de eodem obiecto, nec in eoden homine, nec in diuersis; quod est falsum; quia eandem conclusionem scit Theologus de eodem subiecto per demonstrationem, quam credit rusticus per Fidem adhibitam alicui perito: non ratione mediorum, quia auctoritas, quae est medium Fidei, & demonstratio, quae est medium scientiae, saepe adinuicem concordant absque vlla repugnantia, vr patet in scientijs humanis: non ratione actuum, nam si actus Fidei, & scientiae repugnarent, hoc maxime esset propter euidentiam, & ineuidentiam, hoc autem non est, nam Fides non est principium ineuidentiae, quia licet non faciat euidentiam de obiecto, non propter hoc sequitur, quod faciat ineuidentiam; non enim omne illud, quod non facit habitum, facit priuationem incompossibilem ha bitui: alioquin quicquid non faceret visionem, faceret caecitatem incompossibile; ergo a simili non obstante, quod Fides non faciat euidentiam scientiae, non propter hoc sequitur, quod faciat ineuidentiam incompossibi lem sibi; quia de sua ratione non est, nisi quod faciat assensum per auctoritatem.

Si quis autem obijciat, quod opinio repu gnat scientiae, nec potest stare cum ea, vt patet in fine primi post. ergo nec Fides cum scien tia stare poterit, quia non videtur sibi magis opponi. Respondent, quod non est simile,

Quia de ratione opinionis est facere opinantem existimare aliter posse se habere illud de quo habet opinionem, sed scientia e con- trario facit existimare scientes impossibile esse aliter se habere illud, de quo est icuentia Quapropter illa sunt opposita, haec vero nonn si autem de ratione opinionis esset facere solum assentire per medium probabile, quemadmodum Fides per auctoritatem dicentis, tunc sicut Fides non habet repugnantiam cum scientia, ita nec opinio includeret aliquid repugnans, & posset stare cum scientia.

Vlterius si obiiciatur, quod Fides remaneret in patria, quod est contra Apostolum; dicunt, quod quantum ad illud, quod est im perfectionis in ea, puta aenigma quod ipsam concomitatur, non remanet, sed euacuatur; quantum vero ad illud quod est de ratione habitus Fidei, manere potest.

lsta opinio deficit in quatuor. Primo quia dicit, quod aenigma concommitatur Fidem, & non est de intrinseca ratione ipsius, quod est falsum, tum quia seque retur, quod lumen Fidei posset tranferri de esse aenigmatico ad esse clarum, non enim re pugnat subiecto transferri de priuatione ad habitum, non potest autem transferri ad esse clarum, quia idem lumen quod prius nobis seruiebat in via, pro vt habebat esse aenigmaticum, posset nobis deseruire in patria absque alio lumine, prout habet esse clarum, quod videtur absurdum. Tum quia lumen gloriae posset transferri ab esse claro ad esse aenigmaticum, quia vtrobique videtur eadem ratio; hoc autem est falsum, quia clarum nil aliud dicit quam luminosum, & aenigmaticum ob scurum, posset ergo lumen gloriae clarum fie ri obscurum, & per consequens esse lumino sum, esset sibi quaeddam disposito accidentalis, & sic haberet esse luminosum per quod dam aliud lumen superadditum, & illud per aliud, & sic in infinitum. Si ergo volumus vi tare hoc inconueniens, cogimur dicere, quod claritas luminis gloriae sit intrinsica, & essen tialis, & non quoddam accidentale superadditum, & pari ratione debemus dicere de obscuritate, quod non sit concommitans extrin sice Fidem. Tum, quia lumen Fidei non distingueretur essentialiter a lumine gloriae, & per consequens, nec actus eorum scilicet cre dendi & videndi, quod est absurdum, nam secundum istam viam, sicut idem lumen essentialiter potest transferri ab esse aenigmatico, ad esse clarum, & purum, ita idem actus poterit quandoque suceessiue esse creditiuus, & quandoque visiuus.

Secundo deficit, quia ponit, quod fides. & scientia non opponuntur secundum earum rationes formales; & ideo compatiuntur se in eodem, & respectu eiusdem, quod est fal sum. Tum quia ostensum est, quod aenigma est de intrinsica ratione fidei, constat autem quod esse obscurum, & esse clarum respectu eiusdem sunt opposita, nec compatiuntur se ad inuicem in eodem. Tum quia de ratione obiecti Fidei est, quod sit non visiuus, per Apostolum dicentem, Fides est substantia sperandarum rerum, argumentum non appare.¬ tium, & glosa exponit, quod Fides facit subsistere in anima nostra, quae non videntur; de visis enim non est Fides, sed agnitio; & Thomas (secundum Augustinum) aliud vidit, & aliud credidit: de ratione autem obiecti scientiae est, quod sit apparens; apparentia autem, & non apparentia repugnant in eodem, & respectu eiusdem, ergo, &caet. Tum quia dato etiam, quod scientia, & Fides non opponantur directe, opponuntur tamen secundum perfectionem, & imperfectionem; & sic non se compatiuntur, quia perfectum, & imperfectum secundum idem genus non stant simul in eodem, nunc autem Fides, & scientia in genere assensus distinguuntur, sicut perfectum, & imperfectum; assensus enim Fidei est imperfectus, scientiae vero perfectus, ergo non se compatiuntur in eodem

Nec valet si dicatur, quod forma substan tialis, & accidentalis in genere formae differunt, sicut perfectum, & imperfectum, & tamen cumpatiuntur se in eodem, quia hoc non est simile ppter duo. Primo, quia illae formae non sunt in eodem subiecto propter idem, sed vna, vt det esse substantiale, & simpliciter: al tera vero, vt det esse accidentale, & secundum quid; assensus autem Fidei, & scientiae si ponantur in eodem subiecto, erit propter idem, puta propter inclinationem in idem subiectum. Secundo non est verum, quod forma substantialis, & accidentalis distinguantur simpliciter; sicut perfectum, & imperfectum, sed tantum sicut magis, & minus perfectum, forma enim substantialis non dat esse perfectum simpliciter in genere formae, sed expectat vlteriorem perfectionem per formam ac cidentalem: scientia vero, & Fides distinguumtur, sicut simpliciter perfectum, & imperfectum in genere assensus. Quod patet per illos qui ponunt praefatam opinionem, concedunt enim quod habens assensum per Fidem, illum habet imperfecte, quamuis non repugnet sibi habere eudem assensum perfecte per scientiam, hoc autem non esset verum, nisi assensus per scientiam esset simpliter perfectus, & per consequens euacuaret illum, qui est per Fidem tanquam imperfectum simpliciter. Apparet ergo, quod non est simile de forma substantiali, & accidentali.

Vlterius ad idem, si Fides, & scientia possent se compati in eodem respectu eiusdem, sequeretur, quod vnus, & idem intellectus posset inclinari diuersis inclinationibus in idem obiectum, quarum vna esset simpliciter perfecta, & altera imperfecta, quod est fal sum: uidemus enim quod vnum, & idem mobile nunquam inclinatur diuersis inclina tionibus in eundem terminum, nisi quando quaelibet illarum inclinationum est imperfecta, & indigens altera, sicut graue inclinatur deorsum diuersis inclinationibus s per formam substantialem, & per formam grauitatis, quod ideo euenit, quia quaelibet illarum est insufficiens sine altera. Similiter vide mus quod intellectus inclinatur ad vnam conclusionem per diuersas rationes probabiles, quia nulla earum facit perfectam inclina tionem, nec etiam simul cum alijs. Et per diuersas demonstrationes in eandem inclina tur conclusionem, quia nulla earum est potissima, sed cum intellectus peruenerit ad demonstrationem potissimam aggregantem omnes causas, tunc illa non compatitur secum aliam demostrationem, sed omnes alias euacuat. Non potest ergo intellectus incli nari in idem obiectum diuersis inclinationi bus, quarum vna sit simpliciter perfecta, nam illa euacuaret alias omnes. Quia ergo inclinatio, quae est per scientiam est simpliciter perfecta, sequitur, quod simpliciter euacuet illam, quae est per fidem

Tertio deficit praefata opinio, quia conce dit, quod opinio sit incompossibilis scientiae ratione obiecti, & tamen hoc negat de Fide respectu scientiae, cum tamen videatur esse simile de vtroqe. Nam sicut obiectum opinionis accipitur ab opinante tamquam possi bile aliter se habere, & consequenter sub op posita ratione ad obiectum scientiae; ita & ob iectum Pidei accipitur a credente tamquam non visum, & non apparens; & per consequens sub opposita ratione ad obiectum scien tiae. Quapropter si concedunt de opinione, quod sit scientiae incompossibilis, oportet, vt concedant etiam de Fide.

Quarto deficit, quia ponit, quod Fides in patria non euacuetur, prout est habitus qui dam, & quoddam lumen, sed solum quantum ad aenigma, quod concomitatur ipsam: hoc autem videtur esse falsum, quia tunc non magis euacuaretur Fides in patria, quam cha ritas, quod est contra Apostolum dicentem, "nunquam charitas excidit", de Fide autem as serit simpliciter, quod euacuabitur: consequentiam probo, nam sicut ipsi ponunt, quod Fides euacuatur quantum ad aenigma, quod dicit imperfectionem, ita etiam charitas cua cuabitur, quantum ad illud, quod erit imperfectionis in ea: & ibi plene perficietur, Ex quibus omnibus apparet praefatam opi- nionem esse irrationabilem

Quapropter aliter respondeo huic quesito dicendo, quod Fides, & scientia respectu eiusdem habent rationes oppositas, & incompossibiles in eodem, & quamuis haec conclu sio sufficienter videatur probata per dicta con tra ipsos, adhuc tamen confirmo illam duabus rationibus

1 Sicut se habet opinio ad formidinem ita Fides ad aenigma, sed opinio includit for midinem in eius ratione formali, & intrinseca, ratione cuius non compatitur secum scien tiam in eodem, & respectu eiusdem: ergo & Fides includit enigma in sua ratione intrinseca, & essentiali, & consequenter non com patietur secum scientiam in eodem respectu eiusdem. Maior probatur, nam sicut opinio. distinguitur essentialiter a scientia per hoc, quod est habitus incertus, & dubius, scientia Vero certus excludens formidinem, ita etiam Fides suo modo distinguitur essentialiter a scientia per hoc, quod est habitus aenig maticus & obscurus, scientia vero e contra est habitus euidens, & clarus. Minor patet, nam si formido non esset de intrinseca ratio ne opinionis, tunc cum per eam solam distinguatur a scientia, sequeretur, quod non distingueretur a scientia essentialiter, sed solum accidentaliter.

2 Si Fides esset compossibilis cum scientia in eodem intellectu respectu eiusdem obiecti, ille intellectus vel tenderet in illud obiectum per Fidem tamquam in non visum, uel tamquam in visum, non potest dici, quod tom dat in ipsum tamquam in visum, quia ille habitus esset ratio videndi obiectum, Fides autem non est ratio videndi, cum non sit ha bitus visiuus. Si vero dicatur, quod tendat in ipsum tamquam in non visum, habetur intentum, cum per scientiam intellectus ten dat in obiectum tamquam in visum; visum autem, & non visum non sunt in eodem respectu eiusdem

Quod si dicatur contra primam rationem, quod opinio distinguitur a scientia non ratione formidinis, sed ratione medij probabi lis, nam scientia facit adhaerere medio necessario, opinio vero probabili, immo videtur, quod formido magis sit opposita opinio ni, quia quanto plus augetur opinio, tanto formido magis minuitur, in tantum quod Arist. dicit 7. Ethicorum, quod aliqui ita firmiter adhaerent opinionibus, sicut alij demonstratiuis conclusionibus

Respondeo, quod si opinio facit adhaerere per medium probabile, necessario sequitur, quod illa adhaesio sit ei intrinseca, & per consequens dubia, & formidolosa, idem est ergo in opinione adhaesionem esse per: medium probabile, & ipsam esse dubiam & incertam. Cum vero additur, quod si augetur opinio, minuitur formido; Respodetur, quod si consideretur opinio, inquantum stat intra propriam speciem, sic minuitur simul cum ipsa formidine, quia non potest inueniri in propria specie sine formidine; si autem consideretur opinio, prout aliquando in scit tiam, aliquando in opinionem per ipsam de uenitur, sic ipsa dicitur augeri, & formido minui, sed hoc est improprie dictum, quia tale augmentum non competit ei, inquantum opinio est, sed inquantum est via ad vlteriorum habitum alterius speciei puta scien tiae, & ideo illi qui adhaerent opinionibus suis sicut conclusionibus demonstratiuis, non vtuntur opinionibus, vt opinionibus, sed per errorem decepti, vtuntur eis vt scientijs, vnde non est mirum, si eis adhaerent sine formi dine, formido ergo est de intrinseca ratione opinionis.

Vlterius instaret aliquis contra primam ra tionem: quia formido nullo modo videtur esse de intrinseca ratione opinionis, nec aenig ma de intrinseca ratione Fidei, nam vtraque istarum importat priuationem: Fides autem, & opinio sunt veri habitus, modo priuatio non est de intrinseca ratione habitus.

Respondetur, quod formido, & aenigma non sunt priuationes anexae habitibus, aliter Fides posset augeri, & mutari in scientiam, & ab opinione remoueri posset ratio formidi nis: nam secundum istam viam, posset transferri opinio de priuatione formidinis in certitudinem, & e contra, ita quod eadem opi- nio quandoque esset certa, quandoque dubia, quod est absurdum. Idcirco dicendum est, quod formido in opinione nil aliud est, quam ipsamet opinio, quae essentialiter est quidam habitus dubius, & formidolosus, sicut in scien tia certitudo nil aliud est, quam ipsamet essentialiter, quae est quidam habitus certus, & eodem modo dicendum est de aenigmate respectu Fidei.

Ad rationes alterius opinionis respondet. Ad primam dicendum, quod maior est fa sa, quia plura sunt, quae non habent adinuicem oppositionem, quae tamen non compatiuntur se in eodem, sicut duo accidentia eiusdem speciei, & ideo ratio procedit a pluribus causis Veritatis, ad vnam. Minor est etiam falsa, quia ostensum est, quod Fides, & scientia habent formales rationes oppositas. Ad probationem dicendum, quod ista experientia est male accepta, nam quamuis auctoritas praecedens concordet cum demonstratione iubsequente, quantum ad vnam veritate con clusam, non tamen concordat cum ea, quantum ad vnum modum concludendi eam: immo e contrario, concluditur veritas per auctoritatem generantem fidem, & per demon strationem visam. Dato tamen, quod nulla esset ibi opinio, adhuc non habent intentum qui aperfectus assensus, quem facit scientia, necessario euacuaret illum imperfectum, quem facit Fides

Ad aliam probationem dico, quod assensus per demonstrationem auctoritatem praecedens, necessario euacuat illam, si sit respectu eiusdem. Cum probant, quia facit, quod facilius credatur authoritati dicentis: dico, quod verum est respectu alterius proposit de quo nondum habetur demostratio, respectu tamen illius, de qua iam habetur demonstratio, omnis credulitas excluditur.

Ad secundam dicendum, quod Fides, & scientia habent oppositonem & ratione obiectorum, & mediorum, & actuum, cum probant, quod non ratione obiectorum, quia posunt esse de eodem obiecto saltem in diuersis hominibus; dico, quod quantumcunque possint esse de eodem obiecto, non tame eodem modo est ibi opposito ex parte mediorum, & actuum, nam quamuis prima facie non vi deantur opponi ratione obiecti, in quo concurrere possunt, semper tamen vere opponuntur ratione oppositorum mediorum, quae intrinsece includunt.

ARTICVLVS SECVNDVS An stante lumine fidei, sit dare aliud lumen, in quo veritates Theologiae scientifice. cognoscantur.

REspondent huic quaesito quidam af firmatiue, & volunt, quod de facto illud lumen sit aliud a lumine Fidei, & quod cognitio scientifica, quae habetur in dicto lumine, non habeat repugnantiam ad notitiam Fidei. Ad cuius euidentiam ponunt, tres actus se habere per ordinem, scilicet credere, intelligere, & videre. Nam credere idem est, quod adhaerere alicui rei propositae solum ex aucto ritate dicentis, vt credens Astrologo docentem eclypsim solis, dato quod hoc non intel ligeret, neque videret. Intelligere vero est rem quasi sub quodam velamine cognosce re, & sic cognoscere idem est quod non posse rem intueri immediate per suam praesentiam, ad cuius euidentem notitiam peruenit per discursum definitiuum seu svlogisticum, sicut discipulus prius habens fidem de eclypsi Cunae, potest peruenire ad certam huius rei notitiam per discursum, rationis demonstratiuum, Videre autem idem est, quod rem immediate conspicere per nudam sui prae sentiam oculo mentis, quemadmodum in vi sione corporali. Dicunt ergo isti, quod notitia Fidei quae habetur in primo actu, & noti tia visionis, quae habetur in tertio actu oppo nuntur, sicut duo contraria secundum suas excellentias, & sic non possunt stare simu in eodem respectu eiusdem. Notitia vero habita in primo actu, & cognitio scientifica ha bita in secundo comparatae ad inuicem non opponuntur secundum suas excellentias sed sicut duo contraria remissa, & recedentia a proprijs excellentijs, quapropter possunt stare simul in eodem, & respectu eiusdem Poterit ergo idem viator habere simul notitiam Fidei, & cognitionem scientificam de eisdem credibilibus: & quia talis noticia scien tifica non potest reduci in lumen Fidei, cum sit aenigmaticum, & obscursum, idcirco di- cunt, quod si talis notitia ponatur, necessario oportet ponere quoddam aliud lumen su pra lumen Fidei, in quod praefata notitia reducatur, quae notitia, si non poneretur, tunc non haberet maiorem cognitionem de credi bilibus: Theologus, quam simplex fidelis, quod est absurdum, & contra D. P. Augusti num o. de Trinitate dicentem, quod "hac scientia pollnt fideles plurimi, quamuis per Fidem plurimi etiam polleant": sequitur ergo, quod necessario ponendum sit tale lumen, quod confirmant multis auctoritatibus, & duabus praecipue rationibus: quarum prima est

1 Si non esset possibile dare tale lumen stante lumine Fidei, nullus viator posset per uenire ad scientiam de credibilibus, consequens est falsum, ergo & antecedens Consequentia patet, quia per solum lumen Fidei non poterit haberi nisi notitia creditiua. Falsitatem consequentis probo per P. Augustinum in epistola contra Faustinum, vbi asserit, se posse peruenire ad certam scientiam di credibilibus dicens. Ego catholicam Fidem profiteor, & per eam ad certam scientiam, me posse peruenire praesumo. Cui sententiae concordat Ricardus lib. 1. de Trinit. cap. 1. pertractans illud Prophetae, nisi credideritis non intelligetis, vbi dicit, quod in his verbis. credibilium intilligentia non generatur, sed sub conditione neganda proponitur, si non eredideritis, non ergo debent exercitatos sen sus habentes de horum intelligentia comparanda disperare, dum tamen sentiant se firmos in fide

2 Inter duo extrema maxime distantia po test dari medium, ad quod possibile sit perue nire per solam remissionem alterius extremi, a quo fit transitus ipso tamen manente, sed lumen Fidei, & lumen gloriae sunt duo extre ma maxime distantia, ergo possibile est ibi da ri medium lumen, & per consequens poterit fieri transitus ab obscuritate luminis Fidei ad claritatem istius medij luminis non per eua cuationem luminis Fidei, sed per remissionem suae obscuritatis, sicut fit transitus ab obscuri tate luminis noctis ad lumen aurorae non per to talem noctis corruptionem, sed per remissio nem luminis, quod totaliter tollitur postea in luce meridiana, sic in proposito, obscuritas Fidei in claritate istius luminis scientifici remittitur, sed postea in claritate luminis glo riae totaliter euacuabitur.

Et ista sententia videtur conformis esse Do ctorum dictis, qui ad hoc totaliter laborarunt, vt per studium Theologiae ab obscuritate Fidei ad clariorem intelligentiam transirent quod haud fieri poterat, nisi daretur aliud lumen supra Fidem: Et ista fuit intentio Ric cardi, vt patet in prologo libri de Trinitate, vbi ait. Parum nobis debet esse, quae vera sunt de aetetnis credere, nisi detur ex hoc ipso, quod credimus rationis attestatione aduersarios conuincere. Nec nobis videtur suf ficere aeternorum notitia, quae est per Fidem solam, nisi etiam apprehendamus illam quae est per intelligentiam, quae nec etiam sufficit, nisi transeamus ad eam, quae est per experientiam. Triplicem ergo ponit notitiam per Fidem, per intelligentiam seu scientiam, & per experientiam: sicut ergo quae est per Fidem habetur in lumine infimo Fidei, & quae per experientiam in lumine supremo glo riae, ita & notitia illa quae est per intelligentiam tamquam media habetur in lumine me dio intet lumen Fidei, & gloriae, quod est lumen scientiae. Quod autem per istam mediam notiam intelligat scientiam, apparet ex his, quae in primo cap. primi libri de Trinitate ponit, vt legentibus facile patebit.

Haec opinio tria ponit, quae videntur irrationabilia,

Primum est, quod detur lumen medium inter lumen Fidei, & gloriae, & possit stare cum lumine Fidei; hoc autem videtur falsum. Tum quia extremum nunquam potest manere cum medio in eodem subiecto, sicut nec etiam cum alio extremo contrario, nam medium comparatum ad vnum extremum habet rationem alterius, vt patet; physicorum: sicut ergo medius color non patitur secum colorem extremum, ita pari ratione nec illud medium lumen compatietur secum in eodem subiecto aliud extremum lumen Tum quia si illud medium lumen secum compateretur lumen Fidei, posset stare simul cum lumine gloriae, quod est falsum, quia lumen gloriae cum sit perfectissimum, euacuat omne aliud lumen imperfectum. Consequentia pa tet, nam medium non habet maiorem repugnantiam, ad vnum extremum, quam ad aliud.

Tum quia quaero ab eis, an tale lumen sit acquisitum vel infusum, si acquisitum, ergo ignobilius lumine Fidei, & sic non habebi maiorem claritatem, nec causabit maiorem notitiam contra eos; Si infusum, tunc Apo stolus fecisset mentionem de eo, sicut de Fi- de, deberet enim computari inter virtutes Theologicas, etiam magis quam Fides, quia perfectius tendit in obiectum Theologicum, Item videretur, quod tale lumen infunderetur in Daptismo vna cum alijs donis, & vir tutibus, & per consequens omnibus commu niter infunderetur, quod tamen est falsum.

Secundo ponit, quod habeatur scientia de credibilibus in praefato lumine, quod ent videtur falsum, Tum quia scientia, & Fides, de eodem habent expressam repugnantiam maxime ex parte obiecti, quia de ratione obiecti Fidei est, quod sit non apparens, & ideo comprehenditur, vt non visum: de ratione autem obiecti scientiae est, quod sit demonstratum, & apparens, modo demonstra tum, & non demonstratum contradicunt.

Tum quia constat, quod Fides, & scientia de eodem sunt duo habitus subordinati; vide mus autem in formis subordinatis, quod adueniente forma nobiliori cedit ignobilior, quia superior continet, quicquid perfectionis est in inferiori: scientia autem, quando est de eodem obiecto cum Fide adueniente, Eides cessare debet: Contradicunt ergo sicus formaliter perfectius cum imperfecto sibi subordinato: Nec potest negari talis subordinatio, quia impossibile est, quod duae formae respicientes idem obiectum, & receptibiles in eodem subiecto non habeant ordinem inter se

Tum quia habentes scientiam per hoc lumen medium, non inniterentur Fidei saltem de necessitate, quod est falsum: quia quicunque Theologus semper innititur Fidei. Consequentia patet, nam habens clarius lumen, necessario non innititur inferio. ri, aut minori; quia ostensum fuit superius, quod veritas Fidei non potest demonstrari, quamuis demonstrari possint defectus rationum contra illas: quandiu ergo talis veritas subest lumini Fidei, non potest haberi de ea scientia. Quod etiam confirmo, quia meritum Fidei exigit non posse habere scientiam demonstratiuam de ea; Fides enim non habet meritum (inquit Oregorius) vbi humana ratio praebet experimentum

Tertio ponit praefata opinio, quod in lumine Fidei solo non possit haberi maior notitia de credibilibus illa, quam habet simplex fidelis, quod est falsum: non enim oportet, quod omnes, qui conueniunt in vno lumine, habeant aequalem notitiam de his, quae possunt cognosci in tali lumine: nam videmus, quod omnes conueniunt in lumine na turali, & tamen non habent aequalem notitiam de his, quae possunt cognosci naturaliter: similiter constat, quod omnes beati com ueniunt in lumine gloriae, & tamen non omnes vident aequaliter illud obiectum beatificum.

Ex quo etiam apparet, quod non est necesse ponere tale lumen, dato etiam quod esset possibile: nam possumus saluare, quod in eodem lumine fidei maiorem notitiam ha beant Theologi de credibilibus, quam simpli ces fideles propter habitum acquisitum in exercitio studij; sicut etiam in eodem lumine naturali vnus philosophus naturalis habet maiorem notitiam de rebus naturalibus, quam vnus rusticus, quia habet habitum scie tiae naturalis studio, & labore acquisitum.

Ad argumenta opinionis contrariae facile responderi potest.

Ad primum cum dicitur, quod contraria remissa, & recedentia a proprijs excellentijs possunt stare simul, dico, quod non possunt stare simul, tamquam duae formae actu distinctae; nam (sicut tangebatur superius) medium comparatum ad extremum habet rationem alterius extremi: sicut ergo extremum cum extremo non potest stare, ita nec cum medio. Si vero accipiantur contraria, vt concurrunt in vna media forma continente extrema virtualiter, & indistincte, sic stant simul, sicut albedo, & nigredo in medio colo re virtualiter continentur remissae a proprijs excellentijs: Notitia autem fidei, & scientiae possunt stare simul, per istam opinionem, non tanquam constituentes vnam mediam notitiam, in qua se compatiantur, quia sic bene dicerent, sed tanquam duae distinctae notitiae (vt superius visum est) & propterea decipiuntur,

Ad secundum, Cum dicitur: Non plus sciet Theologus, quam simplex fidelis, patet, quod hoc non est necessarium, & ideo simpliciter negandum est.

Ad tertium. Quod Nullus viator posset efuenire ad scientiam de credibilibus, dico, quod verum est, loquendo de scientia proprie dicta, quae est habitus demonstratiuus ex indemonstrabilibus, & per se notis proce dens, bene tamen potest peruenire ad aliquen habitum, qui habeat magnam similitudinem cum scientia, qui quantum ad aliquem suum processum per rationes probabiles, sicut opi nio, procedit: quantum vero ad firmum asensum procedit vt scientia, quia Veritati con elusae per tales rationes firmiter assentit, quod non possit aliter se habere ad modum scientiae. Vlterius quamuis non procedat ad moddum scientiae probando veritatem consideratam, procedit tamen vt scientia, praefatam veritatem defendendo, & ideo propter magnam similitudinem, quam habet iste habitus cum scientia proprie dicta, loquuntur Do ctores de isto habitu, ac si esset scientia proprie dicta: non intendunt tamen illi adscribere omnes conditiones scientiae proprie di cte, secundum quod de ea loquutus est Aristoteles

Ad vltimam, cum dicitur, inter duo extre ma maxime distantia potest dari medium, &c. Dicendum, quod non est verum, nam exem plum positum probat contrarium, quia cum fit transitus a noctis obscuritate ad luce aurore, vere obscuritas noctis corrumpitur, p tanto tamen non videtur corrumpi, quia lux aurorae sic est debilis, quod participat de il la obscuritate, quemadmodum si fiat transitus ab albo in fuscum, quamuis album veraciter corrumpatur, videtur tamen non corrumpi, quia fuscum participat de natura albi.

Ad auctoritatem Ricardi quale sit medium, patet per regulam superius datam, nec est imaginandum, quod per propositiones necessarias, per quas promittit in primo capite velle inquirere veritates Theologicas, intelligat veras demonstrationes; Sed intel ligit rationes valde probabiles, quae forti sunt magis efficaces ad probandam veritaten fidei; quam oppositae rationes ad eam impugnandam

ARTICVLVS TERTIVS. An Deus possit dare viatori scientiam abstractiuam essentiae diuine, quae simul stet cum fide in viatore.

AD hoc respondent quidam affirmatiue, & vt melius habeatur eorum opinio, est praemittendum, quid intelligant per cognitionem abstractiuam, & quid per intui tiuam, quae videntur ex opposito diuersae.

Per cognitionem intuitiuam intelligunt il lam, quae habetur de re secundum suam actua litatem, & praesentialitatem. Per abstractiuam vero intelligunt illam, quae habetur de quidditate rei abstrahendo illa ab eius actua litate, & praesentialitate, sicut exempli gratia cognitio visus semper est intuitiua, quia terminatur ad rem secundum suam presentialitatem, cognitio vero imaginationis videtur abstractiua, quia semper terminatur ad rem absentem, abstrahendo eam quasi a sua praesentialitate.

Ad propositum dicunt, quod Deus posset communicare viatori cognitionem abstracti uam de essentia sua, qua cognitione commu nicata posset viator scientifice cognoscere omnes veritates Theologicas,

In quibus dictis duae sunt conclusiones, quae probantur ex verbis ipsorum. Prima est quod Deus possit communicare viatori cognitionem abstractiuam essentiae diuinae, quae probatur dupliciter.

Quicquid facit Deus ad extra immediati per suam essentiam, potest facere per solam voluntatem, sed Deus causat cognitionem essentiae suae immediate per eam, quando est praesens in ratione obiecti, ergo poterit de eadem essentia absente per solam voluntate cognitionem causare, quae cognitio non erit intuitiua, sed abstractiua. Minor est nota Maior probatur, quia voluntas diuina est principalis causa omnis motionis ad extra, & consequenter potest supplere vicem alterius causae.

Confirmatur, quia voluntas nostra causat assensum in intellectu de his, quae sunt Fidei, & tamen Deus sine tali voluntate potest causare assensum de eisdem veritatibus per solam voluntatem suam, & per consequens talis assensus erit ex euidentia rei, quod non potest esse, nisi habeatur scientia abstractiua

Secundo probatur eadem conclusio. Deus potest communicare viatori omnem cognitionem, quae non trahit illum extra statum viae: sed cognitio abstractiua non trahit ipsum extra statum viae, ergo &c. Maior est nota. Minor probatur, quia sola cognitio intuitiua quietat, & beatificat, trahitque viatorem extra statum viae: cognitio vero abstractiua nequaquam.

Secunda conclusio. Viator, cui communi caretur haec notitia, scientifice posset cogno scere veritates Theologiae.

Probatur. Quicunque cognoscit aliquod subiectum sub propria, & quidditatiua ratio ne, cognoscit omnes veritates, quae sunt de illo: sed habens cognitionem abstractiuam diuinae essentiae, illam cognoscit quidditatiue, ergo &c. Minor patet per eos. Maior probatur, quia cognoscendo subiectum quid ditatiue, potest cognoscere praedicatum, quod sibi inest immediate per suam propriam rationem quidditatis: & quia tale praedicatum constituit cum subiecto propositionem immediatam, poterit mediante illa deuenire in cognitionem omnium conclusionum, quae demonstrantur de tali subiecto.

Contra hanc opinionem arguunt quidam dupliciter.

Primo, quod cognitio intuitiua possit esse sine praesentialitate rei: tum quia plerumque cum solem inspicimus, vel quaecunque luminaria, & demum oculos claudimus, versantur in conspectu nostro quidam colores lucidi varie se se commutantes, minusque fulgentes, donec omnino deficiant secundum Augustinum ij de Trinitate c.2 ergo visioSo is, & aliorum luminum possunt remanere in oculo amoto obiecto, tum quia homo in somno quandoque, & vigilia videt, & sentit absque alio praesente extrinseco; imaginatio enim mouetur contrario modo, quam fiat in vigilia; tunc enim ab extrinsico sensibili ad ipsam, in somno autem ab imaginatione ad exteriora sensibilia proceditur, quae tamen non sunt praesentia; licet videantur esse secu dum Comment in de somno, & vigllia. Et si hoc euenit in sensu multo magis potest in intellectu, eo quod nomen notitiae intuitiuae deriuatum est a sensu ad intellectum, & intellectus est abstractior, & minus dependens

Secundo probant idem: Tum quia Deus potest conseruare scientiam respectiuorum corrupto termino illius respectus, cognitio autem intuitiua est quoddam absolutum fun dans respectum ad obiectum cognitum, poterit ergo Deus conseruare talem cognitionem corrupto etiam obiecto cognitio, & tuo erit cognitio intuitiua sine praesentia obiecti; Tum quia potest Deus vltra artem, & na turam: sed ars Iudificatoria facit videre sine obiecto praesente, vt patet, & etiam natura quandoque secundum diuersas rei positiones, vt patet de coloribus, ergo &c. Quod si dicas esse delusiones, non tamen potes negare, quin verae sint visiones, tum quia nullus actus est in potentia visiua, quin vere sit visio, tum quia sunt eiusdem speciei cum visionibus vo ris; nam verum, & falsum non diuertificant speciem in cognitionibus, vna enim, & eade cognitio potest esse, vera, & falsa, facta sola mutatione in re cognita: male ergo describitur cognitio intuitiua, quia non debet poni in eius descriptione praesentialitas obiecti.

Tertio non bene describunt cognitionem abstractiuam dicendo, quod abstrahit a praesentialitate obiecti; nam Astrologus in do¬ mo manens scit lunam eclipsari sesentia abstractiua, tunc etiam existente eclipsi, quam uis eam non intueatur: Quapropter dicunt, quod distinctio intuitiuae, & abstractiuae non titiae non debet accipi ex parte obiecti cogni; ti, sed ex parte modi, & que cognitio nil aliud est, quam quedam formalis apprehensio, qua res apparet in esse cognito obiectiue; Quo supposito dicunt, cognitionem intuitiuam esse illam, qua res apparent, actualiter, & praesentialiter intellectui in esse cognito, siue sint realiter praesentes, siue non, hoc enim nihil refert, quia praesentialitas existentiae rel non est accipienda in proposito exiparte rerum, prout habent esse reale in rerum natura, sed vt habent essc cognitum in intellectu, & eodem modo abstractio, seu absentia rei in cognitione est accipienda secundum esse cognitum, & sic cognitio abstractiua est illa, qua res apparent in esse cognito abstractiue, & absenti, dato etiam, quod realiter sint praesentes,

lsta impugnatio non est. ad propositum. Primo quia ad ipsam sequitur, quod eade sit cognitio intuitiua, & non intuitiua, & quod sit cognitio, & non cognitio, quod implicas contradictionem, consequentiam probo, quicognitio per quam nihil intuemur, non est intuitiua: sed amoto subiecto quocunque extrinseco nil intuemur per talem cognitionem, ergo non est intuitiua. Nec valet dicere, quod intuemur ipsum in esse cognito, quia hoc esse cognitum, vel est idem quod cognitio; vel respectus realis, aut rationis fundatus in cognitione, vel in ipso cognito; non est idem quod ipsa cognitio, quia tunc intueremur eandemmet cognitionem intuitiuam, & sic esset actus reflexus, quod est absurdum; nec est respectus aliquis, quia obiectum cognitum supponitur non esse relatiuum, aut fundamentum alicuius respectus, & in cognitione absoluti necessario tollitur omnis respectus, erit ergo cognitio intuitiua, & non intuitiua, cum nihil intueamur per eam. Eodem modo potest probari quod non sit con gnitio, quia per eam nihil cognoscimus

Item sequeretur, quod res extrinsece existentes non essent a nobis cognitae, nec habe remus de eis scientiam, quod est falsum apud omnes, & maxime apud Aristo elem, & Conment 7. Metaph arguentes contra Platonem. qui ponebat quidditates separatas; non enim poterat saluare quomodo ista entia essent sci ta; nam primae substantiae non poterant sciri quia non sciuntur nisi per quidditates suas Consequentia patet, quia isti ponunt cognitionem intuitiuam posse esse sine obiecto rea¬ li extrinsece existente, erunt igitut solum con gnitae secundum esse apparens, & cognitum & non prout sunt in se ipsis: praecipue cum ponant illud esse cognitum separatum ab esse reali. Quapropter sicut arguebat Arist. contra Platonem, quod entia, quae sunt apud nos non sunt scita, si dentur quidditates separatae, quia nihil scitur formaliter per illud quod est ab eo separatum: Ita pari ratione possumus arguere contra istos, quod entia quae sunt apud nos non erunt scita per illud esse cognitum, & apparens, cum sit ab eis separatum.

Accedit, quod nostra scientia non esset de rebus, sed de rerum apparentijs. Pro quo notandum est, quod licet Arist posuerit haberi scientiam de rebus per intentiones vniuersales, non posuit tamen illas realiter separatas atrebus extra existentibus (vt plures imaginantur) quia incidisset in opinionem Platonis: sed totum contrarium intellexit, vt est vi dere apud Comment. 2: Meth. 45. Dato ergo quod isti bene dicerent, non esse cognitionem rerum secundum esse reale quod habent, sed prout sunt in intellectu, non deberent tamen separare illud esse ab esse reali extrinseco, si cut Arist. non separauit vniuersale a particu laribus, quamuis poneret scientiam de particularibus secundum rationes vniuersales.

Vlterius sequeretur, quod esset dare men furatum sine propria mensura, ad quam realiter refertur, scientia enim nostra mensuratur per rem tanquam per propriam mensuram, vt patet 5. & 10 Meth. ipsi tamen po nunt scientiam sine re extrinsecus cognita Quod autem non detur mensuratum sine mensura patet, quia tunc non magis dependeret mensuratum a mensura, quam e conuerso, & per consequens ita esset realis relatio mensurae ad mensuratum, sicut e contra, quod repugnat Arist & Comment. 5. Meth cap. de relatiuis.

SECVNDO dicunt impugnantes, quod Deus potest conseruare absolutum corrupto respectu, & termino illius respectus, quod existimo falsum, quia Deus non posset conseruare creaturam corrupto illo respectu. quem habet ad ipsum, & tamen secundum eos aeque bene concluderetur vtrumque. Nam ari ratione, qua cognitio, vt est res absoluta dependens solum obiectiue vel effectiue, non includit respectum ad rem cognitam ita nec creatura, vt est res absoluta dependens effectiue a creatore, non includet respectum ad creatorem: si ergo ratio rei absolutae est praecisa causa, quare possit tolli respectus ma nente fundamento (cum ista ratio sit vtrobiqu eodem modo poterit reperiri etiam effectus.

Praeterea tunc potest tolli respectus manente fundamento, quando non includitur in substantia fundamenti, sed superuenit post essc completum, tanquam aliud de genere accidentis, sed relatio mensurati ad mensuram prout est de tertio modo relatiuorum includitur in substantia ipsius mensurati; ergo non poterit tolli talis respectus, nec corrumbi ma nente fundamento in esse completo substan tiali, quin cadat ibi contradictio. Maior patet. Minor probatur, quia in quolibet ente mensurato per primum sui generis eade est ratio suae mensurationis, & coordinationis in illo genere: nam per idem, quo mensuratur, & coordinatur in suo genere, attingit rationem primi illius generis quod habet rationem mensurae, & per hoc habet rationem mensurati; constat autem, quod vnumquodque ens ordinatur, & connumeratur in proprio gene re per suam essentiam, & non per aliud superadditum de alio genere, ergo ratio commensurationis per primum illius generis, erit cui libet enti essentialis, & quidditatiua.

Vlterius probo eandem minorem. Si respe ctus mensurati admensuram non esset illi intrinsecus, & essentialis, sequeretur, quod mo suratum haberet essc completum ante ordinem ad mensuram, consequens est falsum ergo & antecedens Consequentia patet, quia vbi respectus superuenit tanquam accidens, ibi fundamentum praeintelligitur complete constitutum ante aduentum illius respectus. Falsitatem consequentis probo, quia tunc ra tio mensurati posset cognosci perfecte, & con plete sine sua mensura, & fundamentum men lurati esset coordinatum in proprio genere circunscripto ordine ad suam mensuram, quod est falsum quia mensura est causa ordi nationis, & connumerationis eorum, quae sunt ordinata in praedicamento, & mensurata per eam: Non est autem intelligibile, quod aliquid habeat suum essc completum, & non sit coordinatum in proprio genere

Quia ergo omnia ista sunt inconuenientia videtur dicendum, quod talis respectus, sit essentialis suo fundamento, nec possit tolli ab eo sine contradictione; & hoc maxime ha bet veritatem in proposito, nam cum cognitio recipiat speciem, & distinctionem ab obiecto, si possit ab ipsa tolli ordo, qui est ad obiectum, sequeretur, quod haberet, speciem & distinctionem, antequam illam haberet.

Sed contra occurrit dubitatio, quia si aliquis respectus est essentialis suo fundamento, sequitur, quod eadem sit quidditas rei absolutae, & respectiuae, & per consequens tol¬ litur distinctio praedicamentorum.

Respondeo, quod talis respectus est in eo dem genere cum suo fundamento, qui nec debet poni in genere relationis secundum es se, sed tantum secundum dici. Ex quo appa ret, quod non est eadem quidditas rei absolutae, & rei relatae, quia ille respectus non est res relatiua de venere relationis, sed est quidam modus relationis de genere rei abso lutae. Apparet ergo, quod respectus cognitionis ad obiectum non est ei accidentalis. nec potest tolli ab ea, & dato etiam quod es set accidentalis, non possunt negare, quin insit sicut passio. De passione autem dubium est, an possit tolli a subiecto ipso manente, & sic erit saltem dubium, si non falsum.

TERTIO male dicunt, quod verum, & falsum non diuersificant, speciem cognitionum, nam superius dictum est, quod cognitio recipit speciem, & distinctionem ab obiecto saltem in ratione terminantis, alioquin non magis vnum quam aliud obiectum, notifica re posset, si ergo subtrahatur illi obiectum, vei nullo modo remanebit cognitio, vel salem non erit eiusdem speciei: sed vbi est delusio, & falsitas, subtrahitur obiectum secun dum eos, ergo veritas, & falsitas diuersificabunt speciem cognitionis. Accedit, quod ita videntur se habere veritas, & falsitas in gene re cognitionis, sicut vitium, & virtus in genere morum: sed ista non sunt eiusdem speciei, ergo nec illa. Quod eo magis apparet, quia Vera, & falsa cognitio ponunt intellectum sub oppositis dispositonibus

Confirmatur, quia si verum, & falsum non diuersificarent cognitionem, cognitio se haberet per indifferentiam ad veritatem, & fal sitatem, quod non potest esse, quia vel se ha beret sicut genus ad oppositas differentias, vel sicut subiectum ad accidentia: Si dicatur primum, cum genus trahatur per differentias ad diuersas species, etiam cognitio tta heretur ad diuersas species, & sic haberetur propositum: Si dicatur secundum, cognitio habebit ordinem ad obiectum, & ad verita tem, vel falsitatem accidentalem, cuius contrarium superius est probatum, Et cum subi ctum possit concipi sub opposito illius accidentis quod habet manente in esse suo spe cifico, ita cognitio posset concipi sub oppos to veritatis, aut falsitatis, quam prius habe bat, manente ipsa in eadem specle, cuius comtrarium videmus, nam cognitio scientifica ita est vera, quod non potest concipi falsa, & sua opposita ita est falsa, quod non potest con cipi vera.

QVARTO male describunt cognitio nem intuitiuam, & abstractiuam: tum quia non possunt saluare distinctionem inter eas penes obiectum, quia expresse contrarium dicunt, nec penes subiectum, quia in eodem ntellectu: nec penes seipsas formaliter, quia adhuc posset quaeri, vnde haberent has diuersas rationes formales: nec propter diuersos modos apparendi, quia quaererem vnde eos haberent. Tum quia posset quaeri ab eis, quomodo hae duae notitiae constituant obiectum in esse apparenti; non enim formaliter, quia tunc idem esset obiectum, quod ipsa non titia; nec efficienter, quia talis notitia est pu re speculatiua, quae nihil efficit, & vlterius sequeretur, quod mensuratum constitueret suam mensuram. Tum quia non possunt sal uare certitudinem alicuius cognitionis, nam si omnis notitia est quaedam formalis appari tio, qua res cognoscitur in esse apparenti, non possumus certificari, an res cognita ita sit sicut apparet.

Ad eorum rationes dico. Quod obiectum non est quaerendum in qualibet cognitione eodem modo, sed diuersimode, aliter enim queritur in cognitione scientifica, & aliter in opinatiua: ibi enim necessarium, hic vero contingens. Similiter in cognitione veridica requiritur obiectum ratum, & verum: in falsa vero, & fictitia, apparens, & fictum.

Ad dictum P. Augustini dico, quod in eodem capite affirmat nullam esse visionem absque re visibili, & per exemplum de sole vult probare, quod semper per actum sentiendi sit quaedam impressio, & alteratio sensus a sensibili, quae maxime apparet, quam do ita est fortis, vt remaneat etiam detracto ensibili; quando autem sic remaneat, vel non erit dicenda visio, vel erit aequiuoce dicta Ex quo apparet immediate, quod Iudificationes non sunt dicendae visiones nisi ficti tiae, nec supraueniunt ex eadem causa, sicut insinuat Aug. 11. de Trin. cap. 4. Vnde si cognitio est apparens, habet etiam obiectum apparens, & apparentia accipienda est ex pai te cognitionis, & obiecti, quia vtrobique substernitur aliqua natura, in cuius signum lu dificantes semper accipiunt aliquam materiam, in qua aliquas apparentias faciunt, & per hoc patet quid dicendum sit ad alias rationes

Alij impugnant motiuum principale prae fatae opinionis, primo quod Deus possit facere per solam voluntatem, quicquid facit mediante sua essentia; tum quia videntur di cere, quod diuina essentia causet actum visionis in intellectu nostro necessitate quadam naturali ad modum agentis naturalis, quod est falsum, quia actio diuina ad extra est libe ra; Tum quia si causaret actum visionis naturaliter, non posset subesse voluntati suae, producere, & non producere talem actum, quia quod conuenit Deo naturaliter per suam essentiam, non potest subesse suae voluntati liberae ad vtrumque. Tum quia ita bene arguunt de cognitione intuitiua, sicut de abstra ctiua; nam si potest per voluntatem facere, quicquid facit mediante essentia in ratione obiecti, cum per essentiam faciat in intellectu cognitionem intuitiuam, poteriteandem cognitionem causare immediate per solam voluntatem.

Secundo contra conclusionem probant, quod nonsit possibilis cognitio abstractiua llla cognitio, quam non praecedit altera, non potest esse abstractiua, sed est intuitiua: at com gnitio diuinae quidditatis est prima, quam nulla alia praecedit, ergo &c. Maior probaturi quia prima cognitio semper terminatur ad rem secundum eius realitatem, nam iste est primus conceptus, quem omnes alij supponunt, & cognitio abstractiua semper deducitur, & abstrahitur ab alia, & sic non potest esse prima: Minor probatur, nam si aliqua com gnitio praecederet cognitionem quidditatiuam Dei, vel esset cognitio de Deo, vel de ali quo alio a Deo: non de alio; quia in nullo alio a Deo relucet quidditas Dei obiectiue, ita Vt possit ab ipso abstrahi cognitio ipsius; nec est de Deo, quia vel esset de eo quantum ad suam quidditatem, & tuc cognitio quidditatis Dei praecederet se ipsam, vel esset de Deo quantum ad suum esse, & tunc esset intuitiua, & sic haberetur propositum.

Praeterea, quicunque cognoscit de aliqua re quid est, necessario cognoscit an est, & consequens si erit in rerum natura, habebit cognitionem intuitiuam de ea: sed habens cognitionem de quidditate Dei cognoscit quid est, ergo de eodem cognoscet an est: & cum necesse sit Deum esse in rerum natura, habebit de eo cognitionem intuitiuam. Minor est nota. Maior probatur, quia sicut quaestio quid est presupponit questionem an est; ita & cognitio.

Vlterius, qui cognoscit quidditatem Dei cognoscit eam, vel actu existentem, vel possibilem existere; alioquin non haberet cognitionem, nisi quid nominis: si cognoscit eam actu existentem habetur propositum, quod sit cognitio intuitiua: si dicatur secundum, est omnino falsum, quia necesse est Deum esse, & scientifice non potest aliter cognosci.

Haec impugnatio non sufficit: Nam cum dicit, diuinam essentiam causare actum visio nis in intellectu nostro necessitate quadam naturali ad modum agentis naturalis, potest negari; quia diuina essentia non mouet intellectum ad praefatum actum, nisi vt determinata per diuinam voluntatem, & ideo quamuis huiusmodi motio non videatur libera ratione essentiae mouentis, est tamen libera ratione voluntatis determinantis: ex quo possunt solui aliae instantiae. Nam illa proposito, quae dicit, Deum posse per solam voluntatem facere actum, quo facit mediante essentia, intelligenda est quam tum ad substantiam actus in quantum ad mo dum agendi; nunc autem cognitio intuitiua & abstractiua videntur differre quatum ad modum actus, quia diuersimode tendunt in obiectum.

Ad rationem, cum dicunt, illa cognitio, quam nulla alia praecedit, non est abstractiua, potest dici; quod verum est, si causata sit mmediate ab ipso obiecto, de quo est; si autem sit causata ab aliquo alio (vt supponitur in proposito) puta a voluntate, quae non est obiectum ipsius, non erit intuitiua, quamuis sit prima.

Ad secundam, & tertiam respondetur, quod concesso toto processu, non habetur intentum, nam videmus clare, quod intellectus no ster potest habere de rosa cognitionem an sit, & quid sit, & quod sit quidditas actualiter existens in rerum natura, & non propter hoc habebit de ea cognitionem intuitiuam.

Quapropter mihi videtur dicendum, quod praefata opinio deficiat in se, & in sua ratione fundamentali.¬

Primum probo dupliciter. Primo, omnis cognitio abstractiua, quae est de quidditate alicuius rei, fit per aliquam praescisionem, & separationem virtualem, siue ra tionis: sed cognitio diuinae essentiae non com patitur aliquam talem praescindentiam, & separationem, ergo non potest esse abstractiua. Maior probatur per inductionem, supponendo tamen prius, quod intellectus in statu viae non potest cognoscere intuitiue ali quam quidditatem: ex quo statim concluditur, quod intellectus noster in cognitione cum iuscunque quidditatis siue naturaliter, siue Mathematice, siue Metaphysice procedat, semper abstrahendo, praescindendo, & separando procedit: nam res naturales praescindit a conditionibus indiuidualibus, Mathematicas, ab omni materia sensibili, quibus realiter coniunguntur: cum vero cognoscit quidditates Metaphisice praescindit eas ab omni materia, tam sensibili, quam intel¬ ligibili, cui coniunguntur saltem virtualiter: nam intellectus noster abstrahit cognitionem ipsorum ab aliqua substantia vel si non coniunguntur ratione sui, coniun guntur saltem ratione sui generis, quia substantia continet multas substantias materiae coniunctas sub se, & ideo quatenus simul in eodem conceptu cum substantijs materialibus concipitur, est abstrahibilis simul cum eis, & sic patet Maior. Minor etiam probatur, nam diuina essentia non est coniuncta aliquibus extraneis realiter, vt patet, nec vir tualiter; quod probo per eosmet: nam volen tes probare, quod ens sit vnius conceptus, & rationis ad Deum, & creaturas, dicunt, ens creatum non continere virtualiter cogni tionem entis increati, quia continentia virtualis est nobilior continentia formali, & tuc seque etur, quod ens creatum nobiliori mo do contineret cognitionem ipsius Dei, quam ipsemet Deus, quod est inconueniens. Si igitur haec ratio bona est, sequitur necessario, quod cognitio quidditatis Dei non potest con tineri virtualiter in aliquo a se extraneo, & per consequens nec abstrahit ab aliquo tali extraneo, cui virtualiter coniungatur.

Secundo ad idem. Si viator potest habere hanc cognitionem abstractiuam de essentia Dei, vel habet eam in lumine naturali, vel in lumine Fidei, vel in aliquo lumine medio, quod ponunt aliqui. Non primum, quia con nitio Fidei esset inferior ista, & tamen aliud iumen requiritur: non secundum, tum quia haec cognitio est altior illa Fidei, tum quia cognitio scientifica non stat cum Fide in eodem, respectu eiusdem. Nec potest dici, quod in luminae gloriae, quia viator traheretur extra statum viae, cuius con rarium intendit opinio. Nec in lumine medio, quia non da tur (vt probatum est) ergo &c.

Confirmatur. Quia si nullum ponat lumen propter istam abstractiuam notitiam, non apparet, per quid posset saluare distinctionem inter notitiam intuitiuam, & abstra ctiuam, quia nec ex parte obiecti, quia de eodem obiecto, & in eodem subiecto possunt esse; Nec valet, quod dicunt aliqui, quod distinguantur ex parte modi attingendi obiectum, quia adhuc oportet dare causam, vnde habeant istos diuersos modos: non enim habent ex parte subiecti, cum sint in eodem nec obiecti, cum tendant in idem, & maxime cum vna earum possit attingere totum de eodem obiecto, quod attingebat altera, non ergo apparet alius modus, per quem possint salnare distinctiones inter eas, & sic defi- cit in se.

Secundo deficit in ratione fundamentaliNam cum dicunt, quod Deus potest facere per solam voluntatem, quicquid facit mediam te essentia, hoc dupliciter improbatur. Pilmo quia supponunt, quod essentia respectu visionis habeat rationem mouentis, quod est falsum, eo quod omnis actus, qui est ab essentia, in quantum est ab ea, est naturalis. Secundo quia dato quod illud sit verum, essentia tamen magis habet rationem obie cti in quantum terminat, quam in quantum mouet: voluntas autem quamuis possit supplere vicem eius, vt mouet, non tamen vt terminat.

Cum igitur praefata opinio non possit saluare distinctionem inter cognitionem intuitiuam, & abstractiuam, danda est alia distinctio de ipsis, qua visa apparebit earum differentia, & quod huiusmodi cognitio abstra ctiua non est possibilis viatori. Describuntur ergo sic. Notitia intuitiua est illa, quae terminatur ad rem, non praescin dendo eam, nec abstrahendo ab aliquo ex. traneo, cui realiter, vel virtualiter coniunga tur. Cognitio vero abstractiua est illa, quae terminatur ad rem prescindendo eam, vel ab strahendo ab aliquo extraneo cui realitea, vel virtualiter sit coniuncta. Et quod sint bonae descriptiones, apparet, quia potest suf ficienter reddi causa distinctionis inter eas Nam ex ista descriptione habetur, quare con gnitio abstractiua non terminatur ad rem, vt praesentem, & actualiter existentem, cognitio vero intuitiua bene terminatur. Duae namque causae possunt esse, quare aliqua cognitio non terminetur ad rem vt praesentem, Vna, quia praescindit eam, & separat, a qui busdam extraneis, quibus secundum suam essentiam actualiter est coniuncta, ita quod nullo modo ad eam vt praesentem, & actualiter existentem terminatur cognitio, quam habet intellectus de aliqua quidditate materiali, quia separat eam a conditionibus ma terialibus. AItera causa est, quia dato quod non separet rem cognitam ab illis conditionibus, quibus realiter est coniuncta, non ta men tendit in eam secundum se ipsam, sed mediante quodam extraneo, a quo abstrahit ipsam, cui dicitur virtualiter coniuncta, eo quod in illo extraneo, talis cognitio virtualiter continetur.

Et sic cognitio sensuum interiorum est ab stractiua, quia quamuis non separent rem a conditionibus, quibus actualiter est coniuncta, quemadmodum nec sensus exteriotes, tamen non tendit in eam immediate sed mediante sensatione exteriori, a qua ab¬ strahit ipsis cognitionem: Et hinc est, quod sensus interiores non sunt certi de actuali exi stentia rei; nisi quandiu sensus exteriores sunt certi, quantumcunque retineant easdem species absentibus sensilibus, quas habebani ipsis praesentibus. Et sic patet, qualiter per has duas causas, aliqua cognitio dicatur abstractiua, & per oppositum vbi nulla harum causarum concurrit dicitur intuitiua, vt cognitio sensus visus, quae terminatur ad rem, non separando eam ab aliquibus conditioni bus, quibus secundum actualem eius existentiam realiter est coniuncta; Insuper termi- natur ad eam immediate, quia non abstrahit cognitionem rei visibilis ab aliquo extraneo, sed immediate a re visa; qua detracta nulla remanet visio.

Et sic apparet, quod hae duae notitiae sunt sufficienter diuisae per earum descriptiones. Et quia (vt superius dicebatur) non est possibilis de Deo abstractio primo modo, cum nulli extraneo realiter coniungatur: nec secundo modo, cum in nullo extraneo a se, cognitio eius quidditatiua virtualiter continea tur, concluditur necessario, quod non sit possibilis alicui viatori talis notitia abstractiua de Diuina essentia communicari Sed hic dubitatur, an praeter notitiam in tuitiuam, & abstractiuam sit dare tertium genus cognitionis distinctum ab his. Respondetur, quod sic, & dicitur cognitio deductiua. Hoc autem probatur quia distinctorum obiectorum formaliter iunt distinctae notitiae: sed notitia deductiua habet obiectum formaliter distinctum ab obiecto notitiae intuitiue, & abstractiuae, ergo &c. Maior est Aristot. secundo de Anima dicentis, potentiae distinguuntur per actus: & tertio eiusdem, secantur scientiae, quemadmodum & res. Minor pro batur inductiue. Intellectus fertur in rem primo cognitam, ex qua arguitiue fertur in rem secundario cognitam, vt ab effectu ad causam, hoc autem nulli aliarum conuenit. Item visus nunquam abstractiue cognoscit, & tamen ex vno cognito deuenit in cognitionem alterius, haec autem est deductiua Item Deus essentiam suam intuitiue cognoscit, & ea cognita cognoscit alia non cum di scursu, sed quasi deductiue. Vlterius de vnitate Dei non habemus notitiam intuiti, uam, nec abstractiuam mediante aliquo sen sitiuo, ergo deductiuam immediate termina tam in aliquem effectum creatum: sed nec etiam tali cognitione potest diuina essentia a viatore quidditatiue cognosci scientifice: ergo & caet.

AD RATIONES QVAE IN principio quertionis. D primam dicendum, quod minor est falsa, quia aenigma Fidei, & euidentia scientiae habent adinuicem oppositionem. Et cum probatur, quia tunc non possent tedere in idem, dico, quod non tendunt in idem sub eadem ratione, sed sub diuersis, & oppo sitis rationibus, & hoc sufficit. Ad secundam dicendum, quod non est possibile dare tale lumen medium, vt visum est. Et cum probant per D. P. Augustinum, dico, quod per talessumon intelligit istam scientiam, quae potest dici lumen, quatenus declarat ea, quae sunt Fidei.

Ad tertiam dico, quod D. Paulus non ha buit memoriam, per quam reduceret se in expressam notitiam diuinae essentiae, quia ta lis notitia fuit omnino super facultatem ipsius memoriae, & sic non potuit conseruari in ea per aliquam speciem. Cum vero dicitur, quod recordabatur se fuisse raptum, dico, quod talis recordatio non erat de re visa, nec de actu visionis, in speciali, sed solun confuse, & in generalirecordabatur se vidis se diuinam essentiam, sicut Nabucdonosor non de somnio, sed somniaste (confusse tamen) recordabatur.