Quaestio 1

DISTINCTIONIS SEXTAE QVAESTIO PRIMA Vtrum pater generet filium naturali necessitate.

ARGVITVR AD PARTEM negantem. 1I pater generaret filium naturali neces sitate, sequeretur quod actus generan di in patre praecederet actum intelligendi, & volendi; consequens est falsum, ergo &c Falsitas consequentis patet, quia si genera re in patre praecederet intelligere, & velle; tunc non generaret filium vt verbum, quod est contra P. Augustinum 7. de Trin. cap. i1. dicentem "filius, eo est verbum, quo filius"; verbum ergo semper supponit operationem intellectus. Consequentiam probo, quia sicut se habet natura ad intellectum, ita actus naturae ad actum intellectus, sed natura, cum sit fundamentum intellectus, & omnium attributorum, praecedit intellectum, & voluntatem, omniaque attributa; ergo & actus naturae praecedit actum intellectus, & voluntatis.

2 Si pater generaret filium necessitate naturali, hoc esset, vel propter indigentiam, uta quia eo indigeret in suo esse; vel proter violentiam, quia ab alio impelleretur, nul la enim alia videtur illius generationis necessitas, Constat autem quod ambo isti modi necessitatis sibi repugnant, quia in Deo nulla cadit indigentia, cum omnis indigentia sit defectus, nec aliqua violentia, quia non habet supra se aliquod principium, a quo violentiam pati possit, ergo &c.

ARGVITVR AD PARTEM oppositam. I generatio filij a patre non esset necesOsaria, sequeretur quod filius non esset necesse esse, Consequens est falsum, quia cum habeat idem esse cum patre, ergo etiam habe bit idem necesse esse, sicut pater, Consequen tia probatur, quia cuius generatio non est necessaria, nec ipsum est necessarium.

RESPONDEO: in ista quaestione duo sunt videnda 1 Vrum generare in patre ita sit naturale; quod praecedat intelligere, & velle¬

2 Vtrum in Deo inueniatur aliquis modus necessitatis respectu istius actus generationis, & sic patebit, quod quaerit quaestio principalis.

ARTICVLVS PRIMVS. An generare in patre praecedat intelligere, & velle

AD hoc quidam dicunt quod generare non precedit intelligere, & velle in patre, sed magis e contra, intelligere, & velse praecedunt ipsum generare: quia omnia essentialia communia tribus personis prius origine sunt in patre, quam in alijs personis, & sic patet prius origine intelligit, & vult, quam generet filium, quia per actum generandi communicat filio intelligere, & velle, oiaque alia essentialia, & ideo nisi pater prius origine haberet omnia ista, per actum generandi non posset ea filio communicare. Rationes autem pro ista opinione possunt fieri plures, potiores tamen sunt quinque¬

1 Quicquid communicatur filio per actum generandi, praecedit in patre talem actum, sed intelligere, & velle, omniaque essentialia com municatur filio per actum generandi, ergo praeexistunt in patre ante generationem. Ma ior est nota, quia pater per actum generandi non potest communicare filio, nisi illud, quod praehabet ante illum actum. Minor patet ex dictis supra, vbi ostensum fuit, quod pater communicat filio essentiam per actum generandi, & per consequens omnia essentialia.

2 Pater inillo priori signo ante signum ori ginis in quo generat filium, est perfecte beatus, ergo in eodem signo, ante signum originis, habet perfecte actum intelligendi: Consequentia est nota, quia perfecta beatitudo non est sine actu intelligendi, & volendi, er¬- po in eodem signo in quo primo habet perfe ctam beatitudinem, habet perfecte tales actus; Antecedens probatur, quia nisi pater haberet suam beatitudinem perfecte ante illud signum in quo generat filium, videretur eam acquirere in illo signo, & per actum geneta tionis acquireret suam beatitudinem a filio, quemadmodum filius a patre, quod est falsum, & contra P. Aug. 15. de Trin. cap. 10. dicentem quod esse, & nosce ibi vnum sunt, & ideo sicut esse non est a filio, ita nec nosce.

Illud suppositum, quod potest elicere, & elicit naturaliter duos actus, quorum vnus est absolutus,, & alter respectiuus, prius elicit actum absolutum, quam respectiuum, sed suppositum patris naturaliter elicit istos duos ictus, scilicet intelligere, & generare, quorum intelligere est absolutus, & generare respe ctiuus, ergo prius elicit actum intelligendi, quam generandi; Minor supponitur tanquam nota, & ab omnibus concessa; Maior probatur, quia cum absolutum praecedat respectiuum, secundum totum suum genus, videtur necessario quod operatio absoluta in eodem supposito, praecedat operationem respectiuam

Quando alicui supposito competunt duo actus, vnus immanens, & alter transiens in terminum realiter distinctum; prius competit sibi actus immanens, quam transiens; sed supposito patris conuenit intelligere, qui est actus immanes, cum non sit produm ctiuus alicuius termini realiter distincti, & generare, qui est transiens, quia est producti uus terminirealiter distincti. sfilij, ergo prius competit patri intelligere, quam generare; Minor supponitur tanquam concessa ab om nibus; Maior probatur, quia actus immanes videtur sibi esse magis intrinsecus, cum por psum non habeat habitudinem necessario ad realiter distinctum, quod confirmatur exemplo de igne, in quo videmus actum immanem tem, qui est calere sibi prius conuenire, quam calefacere, quod est actus transiens

3 Si pater non haberet actum, intelligen di ante actum generandi, vel hoc esset ex par te patris, vel ex parte essentiae, quae est obiectum, & terminus istius actus: non ex parte patris, quia pater nullam perfectionem sibi intrinsecam acquirit, vel expectat per actum generadi; nam cum nullus acquirat aliquid a se ipso, oporteret dicere quod acquireret a filio, cuius contrarium superius patuit per P. Augustinum. Nec potest dici quod sit ex parte essentiae, quae est obiectum, & terminus istius actus, quia cum personae nullam perfe ctionem addant supra essentiam, in illo primo signo originis, quo, ipsa existit in patre est perfecte intelligibilis, & perfecte se potest obijcere intellectui paterno, ergo in eodem signo pater potest de ea habere perfectum actum intelligendi, lsta est opinio cum suis motiuis potioribus in qua concordant piures &, quamuis videatur satis probabilis; mihi ta men non satisfacit.

Et ideo arguo contra eam quadrupliciter, Primo, si pater in aliquo signo prio in intcili geret antequam generaret, sequeretur quod esset suppositum constitutum ante actu generandi; consequens est falsum, ergo &c Con sequentia patet, quia si in illo priori signo in quo intelligit, non esset suppositum constitu tum, tunc intelligeret antequam esset quod est absurdum; ergo si in illo signo priori intel ligit, vnlt, & habet omnia essentialia. necesse est dicere eum esse suppositum perfecte con stirutum, antequam superueniat actus, generandi; Falsitatem probo, quia quicquid in di uinis praeintelligitur generationi actiuae, quae est, primus actus notionalis, oporret quod sit absolutum; nam vel hoc est absolutum vel relatiuum, non relatiuum, quia relatio consti tuens ipsum generante, est respectus sequens ad ipsum actu generandi ergo erit quid abso lutum; in diuinis lmmo quicquid praeintelli gitur isti actui, necessario est absolutum, er- go pater erit suppositum absolutum, quod est absurdum.

Nec valet si dicatur prioritate non tollite simultate, sicut defensores huius opinionis sentiunt; dicunt enim quod non intendunt dicere suppositum patris in aliqui prio ri signo habere actum intelligendi, in quo non habet actum generandi, quia tunc procederet de potentia ad actum, & fieret de non ge nerante generas, sed inteduntdicere actu esse tialem aliquo modo praecedere notionalem; quamuis sit simul cum illo alio modo, sicut etiam videmus, quod subiectum praecedit. pro priam passionem ordine naturae, licet sit simul cum ea ordine temporis; ita in proposito actus essentiales quamuis simul sint cum notio nalibus in quolibet signo dato, quia non pot dari aliquod signum, in quo non sint simul; essentiales tamen praecedunt ordine nature, vel saltem ordine originis, inquantum sunt principium notionalium, nam quamuis essetia non generet, est tamen ratio generandi

Haec inquam responsio non valet, immo destruit opinionem, quam defendere conatur; & consequenter destruit se ipsam, quod patet, nam peto ab istis, vtrum prius, & poste rius secundum originem habeant idem signum, vel aliud, & aliud; si dicant quod idem, destruunt opinionem praefatam asserentem patrem in primo signo originis, antequam gi neret, esse perfecte beatum, & habere omnes perfectiones essentiales ante actum generan di. Constat autem quod ante, & post non possunt accipi in eodem signo omnino; im mo est contradictio dicere in eodem signo indiuisibili secundum idem genus mensura iueniri ante, & post, prius, & posterius; & ta men ipsi coguntur dicere, quod aliqua sint in eodem signo originis, & tamen vnum sit rius altero secundum originem, & secundum idem signum habeant simultatem, & non habeant simultatem,; ergo necessario debent ponere diuersa signa, velint nolint, aliter destruent praefatam opinionem ponenten talium signorum diuersitatem: si autem ponant diuersa signa originis, sicut necesse habet ponere, tunc remanet prima ratio in vigore suo, & habemus propositum.

Secundo contra eandem conclusionem. Si in patre actus essentialis praecederet actu notionalem, sequeretur quod ibi esset exitus de potentia ad actum, hoc autem est falsum; quia in puro actu non potest esse aliquis exi tus de potentia ad actum: Consequentiam probo; nam vbicunque sunt plura, quorum vnum praecedit, & alterum succedit, ibi necessario est aliquis exitus de non esse ad esse seu de potentia ad actum, quia in illo priori signo, quando est precedens, non est adhuc suceedens, sed expectat esse in sequenti, & per consequens vadit de non esse ad esse; sta habent isti dicere in proposito, puta quia in illo signo, in quo pater habet actum essen tialem, non habet adhuc notionalem, sed ex. pectat ipsum habere in subsequenti signo quod est omnino absurdum

Confirmatur per Dama. lib. 1. ca. 8. vbi ait quod pater non fuit prius non generans, & postea factus est generans quia eadem ratio est vtrobique: Nec valet si dicatur quod ipse ibi intendat loqui de priori, & posteriori secun dum tempus, quia idem inconueniens sequi tur, si pater fieret de non generante generam secundum aliud, & aliud instans temporis quod etiam sequeretur si secundum aliud & aliud signum originis; nam vtrobique videtur fieri processus de non esse ad esse

Tertio ad idem; inter actum essentialem, & notionalem nulla est origo; ergo non est ibi prioritas originis, Consequentia est de se nota. Antecedens probo, quia vbi origo, ibi est realis distinctio, & realis relatio, vt patuit supra in 4. distinctione, hoc autem non est in proposito, vt est de se notum, ergo &c.

Nec valet si dicatur quod quamuis essen tia non originet, tamen est principium orio nandi; quia dato ita esse (quod etiam multi negant) hoc tamen est omnino verum, quod essentia non est principium actus generandi secundum se ipsam, vel per se ipsam, propter uod nihil valet eis ad propositum, quia essentialia non praecedunt notionalia, & maxime in eadem persona, nisi vt essentialia sunt, secundum quem modum essentia non est prin cipium generandi, vt dictum est, & etiam pa tebit in sequenti distinctione.

Quarto sic. Quado aliqua duo concurrunt ad constitutionem vnius personae, & vnum non est in potentia ad alterum, tunc vnum eorum non est prius altero secundum originem, sed ita se habet in proposito, ergo &c. Maior videtur nota, quia duobus existentibus in vna persona, vel supposito, illud, quod est prius altero secundum originem, est in potentia ad alterum, sicut patet de materia, & for ma in composito, nam quia materia precedit formam secudum originem, idcirco est in potentia ad eam: Minorem probo, quia ad constitutionem cuiuscunque personae diuinae con- currunt essentialia, & notionalia; si ergo essuen tialia sunt praeuia notionalibus secundum originem; ergo erunt in potentia ad ea

Et confirmatur, quia quandocunque plu ta concurrunt ad constitutionem vnius supposit, illud non potest praeintelligi cum vno illorum sine altero, sicut patet de materia, & forma respectu composit, nam quamuis materia secundum se praecedat formam via originis, in comparatione tamen ad compositum non est aliquis talis ordo inter ea, secundum quem compositum possit praeintelligi cum vno illorum sine altero, multo ergo magis sic erit in proposito, vbi essentialia distinguuntur a notionalibus secundum rationem, propter quae omnia, & plura alia quae adduci possent non videtur praefata op. tenenda; rationes autem ipsius soluam in fine¬

Et ideo est alia opinio quae videtur ponere totum contrarium, ponit enim actum intelligendi, & volendi non elici ab vna perso na prius quam ab alia, sed elici simul ab omnibus tribus personis iam constitutis per actus notionales, & per consequens habent dicere, quod actus notionales, per quos constituuntur personae tanquam per propria, prcedunt actus essentiales, quos personae adin uicem habent communes, ita quod secundum viam istorum in prima persona actus generandi quodam ordine originis praecedit actu intelligendi, & volendi, at secundum istum modum magis verificantur ista, patet intelligit, quia generat, quam e conuerso, patet generat, quia intelligit, & quia ista opinio innitur fundamentis satis apparentibus, ideo adduco pro ea 5. rationes, quae videntur posse facere fidem de eius veritate

1 Illi actus, per quos persone constituumtur in suo esse personali, praecedunt illos sal tem secundum originem, qui sequuntur ad esse constitutum, nunc autem ita est in proposito; nam per actus notionales videntur personae constitui, actus autem essentiales ma gis videntur sequi ad esse constitutum, ergo &c. Maior est manifesta; Minorem probo quantum ad eius partes; nam quod per act) notionales constituantur personae patet, quia actus notionales, vel sunt relationes, vel pra cedunt necessario ipsas relationes, & ideo si personae constituuntur per relationes (vt con muniter dicitur) constituuntur per actus no tionales; vel ex eo quod sunt idem cum reltionibus, vel ex eo quod relationes non sunt in personis nisi mediantibus istis actibus: probo aliam partem scilicet quod actus essentiales sequantur esse constitutum, quia vel tu dices quod praecedunt eas constituen do, vel quod sequantur esse constitutum, primum non potest dici, quia tunc non essent actus eliciti ab aliqua persona, quod non videtur intelligibile; nec secundum quia sunt communes omnibus personis, & per conseuens non constitutiui, ergo sequutur esse constitutum,

2 Quando duo actus competunt eidem personae diuinae, vnus proprius, & alter com munis, prius origine competit sibi actus pro prius, quam actus communis, sed actus notionales, & essentiales competunt eidem per sonae diuinae, puta patri competit generare, & intelligere, & generare est proprium; intelligere autem est commune, ergo prius si¬ bi competit generare, quam intelligere, Minor est nota, Maior probatur per illud quod videmus in eadem persona patris. Nam quia generare est sibi proprium, spirare autem est commune sibi, & filio, idcirco prius origine generat, quam spiret, ergo eodem modo in proposito quia generare est sibi proprium, intelligere autem commune, prius origine generabit, quam intelligat.

3 Vel tu dices quod pater prius generet, quam intelligat, & vellit, vel e conuerso; si dicatur primum, habetur propositum; si dicatur secundum, tunc in illo priori, in quo pater intelligit, & vult, habet vim spiratiuam, poterit ergo spirare Spiritum Sanctum antequam generet filium, quod est absurdum

4 Si pater prius intelligeret quam generaret, sequeretur quod ipse solus eliceret actum intelligendi, aliae vero personae magis se haberent vt suscipientes, quam vt elicientes, consequens est falsum; ergo &c. Fal sitas patet, quia tunc pater haberet perfectio ri modo istum actum, quam aliae personae. probo consequentiam, quia posito quod pa ter prius habeat actum intelligendi, quam actum generandi oportet dicere, quod com municet filio ipsum intelligere per actum generationis; & per consequens habebit se fi- lius solum in ratione suscipientis actum

3 Si pater prius intelligeret, quam generaret, sequeretur quod verbum prius intelligeretur, quam produceretur, consequens est falsum; ergo &c. Falsitas consequentis patet, quia illud quod prius intelligitur, quam producatur, producitur per ideam, & vadit de non esse ad esse, ad modum creaturae, quod absurdum est dicere, de diuino verbo, Consequentia probatur, quia in illo priori in quo pater ponitur intelligere, intelligit omnia intelligibilia, alias eius actus non esset perfectus, & infinitus; intelliget ergo in illo prio ri etiam ipsum filium; cum ergo in illo priori supponatur solum intelligere, & non produm cere, intelliget filium antequam eum producat, haec est illorum sententia; cum suis potioribus motiuis.

lsta tamen opinio mihi non satisfacit, ideo arguo illam propter aliqua inconuenientis quae sequuntur eam, quorum primum est, quiam tunc prima persona per actum generandi acquireret intelligere, aliasque essentia les perfectiones, cuius contrarium superius est ostensum.

Secundo sequeretur quod filius non generentur de substantia patris, quia secundum istum modum, intelligere & scire sequuntur actum generandi; dicere autem quod filius non generetur de substantia patris est contra Augustinum pluribus in locis, praesertim vij. & xv. de Trinitate cap. xx. vbi dicit, quod "quicquid est in ea scientia de qua est genitus" filius, est etiam in ipso genito

Tertio sequeretur, quod pater prius esset pater, quam Deus: nam in illo priore quando generat est pater, & quia per istum actum priorem non habet quod sit Deus, oportet quod habeat hoc quasi per actum posterioret scilicet per actum essentialem; erit ergo prius pater Deus, quod est absurdum, tunc enim heret de non Deo Deus, sicut arguebatur su perius contra aliam opinionem, quod fieret de non patre pater.

Quarto sequeretur, quod respectiua essent priora absolutis in eodem; quia notionalia sunt respectiua, & essentialia sunt absoluta; hoc autem videtur omnino irrationabile, ergo &c. Multa alia possem inducere inconuenientia, quae breuitatis causa omitto.

Saluo ergo meliori iudicio videtur mihi aliter esse dicendum Quapropter, dum quaeritur vtrum generare sit ita naturale patri, quod prius sibi competat, quam intelligere, & prius quocunque alio actu; dico quod quamritur de ordine inter actus essentiales, & non tionales, qui nam eorum sint magis naturales; idcirco vt melius explicem difficultatem huius articuli, est notandum quod actus essentiales, & notionales possunt comparari ad inuicem duobus modis, vno modo absolute. secundum eorum genus, puta quatenus essentiales sunt absoluti, & notionales sunt re spectiui. Alio modo possunt ad inuicem com parari respectu tertij, puta in quantum possunt conuenire vni, & eidem diuinae persone quaecunque sit illa, si ergo fiat comparatio isto rum actuum adseinuicem primo modo, & quaeratur, qui sint priores, sic dico, quod actus essentiales sunt aliquo modo priores, & magis naturales, quam actus notionales; dico autem aliquo modo, quia vbi non est realis distinctio, non potest esse simpliciter conparatio secundum prius, & posterius, vel ma gis, & minus naturale: inquantum tamen sunt distincti secundum rationem, potest esse ibi aliqua comparatio, & isto modo videtur mihi, quod actus essentiales sint priores notionalibus, quod patet ex tribus

1 Nam actus notionales vnius personae non inueniuntur in ea sine essentialibus alterius personae, quia essentialia sunt communia omnibus, actus autem essentiales in vna persona inueniuntur sine notionalibus alterius personae, ergo essentiales sunt priotes, quia prius est a quo non conuertitur consequentia.

2 Actus essentiales sunt absoluti, notionales autem sunt respectiui: absolutum aute est prius respectiuo, cum possit intelligi sine eo, & non e conuerso, ergo &c

3 Apparet hoc idem ex eo quod ita se videntur habere actus essentiales, & notionales, quemadmodum essentia, & notiones; nam vtrobique est vniformis comparatio, Constat autem quod essentia praecedit omnes notiones, cum sit fundamentum omnium earum, ergo & actus essentiales debent praecedere notionales; tanquam eorum fundamenta, & sic actus essentiales sunt priores isto modo notionalibus.

Si quis tamen quaerat, qualis prioritas sit ista, dico quod est ex natura rei fundamentaliter, complectiue tamen per actum ratio. nis; nam cum prius, & posterius supponant distinctionem, ita iudicandum est de prioritate vnius actus ad alterum, quemadmodum de distinctione, cum ergo distinctio inter istos actus sit ex natura rei fundamentaliter, & complectiue per actum rationis, vt suppono ad pns, quia alias patebit. Relinquitur quod prioritas vnius ad alium sit ex natura rei, tamquam ex fundamento, ex ratione vero tanquam ex complemento.

Vlterius dico quod actus essentiales non solum sunt priores notionalibus isto modo, sed etiam sunt aliquo modo magis naturales, & hoc apparet immediate ex dictis, nam eo ipso quod ex natura rei sunt priores, sunt et magis naturales.

Apparet etiam hoc idem secundo, ex eo, quoe actus notionales sunt relatiui, essentiales autem sunt absoluti, sic erunt illorum funda menta, relatio autem semper trahit suam realitatem & etiam suam naturam ab ipso fundamento, saltem secundum communiorem doctrinam, sicut ergo notiones habent, quod sint naturales ex ipsa diuina natura supra quam fundantur; ita actus notionales habebunt, uod sint naturales ex essentialibus, in quibus radicantur, & sic patet quid sit dicendum de ordine istorum actuum, quatenus compa rantur inter se absolute secundum suum genus.

Sed si quaeratur de ordine eorum compado eos adinuicem secundo modo, scilicet respectu tertij, puta inquantum insunt vni, & eidem personae, sic dico quod actus essentiales, & notionales non habent ad inuicem ali quem ordinem, ratione cuius possit dici, quod actus essentiales competant personae mediate notionali nec e conuerso, sed simul ambo competunt personae, quod probo tripliciter.

1 Si isti actus non competerent simul cuilibet personae, sequeretur necessario; quod quaelibet persona prius eliceret vnum istorum actuum, quam alterum, consequens est falsum, ergo &c. Consequentia est nota. Probo falsitatem, nam si persona di uina prius eliceret vnum istorum actuum quam alterum, ille actus primo elicitus, vel esset actus essentialis, vel notionalis; non notionalis, quia contra hoc vadunt omnes ratio nes primae opinionis, nec essentialis, quia con tra hoc sunt rationes secundae opinionis, ergo nobis restat via media, vt dicamus quod praefati actus simul eliciantur a persona cui competunt.

2 Sicut se habet essentia, & relatio ad com stituendam personam, ita actus essentialis, & notionalis in hoc, quod est elici a persona constituta, sed essentia, & relatio concurrunt simul ad constitutionem personae, ergo actus essentialis, & notionalis simul eliciun tur a persona constituta; Maior videtur nota, quia sicut actus essentiales sunt absoluti pro pter essentiam, ita notionales sunt relatiui propter relationem. Minorem probo, nam quamuis relatio, & essentia non concurrant ex aequo ad constitutionem personae, necessario tamen concurrunt simul, alioquin posset pro sona praeintelligi cum vno illorum sine alte ro, quod patet esse falsum, eodem ergo modo quamuis isti actus non ex aequo conueniant alicui personae, necessario tamen simul eliciuntur ab ea sine quocunque ordine prio ris, & posterioris, quia persona non potest praeintelligi esse cum vno ante alterum.

3 Sicut se habet filius ad nasci, & intelligere, ita se habet quaelibet alia persona diuina ad suum actum essentialem, & notionadem, sed filius in diuinis simul, & sine omni prioritate naturae, vel rationis nascitur, & in telligit, ergo & pari ratione sine omni prioritate pater generat, & intelligit, habetque omnia essentialia, & Spiritus Sanctus similiter; Maior est nota: quia eadem ratio est de omnibus diuinis personis; Minorem probo per P. Augustinum super illud loannis non potest filius facere quicquam, nisi quod viderit patrem faciente, exponit dicens quod videre filij est ipsum natum esse de patre, non enim alia est visio eius, & alia substantia eius, totum namque quod est, de patre est. Vult ergo Aug. quod videre filij idem sit quod ipsum nasci, ex quo sequitur immediate quod videndo, & intelligendo nascitur, & nascendo intelligit, & videt, ita quod inter praefatos actus nullus est ordo prioris, & posterioris. & eodem modo est dicedum de patre sicut tangit ibidem August. dicens, demonstrans pater filio visionem gignit, vult ergo Augi quod pater demonstret gignendo, & gignet demonstrando. Constat autem quod non de monstrat nisi intelligendo, ergo simul, & sine ordine prioris, & posterioris intelligit, & gignit, & e conuerso. Debemus ergo qicere quod simul, eliciat vtrumque actum, ita quod in eliciendo vnus non habet aliquam rationem principij ratione alterius, quia tuc posset intelligi persona cum illo primo ante alterum, cuius contrarium est probatum, si aut inter eos non potest esse ordo prioris secun dum rationem, multo minus quicunque alius ordo.

Sed contra diceret aliquis, quod isti actus eundem ordinem tenent comparati ad tertium, quem prius habebant inter se; at inter se habet ordinem prioris, & posterioris, vt tumet concedis, ergo comparati ad personam, a qua eliciuntur, retinebunt eundem ordinem.

Respondetur quod proposito assumpta non est necessario vera, nisi vbi illa, quae comparantur ad tertium, eodem modo respiciant tertium, sicut prius vnum eorum respiciebat alterum, & ideo non valeret si quis ita argueret, creaturae habent inter se ordinem prioris, & posterioris, quia alias non esset con nexio in vniuerso, ergo tenent necessario eu dem ordinem in comparatione ad Deum. Si enim iste discursus esset bonus, sequeretur quod Deus non posset producere, vel conleruare omnes creaturas immediate, sed vna mediante alia, quod est falsum, creaturae igitur alio modo respiciunt Deum, & alio modo vna respicit alteram, ita in proposito isti actus sic se habent, quod alio modo vnus re spicit alterum, & alio modo ambo respiciunt tertium, nam actus notionalis respicit essen tialem, quasi fundamentum, in quo radicatur, sed ambo simul respiciunt personam, cui competunt tanquam perfectum eliciens, a quo eliciuntur, propter quod non oportet esse eundem ordinem ad personam, & eo- rum inter se

His ergo visis, restat soluere rtones vtriusque opinionis: de quibus omnibus possum mo expedire vna breui solutione dicendo, quod rationes vtriusque opinionis supponunt esse aliquem ordinem inter actus essentiales, & notionales prout respiciunt personam elicien tem, & hoc supposito arguit prima opinio es sentiales esse primo elicitos: alia vero e contra puta quod notionalis sit primo elicitus, sed si vera sunt superius dicta, praefata supposito non est admittenda, & ideo rationes vtriusque opinionis deficiunt per petitionem principij, quia supponunt illud, quod est ma gis dubium in ila quaestione, vt tamen appa reant magis eorum defectus respodeo omnibus

Ad primam ergo rationem primae opinio nis nego maiorem, & cum probatur, quia pro ter non potest per actum generandi commu nicate filio, nisi quod habet ante illum actum; dico, quod praehabere aliquid potest intelligi dupliciter, vno modo vt praehabere idem sit, quod ante habere, alio modo vt idem sit, quod habere non ab alio. Ad propositum dico, quod pater non potest communicaro filio, nisi illud, quod praehabuit ante actum generandi secundo modo, idest non communicatum sibi per illum actum ab alio, quia impossibile est, quod per illum actum, per quem aliquid communicatur filio, quod con municetur sibi aliquid ab eo, non tamen o- portet, quod praehabeat, idest ante habeat, & ideo comittitur in probatione figura dictionis; quia ly praehabere vt dicit modum habendi non ab alio, seu non productionem, importat secundum sensum, qui excludit or dinem prioris, & posterioris; secundum quen modum dicitur post praedicamentum,

Ad secundam nego antecedens, quia non reputo verum, quod pater in aliquo priori si gno antequam generet sit beatus, non enim ibi sunt plura signa sibi succedentia, nec etiam aliquod signum ante illud signum, in quo generat, sed simul in eodem signo generat, & est beatus; & cum probatur, quia tunc acquireret beatitudinem suam in illo signo per actum generationis, haec probatio peccat per fallaciam consequentis, arguendo a pluribs causis Veritatis, ad vnam tantum: Nam quod aliqua persona in diuinis sit beata in eodem signo, in quo est actus generationis; potest verificari duobus modis, vno modo quia per gene ationem acquirit beatitudinem, sicut filius, alio modo, quia per generationem con municat eam, i cut pater, arguere ergo pater est beatus in illo signo, in quo est genera tio, ergo acquirit suam beatitudinem per ge nerationem, non valet, quia potest verificari alio modo, puta quia communicat eam por generationem filio.

Ad tertiam nego maiorem, quia non opor tet, quod actus absolutus prius eliciatur, quam actus respectiuus; nisi forte actus absolutus esset ratio eliciendi actum respectiuum, quid 1 non est in proposito, & cum probatur, quia absolutum praecedit respectiuum secundum totum suum genus, dico, quod ista probatio eccat per fallaciam consequentis proceden do ab inferiori ad superius affirmatiue, non enim valet, hoc est prius illo secundum suum genus, ergo est prius illo vniuersaliter; quan titas enim est prior qualitate secundum suum genus, si tamen comparentur ad actionem: qualitas est prior quantitate, quia qualitas est principium actionis, & quantitas passionis; Item videmus, quod substantia est prior accidente secundum suum genus, tamen si ambo comparentur ad Deum producentem, & conseruantem potest esse e conuerso Nam Deus potest producere, & conseruare accidens sine substantia,

Ad quartam nego maiorem, quia non oportet quod actus immanens prius competat supposito; quam actus transiens, nisi sit principium transeuntis: nam in eodem animali generare est actus transiens, esse vero album est actus imanens, quia tamen vnus non habet rationem principij, vel termini re spectu alterius, non oportet quod habeani aliquem ordinem prioris & posterioris inter se Item in animali, sentire est actus immanens, agere vero per calorem naturalem in nutrimentum est actus transiens, & tamen isti duo actus non habent adinuicem ordinem prioris, & posterioris; quia vnus non habet rationem principij, vel termini respectu alterius; idcirco maior non est vera, nisi vbi actus immanens est principium actus transeum tis; Ad probationem vero cum dicitur, quod actus imanes est magis intrinsecus, quam tram siens, dico quod etiam non est simpliciter vera, nam etsi quantum ad illud, quod actus transiens ponit in termino, non sit ita intrin secus, sicut actus immanens: quantum tamen ad illud, quod ponit in agente puta relationem, vel vim actiuam, est e conuerso; Quod etiam additur de igne non est ad propositum quia calor est principium calefactionis, quae est actus transiens; propter quod non est mirum si iste sit praeuius illi imutationi. Addo uod generare in diuinis non est omnino actus transiens, nam quamuis transeat in aliam personam, non tamen in aliam substantiam.

Ad quintam, cum quaeritur vnde est quod pater non intelligat in aliquo priori signo ante generationem. Dico, quod est ex parto patris, & ex parte suae generationis, & suiactus intelligendi, & ex parte essentiae intellectae, quia omnibus istis repugnat ordo prio ris, & posterioris secundum plura signa sibi succedentia; & cum probatur, quod ista repu gnantia non sit ex parte patris, quia nullam perfectionem sibi intrinsecam acquirit per actum generandi. dico quod ista probatio peccat per fallaciam accipiendo non causam pro causa, quia non acquirere aliquam per¬ fectionem per actum, non est causa quare ali quid praecedat actum; nam dato quoe pater prius intelligeret, quam generaret, causa tamen istius prioritatis non esset, quia non acquire ret aliquam perfectionem per actum, sed quia iste actus esset principiumillius, vel alterius.

Potest etiam dici, quod hic est fallacia com sequentis; nam quod aliquid non acquirat perfectionem per actum generandi, potest verificari duobus modis, vno modo; quia pro cedit generationem, & genitum tepore, vel natura quo ad omnes suas perfectiones, pro ut verificatur in creaturis, vbi genitum est sup positum absolutum habens distinctam natu ram, & distinctas perfectiones ab ipso genito: alio modo non quia praecedat illum actum; sed quia est simul cum eo, & per illum communicat omnes suas perfectiones alteri; & hoc modo verificatur in diuinis, arguere er- go sic, pater non acquirit aliquam perfectio nem per actum generandi; ergo praecedit illum actum secundum omnes perfectiones. est procedere a pluribus causis Veritatis ad vnam tantum.

Nec valet, quod additur, scilicet istam repugnantiam non posse esse ex parte essentiae: quia essentia nullam perfectionem expectat a personis. Nam dico, quod ideo non expectat ab eis perfectionem, quia non est in potentia ad eas; immo ex sua ratione intrinseca eas habet per identitatem, & ideo non potest perfecte intelligi ab aliquo, nisi intellgatur existere in illis tribus, & sic apparet, rationes primae opinionis non concludere.

Ad rationes secundae opinionis. Ad primam, nego min. & cum probatur, quia actus notionales constituunt personas, vel vt sunt relationes vel vt praecedunt eas, di co, quod prout sunt actus eliciti a psonis, non constituunt eas, sed supponunt constitas: ad cuius euidentiam est intelligendum, quod actus notionales vere sunt relationes; & quam tum ad personas spectat possunt, comparari ad eas dupliciter, primo, vt vere sunt quaedam proprietates in personis existentes, & sic con stituunt personas; nec sunt actus eliciti ab eis quia nulla res elicit suam differentiam constitutiuam, secundo possunt personis compa rari, prout personae per eos principiant terminos realiter distinctos inter se; & sic sunt actus eliciti a personis, & quasi supponunt eas constitutas, vt exempli gratia, actus intel ligendi potest comparari ad intellectum dupliciter, vno modo, vt proprietas eius in ipso existens, & sic non elicitur ab ipso; tum quia nullum subiectum elicit suam proprietatem, tunc enim constitueret se ipsum in tali esse¬ tum quia actus elicitus, vt elicitus est, exigit necessario terminum realiter distinctum, actui autem intelligendi, vt proprietas est, accidit habere terminum realiter distinctum; quia isto modo non respicit essentialiter aliquid praeter suum subiectum. Alio modo potest con parari actus intelligendi intellectui, prout est actus intellectus, per quem tendit in terminum aliquem realiter distinctum, & sic non solum est eius proprietas, sed etiam actus eli citus ab ipso: Primo modo, vt proprietas est, videtur praecedere ipsum, non quidem simpliciter, sed quatenus eum constituit formaliter: Secundo modo, vt est actus elicitus, ma gis sequitur ipsum in tali esse constitutum; nam si prius intellectus non esset constitutus in aliquo esse formali per actum intelligendi, prout est quaedam qualitas in ipso existens, nunquam per actum intelligendi tenderet in obiectum, prout est actus elicitus ab ipso; ita dico suo modo in proposito de actu gene randi, & sic minor illius rationis non erat simpliciter vera; nam quamuis actus essentia les, vt sunt eliciti, sequantur esse comstitutum, in quantum tamen concurrunt ad constitutionem personarum simul cum notionalibus quasi eorum fundamenta, sic praecedunt constitutionem personarum, quemadmodum non tionales praecedebant, vt proprietates.

Ad secundam nego maiorem: quia non est vniuersaliter vera, videmus enim, quod sentire e actus communis homini, & bruto, intelligere vero est sibi proprium, & tamen homo prius elicit actum sentiendi, quam actum intelligendi; Ad probationem vero cum dicitur, pater prius generat, quam spiret, quid estcommune sibi, & filio; dico quod hoc non est propter communitatem vnius actus, & proprietatem alterius, puta generare, sed pro pter aliam causam, quaecunque sit illa, de qua apparebit infra cum pertractabitur de processione spiritus sancti, & sic peccat haec ratio, assignans pro causa huius ordinis illud, quod non est causa

Ad tertiam rationem patet quid sit dicen dum, quia pater non prius intelligit, quam generet, nec e conuerso, sicut quaerebat ratio; quapropter nihil concludit.

Ad quartam, & quintam dico quod nihil concludunt, nisi supposito, patrem prius intelligere, quam generare, quod est negandum. Sic ergo patet, generare in patrem non praecedere intelligere; nec e conuerso; immo vtrosque actus esse essentiales ipsi patri; ita quod, prout sunt actus eliciti, non est inter eos aliquis ordo, ratione cuius vnus sit magis natu ralis, quam alter.

ARTICVLVS SECVNDVS An in Deo sit aliquis modus necessitatis respectu istius actus.

DRo intelligentia tituli quaestionis est notandum, non esse vnum tantum modum necessitatis, sed plures; sicut patet per Arist. 3. Metaph vbi plures ponit necessitatis modos; inter omnes autem, illum dicit esse potissimum, quo aliquid dicitur necessarium. quia impossibile est aliter se habere, quoc probat per hoc, quia omnes illi modi necessrij accipiuntur per similitudinem ad istum; uem subdiuidit in duos modos, vt explicat ibi Comment. vno modo dicitur aliquid impossibile aliter se habere per se; quia nullam habet causam necessitatis, & hoc est necessarium simpliciter, alio modo dicitur aliquid impossibile aliter se habere per comparationem ad suam causam, propter quam necessitatem habet, & vocatur a Comment. debitum, seu necessarium per aliud; & hinc est, quod communiter assignantur quatuor modi necessitatis per habitudinem ad quatuor cans.

Primus modus, respectu causae materialis acceptus, vocatur necessitas indigentiae; sicut cum dico necesse est animal corrumpi; haec enim necessitas prouenit ex materia, prout est priuationi annexa, & ideo ad remouendum hunc defectum, & istam indigentiam, materia necessitat ad generationem, vt per eam acquirat aliam formam: & quia generatio vnius non est absque corruptione alterius; idcirco necessitando ad generationem, neces sitat consequenter ad corruptionem

Secundus necessitatis modus accipitur per comparationem ad causam formalem, & conmuniter vocatur necessitas exigentiae; nam quia forma dat actum determinatum, ideo dando esse necessitat ad determinatum esse, & consequenter ad determinatum agere vnde quia ignis necessario est calidus, necessario etiam calefacit, & ista necessitas proue nit ex exigentia formae ignis, quae sic exigit, cum det actum determinatum.

Tertius modus accipitur per comparationem ad causam efficientem, & vocatur necessitas violentiae, sicut cum graue proiicitur sursum, ascensus est necessarius propter vio lentiam causae impellentis; quandoque etiam est a causa efficiente secundum naturam, & & est quando agens agit in passum, sicut natum est pati, & haec vocatur necessitas influen tiae, tunc enim agens influit passo aliquid na turale, & sic respectu causae efficientis erunt, duo modi necessitatis.

Quartus modus accipitur comparatiue ad causam finalem, sicut si vellem ire vltra mare, necessaria mihi esset nauis, & haec vocatur necessitas expedientiae.

Ad propositum ergo, cum quaeritur vtrum in Deo sit aliquis modus necessitatis respectu actus generandi. Respondetur communi ter, & bene non esse ibi necessitatem indigen tiae, quae reducitur ad materiam, quia ibi nul la est indigentia, vel defectus. Nec est ibi necessitas violentiae; quia nullam habet caus am supra se, a qua possit violentari; & per consequens, nec est necessitas influentiae; quia nullam habet causam supra se, a qua possit influxum recipere Iterum non est ibi necessi tas expedientiae, quae sumitur a fine, quia sesper, quod ordinatur ad finem, est indignius ip so fine; Deus autem non habet in se aliquid tale

Conceditur tamen communiter, ibi neces sitas exigentiae, quae accipitur per comparationem ad formam, cuius ratio est, quia necessarium isto modo nil aliud est, quam illud, quod immutabiliter prouenit ex exigentia, & actualitate formae, quia ergo diuina gene ratio prouenit immutabiliter ab exigentia di uinae naturae, & eius actualitatis, vt patebit in sequenti distinctione, idcirco merito conceditur, quod illa ineffabilis generatio sit ne cessaria isto modo: Posset etiam, & breuius di ci, quod necessitas ibi non est accipienda per comparationem ad intrinseca, sed est ibi abso soluta necessitas sine omni causa; ita quod ea dem necessitate, qua Deus est Deus, eadem generat, & non per aliam causam, & talis modus necessitatis proprijssime competit Deo; nam, vt superius dictum est, illud nece sarium, quod non habet causam suae necessi tatis, est necessarium simpliciter; in Deo autem nulla est causa; & quicquid est in Deo est simpliciter necessarium; ideo concludo, quod illa generatio est simpliciter necessaria: Habemus ergo ex praecedente articulo, & ex isto, quod pater generat filium naturali necessitate; & ita patet quod quaerebat quaestio principalis; vnde concludebat Niccard e de Trinitate cap 1 nihil est ibi secundum donum ex gratia largientis; sed totum secundum pro prietatem exigentis; & sicut rei innascibili naturale est non procedere ex alio, sic eidem naturale est de se procedentem habere

ARGVMENTA in principio quaestionis. AD primum nego consequentiam, quia non oportet, quod si generare est actus naturalis in patre, propter hoc precedat actu intelligendi; quia pari ratione oporteret, quod intelligere praecederet actum generandi, quia est actus naturalis, & cum probatur, quia si cut se habet natura ad intellectum ita actus naturae ad actum intellectus, dico verum es se vbi natura, & intellectus sunt duo principia distincta realiter, vel secundum rationem prouenientem ex natura rei; modo natura in Deo non praecedit intellectum; nec vllus est ibi ordo prioris, aut posterioris secundum rem, aut secundum rationem, quae proueniat ex natura rei; concedo tamen quod ratio non stra ponat ibi aliquem, ordinem non ex natu ra rei fundamentaliter prouenientem, sed ex nostro modo intelligendi, quia apprehendimus naturam diuinam ad modum naturae create, scilicet tanquam fundamentum, intel lectum vero tanquam perfectionem in fundamento: Vnde talis ordo non facit ad pro positum.

Ad secundum dico, patrem generare fi- lium naturali necessitate, non ex indigentia, vel violentia; sed ex naturae suae exigentia, & suae actualissimae perfectionis plenitudine, & iste modus dicit perfectionem.