Quaestio 1

DISTINCTIONIS VNDECIMAE QV.AESTIO PRIMA Vtrum Spiritus Sanctus procedat a filio.

ARGVITVR AD PARTEM negantem. SI Spiritus Sanctus procederet a filio, viri sancti, & catholici huic veritati non obuiarent, sicut videntur facere Docto res Oraeci, quod patet specialiter de D. Damasceno libro 1. cap. 11. vbi ait; Spiritum Sanctum ex patre dicimus, & Spiritum patris nominamus, ex filio autem Spiritum non dicimus, Spiritum autem filij nominamus, & hoc idem videtur velle in epistola quadam, & Theofilatus cap. 3. super loannem, ergo &c.

2 Si Spiritus Sanctus procederet a filio, distingueretur ab eo duplici relatione, hoc autem est falsum, ergo &c. Consequentiapatet, quia tunc ab eo distingueretur non solum filiatione, sed etiam spiratione actiua, Falsitatem probo, quia eadem sunt principia constituendi in esse, & distinguendi, si ergo filius distinguitur a Spiritu Sancto duplici relatione, sequitur etiam quod constituatur in esse personali per duas relationes, & per consequens non erit vna simplex persona, quod est absurdum

ARVITVR PRO VERITATE. luus Athanasius in svmbolo habet, Spiritus Sanctus a patre, & filio non ractus, nec creatus, nec genitus, sed procedens: & in svmbolo, quem ex determinatione Sanctae Matris Ecclesiae profitemur, dici tur, qui ex patre filioque procedit, ergo non a patre solum, sed a filio etiam procedit.

RESPONDEO: In ista quaestione duo sunt videnda

1 An Spiritus Sanctus procedat a filio, 2 An filius distinguatur a Spiritu Sancto duplici relatione, concesso, quod ab eo, procedat Spiritus Sanctus.

ARTICVLVS PRIMVS. An Spiritus Sanctus procedat a Filio.

Vantum ad hunc articulum est intelligendum quod de conclusione in se non est dubitandum, quoniam S. Ro mana Eecclesia, quae mater est, & magistra veritatis determinauit, & suis filijs credendum sub professione reliquit Spiritum Sanctum a patre filioque procedere, sicut patet in svmbolo Niceno, quem Sancta Romana Ecelesia decantat.

De modo tamen probandi conclusionem dubium videtur esse, quia rationes diuersae a pluribus inducuntur, quae ab alijs impugnantur, quasi non necessario concludentes; Quia tamen quaedam earum videntur mihi fortes, & stabiles, non obstantibus earum impugnationibus, idcirco illas adducam, & impugnationes dissoluam.

Prima ratio quam tangit Aegidius est talis. Pater per generationem communicat fi- lio omnia, excepto solo eo in quo sibi opponitur, non autem opponitur sibi filius in eo quod est spirare; ergo communicat illi ipsun spirare: Maior probatur per August. 15. de Trinit. cap. 14. vbi ait, quod "pater genuit Verbum aequale sibi per omnia, non enim (in quit) integre perfecteque se dixisset, si aliquid amplius, aut minus esset in eius verbo, quam in ipso"; totum ergo quod est in patre, debet necessario poni in filio, excepto eo in quo sibi opponitur, quia pater totum sibi communicauit secundum intentionem August. alioquin generatio illa perfecta non esset; Minor patet, nam constat, quod pater oppo nitur silio solum per generare, & non per spirare

Confirmatur, quia si pater non communicaret filio vim spiratiuam, & per conse quens actum spirandi hoc esset propter aliquam repugnantiam, sed filio non repugnat apirare ratione qua Deus, quia sic etiam repugnaret patri, nec ratione qua filius, quia non esset imago perfecta patris, si non posset recipere totum quod habet pater, excepta pa ternitate in qua sibi opponitur: ergo illi non repugnat.

Haec ratio a quibusdam impugnatur. Dicunt enim, quod si pater communicat filic psum spirare propter non opponi, & non repugnare, pari ratione communicabit Spi- ritui Sancto ipsum generare: quia sicut non opponitur filio per spirare, nec etiam opponitur Spiritui Sancto per generare, & per consequens, qua ratione non repugnat filio spirare, non repugnabit, & Spiritui Sancto generare.

Nec valet si dicatur, filius est imago patris; quia non dicitur imago patris per hoc, quod habeat vim spiratiuam, sed propter mo dum suae productionis, quia emanat vt Ver bum, de cuius ratione est esse simile ei cuius est Verbum.

Haec impugnatio deficit tripliciter. Primo, quia videtur supponere, quod sit dubitatio de generatione filij, sicut de productione Spiritus Sancti, quod tamen est falsum, siquidem nullus vnquam dubitauit de filio, quod generetur a solo patte, sed om- nes hoc supponunt, & supposito, quaerunt, Vtrum Spiritus Sanctus procedat a filio, & a patre, vel a solo patre, & nisi hoc suppone retur, iste articulus nullam haberet dubitationem.

Secundo deficit, quia videtur supponere quod pater aequaliter possit communicare generationem actiuam, & spirationem actiuam, quod est falsum, immo per Sacram Scri pturam ab omnibus fidelibus creditur tanquam notum, generationem actiuam competere soli patri, & nulli alteri personae esse con municatam, nam si generatio actiua esset co municata alteri personae, sicut operatio acti ua, tunc pater nullam haberet proprietatem, quod est contra rationem suae personalitatis, quia sicut habet propriam personalitatem a caeteris distinctam; ita debet habere aliquam proprietatem, non conuenientem alicui alteri personae.

Tertio deficit, quia supponit, quod actus generandi, & actus spirandi eliciantur a per sona patris aeque immediate, quod si esset ve rum cogeremur concedere, quod eadem ra tione, qua actus spirandi potest communicari filio, pari ratione actus generandi posset communicari & Spiritui Sancto, nunc autem ista supposito est falsa, sicut patebit in sequenti ratione.

Et ideo cum dicunt, quod pari ratione. qua pater communicat filio actum spirandi propter non opponi, communicabit eriam Spiritui Sancto actum generandi; Dicoi, quam non est simile. Tum quia de processione Spi ritus Sancti a filio non quaereretur, nisi supponeretut, filium esse genitum a solo patre: Tum quia supponitur generationem actiuam esse proprietatem solius parris; cum sit constitutiua ipsius Tum etaem quia supponitur rationabiliter, quod istae duae emanationes egrediantur a patre secundum aliquem ortinem: Hoc autem supposito omnes debent concedere, quod generatio sit praeuia ipsi spirationi, & per consequens, quod non possit communicari Spiritui Sancto. Nec valet, quod additur de filio, quod non est immago patris eo quod spirat sicut pa¬ ter, sed quia emanat per modum verbi; nam vnum istorum sequitur ad alterum, quia eo ipso, quod filius emanat vt verbum, de cuius ratione est esse simile ei cuius est verbum, ad hoc ipsum necessario sequitur, quod habeat in se similitudinem patris quamtum ad omnia, quae habet pater, excepta so la relatione paternitatis, in qua opponitur sibi, quae quidem similitudo exprimitur per hoc, quod filius potest producere, & producit Spiritum Sanctum, quemadmodum & pater, & haec est intentio Riccardi 8. de Tri nit cap. 11. vbi sic ait, in hoc ergo solus filius expressam in se patris similitudinem habet. & imaginem tenet, quia sicut diuinitatis plo nitudo manat de vno, & eadem plenitudinis largitio manat de altero, stat ergo prima ratio in suo robore.

Secunda ratio sic formatur, si filius non spirater Spiritum Sactum sequeretur, quod productio filij non esset praeuia productioni Spiritus Sancti, consequens est falsum, ergo &c. Consequentiam probo, quia in diuinis talis est ordo inter productiones, qualis inter personas productas, cum idem sint productiones, quod producta: inter personas autem diuinas non potest esse ordo du rationis, nec ordo naturae, sed solum ordo prin cipij, & principiati, vt patuit superius inA1 distin, productio ergo filij, vel nullo modo est praeuia productioni Spiritus Sancti, vel si est praeuia, hoc erit in ratione principij; alio quin caderet ibi vel ordo durationis, vel ordo naturae, quorum neutrum potest esse; quodcunque ergo istorum duorum conceda tur, habetur intentum; nam si concedatur, quod productio silij sit praeuia productioni Spiritus Sancti, eo quod est principium ipsius, habetur conclusio principaliter intenta; si vero dicatur, quod productio filij nullo modo est preuia, habetur consequentia nunc adducta.

Probo falsitatem consequentis dupliciter, Primo, quia productio filij est per modum intellectus, & productio Spiritus Sancti est per modum voluntatis, vt communiter conceditur; sicut ergo actus intellectus est necessario prior actu voluntatis, ita productio filij, quae est per modum intellectus, est necessario praeuia productioni Spiritus Sancti, quae est per modum voluntatis.

Secundo, quia ordo est maximum bonum in quacunque distinctione; dicere ergo quod vna illarum productionum non sit praeuia alteti, sed ambae procedant aeque immediate a patre, est negare maximum bonum a diuinis productionibus, & per consequens a personis productis: Cogimur ergo dicere, quod vna sit praeuia alteri in ratione princi pij, & cum productio filij sit per modum intellectus, cuius operatio est. praeuia operationi voluntatis, necessario erit praeuia productioni Spiritus Sancti, quae est per modum voluntatis, & non e conuerso.

Istam rationem videtur intendere Riccar dus s, de Trin. cap. 14 vbi ex vnione, & ordi ne diuinarum personarum, & ipsarum productionum probat Spiritum Sanctum a filio procedere, sic inquiens, oportet itaque quod in diuina illa personarum pluralitate summe pulcra, & omnium ordinatissima sit vnio hinc, & inde in alterutris, sitque ibi differens concordia, ac concors differentia. Videtur itaque necesse esse vt cuius est accipere, non autem dare, sit solum vna, media vero, cuius sit proprium tam dare, quam accipere, sitque al tera tamen, cuius est dare, sicque fiet vt media ex datione concordet cum dante, & ex acceptio ne coneordet cum accipiente, & e conuerso ex datione differat a non dante, & ex acce ptione differat a non accipiente, vt sit in alterum tris, sicut diximus differens cocordia, & concors dria: ex qb. colligimus, si volums saluare huc ordinem in diuinis productionibus, quod de tur media persona quae sit producens, & pro ducta, hanc autem nullus diceret, quod sit Spiritus Sanctus, ergo erit filius, & sic Spiri tus Sanctus producetur ab eo.

Contra hanc rationem dicunt aliqui, quod si ex ordine emanationum, vel personarum probetur processio Spiritus Sancti a filio, seper petitur ibi principium, hoc enim quaeritur, scilicet, vtrum sit ordo inter illas processiones, & personas producentes, Vvnde si ponatur, quod ibi est ordo, nullum est dubium, quod media persona erit producens, & pro ducta, deficit ergo praefata ratio, quia supponit, quod debet probare.

Secundo deficit, quia dato, quod sit ordo. inter diuinas personas, potest tamen iste or- do saluari alio modo, quam per productiones: Nam dicetur, quod filius, & Spiritus San ctus habent ordinem, & comexionem. Tum quia sunt ab vno producente, scilicet patre. Tum etiam quia recipiunt ab eo vnam essen tiam, & hoc sufficit.

lstis tamen non obstantibus, dico rationem esse optimam, nec peri in ea principiu, quia non supponitur, quod sit, ordo inter processiones, & personas procedentes, sed probatur duplici medio, primo ex eo quod vna illarum processionum est per modum intellectus, & alia per modum voluntatis: secundo ex eo quod, ordo est maximum ho¬ num, & plenitudo in ijs, quae distincta sunt, & ideo non potest negari a diuinis personis.

Nec valet dicere, quod talis ordo potest saluari per hoc, quod duae personae essentiam ab vna recipiant, nam quamuis hoc modo saluaretur ordo illarum duarum ad personam illam, nunquam tamen saluaretur ordo earum inter se. Nec ad hoc sufficit vnitas essentiae, quia de ratione ordinis sunt duo, videlicet, vnitas, & distinctio, quamuis ergo per vnita tem essentiae posset saluari ordo, prout dicit vnitatem, non saluaretur tamen quatenus di cit distinctionem: Propter quod bene dicit Riccardus, quod inter eas dicitur esse differens concordia, & concors differentia.

Vlterius, eo ipso quod vna earum procedit per modum intellectus, & alia per modum voluntatis necessario habent ordinem inter se, constat autem quod non habent ordinem naturae, vel durationis, sicut superius diceba tur, ergo habent ordinem originis.

Verum adhuc praefata ratio indirecte pos set impugnari, si uera esset opinio quorundam dicentium, quod pater posset produce re Spiritum Sanctum dato per impossibile, quod non produceret filium, si enim hoc esset verum, tunc productio filij non esset ne cessario praeuia productioni Spiritus Sancti; & ita destrueretur totus processus habitus.

Hoc autem probatur, quia pater habet to tam virtutem producendi Spiritum Sanctum, antequam producat filium, alioquin acquireret aliquam virtutem per productionem filij, quod nullo modo est dicendum, totum ergo quod posset mediante filio iam producto, posset sine eo, si per impossibile eum non produceret.

Sed haec ratio non est recipienda, quia tuc sequeretur, quod spiratio non praeexigeret generationem nisi aduentitie, & accidenta liter, ponere autem aliquod tale aduentitium; & ex accidente in illa Trinit. beata est om- nino absurdum. Et ideo quicunque concedit quod de facto spiratio praeexigat generationem, debet necessario dicere, quod ista preexigentia sit essentialis, & intrinseca ratione ipsius spirationis: Omnes autem fideles de; bent concedere, quod spiratum procedat a generato propter Ecclesiae determinationem super hoc habitam, & per consequens habent concedere quod spiratio praeexigat generationem essentialiter, & intrinsece ratione ipsius spirationis, ex quo sequitur, quod pater non possit spirare Spiritum Sanctum non producendo filium; immo si hoc posset, sequeretur, quod ita posset constitui in suo es se personali, & incommunicabili per spirationem actiuam, sicut per paternitatem, & per consequens non haberet determinatum modum suae personalitatis, immo haberet se per quandam incifferentiam ad hunc modum vel illum, quod est absurdum.

Concludo ergo, quod generatio filij est ne cessario praeuia ipsi spirationi, & per consequens pater non posset spirare Spiritum Sactum non producto filio.

Ad fundamentum autem alterius opinio nis, cum dicunt, quod pater habet totam vir tutem producendi Spiritum Sanctum antequam producat silium. Dicendum, quod ibi non est ante, nec post, proprie loquendo, sicut patuit in 9. dist. propter quod nullo modo oportet ibi concedere, quod pater habeat aliquid ante filium, nisi prout Iy habere ante filium, idem est, quod non habere a fi- lio, hoc vtique verum est, non tamen est verum, quod habeat aliquam virtutem, qua possit producere Spiritum Sanctum filio non producto.

Intelligendum tamen quod, patrem non posse producere Spiritum Sanctum non pro ducto filio, potest intelligi dupliciter, vno modo, quod istud non posse sit ex parte ipsius patiis, ita vt quasi accipiat posse per pro ductionem filij, & iste sensus falsus est: Alio modo, quod istud non posse sit ex parte ip siusmet Spiritus Sancti spirati, & ex parte suae spirationis, & istum sensum concedo nam quia Spiritus Sanctus habet determina tum modum suae processionis, idcirco non se habet per indifferentiam ad praeexigendam filij generationem, & non praeexigendam; sed ex sua intrinseca ratione determinate praeexigit eam, & ratione istius praeexigentiae pater non potest in productionem Spiritus Sancti, nisi praeuia productione filij: Peccabat ergo illorum ratio accipiendo non causam pro causa, non enim praeexigitur genera tio spirationi, eo quod, pater acquirat virtutem aliquam: sed quia ex ordine illarum productionum adinuicem mutuo se praeexiginmt.

Tertia ratio pro conclusione sic formatur. Si Spiritus Sanctus non procederet a filio non distingueretur ab eo, hoc autem est fal sum, quia tunc non haberemus Trinitaten personarum, Consequentia probatur per Anselmum in de processione Spiritus Sancti cap. 5. dicentem, omnia sunt vnum in diuinis, vbi non obstat aliqua relationis oppositio; si ergo Spiritus Sanctus non procederet a filio, nulla esset ibi distinctio, cum nulla esset ibi relationis opposito. Haec ratlo a quibusdam inpugnatur dicetibus, quod generari, & spirari sunt incompossibllia in eadem persona; ratione cuius incompossibilitatis, adhuc Spiritus Sanctus realiter distingueretur a filio, quamuis non procederet ab eo.

Sed hoc non impedit rationem, sicut patebit in sequenti quaestione, vbi quaeram; Vtrum Spiritus Sanctus distingueretur a fi lio, si ab eo non prooederet. Ex his igitur colligo intentum conclusionis.

Addo quartam rationem ad mentem Ric cardi; Si Splritus Sanctus non procederet a filio, sequeretur, quod non cognosceret fi- lium immediate, nec cognosceretur a filio, quod est falsum, quia si non se mutuo cogno scerent essent imperfecti nec essent vniti tan ta vnione quanta sunt vniti cum patre, quod est herroneum, Consequentiam probo; quia semper inter cognoscens, & cognitum est ali qua habitudo, omnis autem habitudo, quae est inter diuinas personas, oportet, quod sit in ratione dantis, vel accipientis, quia nulla alia habitudo potest esse ibi realis, si ergo in ter filium, & Spiritum Sanctum non est habitudo originis in ratione dantis, accipien tis, non erit inter eos mutua cognitio, inquan tum sunt distinctae personae.

Et confirmo istam rationem, quia sicut se habet mutua cognitio, quae est inter patrem, & filium, ita mutua cognitio, quae est inter filium, & Spititum Sanctum; sed inter patrem, & filium non esset mutua cognitio, ni si inter eos esset vera origo; ergo eodem mo do inter filium, & Spiritum Sanctum non esset mutua cognitio, si tolleretur ab eis ori- go, & processio vnius ab altero. Maior est nota, quia inter diuinas personas debet esse vniformis modus cognoscendi, cum habeant cognitionem aeque perfectam, probo minorem per Aug. super illud Io. 5. Non potest filius facere quicquam nisi, quod viderit patrem facientem, vult enim ibi expresse, quod videre filij, idem sit, quod ipsum natum esse de patre, & eodem modo patrem videte fi- lium, & demonstrare filio, idem est, quod ge nerare filium; secundum ergo intentionem Atig. pater non aliter cognoscit filium, nisi, quia ipsum generat; noc filius patrem aliter cognoscit, nisi quia generatur a patre; si ergo tolleretur generatio, tolleretur etiam ipsarum mu tua cognitio; ergo eodem modo ex parte ista vi dere filium Spiritum Sanctum, idem est, quod ipsum spirare, & Spiritum Sanctum videre filium, idem est, quod ipsum spirari a filio; si ergo tolleretur illa spiratio Spiritus Sancti a filio, tolleretur etiam mutua torum cognitio. Hanc rationem videtur intendene Riccar dus, quinto de Trin. cap. 9. & x. vbi si bene considerentur eius verba, intendit sic argue re: Spiritus Sanctus habet cognitionem de patre, & de filio, & quia istam cognitionem non habet a se, oportet, quod acquirat eam ab alio, vel ergo acquiret eam a solo patro, & sic non cognosceret filium, nisi mediante patre, vel acquiret eam a patre, & filio, & sic habemus propositum, scilicet quod propedat ab vtroque.

Sed contra diceret aliquis. vna est ratio co herendi, & cognoscendi in omnibus diuinis. personis, scilicet ipsa essentia: Dato ergo quod Spiritus Sanctus non procoderet a filio adhuc tamenmutno cohaererent, & se mutuo cognoscerent immediate per ipsam essentiam.

Ad hoc est dicendum, quod, diuina essen tia est ratio coherendi, & cognoscendi in di uinis personis eo modo, quo ab eis est habita, & ideo si filius, & Spiritus Sanctus non ha bent ipsam vnus, mediante alio, sed ambo immediate a patre, oportebit etiam dicere, quod sibi cohaereant & se mutuo cognoscant per eam, mediante patre, quia modus habendi essentiam correspondet modo cognoscendi per eam: ista ergo instantia magis manifei stat propositum, quam arguat oppositum; & haec de praesenti articulo.

ARTICVLVS SECVNDVS. An filius distinguatur a Spiritu Sancto duplici relatione.

HVic articulo respondent aliqui affirmatiue, dicunt enim, quod nec spiratio actiua potest esse ratio praecisa distinguen di personaliter filium a Spiritu Sancto, nec etiam filiatio, sed ambo simul iuncta concur runt ad constituendam personalitatem filij, & per consequens ad distinguendum eum personaliter a Spiritu Sancto.

Ponunt ergo duas conclusiones negatiuas, quarum prima est, quod spiratio actiua non potest esse praecisa ratio distinguendi fi lium a Spiritu Sancto personaliter.

Secunda est, quod nec etiam filiatio potest esse praecisa ratio huius distinctionis, ex qui bus sequitur vna affirmatiua, sicut patebit.

Primam probant tripliciter. 1 Illud quod non est praecisa ratio constituendi filium in esse personali, nec, etiam est praecisa ratiom distinguendi eum personaliter a Spiritu Sancto spiratio actiua est huiusmodi, ergo &c. Maior paret, quia eadem est differentia constitutiua, & distinctiua speciei: Minor probatur, quia si spiratio actiua esset praecisa ratio constituendi filium in esse personali, sequeretur, quod filiatio esset extra personalitatem filij, & tunc non esset eius proprietas personalis, quod est falsum.

2 Si spiratio actiua esset praecisa ratio distinctionis personalis filij a Spiritu Sancto, se queretur, quod pater, & filius essent vna per sona, quod est falsum, quia sic rediret error Sabellij confundentis personas; Consequentia probatur; Nam pater, & filius habent vnam simplicem spirationem actiuam, si ergo spiratio actiua sit praecisa ratio distinguendi personaliter a Spiritu Sancto habebit vnam simplicem rationem personalem distinguendi, & per consequens constituendi: llla autem, quae habent vnam simplicem rationem personalem constitutiuam, & distinctiuam sub vna forma, non possunt esse nisi vna per sona, quia effectus formalis nunquam plurificatur, stante vnitate formae: sicut stante vni tate albedinis, non potest dari nisi vnum album eodem modo, stante vnitate rationis persona lis distinctiua, non poterit dari nisi vna persona

3 Si spiratio actiua esset praecisa ratio distinctionis personalis a Spiritu Sancto; seque retur, quod filius haberet duas tationes peronales, hoc autem est falsum, quia vna simplex persona non potest habere nisi vnam sim plicem rationem personalem, Consequentia probatur, constat enim quod filius distinguitur a patre personaliter, non per spiratio nem actiuam, sed per filiationem: Habebit ergo filius duas rationes personales, per qua sum vnam distinguetur a patre, & per alteram a Spiritu Sancto.

Secundam conclusionem probant, quia: Si filiatio esset praecisa ratio distinctionis por sonalis filij a spiritu sancto; tunc filius consti tueretur in suo esse personali per solam filia tionem, Consequens est falsum, ergo &c.

Consequentia patet, quia sicut superius tangebatur, eadem est differentia constituti ua, & distinctiua ab alia specle, secundum idem genus: Falsitas probatur, quia si filius constitueretur in sua personalitate per solam filiationem, tunc spiratio actiua esset extra perso nalitatem filij, tanquam aduentitia, & accidentalis.

Ex his autem deducitur tertia conclusio affirmatiua, scilicet, quod filius distinguitur personaliter a spiritu sancto, per propriam personalitatem, quae resultat ex spiratione actiua, ex filiatione, atque essentia; quia om- nia ista tria concurrunt intrinsece ad eius personalitatem.

Iste autem modus dicendi deficit, primo quia ponit silium constitui in esse personali per plura: quod non est possibile, sicut osten dam in sequenti quaestione.

Secundo, quia dato, quod plura concurrant ad personalitatem silij, nequeunt tamen omnia concurrere aequaliter; tunc enim posset fieri per vnum illorum, quod fit per omnia simul, & per consequens alia superfluerent; cogunrur ergo dicere, quod vnum illorum concurrat prius altero, siue in constituendo, siue in distinguendo, & illud erit ratio di stinctionis oibus alijs, quia de ratione eius, quod est principale, & primum est, quod om nia alia sint talia per ipsum; & per consequen necessario debent concedere, quod vnum il lorum trium sit principalis ratio huius distin ctionis personalis, & si est ratio principalis, est etiam ratio praecisa, qua posita, ponitur di stinctio in omnibus alijs secundario distinctis, & qua remota, ab omnibus eis remouetur, non possunt ergo vitare, quin ratio prin cipalis, & per consequens ratio precisa distin ctionis personalis filij a spiritu sancto, sit, vel spiratio actiua, vel ipsa filiatio, cum tamen negent vtrunque de essentia autem non est du bium, quod nullo modo possent eam ponere rationem principalem distinguendi, cum ab psa sumatur vnitas

Tertio, deficit, quia sic dicentes, petunt principium, cum enim dicunt, quod filius di stinguitur a Spiritu Sancto personaliter, por suam propriam personalitatem, & singulari tatem, quae resultat ex tribus, vt superius di cebatur, clarum est, quod per talem persona itatem, & singularitatem, non possunt intel ligere aliud, quam ipsammet personam filij constitutam ex illis tribus; dicere ergo, quod filius distinguatur a Spiritu Sancto, per talem personalitatem, est dicere, quod persona filij distinguatur per personam filij, & sic idem per idem: Quod, vt magis appareat est intelligendum, nullum quaerere. An persona fili sit distincta a persona. 8. 8. quia hoc ab omni bus supponitur taquam determinatum per fidem, quo supposito quaeritur, quid sit prin cipium istius distinctionis, num spiratio actiua, vel filiatio, quia omnibus constat essentiam non posse esse principium praefatae distinctionis cum sit communis vtrique cum ergo ipsi non assignant aliquod illorum duo rum, relinquitur, vel quod nullo modo respondeant ad quaesitum, vel quod petant principium, vt superius dicebatur.

Quarto deficit, quia ad ipsum sequiturfi lium eodem modo distingui a patre, & a spi ritu Sancto, quod est falsum, Consequentia patet, nam filius habet vnam, & eandem per sonalitatem comparatus ad patrem, & ad Spi ritum Sanctum vt ipsimet dicerent, Falsitatem probo, quia si filius distingueretur eoden modo a Patre, & a S. 8. tunc non magis communicaret cum Patre, quam cum S. S. quod est falsum, quia cum patre communicat non solum in essentia, sed etiam in spiratione acti ua, cum S. S autem solum in essentia; non ergo eodem modo distinguitur ab vtroque. Ra tiones autem quibus mouentur non concludunt, sicut patebit in fine quaestionis cum soluam.

Est ergo alius modus dicendi. Volunt enm quidam filium distingui a. 8. 8. duplici relatione filiatione s. & spiratione actiua, non ta men aequaliter, sed primo, & principaliter fi liatione, secundario vero, & quasi concomitanter spiratione actiua; fundamentum autem istius opinionis stat in hoc, quia filiatio est proprietas personalis constitutiua filij, ergo ipsa est principalis ratio distinguendi ipsum a quacunque alia persona, ex quo vlterius sequitur, quod spiratio actiua sit solum ratio distinguendi secundaria, & concomitans,

In ista opinione videntur esse aliqua, quae faciunt in ea difficultatem: Primo enim con cedit vnam relationem per se ipsam habere essentialem ordinem ad duos terminos, quod patet; Nam si filiatio distinguat per se ipsam filium a 8. S. personaliter, tunc eodem modo distinguit ipsum a Spiritu Sancto, & a pa tre, cum ergo non distinguat filium a patre nisi per hoc, quod habet essentialem ordinem d ipsum patrem, ergo non distinguit ipsum a Spiritu Sancto nisi ex eo quod habet essetialem ordinem ad ipsum. Habebit ergo filia tio essentialem ordinem ad duos terminos, que est impossibile, quia cum relatio non sit aliud quam ordos si vna relatio haberet essentialem ordinem ad duos terminos, esset duae re lationes

Secundo ad eandem opinionem sequitur, relationem habere essentialem ordinem tam ad terminum non oppositum, quam oppositum, quod est falsum, quia ordo, quem dicit relatio, consistit in oppositione, tum etiam quia relatio necessario exigit terminum oppositum, & non aliquem alium terminum. Consequentiam probo. Nam si filius distinguere tur a Spiritu Sancto principaliter per filiationem, tunc spiratio passiua essentialius respiceret filiationem, a qua principaliter distinguitur, quam spirationem actiuam, a quam distinguitur quasi secundario, & concomitanter, & quia filiatio est terminus non op- positus, spiratio autem actiua est oppositns, relinquitur relationem habere magis essentialem ordinem ad terminum non oppositum, quam oppositum.

Tertio ad eandem opin sequitur relationes disparatas seipsis, circumscripto quocumque alio habere sufficientem incompossibilitate, quod patet esse falsum, non solum in crean ris, sed etiam in diuinis, vbi videmus, quoc relationes disparatae, sicut generatio actiua & spiratio actiua sunt compossibiles in eade persona patris, Consequentiam probo; nam si filius distinguitur a 8. 8 principaliter, tumc filiatio, & spiratio passiua erunt incompossibiles seipsis circumscripto quocunque alio, cum sint relationes disparatae.

Quarto sequitur contra istam opinionem, quod in eodem genere sit maior distinctio se cundum disparata, quam secundum opposita, quod est falsum: Consequentia patet, quia sicut spirare, & spirari sunt de genere relationis; ita generari, & spirari; si ergo inter generari, & spirari est principalior distin ctio, quam inter spirare, & spirari maior distinctio erit in genere relationis secundum disparata, quam secundum opposita. Probo Falsitatem, quia illa, quae sunt opposita, sunt simpliciter in compossibilia in vno supposito vel in vna persona: disparata vero non, sicut patet de generare, & spirare inpatre, di stinctio ergo secundum opposita semper est maior, quam secundum disparata in eodem genere.

Nec obstat si dicatur, quod aibedo, & dui cedo, quae sunt formae disparatae in genere qualitatis magis distinguatur, quam albedo, & nigredo, quae sunt formae oppositae in eodem genere. Quia quamuis magis distinguam tur secundum genus praedicabile, secundum tamer genus subiicibile est e conuerso, albe do enim, & nigredo nullo modo compatiuntur se in eodem subiecto, vt videmus de albodine, & dulcedine; Non loquimur autem, hic de distinctione, quae est secundum genus, prae dicabile, quia ilia non est ad propositum, sed de distinctione, quae est secundum genus subiicibile, quia illa, quae causant distinctionem personalem, de quaemodoloquimur, de bent habere tantam distinctionem inter se formaliter, vt nullo modor sint compossibilia in eodem supposito, quae quidem distinctio vniuersaliter inuenitur in ijs, quae sunt oppo sita, non in ijs, quae sunt disparata, & sicdistinctio inter oppositalsimpliciter est maiorquam inter disparata: Ex quibus concludo contra istam opinionem, quod filius distinguitur, a Spiritu Sancto principalius per spirationem actiuam, quam per filiationem.

Hanc conclusionem credo esse veram, ideo respondendo ad quaesitum dico, quod concesso Spiritum Sanctum procedere a fi- lio, necesse est dicere filium distingui ab eo duplici relatione, scilicet filiatione, & spiratione actiua, quia vtraque relatio sic est in filio, quod est incompossibilis Spiritui Sacto: Quia Vero vtraque relatio non potest esse prin cipium distinctionis ex aequo, cum sint diuer sarum rationum, cogimur dicere vnam earum esse principalem rationem distinguendi, & aliam secundariam: Non potest autem dici quod filiatio sit ratio principalis propter ra tiones adductas contra praecedentem opinio nem, relinquitur ergo, quod spiratio actiua sit ratio primaria istius distinctionis; filiatio autem ratio secundaria, non obstante etiam quod filius constituatur in esse personal per eam.

Ad cuius euidentiam est intelligendum, quod non semper illud, quod est principium constitutiuum intrinsece alicuius est principalis ratio distinguendi ipsum a quocunque alio: Nam videmus, quod indiuiduum in ge nere substantiae constituitur intrinsece per for mam substantialem, per Arist. in 2. de Anima vbi ait quod forma, & species est secundum quam dicitur hoc aliquid, vbi Comm dicit, quod etiam forma est per quam indiuiduum est hoc aliquid, si ergo constitueretur intrinsece per aliquod additum formae sub stantiali sequeretur, quod indiuiduum esset ens per accidens, nec esset per se in praedieamento substantiae, quod est falsum. Non tamen intendo dicere, quod principium indi uiduationis sit forma substantialis, quia aliud est loqui de principio constitutiuo intrinseco ipsius indiuidui, & aliud de principio indiuiduationis, quid tamen de hoc sentiam pa tebit Deo fauente in 2. libro. Ideo suppono ad praesens, quod forma substantialis sit principium constitutiuum intrinsece ipsius indiuidui, quod credo omnes tacite, vel expresse sentire.

Quo supposito dico, quod quamuis forma substantialis sit principium constitutiuum intrinsece indiuidui de genere substantiae; non est tamen principalis ratio distinguendi ipsum a quocunque alio, quia tunc indiuiduum distingueretur ab alio indiuiduo eiusdem speciei principaliter per formam substam tialem, quod est falsum, tunc enim eodem mo do distingueretur ab indiuiduo eiusdem spe ciei, & alterius, & per consequens ita esset essentialis distinctio inter indiuiduum eiusdem speciei, sicut inter indiuidua diuersa¬ rum, & aequalis esset distinctio vtrobique quod totum est falsum; si ergo volumus vitare istud inconueniens, & plura alia, cogimur di cere indiuiduum substantiae per aliud principium constitui intrinsece in suo esse, & per aliud ab indiuiduo eiusdem speciei principa liter distingui.

Quapropter dico, quod indiuiduum de ge nere substantiae distinguitur ab indiuiduo eiusdem speciei duplici principio, vno extrin seco, & principali, & haec est ipsa quantitas, & alio intrinseco, & secundario, & haec est forma substantialis. Duae enim quantitates duorum indiuiduorum distinguuntur seipsis immediate, quia ex suis formalibus ratio nibus sunt incompossibiles, & adinuicem inconica biles, quia de ratione quantitatis est dicere pat tem, extra partem, & ex hoc ipso vna pars est distinguibilis ab alia, & potens facere nu merum cum ea in eadem specie, formae vero substantiales eorundem indiuiduorum non possunt distingui immediate seipsis, quia nul lam habent rationem incompossibilitatis ex seipsis quod vtique patet quia si illam habs rent, hoc esset altero duorum modorum, vel ratione dissimilitudinis, quia non attingerent eundem gradum perfectionis, vel ratione diuisionis, & numerationis formae specificae secundum se, ad modum quo quidditas in eadem specie habet diuisionem, & numerationem inseipsa, & secundum seipsam circumscripto quocunque alio: Primum non potest dici, quia tunc tales formae essent ditinctae secundum speciem, cuius contratium supponimus; Nec etiam secundum: quia quod aliqua forma specifica habeat in seipsa diuisionem, & numerationem hoc fundatur in quantitate, alioquin numerus inueniretur extra genus quantitatis, quod non conceditur. Relinquitur ergo, quod formae substan tiales duorum indiuiduorum eiusdem speciei non distinguantur immediate seipsis, sed mediante quantitate, & per consequens qui titas erit principalis ratio distinguendi, non obstante, quod ipsa non sit prinoipiumconstituendi intrinsece, vt superius dicebatur.

Ad propositum ergo dico, quod, quia distinctio personarum in diuinis magis assimilatur distinctioni numerali, quam distinctio ni specifice, vt patuit in ix. distinct. idcirco non est inconueniens, quod spiratio actiua sit principalis ratio distinguendi filium aSpi ritu Sancto, quamuis non sit sua proprietas constitutiua.

1 Sicut ergo indiuiduum distinguitur ab alio indiuiduo eiusdem speciei principaliter per quantitatem, quae non est esus prindipium constitutiuam intrinsecam, secundario vero, & ex consequenti per formam substantialem, quae est suum principium constituendi intrin secum, ita suo modo possumus dicere in pro posito, quod filius distinguitur a S. 8. principaliter per spironem actiuam non constituentem, secun dario autem & ex enti pr filiationem constituentem

Hoc autem viso, leue est respondere ac rationes primae opinionis; Nam cum primo dicunt, quod non est ratio praecisa constituen di filium in esse personali, non est praecisa ra tio distinguendi ipsum principaliter a Spiri- tu Sancto, dico, quod si intelligunt per ratio nem praecisam rationem totalem, ratio aliquam includit veritatem, natura si filius distingueretur a Spiritu Sancto totaliter per spirationem actiuam, & nullo modo per filia tionem, per quam constituitur in esse personali, tunc non distingueretur ab eo principa liter, sicut etiam indiuiduum si distingueretur ab alio totaliter per quantitatem, & nul lo modo per formam substantialem, per quam est vnum numero in genere substantiae, tumo non distingueretur ab eo numeraliter essentialiter, sed solum numeraliter accidentaliter ita in proposito, filius distinguitur a Spiritu Sancto non solum per spirationem actiuam, sed etiam per filiationem, principaliter tamen per spirationem, & secundario per filiationem, si uero intelligant per rationem praecisam, rationem principalem, est neganda maior pro posito, nam ostensum est supra, quod non semper illud, quod est ratio eonstituendi aliud, est principalis ratio distinguendi ipsum a quocunque alio.

Ad secundam rationem nego consequer tiam, Ad probationem vero cum dicunt; quod pater, & filius habent vnam singularem Spi rationem actiuam, ergo habent vnam rationem principalem distinctiuam. Dicendum sicut prius, quod, quis spiratio actiua sit ratio di stinguendi principalis, non tamen est ratio totalis, & ideo distinctio filij a Spiritu Sancto non esset personalis, nisi cum spiratione actiua, quae est ratio principalis in distinguen do, concurreret etiam proprietas personalis, scilicet ipsa filiatio tanquam ratio secundaria, & eodem modo ex parte patris concurreret ibi proprietas eius; dicetur ergo talis di stinctio personalis magis propter rationem distinguendi secundariam, quam propter ra tionem distinguendi principalem: Et ideo non oportet, si ratio sit vna, propter hoc, quo pater, & filius sint vna persona, quia non com stituuntur per illud, quod est ratio principa lis distinguendi, sed per illud, quod est ratio distinguendi secundaria, & ita quamuis ha¬ beant vnam rationem principalem distincti uam, non habent tamen vnam rationem per sonalem constitutiuam, sicut ergo plurifican tur ibi personae tanquam effectus formales, ita, & formales rationes constitutiuae earum.

Ad tertiam cum dicunt, quod filius habe ret duas rationes personales, nego consequen tiam, & cum probatur, quia filius distinguitur a patre per filiationem personaliter, & per eandem filiationem distinguitur euam principaliter a Spiritu Sacto, dico, quod hoc non est immediate, sed mediante spiratione actiua, dicitur tamen personalis praefata distinctio, non propter spirationem, sed propter filiationem, propter quod non sequitur, quod filius habeat duas rationes personales, sed vnam tantum.

Ad rationem qua probant secundam con clusionem, non expedit respondere, quia con cedo eis conclusionem, scilicet, quod filiatio non sit ratio praecisa distinguendi filium a Spiritu Sancto, quia nec est ratio totalis, nec principalis, vt supra ostensum est.

Ad fundamentum autem alterius opinio nis patet per iam dicta, non enim oportet, quod illud, quod est constitutiuum alicuius, sit prin cipalis ro distinguendi ipsum a quocunqealio.

AD RATIONES PRINCIPALES AD primam dicendum, quod ista praeposito ex, apud Graecos principalitatem notat, Doctores ergo Creci non intendunt negare processionem Spiritus Sancti a filio, sed intendunt dicere, quod ista processio ita est a filio, quod non ex filio principali ter, sed ex solo patre, quia solus pater habet ex se, quod spiret, filius autem habet ex patre, & in hoc concordant etiam Doctores la tini: Haec enim est intentio P. August. 15. de Trin. cap. 17. vbi expresse dicit Spiritum San ctum procedere a patre principaliter, & exponit se ibidem, dicens, ideo addidi principa liter, quia de filio Spiritum Sanctum procedere reperitur, sed hoc quoque illi pater dedit non iam existenti, & nondum habenti; quic quid enim vnigenito verbo dedit, gignendo dedit: Damascenus ergo non intendit negare processionem Spiritus Sancti a filio, sed prin cipalitatem processionis.

2 Ad secundam concedo consequentiam, cum vero dicitur, quod consequens est falsum negat, quia concessum est supra, quod filius distinguatur a Spiritu Sancto duplici relatione; Ad probationem quae additur, quod eadem sunt principia constituendi in esse, & distinguendi. Dicendum, quod ista propositio non est vera, nisi in ijs, quae distinguuntur essentialiter, & specifice, non autem in lis, quae distinguuntur indiuidualiter, & quasi accidentaliter. Distinctio autem diuinarum personarum magis assimilatur distinctioni in diuiduali, quam specificae & essentiali is