Quaestio 3

QVAESTIO TERTIA Vtrum Anima rationalis sit ita simplex, quod possit esse tota in toto corpore, & in suis partibus absque sui extensione, & diuisione.

ARGVITVR AD PARTEM negantem.

TSI Anima rationalis indiuisibiliter, & si ne extensione esset in toto corpore, & in partibus suis, sequeretur, quod non daret ei essc corporeum, & esse quantum, & diuisibile; Consequens est falsum, ergo &c Con sequentia patet, quia a forma indiuisibili, qua lis esset Anima, non prouenit diuisibilitas. Falsitatem probo, nam quaelibet substantia corporalis est in genere corporis per suam formam substantialem, si ergo anima ratio nalis non dat essc corporeum homini, vel homo non est in genere corporis, vel habet aliam formam substantialem dantem sibi esse corporeum, quorum vtrumque videtur falsum.

2 Illud, quod competit animae vegetatiuae, & sensitiuae, non potest repugnare animae intellectiuae, sed extendi ad extensionem corporis competit animae vegetatiuae, & sensitiuae, ergo &c. Maior probatur, quia Vegetatiua, & sensitiua continent in intellectiua, vt patet 2. de Anima, illud ergo, quod competit vni, nullo modo repugnabit alteri; Minor patet ex eodem 2. de Anima, vbi dicit Aristot quod plantae, & quaedam animalia decisa viuunt.

ARGVITVR PRO PARTE affirmatiua. I Anima intellectiua extenderetur, & diuideretur diuisione corporis, corrum peretur etiam ad corruptionem ipsius, quod est falsum, quia separatur ab alijs, sicut perpetuum a corruptibili, ex primo de Anima consequentia apparet, quia quae simul diui di possunt, simul etiam corrumpi dicuntur, cum diuisionis, & corruptionis sit eade causa

2 Si extenderetur cum corpore non esset tota in toto, & tota in qualibet parte, quod est cont. P August. 5. de Trinit. cap ij. vbi di cit, quod in quoque corpore tota est Anima: & in qualibet parte etiam eius, tota

RESPONDEO: in hac quaestione tria sunt videnda.

1 An quaelibet substantia corporalis animata, vel manimata habeat esse corporeum in genere substantiae per sua principia substantialia.

2 An quaelibet alia Anima, ab intellectiua, extendatur cum corpore.

3 An Anima intellectiua sit ita simplex, quod non extendatur cum corpore.

ARTICVLVS PRIMVS. Vtrum quaelibet substantia corporalis habeat essc corporeum substantiale per sua principia substantialia.

AD hunc articulum, aliter respondent Auicennas & Comment. & aliter quod dam Doctores moderni, dicit enim Auicennas, quod substantia corporalis habet esse corporeum in genere substantiae per aliquam formam generalem commune omnibus corporibus, quam appellabat formam corporeitatis, & ponebat eam inseparabilem a materia, & quia talis forma erat communis & ge neralis, idcirco per eam substantia corporalis non determinabatur ad speciem determi- nati corporis, quapropter volebat corporalia determinari ad diuersas species corporis per diuersas formas speciales, secundum quas dicebat fieri hoc per introductionem earum in materia, & sic (secundum eius opinionem, generatio, & corruptio non fiebant, secundum illam formam communem, quae erat inseparabilis a materia, sed secundum formas speciales

Ponebat insuper, quod adhanc formam corporeitatis communem de genere substan tiae, sequebatur necessario corporeitas de genere quantitatis, dicens trinam dimensionem; Addebat tamen, quod talis dimensio non erat determinata ad tantum termi- num, & ad tantam figuram per illam formam corporeitatis, quia illa non determinat sibi aliquem terminum, nec aliquam determinatam figuram, sed potest stare cum quocunque termino, & quacunque figura. Sequebatur ergo (secundum eum) rem determinari, & figurari per substantiales formas secundum exigentiam specialium corporum, quorum est dimensio, & ideo siquis quaesiuisset ab eo, per quod substantia corporalis habet esse corporeum in genere substantiae, dixisset quod per formam corporeitatis specialem, quia ad ipsam sequitur necessario trina dimensio de genere quantitatis determinata ad tantum terminum, & tantam figuram, & hanc esse Auicenae intentionem apparet in primo suae Metaph cap. 2. vbi explicans quid intelligat per corpus naturale de genere, substantiae multa scribit pro suae opinionis explicatione, quae dimitto breuitatis causa, ex quibus colligitur (secundum ipsum) quod corpus d genere substantiae includit duo principia, sci licet materiam, & illam formam corporeitatis communem, quatenus vero corpus est in specie determinati corporis includit praeter hanc, aliam formam specialem, & hoc est, quid ipse dicit in eodem capitulo, corpus, ex eo quod est corpus, habet hoc principium, quid est vle, & principium quod est forma, siuc sit communis, siue specialis, ex primis formis corporum.

Mouebatur autem ad ponendam illam formam corporeitatis inseparabilem a materia, quia videbat, quod substantia corporalis nun quam perdit esse corporeum. Quae opinio si esset vera, facile appareret quomodo anima intellectiua licet sit forma hominis, non extendatur cum corpore, quia diceretur, quod homo non habet esse corporeum in genere substantiae per eam: sed per formam corporeitatis sibi, & alijs corporibus conuenientem, propter quod & ratio corporis de gene re quantitatis, quae dicit trinam dimensiorem, non informat eam aliquo modo, nec extendit eam, nec illam denominat formam exten sam. Et eodem modo esset dicendum, secundum opinionem ponentium in homine formam corporeitatis, praeter animam intellecti uam: quorum opinionem nolo in praesenti pertractare, quare omissa illa, dico opinionem Auicennae esse falsam. Vnde & Comment. in tract. de Substantia orbis improbat eum dicens, ad illam opinionem multa sequi impossibilla, quorum aliqua enumerat

Primum est, quia sequitur, illam formam con munem non diuidi secundum dimensiones materiae: Consequentia patet, quia per Aui quantitas non inhaeret, nisi mediante illa for ma, & per consequens ordine naturae prius extendit illam formam, quam materiam, idcirco magis erit verum, quod materia diuidatur secundum diuisiones formae, quam quod forma diuidatur secundum diuisiones mati riae, quod pro inconuenienti habet Coment. quia cum diuisio accidat rei propter potentialitatem, non est intelligendum, hoc accidere materiae propter formam, sed bene for mae propter materiam.

Secundo sequeretur, quod aliqua forma non reciperet aliquam dimensionem, & per consequens nec materia, cum secundum hanc sententiam, materia non possit recipere dimensionem, nisi mediante iila forma commu ni si illa cum materia non reciperetur, tunc sub stantia corporalisremaneret indiuisibilis, quod est absurdum, nec Auic. hoc concederet, Con sequentia patet, quia indiuisibile non potest esse substantia diuisibilis.

Tertio sequeretur, quod illa forma esset aeterna, & incorruptibilis, carens contrario sibi succedenti in materia, quod videtur inconueniens, quia quod potest alterari habet contrarium, & potest vltimo corrumpi, sed materia sub illa forma posset alteram vt ipsemet concedit ergo etiam posset corrumpi, & sic contra Aui. non semper manet cum materia.

Quarto sequeretur, quod materia non re ciperet aliquam aliam formam, Consequentia probatur per hoc, quia forma illa esset ma teriae propria, cum ponatur ab ea inseparabilis, & sic impediret eam ne recipiat alias formas, sicut etiam arguit Arist in 3. de Ani ma de intellectu possibili, quod non habeat aliquam formam vniuersalem, quia illa impe diret, ne reciperet alias, vbi dicit Comment. quod recipiens debet esse denudatum a natura recepti; si ergo materia recipit omnes formas corporales, debet esse ab omnibus hi denudata, ita quod nullam includat intra se; tanquam propriam: Hinc est quod in Tract. de Substantia orbis dicit, materiam substantiarij per posse, ita quod in sua natu ra non habet aliquem actum substantialem; & ideo potest recipere omnes formas.

Possent induci, & alia inconuenientia ma xime illa, quae inducuntur contra ponentes gradus formarum, sed breuitatis gratia illa praetereo.

Omissa ergo Auicennae opinione, dicit Comment. quod substantia corporalis habet essc corporeum in genere substantiae, quia secundum naturam sui generis competit sibi inseparabiliter habere corporeitatem de genere quantitatis; sicut ergo se habet aliqua substantia ad habere corporeitatem de genere quantitatis, ita se habet ad esse corporeum in genere substantiae, sed substantia corpora lis habet corporeitatem de genere quantita tis per se, & primo per ipsam materiam, ergo ex consequenti habebit corporeitatem sub¬ stantialem per suam formam; Maior est nota, & Minorem probat, quia dimensiones indeterminatae praeueniunt formam substantialem in materia, & per consequens forma diuiditur secundum diuisiones materiae, & non e conuerso, sicut superius tangebatur, Hoc autem expresse habetur, ex loco praeallegato, vbi ait, & cum inuenerit, scilicet Ari. substantiales formas diuidi ad diuisionem huius subiecti, scilicet materiae, diuisio autem, non inest materiae, nisi vt habet quantitatem, sicut quoddam principium eorum quae existunt in ipsa, de ratione autem quantitatis sunt tres dimensiones quae dicuntur corpus. Ex quibus colligitur, quod materia praeueniat formam in esse corporeo de genere substantiae; & sic substantia corporalis habet esse corporeum in genere substantiae, vel totaliter per materiam, vel hoc habet per eam. saltem per se & primo, secundario autem, & ex consequenti per formam, secundum intentionem ipsius.

Secundo dicit, quod substantia corporalis habet essc corporeum in determinata spo cie substantiae, per formam substantialem pri mo, & per se: Secundario vero, & ex conseuenti, per mate iam, quod probat, quia, sicut se habet substantia ad determinationem corporeitatis, in genere quantitatis; ita ad de terminationem corporeitatis in genere substantiae, sed determinatio corporeitatis in ge nere quantitatis, vel totaliter est per formam substantialem, vel saltem est per eam primo & per se, ex consequenti vero per materiam; ergo eodem modo determinatio corporeitatis in genere substantiae ad determinatan speciem illius generis; vel erit totaliter per formam substantialem, vel saltem hoc erit p eam per se, & primo, ex consequenti autem per materiam; Maior videtur nota, quia determinatio corporeitatis de genere quantitatis supponit determinationem corporeitatis de genere substantiae tanquam suam cau sam: Minor etiam apparet ex Commen. loco praeallegato, vbi subiungit, & cum inuenerit scilicet Arist. in his dimensionibus communi care omnes formas, quarum quaelibet habet propriam quantitatem determinatam, sciuit vlterius dimensiones terminatas vltimo actu non posse esse in subiecto, nisi postquam for ma substantialis existit in eo, sicut est dispositio, in alijs formis accidentalibus. Vult ergo Comment quod sicut substantia non determinat sibi qualitates & quecunque aliaccidentia secudum actum, nisi per formam substantialem, ita etiam non determinet sibi corporeitatem in genere quantitatis, secun¬ dum certum terminum, & certam figuram, nisi per formam substantialem, & hoc rationabiliter, quia videmus, quod corpora deter minantur ad diuersas magnitudines, & ad di uersas figuras secundum exigentiam suarum formarum, teste eodem Comm, primo de ani ma, vbi dicit, quod membra leonis, & cerui differunt, quia animae eorum differunt

Quae sententia potest aliquo modo concedi; nam quamuis materia non concurrat ad talem determinationem tanquam formale principium, concurrit tamen ibi necessario tanquam subiectum, quia ipsa est quae habet corporeitatem indeterminatam, & per consequens recipit hanc determinationem tanquam subiectum, non enim forma, licet determinet illam corporeitatem de genere quam titatis, est subiectum ipsius quantitatis; vt quidam imaginantur esse de intentione comquia videtur dicere, quod dimensiones inde terminatae quas appellat corpus preueniunt formam in, materia, sed determinatae sequun tur eam: e couuerso volunt arguere, quod forma sit immediatum subiectum corporeitatis determinatae.

Sed isti decipiuntur tripliciter. Primo, quia et contra ipsum Com vt ex modo loquendi ipsius potest haberi, non nm dicit quod dimensiones determinatae sequan tur formam substantialem taquam subiectum, sed dicit, quod non existunt in hoc subiecto scilicet materia, nisi postquam forma substan tialis existit in ea¬

Secundo quia peccat per fallaciam consequentis, procedendo a pluribus causis veritatis ad vnam: cum enim dicit Comment. quod dimensiones terminata sequuntur for mam, duobus modis potest intelligi, puta vel quia sequuntur eam in ratione principij for malis determinantis materiam, cum illis dic mensionibus; vel quia sequuntur eam in ratione principij materialis suscipientis dictas dimensiones, arguere ergo ex eo quod sequuntur formam, quod ipsa sit subiectum, est procedere a pluribus causis Veritatis ad vnam: immo si talis modus arguendi valeret, posset probari, quod forma esset subiectum materiae, quia etiam materia in quantum de terminatur per formam sequitur illam tanquam causam, & principium suae detera minationis,

Tertio, quia suppono quod corporeitas determinata, & indeterminata sit vna & ea dem, alioquin in composito ex materia, & forma essent duae corporeitates, quod est absurdum, hoc autem supposito corporeitas di terminata, & indeterminata debent habere idem subiectum, dicere ergo quod vna earum habeat pro immediato subiecto materiam, & alia formam, est omnino contra rationem.

Ideo concludo secundum mentem Comquod substantia corporalis habet esse corporeum in genere substantiae per ipsam materiam, in determinata vero specie illius generis, per formam: Quia tamen non est dare materiam sine forma, nec formam sine ma teria (prout de forma nunc loquimur) idcirco materia non potest dare esse corporeum in genere substantie, nisi concurrat ibi forma, quasi secundario ad determinandum illud esse cotporeum in determinata specie, & eodem modo forma non potest dare esse corporeum, in determinata specle, nisi concurrat ibi materia quasi secundario, quae dat esse corporeum in primo genere, & sicut materia trahitur ad essc corporeum determinatum per formam, ita forma trahitur ad esse corporeum indeterminatum per materiam. Si at expositores verum dicerent facile esset euadere primam difficultatem de anima intellectiua, quia diceretur, quod homo habet esse corporeum in genere substantiae per suam materiam, sed in determinata specie illius ge neris, puta in specie humana, per animam intellectiuam: & quia materia ex hoc ipso quod dat essc corporeum in genere substantiae est subiectum quantitatis, vt patuit, idcir co est extensa; Anima vero intellectiua, siue quaecumque alia forma substantialis, quamuis trahat esse corporeum ad determinatam spe ciem illius generis, non tamen propter hoc est subiectum quantitatis, & corporeitatis de genere quantitatis; idcirco ex hoc non potest argui neque de anima intelle iua, nequ de aliqua alia forma substantiailquod neces sario sit extensa, & sic, quod onines formae, vna excepta rationali sint extensae, non videtur contingere ex hac causa, sed ex aliqua alia, quaecumque sit illa; quae explicabitur inferius.

Verum iste modus dicedi quibusdam doctoribus modernis non placet, putant enim mpossibile esse, quod materia sit immediatum subiectum alicuius accidentis; vnde volunt, quod totum aggregatum ex materia, & forma sit subiectum quantitatis, & ideo isi quaereretur ab eis, per quid substantia corpo rea habet esse corporeum in genere substan tiae, dicerent, quod per formam substantialem, quia corporeum est differentia per quam sub stantia corporea distinguitur ab incorporea, differentia autem sumitur a forma, siue a toro aggregato per modum formae.

Sed contra istos directe est difficultas de anima intellectiua; Nam si homo habet esse corporeum in genere substantiae per animam intellectiuam, ergo competit sibi corporeitas de genere quantitatis per animam intellecti uam, & per consequens coguntur dicere, quod anima intellectiua ordine naturae sit prius ex tensa, quam corpus, vel saltem, quod totum aggregatum ex anima intellectiua, & corpo re sit extensum.

Et ideo quidam eorum volentes euitare hanc difficultatem, dixetunt se sola fide tenere animam intellectiuam esse formam corporis: Quorum dictum non est conueniens, neque necessarium: Conueniens quod dem non est, quia videtur fauere errori Con de vnitate intellectus, siquidem quasi ponit quod ille error non possit improbari, cum tamen sufficienter sit improbatus per solem nes Doctores, de quo etiam tractabitur in se cundo libro, & nisi quis vellit veritatem ab oibs concessam, negare, rationes quae fiunt contra Comm, sunt multo fortiores, quam illae quae fiunt pro eo. Similiter non est necessarium dictum eorum, quia (vt patuit) dato, quod anima intellectiua sit forma corporis, vti re vera est, adhuctamen non est dicendum, quod sit extensa, secundum fundamenta ipsius Com.

Propter quod ipsimet aliam dederunt re sponsionem dicentes, quod in homine forte necessarium est concedete esse aliqua, alia formam corporeitatis praeter animam intellectiuam, per quam habeat esse corporeum in genere substantiae, & ad quam sequatur necessario esse extensum per quantitatem.

Haec responsio deficit propter tria, primo quia. Volendo euitare vnam difficultatem, in cidunt in plures, & forte maiores, incidunt enim in omnia illa quae possunt induci contra gradus formarum.

Secundo, quia si non admittant gradus formarum, & solum in homine ponant plu res formas, tunc brutum erit simplicius homine, quia per vnam formam habebit esse con poreum, & esse animatum, homo vero per diuersas. Nec etiam apparet ratio quare sipo namus in homine formam corporeitatis, di stinctam ab intellectiua, non ponamus etiam ibi animam sensitiuam eodem modo distinctam contra intellectiuam, quia tam sensitiua, quam forma illa corporeitatis sunt mate riales; & ideo si vna earum continetur in intellectiua, eadem ratione, & alia, & si vna non continetur, sed remanet distincta ab ea, nec etiam altera.

Tertio, quia hoc concesso adhuc non hapent propositum; non enim possunt saluare, quod homo, inquantum homo, sit extensus, & sit corpus, nam homo est per animam intellectiuam, quae ponitur in extensa. lsta ergo praedica io, homo est corpus, non erit totius de toto, sed partis de toto, quia tam ma teria quam illa forma corporeitatis cadet in rationem partis, & sic nequeunt saluare, quod co: pus sit genus respectu hominis, quia genus dicit totum

Quapropter videtur mihi esse dicendum se cundum illam viam mediam, quae potest ha peri ex dictis Com. quod homo, & quaecunque substantia corporalis habet esse corporeum in genere substantiae per se, & primo per ipsam materiam, secundario vero, & ex consequenti per formam: sed quod sit in spe cie determinati corporis habet per se, & primo per formam, secundario vero, & ex consequenti per ipsam materiam. Debemus ergo dicere (secundum hanc viam) quod in esse corporeo indeterminate sumpto materia prae uenit formam, & forma subsequitur, quia sor titur esse corporeum sub quodam gradum potentialitatis, & indeterminationis, a quo gradu sumitur conceptus generis, & per hoc laluamus quod conceptus generis summatur a toto, ratione tamen materiae, vnde corpus in genere substantiae, non dicit solam materiam, sed materiam cum forma, principalius tamen materiam, quia non dicit formam nisi ratione materiae, e contrario autem dico de esse corporeo sumpto secundum deter minatam speciem, quia forma praeuenit materiam in determinando illud esse corporeum & materia quasi subsequitur, quia trahitur ad determinatum gradum corporeitatis per formam, a quo gradu sumitur conceptus differentiae; quia ergo materia praeuenit forma in esse corporeo absolute sumpto in genere ubstantiae, ad quod necessario sequitur cor poreitas de genere quantitatis, idcirco praeueniet etiam formam in recipiendo illam corporeitatem, ex quo sequitur, quod ipsa sola sit subiectum quantitatis, & per consequens necessario per eam extesa: Forma vero quia subsequitur, inuenit iam quantitatem existen tem in materia tanquam in proprio subiecta, & ideo non potest se habere ad eam nisi in ratione principij formalis determinantis, quemadmodum etiam se habet respectu materiae, quia neque determinat illam quantitatem, nisi determinando materiam, & ideo sicut non est subiectum materiae, ita nec quam titatis: quapropter non extenditur per eam necessario, & sic patet quomodo anima intellectiua non sit extensa licet sit forma corporis extensi; cur autem aliae animae sit exte sae patebit in sequenti articulo.

Occurrunt contra hanc determinationem quatuor difficultates

Prima est, quia diceret aliquis, quod sicut anima intellectiua habet vnum esse corporeum in genere substantiae cum materia, ita videtur, quod etiam possit habere vnum esse extensum cum ea

Ad hoc dico, quod non est simile, quia esse corporeum est intrinsecum, & essentiale ipsi materiae, & quia materia, & forma sub stantialis faciunt vnum secundum actum, vi fuit declaratum in prima quaestione huius dist. idcirco oportet necessario, quod illud quod est essentiale vni, sit accidentaliter conmune vtrique, quia alias non vere facerenvnum secundum actum; illud autem quoc est accidentale vni, non oportet necessario quod sit commune ambobus, quia talia acci dentia sunt extrinseca ab illa vnitate, qua fit vnum pr se; & ideo pont aliquod tale accidenta le, puta esse extensum ita competere vni, quod non alteri; essentialia vero, quia non sunt extrinseca illi vnitati, quicquid competit vni per se, & primo competit alteri secundario, & ex consequenti.

Secundo dubitatur, quia corporeum est differentia, per quam substantia corporalis distinguitur ab incorporali, & per consequens videtur sumia forma, vel saltem prin cipalius a forma, quam a materia.

Respondeo, quod si corporeum esset differentia, per quam constitueretur species spe cialissima, bene haberet veritatem, nunc autem constituitur per eam species subalterna, quae ita est species, quod etiam est genus, & ideo poterit sumi a materia, vel a toto composito rationem materiae.

Tertio ssubitatur, quia si materia praeue nit formam in esse corporeo, videtur, quod quaelibet forma sit actus corporis; quod tainen non conceditur nisi de anima.

Ad hoc dico, quod ideo forte conceditur singulariter de anima, quod sit actus corporis, quia determinat sibi esse corporeum de genere quantitatis, quodam singulari modo prae cateris formis; idque patet, tum quia aliae formae non corrumpuntur ad diuisionem con poris immediate, ideo absque sui corruptione recipiunt diuisionem in tali esse corporeo etiam vsque ad minima; animae vero ad pau cas diuisiones corrumpuntur Tum quia ani mae requirunt debitam orgamaationem in tali esse, quod non requirunt aliae formae. Tum quia animae non possunt stare cum quacunque figura in corpore, sicuti caeterae formae.

Quarto dubitatur, quia non videtur, quod materia aliquo modo praeueniat formam re spectu corporeitatis de genere quantitatis, tunc enim actus accidentalis esset intimior materiae, quam actus substantialis.

Respondetur, quod quauis materia prius. habeat quantitatem, quam formam substan tialem, magis tamen perficitur per formam substantialem, quam per quantitatem, ita quod in perficiendo, quantitas non mediat inter formam substantialem, & materiam, nisi for te per accidens, propter quod non sequitur quod sit intimior.

ARTICVLVS SECVNDVS An quaelibet anima ab intellectiua extendatur cum corpore.

AD hoc quidam dicunt, quod nulla ani ma perfectorum animatorum extendi tur cum corpore propter tria

Primo quia sequeretur, quod anima aequa liter se haberet ad totum corbus, & ad quamlibet partem eius, quod est falsum. Consequen tia patet quia videmus in formis innanimatorum, quae extenduntur per accidens, quod aequaliter se habent ad totum, & ad partes, alioquin totum, & partes non reciperent aequalem denominationem per formam, cuis contrarium patet, quia non solum totus ignis, est ignis, sed etiam quaelibet pars eius est ignis. Falsitas etiam consequentis apparet, quia nul lus diceret, quod pars animalis sit animal

Secundo sequeretur, quod haberet partes eiusdem rationis, quod etiam est falsum: Con sequentia patet, quia hoc est de ratione cuius libet quasi extensi. Falsitatem consequentis probo quia partes corporis animati non sunt eiusdem rationis, ergo neque partes animae, si ponatur habere aliquas partes, & hoc secun dum inconueniens sequitur ex primo.

Tertio sequeretur, quod haberet easdem operationes in omnibus partibus corporis. quod est absurdum: Consequentia patet, quia ponitur habere partes eiusdem rationis. Et haec sententia potest confirmari per P. Aug cap. 8. in de immortalitate animae, vbi dicit, quod si vermis pugatur in vna parte retrahit se totum, hoc autem non esset, nisi anima tota sentiret, & tota esset in illa parte, & per consequens in qualibet, & sic non videtur extendi cum corpore. Et in de quantitate ani mae dicit quod species in oculo non extendi tur, quia quanto corpus esset maius, tanto. maiorem faceret ibi speciem, & secundum hoc posset esse aliquod corpus ita magnum cuius species non posset recipi in oculo, & sic non posset videri, quod est falsum. Si autem species in sensu non extenditur, neque sensus extenditur, & si sensus non extenditur, neque anima sensibilis, & per consequens, neque aliqua alia anima; nulla enim causa apparet cur sensitiua magis non extendatur, quam quaecunque alia.

Haec tamen opinio mihi est dubia. Primo quia fundat se super hoc, quod quaecunqueanima non denominat aequaliter totum, & partes, quod si valeret sequeretur, quod for ma ignis existens in minimo igne non esset extensa quod est falsum, quia omnes formae inanimatorum (per eosdem) sunt extensae: Consequentiam probo, per eorum fundamen tum, quia forma ignis existens in minimo igne non aequaliter denominat illud minimum, & partes illius minimi, quia illud mininium ve re denominatur ignis, sed partes illius minimi nullo modo recipiunt istam denominatio nem, quia tunc esset dare minorem ignem minimo, quod est absurdum.

Secundo eorum conclusio non videtur in se rationabilis; nam quaecunque ponatur cau sa extensionis in formis inanimatorum, ita bene inuenietur in anima sensitiua, & vegetatiua, sicut in illis, quod patet, nam si dicatur, quod illae extenduntur, quia simul cum materia sunt subiectum quantitatis; pari ratione etiam dici debet de istis animabus. Si vero dicant quod ideo extenduntur, quia re cipiuntur in materia extensa, eodem modo recipiuntur, & istae animae in materia exten sa, vnde si haec causa sufficeret, etiam anima intellectiua esset extensa. Si vero dicant quid extendantur, quia educuntur de potentia ma teriae, quod videtur precipua causa, debent hoc idem dicere de dictis animabus, quia etiam ipsae educuntur de potentia materiae nulla ergo praecipua causa remanet propter quam extendantur formae inanimatorum, qua non inueniatur in alijs animabus.

Tertio, haec conclusio est contra P. Aug in sermone de virgine, vbi vult, quod anima intellectiua per hoc sit ad immaginem Dei, quia est rota in toto, & in qualibet parte eius, sicut Deus est totus in toto mundo, & totus in qualibet parte eius, si ergo anima sensitiua non extenderetur, sed esset tota in toto, & tota in qualibet parte corporis, esset, & ipsa ad imaginem Dei, quod est absurdum & contra Aris.2. de ani. dicentem, quod plantae, &i quaedam animalia decisa viuant, tanquam existente in eis anima vna secundum actum, pluribus autem secundum potentiam, & sic extenduntur.

Quapropter videtur mihi dicedum, quod omnis alia anima, vna excepta intellectiua extendatur ad extensionem corporis.

Ad cuius intelligentiam est notandum, quod sola materia est subiectum quantitatis, vt su perius dictum est; ex quo infero, quod quam titas non est disposito sequens aliquam formam, sed potius est disposito preueniens; si ergo aliqua forma extendatur per quantitatem, hoc non fiet per eam tanquam per dispositionem sequentem, sed tanquam per di spositionem praeuenientem eam necessario. Quod autem quantitas sit disposito praeueniens formam aliquam necessario duobus modis potest intelligi, vno modo vt praeueniat eam quantum ad suum esse, alio modo quantum ad fieri, tunc enim quantitas disponit praeueniendo necessario aliquam formam quantum ad esse, quando talis forma sic dependet a quantitate, quod non potest haber; esse sine ea, neque potest dare esse materiae vel subiecto, nisi mediante ea, sicuti superficies potest dici praeuenire colorem, quia color non potest habere esse in subiecto sine superficie, nec dare esse subiecto, nisi mediante ea, quia proprium est superficiei primo loco colorari: Ab isto autem modo excluduntur omnes formae substantiales; Nam quamuis multae sint formae substantiales, quae non possunt ha bere esse sine materia, nulla tamen est forma substantialis, quae sic praeueniatur a quantitate, & sic ab ea dependeat, quod det esse materiae mediante quantitate, alioquin materia magis perficeretur per quantitatem, quam per formam substantialem.

Neque obstat si dicatur, quod quantitas praeueniat formam vt superius dictum fuit; quia iste praeuentus non est quantum ad da re esse, sed necessario accidit formae substantiali in quantum dat esse materiae, quod prae ueniatur a quantitate. Idque patet ex duobo

Primo, quia quantitas non est medium necessarium cooperans substantiali formae in dando esse materiae, sicut cooperatur superficies colori in dando esse subiecto: nam dato per possibile quod quantitas sequeretur formam substantialem, & inueniret materiam nudam, nihilhominus quantum est ex se per ficeret eam. Sicut ergo (vt dicit Arist. in secundo de Anima) quamuis clipeus praeue niat in clipeato ictum percutientis, nihil tamen cooperatur percutienti in ratione causae, quia percutiens non percutit clipeatum mediante clipeo, quia si percutiens inueniret clipeatum sine clipeo, etiam ipsum percuteret, immo aptius, & melius, vnde magis. illi est impedimento quam auxilio. Ita suo modo in proposito, quamuis quantitas praeueniat formam substantialem in materia, non tamen propter hoc debemus dicere, quod for ma substantialis perficiat materiam mediante quantitate, ita quod quantitas sit quasi profectio propinqua, & forma substantialis remota, quia sicut scutum mediat inter percus sum & percussionem solum secundum accidens, nihil cooperando percussioni, ita quan titas mediat inter materiam, & formam sub stantialem secundum accidens, nihil cooperando formae adhoc vt attingat materiam, & det illi esse

Secundo apparet hoc idem ex eo quod quantitas non est apta nata recipere a forma substantiali omne illud quod recipit ma teria, quia materia recipit a forma simpliciter esse in genere substantiae, quod non pons dici de quantitate, vt patet, & ideo quantitas non solum est media per accidens, eo quod non cooperetur formae substantiali in dando esse materiae, sed ex eo quod non est nata perfici per fformam, sicut perficitur matetia; & ideo tale medium in nullo impedit immediationem inter formam substantialem, & materiam: sicut exempli gratia videmus, quod albedo in homine potest praeuenire actum sanationis, quia tamen non est susceptiua illius actus; idcirco ita praeuenit, quod tamen proprie non mediat inter illum actum, & hominem: sic in proposito quamuis quamtitas praeueniat formam substantialem in ma teria, quia tamen non est nata perfici per for mam substantialem ad modum materiae: ideo ita praeuenit eam, quod tamen proptie non mediat inter ea; & per consequens nec impe dit immediatam vnionem illarum. Ex quo apparet, quod exemplum superius positum de clypeo non est omnino simile ei quod dicimus de quantitate: nam quamuis clypeus non praeueniat ictum percussionis cooperam. do aliquid in percussione, vere tamen recipit in se ictum percussionis; simul cum ipso percusso; & ideo magis adhuc praeuenit por accidens quantitas ipsam formam substantia lem, quam clypeus percussionem.

Ad propositum ergo dico, quod nulla for ma substantialis sic dependet a quantitate,. quod det esse materiae mediante quantitate ex quo sequitur, quod nulla forma substantialis extendatur per quantitatem, tanquam per dispositionem praeuenientem eam neces sario, & per se quantum ad suum esse quod dat materiae: ex quo habetur vel quod nulla forma snbstantialis extenditur per quantitatem, vel si extenditur hoc erit, prout quanti tas necessario praeuenit eam, in fieri.

Tunc autem quantitas est disposito praeueniens formam necessario quantum ad suum fieri, quando talis forma educitur de potentia materiae quantae, & extense; nam quia ma teria quanta, & extensa habet distinctas par tes, oportet necessario, quod ex alia, & alia parte materiae educatur alia, & alia pars formae, & tunc forma habebit alias, & alias par tes, & sic erit extensa per accidens; & ista est melior ratio, quae possit fieri ad istam conclu sionem, quam tangit frater AEgidius nostet in ista octaua distinct vt ostendat, quod onis forma materialis eo ipso quo deducta est de potentia materiae necessario dicitur extensa per accidens; anima vero intellectiua, quia non est educta, neque educibilis de potentia materiae, nullo modo est extensa

Impugnatur tamen a quibusdam duplici ter; Primo dicunt, quod eius ratio non concludit, nam sicut forma educitur de potentia materiae passiue loquendo, ita educitur de potentia agentis actiue, sed ex parte age tis non praeexistit alia, & alia pars formae in ipso; ergo nec debet dici, quod in alia, & alis parte materiae praeexistat alia, & alia pars for mae, & ideo non concludit.

Secundo dicunt, quod petit principium, quia probat formam esse extensam per accidens, eo quod de alia, & alia parte materiae educitur alia, & alia pars formae, & sic suppo nit formam habere partes, hoc autem non est nisi ipsam esse extensam, & hoc est, quod quaeritur, vnde supponit quod est in principio.

His tamen non obstantibus dico, quod eius ratio est optima; deduco tamen eam aliter secundum fundamenta superius posita postea remouebo has impuonationes. Suppo no ergo ex iam dictis, quod nulla forma substan tialis extendatur per quantitatem, tanquam per dispositionem sequentem in ratione formalis principij dantis esse; neque etiam tanquam per dispositionem praeuenientem in ratione principij materialis cooperantis ad illud esse, quod dat materiae.

Si ergo aliqua forma substantialis per quam titatem extendatur, hoc erit tanquam per di spositionem praeuenientem necessario eam, quantum ad suum fieri. Quo posito, sic ar guo; Omne, quod supponit quantitatem, tan quam dispositionem necessario requisitam ad suum sieri extenditur per accidens quaeibet forma materialis est huiusmodi, ergo &c. Maior probatur, quia illud, quod suppo¬ nit quantitatem tanquam dispositionem necessariam in suo ficri, necessario fit diuisibiliter, nam sifieret indiuisibiliter, non necessario requireret quantitatem, quod autem fit diuisibiliter necessario est extensum, & diuisibile. Minorem probo dupliciter Primo ex eo quod non potest esse contactus agentis naturalis ad materiam nisi supposita quam titate, ergo quantitas necessario requiritur in eductione formae de potentia materiae. Se cundo ex eo quod omnes partes materiae sunt in potentia ad formam eodem modo, & ideo oportet, quod etiam eodem modo redum cantur ad actum, vel ergo forma, quae debet reducere omnes partes materiae de potentia ad actum non educetur de potentia, alicuius partis, vel educetur de potentia omnium partium eodem modo: Non potest dici, quod non educatur de potentia alicuius partis, quia tunc nullo modno educeret de poia materiae, se quitur ergo quod educatur de potentia oium par tium, quod autem sic educitur necessario fit diuisibiliter, & extenditur cum partibus ma teriae, quia supponit quantitatem in suo fieri: nam cum vna pars materia sit extra aliam, non videtur posse fieri, quod eductum de vna parte educatur de alia; sicut ergo materia quatenus est ratio, de qua forma educicitur habet partem extra partem: ita opor- fet, quod forma, quae de eius potentia educitur sic educatur diuisibiliter, quod secundum allud educatur ex vna parte, & secundum aliud ex alia; & hoc est fundamentum cui innititur ratio Doctoris nostri.

Viso autem hoc fundamento facile tolluntur impugnationes contra illam

Nam cum primo dicitur, quod sicut forma praeexistit in potentia passiua materie, ita etiam praeexistit in potentia actiua agentis, dico quod si ly sicut, notat aequalitatem necessitatis, vera est proposito, quia si forma debet reduci de potentia ad actum, necesse est, quod aeque praeexistat in potentia actiua agentis, & in potentia passiua materiae, quia vnum non sufficit sine altero. Si autem l licut, notet absolutam similitudinem, tunc proposito est falsa, quia non eodem modo praeexistit vtrobique; in potentia enim actiia agentis sic praeexistit, quod suum fieri, & suum esse sunt separata a tali potentia, sed in potentia passiua materiae sunt coniuncta cum illa potentia, & idcirco rationabiliter diuisibilitas, vel indiuisibilitas formae debet accipi penes diuisibilitatem, potentiae passiuae & non actiuae, & sic eorum ratio non concludit, quia mutat modum necessitatis, in modum similitudinis.

Ad secundam cum dicitur, quod petit principium, nego, ad probationem dico, quod non supponitur formam habere partes, sed supponitur tanquam communiter concessum, quod materia, de cuius potentia educitur for. ma, necessario sit diuisibilis, & extensa, ita quod si esset indiuisibilis omnino, nulla forma posset educi de ipsa, quo supposito, probatur etiam quod forma sit diuisibilis, & extensa, quia quod educitur de diuisibili, & extenso inquantum diuisibile est, accipit esse modo diuisibili, & sic extenditur: aliud ergo supponitur, & aliud quaeritur, & probatur.

oOccurrunt tamen in praesenti tres difficultates, prima est, quia diceret aliquis, quod sicut se habet forma ad recipi in materia, ita se habet ad educi de ea, sed non recipitur in ea mediante quantitate; ergo nec educitur mediante sua partibilitate: Maior videtur non ta, & Minor habetur ex dictis superius.

Ad hoc dico, quod non eodem modo forma educitur de potentia materiae, & recipitur in ea, quod patet, quia quantitas non cooperatur formae in dando esse materiae, & pari ratione neque materiae cooperatur in recipiendo esse a forma, vt superius dictum fuit, cooperatur tamen materiae quatenus de ipsa educitur forma cui etiam cooperatur prout educitur de materia, & etiam agenti in quan tum extrahit ipsam ad actum, ma: eriae enim cooperatur, quia si non esset quanta, non pos set subiici actioni agentis naturalis, & tunc forma non educeretur, cooperatur etiam for mae quatenus educitur, quia actio agentis na turalis est quanta, cum fundetur in subiecto quanto, & per consequens, forma quoque erit quanta, quatenus est terminus talis actionis; idem enim est fieri, & factum esse in formis substantialibus, vnde si fieri est quantum (vt superius visum fuit) forma etiam erit quanta in facto esse, cooperatur tandem agenti quia si non esset quantitas in materia, agens non attingeret eam Concludo ergo ex his, quod, cum quantitas nil cooperetur susceptioni formae substantiali in materia, non valet similitudo de receptione, & eductione.

Secundo patet hoc idem, ex eo quod rece ptio in materia, supponit, eductionem de ma teria, nam quamuis recipi, & educi sint simul in eodem instanti, non tamen idem sunt, quia possunt ab inuicem separari, & vnum suppo nit alterum, quod enim possint separari patet, quia aliquid ita de potentia alicuius edu citur, quod tamen non recipitur in eo, vt for ma de potentia agentis actiua educitur, & non recipitur in eo Similiter aliquid recipitur in altero, quod tamen non educitur de eo, si¬ cut anima intellectiua recipitur in materia, de qua non educitur, pariter vnum supponit alterum ordine naturae, quamuis non ordine durationis; receptio enim formae in materia supponit eductionem eiusdem de ea; nam si forma prius ordine naturae non educeretur. ad actum, nunquam in materia reciperetur. Potest ergo quantitas cooperari eductioni formae, licet non cooperetur suae receptioni, & sic educitur de potentia materiae mediam te quantitate

Secundo dubitatur, quia non videtur ne cessarium, quod quantitas cooperetur mate riae in eductione; nam quamuis agens naturale non possit eam attingere, vt quanta est, agens tamen diuinum potest, & sic educit d ea formam, non mediante quantitate. Respondetur, quod si Deus educeret for. mam substantialem de potentia materiae isto modo, quamuis non extenderet eam per quam titatem cooperantem tali eductioni; extenderet tamen eam per quantitatem praeuenit tem, vel coexistentem illi eductioni.

Tertio dubitatur, quia dictum est, quodi fieri, formae substantialis est diuisibile vbi sup ponitur, quod forma fiat, cum tamen dicat Aristor, quod tantum compositum fiat, non autem forma, nisi secundum accidens, & da to quod fieret, idem tamen est, quod generatio, quae omnino est indiuisibilis; tum quia fit in instanti, tum quia eius subiectum est in diuisibile, scilicet nuda materia; ex quibus sequitur, vel quod forma non habeat aliud tieri, vel quod suum fieri sit indiuisibile

Ad primam dico, quod quamuis forma non fiat, sed compositum, compositum tamen non dicitur fieri, nisi ratione formae, & ideo formae potest attribui fieri, & dato etiam quod compositum fiat: Adhuc tamen ha betur propositum, immo multo clarius, quia magis euidens est, quod compositum, & fie- ri compositsit diuisibile, quam quod forma, & fieri formae.

Ad secundam dico, quod generatio pont accipi dupliciter, vno modo ratione termini, & prout est idem quod forma substantialis nouiter recepta in materia, & sic est quid indiuisibile; & ratione instantis, in quo sit, & subiecti, in quo recipitur, quod est nuda ma teria: Alio modo potest accipi generatio vt dicit simplicem mutationem, per quam forma extrahitur de potentia ad actum, & isto modo licet sit indiuisibilis ratione temporis, est tamen diuisibilis ratione subiecti, quod non est nuda materia, sed materia quanta, vt superius patuit.

Concludo ergo, quod tota causa extensio nis formae substantialis est, quia educitur de potentia materiae, praeueniente quantitate, tanquam dispositone necessario requisita, & cooperante ad suam eductionem.

Nec obstat si dicatur, ergo quantitas habet aliquam causalitatem super formam sub stantialem: quia non inconuenit quod quamtitas habeat causalitatem super eam quantum ad esse diuisibile, & extensum; immo est ne cessarium, quia nisi praeueniret quantitas, vt dictum est, forma extraheretur indiuisibilis ter, & non esset extensa, & tunc, vel ista for ma reciperetur in materia indiuisibiliter, vel diuisibiliter; non primum, quia aggregatum ex eis esset indiuisibile, quod est absurdum; non secundum, tum quia reciperetur in materia absque quantitate cooperante suae receptioni, quod est contrarium superius dictis, tum quia si mediante quantitate reciperetur, indiuisibile fieret diuisibile, & non corpus fieret corpus, quod est inconueniens, & con tra Auer. in tract. de Substantia orbis: vt ergo euitemus huiusmodi inconuenientia, oportet dicere eo modo, quo superius dictum est.

Ad rationes alterius opinionis, Ad primam, nego consequentiam, primo quia non e vera, videmus enim, quod forma aquae in minimo aquae vere est extensa, & ta men non aequaliter se habet ad minimum. & ad partes minimi. Secundo, quia illa etiam concessa adhuc non habetur propositum; nam ego concedam, quod quaelibet anima aequaliter se habeat ad totum corpus, & ad quamlibet partem eius, quantum ad esse simpliciter quod dat toti, & partibus, puta quantum ad esse animatum, non tamen se habet aequaliter in omnibus partibus quantum ad virtutes, & opera vitae, quae requirunt deter minata, & distincta organa, ex quo prouenit, quod nulla pars corporis animata dicitur animal; nam aliter denominatur corpus sub esse perfecto, non solum quantum ad esse animatum, sed etiam quantum ad virtutes & opera vitae sine quibus non potest saluari in esse suo; impeditur ergo talis denominatio non propter indiuisibilitatem, & inexten sionem talis animae, vt ipsi dicunt, sed 4 pter perfectionem quam requirit in indiuisibilitate virtutum, & organorum, & per con sequen operum vitae.

Ad secundam dico eodem modo, quod non sequitur, animam esse eiusdem rationis in toto & in partibus, nisi quantum ad esse simpliciter, quod est esse animatum.

Ad tertiam dico, quod si, Anima non ha bet easdem operationes in omnibus partibus corporis, hoc non prouenit ex eius indiuisibilitate, vt dictum est, sed ex eius perfectione, propter quod semper peccatur hic, accipiendo non causam pro causa,

Ad confirmationem de verme, qui totum se contrahit si purgatur in vna parte, dico, quod hoc non prouenit, quia sit tota Anima in illa parte, sed quia illa immutatio mul tiplicat se intentionaliter ad omnes suas par tes, propter earum colligationem adinuice

Ad aliud dictum de visione, possum respon dere dupliciter, primo, quod species in ocuso extenditur, nam (sicut dicunt perspectiuil res visa videtur sub aliqua forma pyramidali, cuius basis est in re visa, & angulus in ocu lo; & ideo quanto corpus fuerit maioris quan titatis, tanto lineae procedentes a tali corpore sunt magis distantes a se inuicem, & per consequens faciunt maiorem angulum in ocum lo, quod non haberet veritatem, nisi species in oculo extenderetur, & esset maior & mi- nor secundum magnitudinem rei visae. Et ideo concedo, quod aliquod corpus sit tam magnum, quod ab oculo videri non possit se cundum suos fines, quia oculus non est susceptiuus anguli quantumcunque magni. Si ergo videatur dicere P. Aug. speciem illam non extendi, intelligit forte, quod non exten datur, sicut extenditur forma rei visae, quod vtique verum est, quia tunc oculus non posset videre rem maioris quantitatis, quam sit ipse

Seoundo concesso, quod talis species non extendatur, adhuc tamen non habetur pro pnsitum, quia potest esse sensus extensus, absque eo, quod species recepta in eo sit exten sa, non enim oportet, quod quicquid recipi tur in extenso, sit extensum, vt statim patebit de Anima intellectiua, quae recipitur in extenso, & non est extensa

ARTICVLVS TERTIVS Vtrum Anima intellectiua sit ita simplex, quod nullo modo extendatur cum corpore

QVamuis veritas huius articuli satis pa tere possit ex praecedentibus, vt eam intelligo, tamen quia nonnulli contradicunt opinioni communi, quam censeo esse veram: idcirco primo ponam eorum opi nionem cum suis motinis, secundo vero con clusionem quam veram esse credo cum rationibus, quibus moueor, & respondebo motiuis illius opinionis.

Dicunt ergo quidam, quod anima intellectiua est omnino extensa per accidens, queadmodum, & quaecunque alia forma materiam informans, fundamentum autem cui innititur ista opinio est, quia supponunt tan quam notum, subiectum quantitatis, & cuuscunque accidentis, vel esse totum compositum ex materia & forma, vel saltem formam esse principale subiectum, quodcunque auten istorum concedatur eis, habent propositum; siquidem, si concedatur quod totum compo situm sit subiectum quantitatis, & cuiuslibet accidentis, sic debemus concedere, quod totus homo compositus ex materia, & forma quae est anima intellectiua, sit subiectum unti tatis; & per consequens extensus: ex quo ha betur non solum esse extensum secundum ma teriam, sed ctiam secundum animam intelle ctiuam, quae est sua forma. Praeterea si conce datur eis formam esse principale subiectumi, clarius habent propositum, quia tunc anima intellectiua erit subiectum quantitatis, & per consequens necessario extendetur, quia de ratione quantitatis est extendere necessario suum subiectum. Probant autem istud fundamentum, cui innitunt, hoc modo: Quia cum oquimur de substantia, cogimur dicere, quod subiectum quantitatis, & cuiuscunque accidentis, vel est totum compositum, vel est for ma magis quam materia, vel est materia ma gis quam forma: Non potest dici vltimum propter tria

Primo, quia sequeretur, quod homo, vel quaecunque alia substantia corporalis esset corpus in genere substantiae magis per mate riam, quam per formam, quod est falsum, quid praedicata estentialia magis competunt rei p formam, quam per materiam: Consequentiam probant per hoc, quia per illud, quod est ma gis subiectum quantitatis in genere substantiae, habet substantia corporalis magis rationem corporis; si ergo materia sit magis subiectum quantitatis, quam forma sequitur quod substantia corporalis habeat rationem corporis, quod est praedicatum essentiale magis per materiam, quam per formam, quod videtur absurdum.

Secundo probant hoc idem, quia si mate ria esset subiectum quantitatis magis quam forma, sequeretur, quod quantitas praeueniret formam substantialem in materia, & per consequens materia prius actuaretur per actum accidentalem, quam per substantialem, quod videtur eis absurdum.

Tertio sequeretur etiam, quod actus secundum quid, praecederet actum simpliciter. & accidens substantiam, quae omnia viden¬ tur absurda. Relinquitur ergo secundum eos, quod subiectum quantitatis, & cuiuscum que accidentis, vel sit ipsum compositum ex materia & forma, vel forma magis quam ma teria; & per consequens, vel totus homo erit subiectum quantitatis,; vel sua forma, quae est anima intellectiua erit principale subiectum. lsta opinio videtur mihi omnino irrationabilis; deficit enim in se: & in fundamento cui innititur, supponit enim pro furdamento: quod subiectum cuiuscunque accidentis sit ipsum compositum, vel saltem quod forma sit principale subiectum eorum: quorum vtrumque videtur falsum; nam si conpositum ponatut subiectum omnium accidentium, tunc nullum erit accidens quod te neat se magis ex parte formae, quam ex parte materiae.

Vlterius si ponatur speclaliter, quod totum compositum sit subiectum quantitatis, sequi tur, quod quantitas sit quid superueniens toti composito, & quod inueniat ipsum indiuisibile, & illud extendendo faciat ipsum diuisibile; ita namque coguntur dicere, & ita dicunt Ad quod sequuntur plura inconuenientia: Primo, quod indiuisibile, & non quam tum fiat diuisibile, & quantum, & per consa quens, quod non corpus fiat corpus, quae omnia per Commentatorem inconuenientia sunt, sicut patet in suo tractatu de substantia orbis.

Secundo sequitur, quod receptum non reciperetur in recipiente, secundum naturam & modum ipsius recipientis: sed magis e conuerso, secundum naturam ipsius, recepti: Nam compositum ex materia, & forma, cum supponatur indiuisibile (secundum hanc opi. re cipiet tamen quantitatem diuisibiliter secun dum modum, & naturam ipsius quantitatis quod videtur derisorium, & dictum ad placitum.

Tertio sequitur, quod accidens praecedas proprium subiectum, saltem ordine naturae quod facile apparet, constat enim (secundum istos) quod partes composit ex materia & for ma, sunt subiectum partium quantitatis, & non compositum ipsum, nec habet aliquas artes, nisi per aduentum quantitatis, quia ante quantitatis aduentum totum est indiui sibile: Relinquitur ergo, quod partes quanti tatis ordine naturae sint praeuiae partibus sub stantiae compositae, & per consequens accidens erit praeuium subiecto; Neque valet si dicatur, quod idem inconueniens sequetur ponendo materiam esse subiectum quantita tis; quia non sic ponitur materiam esse subie ctum quantitatis, quod superueniat quanti tas de nouo ipsi materiae, & inueniat eam in diuisibilem, quia tunc idem inconueniens se queretur vtrobique, sed ponitur, quod materia sit subiectum quantitatis; ita tamen, quod nunquam adueniat sibi de nouo, sed semper fuerit cum ea, & per consequens semper fuim diuisa, & extensa, inextensa, & indiuisa. Illi autem, qui ponunt subiectum quantitatis ip sum compositum, vel formam substantialem, coguntur dicere, quod quantitas corrumpatur cum composito, & forma, & quod de non uo adueniat, & per consequens, quod non quantum fiat quantum, & multa alia quae su perius sunt enumerata.

Praeterea deficit eorum fundamentum po nendo formam substantialem esse prius subiectum quantitatis, quam materiam, hoc. enm expresse est contra Comm. (vt dictum est su perius) & si verum esset, sequeretur, quod ma teria diuideretur secundum diuisiones forme, & non e conuerso, quod est absurdum secundum Com. vt superius patuit, quia tuc materia esset actualior forma, cum talis diui sio accidat propter potentialitatem, ex quibus apparet, quod non solum anima intellectiua non est extensa, sed nec etam quaelibet alia ala¬

Teneo ergo conclusionem oppositam scilicet animam intellectiuam nullo modo esse extensam, quod probo, primo accipiendo cau sam ex ijs quae dicta sunt in praecedenti articulo: nam si anima intellectiua extenderetur per quantitatem, vel hoc esset, quia quantitas sequeretur eam afficiendo, & informando, vel quia praeueniret eam cooperando suae receptioni in materia, non enim apparent plures modi, quibus possit extendi per quamtitatem, non potest autem dici, quod sequatur eam informando, & afficiendo, quia iam probatum fuit, immediate quantitatem non sequi formam, sed materiam tanquam suum subiectum, quod per eam afficitur, Vlterius non potest dici, quod preueniat eam cooperando suae productioni, quia non educitur de potentia materie, vt aliae formae materiales, quae extenduntur: nec etiam potest dici quod praeueniat eam cooperando suae receptioni in materia, quia hoc repugnat omni formae substantiali (vt superius visum fuit: Nullus ergo relinquitur modus, quo possimus dicere eam esse extensam per quamtitatem.

Secundo, si anima intellectiua esset exten sa cum corpore sequeretur, quod non esset tota in toto, & tota in qualibet parte. Consequens est falsum, ergo &c. Consequentia est nota; Falsitas patet per P. Aug. superius allegatum, tam in 8. de Trin. quam etiam in ser¬ mone de imagine; vtrobique enim dicit animam intellectiuam esse totam in qualibet parte.

Tertio sequeretur: quod intellectus sic esset mixtus cum corpore, sicut quaecunque alia forma, quod est falsum, per Aristo. 3. de anima, vbi vult intellectum esse immixtum: Consequentiam probo, quia quantitas est ac cidens materialius, & corporalius omnibus alijs accidentibus; & ideo cui communicatur esse quantum, maxime miscetur cum corpo re, & cum materia; & confirmatur, quia cuicumque communicatur esse quantum, secudum quod inuenitur in mistis, & elementis, com municantur etiam sibi qualitates, quibus mista, & elementa necessario sunt coniuncta; sicut calor, & frigus &calia: Sequeretur ergo, quod intellectus esset calidus, vel frigidus, vel aliud tale, quod Arist. habet pro magno inconuenienti in 3. de anima: apparet er go falsum esse ponere animam intellectiuam esse extensam per accidens

Vlterius probo, quod istud sit impossibile dupliciter: Primo sic, si anima intellectiua es set extensa cum corpore, sequeretur, quod esset corruptibilis quod est falsum, Consequentia patet, quia quod extenditur cum alio, potest diuidi cum eo, & quia diuisio est causa corruptionis, pari ratione potest corrumpi cum corpore, Falsitatem probo, quia illud, quod non dependet a corpore, impossibile est quod con rumpatur ad corruptionem corporis, alioquin dependeret, & non dependeret, & sic ponerentur incompossibilia: Intellectus autem non dependet a corpore, eum non sit eductus de potentia materiae, ergo.

Secundo sequeretur, quod intellectus esset arctatus ad cognoscendum solum particu laria: Consequens est falsum, & impossibile; ergo & antecedens: Consequentia patet, quia illud, quod est extensum, nullo modo abstra hit ab hic, & nunc, & per consequens quicquid recipit, particulariter recipit. Impossibi litas consequentis patet, quia si intellectus sic esset arctatus, non esset intellectus, sed magis esset sensus: nam per hoc praecipue con gnoscitur differentia inter intellectum, & sensum. Sed contra hanc rationem duae se offerunt instantiae, prima est, quia posset aliqu dicere, quod dato, quod intellectus esset quan tus, non tamen reciperet particulariter, quia quantitas non esset sibi ratio recipiendi; nec oportet, quod omnis conditio quae est in recipiente, sit sibi ratio recipiendi¬

Secunda instantia est, quia non videtur, quod quantitas impediat cognitionem vniuersalis; nam magis repugnat singularitas vniuersalitati, quam ipsa quantitas, & tamen fingularitas non impedit, videmus, nm quod intellectus est quoddam singulare. Illud etiam, quod est in intellectu, est singulare, &tamen ducit in cognitionem vniuersalis.

Ad primam dico, quod quamuis non om ne, quod est in recipiente, sit ratio recipiendi, nihil tamen esse debet in eo, quod repugnet recepto, vel rationi recipiendi, nunc autem esse quantum, & esse hic, & nunc, repugnat vniuersali, & ei, quod est ratio recibiendi vniuersale; & per consequens omni- no repugnat intellectui.

Ad secundam dico, quod duplex est singulare, quoddam est materiale, quod est signatum ad hic, & nunc, & tale bene repugnat vniuersali, & impedit cognitionem vni uersalis, immo esse quantum ideo impedit, quia facit talem singularitatem: Aliud vero est singulare immateriale, & per consequens non dependens a loco, &tempore, & tale singulare proprie loquendo nec habet esse hic, neque nunc, quia non mensuratur loco, vel tempore, & ideo neque repugnat vni uersali, neqe impedit cognitionem ipsius, cu iusmodi est intellectus, & quicquid ponitur in intellectu, hoc n non est in ipso tanquam in loco, sed tanquam in subiecto.

Concludo ergo ex ijs omnibus, animam intellectiuam nullo modo esse extensam, & tamen hoc non obstante, vere homo est corpus de genere substantiae eo modo quo fuit declaratum in primo articulo: vere etiam dicitur extensus, & tamen sola altera pari est extensa, nam ficut dicunt quidam, illud quod competit vni parti, natum si na sit competere alijs partibus, potest denominare totum sicuti uidemus, quod crispitudo, quae deter minat sibi solum caput, neque potest competere aliis partibus, denominatum totum, homi nem. Vel possumus dicere, quod quamuis anima intellectiua non sit extensa, habet tamen vnum esse cum materia, quae est exten sa, ratione cuius vnitatis rotus homo potess denominari extensus. Possum etiam dicere tertio, quod quamuis anima intellectiua non extendatur, determinat tamen materiam ad talem, & tantam extensionem, ratione cuius determinationis supposita vnitate, quae dicta est modo, extensio ipsa non attribuitur soli materiae, sed toti congregato.

Nunc ergo restat respondere ad motiua alterius opinionis.

Ad primum dico, non esse inconueniens immo necessarium esse ponere, quod materia sit subiectum quantitatis: Ad probationem vero cum dicunt, quod tunc id essei corpus in genere substantiae magis per ma¬ teriam, quam per formam: istud etiam non debeo habere pro inconuenienti secundum ea, quae dicta sunt in primo articulo.

Cum vero vlterius addunt, quod omnia praedicata essentialia magis competunt rei pros formam, quam per materiam, dico, quod verum est, ubi per talia praedicata essentialia fit distinctio inter ea quae sunt eiusdem generis naturalis, quia talis distinctio principa lius fit per formam, quam per materiam, sed vbi per praedicata essentialia fit distinctio inter ea, quae sunt diuersorum generum, possunt distingui principalius per materiam; vel quia non habent eandem materiam, vt quidam dicerent, vel quia unum eorum habet materiam, & alterum non, & ita vtique vide tur esse in proposito, substantia nm corporalis distinguitur a spirituali secudum genus, quia ista habet materiam, & illa non.

Ad secundum dico, quod non solum est inconueniens, immo necessarium, quod, via originis, & dispositiue materia prius actuetur per actum accidentalem, quam per actum substantialem, via tamen perfectionis, & complementi est e conuerso, quia quae sunt priora generatione, sunt posteriora per fectione; & eodem modo dicendum est ad tertium, quia actus secundum quid, & accidentalis potest praecedere actum simpliciter, & substantialem secundum dictum modum.

AD RATIONES PRINCIP ALES. AD primam dico, quod consequentia non est vera aliquo modo, quia anima non dat esse corporeum in genere substanti e praeueniendo materiam, sed magis eam sequendo, quamuis det esse secundum detei minatam speciem illius generis materiam praeueniendo, vt superius fuit visum

Ad secundam dico, quod vegetatiua, & sensitiua aliquo modo sunt distincta ab intel lectiua, secundum quem modum non continentur in ea, & sic non repugnat eis exten di, quia educuntur de potentia materiae, quen admodum aliae formae materiales; in quantum vero continentur in intellectiua, & sunt ab ea indistinctae, nullo modo extenduntur, &c. & haec sufficiant pro octaua distinct.: