Quaestio 2

QVAESTIO SECVNDAVtrum in Deo sit aliqua composito secundum rationem.

ARGVITVR AD PARTEM affirmantem.

1 COmposito ex genere, & differentia est in Deo, sed ista est secundum ra tionem, ergo &c. Maior probatur, quia illa composito, quae nihil ponit in Deo, sed tantum in nostro intellectu intelligente Deo non repugnat, sed composito ex genere, & differentia est huiusmodi; nam cum sit ex. trinseca ab eo, non repugnat suae simplicitati, ergo &c. Minor probatur per Auicennam 0 sue Metaph vbi dicit quod in eo, cuius ex sentia est simplex, intellectus ponit naturam generis, & differentiae, constat autem quod essentia Dei est simplicissima, ergo compositio erit in Deo, non tantum in nostro intellectu.

2 Illud est compositum ex genere, & dif ferentia, de quo possumus habere duos conceptus, quorum vnus sit confusus, alter vero distinctus, Deus est huiusmodi; ergo &c. Maior est nota, quia cum genus habeat simi litudinem cum materia, & differentia cum forma, sufficit ad compositionem generis, & differentiae habere de re aliqua duos conceptus, quorum vnus sit confusus tenens locun materiae, & alter distinctus tenens locum for mae, Minorem probo experientia, videmus enim quod possumus habere de Deo vnum conceptum confusum, quo cognoscimus eu vt substantia est, alterum conceptum magis determinatum, quo concipimus cum esse sub stantiam sempiternam viuentem, & intelligentem, & sic de alijs conditionibus, quae vi dentur determinare primum conceptum confusum,

3 Si Deo repugnaret composito secundum rationem, sequeretur, quod de eo non posset formari aliqua vera enuntiatio, Consequens est falsum, ergo & antecedens, Con sequentia est nota, quia in omni enunciatio ne est composito rationis; Falsitas consequen tis probatur ex Sacra Scriptura, in qua vere muita enunciantur de Deo, vnde & P. Aug. 3. de Trinit. cap. 10 dicit, quod Deus est ma gnus, & quod magnitudo, & omnipotentia de Deo proprie enunciari possunt

4 Si repugnaret Deo composito secun¬ dum rationem, sequeretur quod non posse mus vti circa eum svllogistico argumento, consequens est falsum, ergo & antecedens, falsitas experientia patet, Conseqnentia etiam est nota, quia in svllogismo est composito rationis, quemadmodum & in enuciatione.

AD OPPOSITVM ARGVITVR 1 Ql in Deo esset aliqua composito secuAdum rationem sequeretur, quod haberet compositonem realem, quod est falsum. & patuit in quaestione praecedenti: Consequentia probatur, nam sicut ratio supponit rem, ita videtur quod composito rationis supponat compositonem realem.

2 Si in Deo esset composito ex genere & differentia sequeretur, quod esset in genere, hoc autem est falsum, curr genus sumatur a potentia, & Deus sit purus actus. vt supra patuit.

RESPONDEO: in ista quaestione quatuor sunt videnda prout tangitur in argumentis

An composito generis, & differentiae sit in intellectu intelligente, vel in re intellecta.

2 An Deo repugnet quod de ipso habea mus duos conceptus, vnum confusum, & alterum determinatum, ex quibus possit argui in eo composito generis, & differentiae.

3 An possimus componere circa ipsum enunciationem.

4 An de Deo possimus componere veram rationem svllogisticam.

ARTICVLVS PRIMVS. Vtrum composito ex genere, & differentia sit in intellectu intelligente, vel in re intellecta.

D hoc videntur quidam dicere huius modi compositonem esse tantum in intellectu, quod probant tripliciter.

Quod est in re intellecta, est reale, ista composito non est realis, ergo non est in re intellecta, sed in intelligente.

2 Si ista composito esset in re intellecta, sequeretur, quod intellectus non posset ea attribuere alicui rei simplici, quod est falsum, videmus enim quod attribuit eam accidentibus habentibus simplicem quidditatem; Consequentia probatur, nam in quocunque est composito, ibi sunt aliqua plura, ergo non potest attribui aliqua composito alicui, quin sit in eo alia, & alia pars, sequitur ergo, quod talis composito sit solum in intellectu.

3 Idem probant auctoritate Auicen. superius inducta in arguendo.

Iste modus dicendi mihi non placet, tum quia sequeretur definitionem esse in intelle ctu, cum constituatur per compositonem generis, & differentiae, hoc autem est falsum, cum definitio essentialiter praedicetur de re intellecta, nihil autem in intellectu existens potest essentialiter praedicari de re intellecta.

Tum quia sequeretur compositonem esse in componente, quod est absurdum, Con sequentiam probo, nam cum talis compositio fiat per actum intellectus, propter quod etiam dicitur composito rationis, nulla alia apparet ibi causa componens genus cum dil ferentia, nisi actus rationis, qui est in componente.

Tum etiam quia cause istius compositonis essent intellectus, vel genus & differentia, quod falsum apparet ex his quae dixi de vniuersali in tertia distinctione, composito en non potest esse sine componibilibus.

Rones ent, quas adducit non cogunt, nam si esse in intellectu, vel extra e causa, cur aliqud dicatur ens rationis, vel ens reale, tuc omne existens in intellectu esset ens rationis, & omne extra intellectum esset ens reale, quod est falsum, cognitio enim & species vel habi tus sunt ens reale in intellectu, & conuenientia rerum in aliquo tertio, quae est extra inrellectum, est quid rationis.

Similiter secunda ratio est falsa, quia si con posito generis, & differentiae non posset poni in accidente, eo quod sit forma simplex, pari ratione non posset poni in intellectu, vel in suo actu, cum tam intellectus, quam eius actus sit forma simplex.

Auctoritas etiam Auicennae ad hoc adducta non cogit, vt patebit inferius.

Quidam alij dicunt hanc compositonem esse in intellectu, & in re, aliter tamen & ali ter, in intellectu quidem est taquam forma, in subiecto vero & in re obiectiue, tanquam in fundamento, quorum ratio stat in hoc, quia si praefata composito esset solum in intellectu, vana esset & ficticia, & ideo imaginantur, quod sicut in intellectu genus, & differentia sunt duo distincti conceptus, quorum vnus est in potentia ad alterum, ratione cuius fit ista composito secundum rationem. ita in re intellecta sunt duae rationes obiect ue distinctae ex natura rei, quarum vna est in potentia ad alteram, a quibus sumuntur isti conceptus distincti, ex quorum dictis pos sunt accipi tres rationes,

Si conceptus generis, & differentiae non haberent in intellectu distinctas rationes o biectiuas rebus correspondentes sequeretur, quod non essent distincti conceptus, quod est falsum, vt omnes concedunt. Consequentia probatur, quia sumuntur isti conceptus a re intellecta, sicut ergo res intellecta praecedit istos conceptus, tanquam eorum causa, ita distinctio in re intellecta debet praecedere distinctionem in intellectu, & ideo nisi intellectus praeinueniret aliquam distinctionem in re, nunquam posset habere de ea distinctos conceptus, nisi ficticios.

2 Sicut se habet definitio ad rem definitam, ita partes definitionis ad partes rei definitae, sed definitio supponit rem definitam, ergo & distinctio in partibus definitionis sup ponet distinctionem in partibus rei definitae, & sic idem quod prius. Minor est nota. Maior autem habetur ab Arist. 5. Meta¬

3 Si conceptus generis, & differentiae non haberent distinctionem correspondentem ex parte rei intellectae, hoc maxime verum esset in formis simplicibus, in quibus non apparet aliqua composito, sed ibi non habet veritatem, ergo in nullo alio. Minorem probant per Com. 3. de Anima dicentem, quod nulla est forma omnino libera a potentia, proter primam formam, vult ergo quod in qualibet fo: ma, quantumcunque simplici, sit ali quid potentiale, & aliquid actuale, & per consequens potentiale respondebit generi, actuale vero differentiae, & sic concludunt compositonem generis, & differentiae esse in intellectu, & in re intellecta, alio tamen, & alio modo.

Iste modus dicendi mihi non satisfacit popr duo: tum quia ponit, quod comrosito gene ris, & differentiae sit formaliter in intellectu tanquam in subiecto, quod fuit improbatum aduersus opinionem superius recitatam: Tu quia ponit in forma simplici esse distinctas rationes obiectiuas ex natura rei praeuenien tes conceptus generis, & differentiae, quod si esset verum talis forma magis deberet dici composita compositone reali, quam rationis vnumquodque enim magis denominatur ab eo, quod illi competit realiter ante actum intellectus, quam ab eo quod sibi competit secundum rationem per actum intellectus.

Praeterea si hoc potentiale, a quo sumitur genus in forma simplici, esset necessario distinctum a suo actuali ante actum intellectus sequeretut, quod genus in rebus imma terialibus sumeretur a materia, quod est falsum, quia tunc genus non praedicaretur de specle, cum pars non praedicetur de toto. Consequentia probatur, quia in essentia rerum materialium non est aliquid potentia¬ le distinctum ab actuali, quod est forma, nisi materia.

Rationes autem huius opinionis non con cludunt vt patebit inferius

Quidam alij dicunt, quod distinctio, & composito generis, & differentiae sunt in re materialiter, & incomplete, in intellectu aut formaliter, & complete, & sic dicunt omnia entia rationis suum fundamentum habere in rebus, quia alias essent ficticia, complemen tum vero suum habere in intellectu, alioquin non essent entia rationis.

Iste modus dicendi quamuis sit satis com munis, mihi tamen non satisfacit.

1 Quia ponens hanc compositionem for maliter in intellectu incidit in eadem inconuenientia cum prima, & secunda opinione; Deinde videtur mihi dicere omne ens ratio. nis habere duplex esse: quod est falsum, nam cum ista duo esse sint separata, quia vnum est in intellectu, & alterum extra, non videtur, quod possint competere vni, & eidem enti

2 Si ista composito rationis esset in re po tentialiter, in intellectu autem formaliter, & actualiter, sequeretur, quod intellectus deduceret formam de potentia ad actum per aliquid extrinsecum, quod videtur falsum, quia causa formalis semper est intrinseca pro sit distinguitur ab efficiente, constat autem, quod composito generis, & differentiae, non completur per actum intellectus efficienter secundum formam (vt dicunt tenentes hanc opinionem ) ergo formale complementum erit extrinsecum, & separatum ab eo, cuius est complementum, quod est absurdum.

3 Si haec composito esset in intellectu formaliter, sequeretur, quod conceptus generis componeretur cum conceptu differen tiae, quod est falsum, quia quamuis conceptus generis in repraesentando sit potentialior, quam conceptus differentiae, in perficier do tamen intellectum quilibet est verum ens actu perficiens intellectum, quapropter non dicitur, quod vnus conceptus possit alium informare, & per consequens nec adinuicem componi possunt, lmmo sequeretur, quod intellectus informaretur simul pluribus comceptibus, cuius contrarium tenetur ab ipsis; Consequentiam probo, quia in intellectu nihil est de genere nisi conceptus eius, & ni- hil de forma, praeter conceptum differentiae. si ergo composito generis, & differentiae fiat in intellectu formaliter, oportet necessario dicere, quod isti duo conceptus componantur adinuicem. Nec valet dicere, quod tram seant in quendam tertium conceptum specificum. Quia talis transitus non potest fieri sine corruptione amborum praecedentium, & per consequens non esset in compositone, nisi ratio noui actus, vel noui conceptus generatio. Confirmatur, quia composito ge ueris, & differentiae (de qua hic quaeritur) non potest haberi sufficienter per istos duos conceptus, eo quod ex genere, & differentia vere fiat vnum, vt patet quinto Metaph ex istis autem conceptibus non potest fieri vere vnum, cum sint entia in actu existentia, ex duobus autem in actu existentibus nunquam fit vnum, vt patet in eodem quinto Metaph¬

Quapropter aliter est dicendum; primo autem scire oportet, quae, & quot concurrant necessario ad completam rationem generis, & differentiae, ex quibus patebit propositum.

Dico igitur quod ad completam rationem generis, & differentiae, primo, aliqua concur runt quae se tenent ex parte rei prout est in telligibilis: Secundo requiruntur aliqua quae se tenent ex parte intellectus intelligentis: Tertio concurrunt aliqua, quae se to nent ex parte rei, secundum quod est actu intellecta. Ista patent discurrentibus por singula, si enim attendamus ad res existentes in genere antequam concipiantur per intellectum videbimus ibi tria, primo quod ta les res sic existentes non habent quod fundent, vel possint fundare essentialem simili tudinem, & conformitatem cum aliqua alia re, alioquin conceptus generis ab eis sumi non posset, secundum Themistium in primo de Anima dicentem, quod conceptus generis sumptus est ex tenui singularium si militudine.

Secundo videmus, quod in eadem re fun datur, vel potest fundari essentialis dissimili tudo, & distinctio respectu eiusdem rei, cuius fundabat similitudinem, & hoc secundum sequitur ex primo, si enim non posset ab ea sumi conceptus generis, nisi fundaret talem similitudinem, ita etiam non posset ab ea desumi conceptus diffecentiae constitutiuae, & distinctiuae, nisi fundaret talem dissimilitudi nem, & vterque conceptus videtur essentialis, & ab intrinseco sumptus.

Tertio videmus in eadem re quandam po tentialitatem, & quandam actualitatem, si enim res non haberet in sua natura aliquem gradum potentialitatis, non posset fundare similitudinem cum re alterius generis, quia ista similitudo oritur ex aliquo gradu essendi indistincto & indeterminato, cui gradui ratione suae indistinctionis, & indeterminationis non repugnat inueniri in diuersis naturis habentibus similitudinem inter se, & quia huiusmodi gradus non reperitur in diuersis naturis, nisi propter suam potentialita tem, & indeterminationem: Idcirco bene di cebatut, quod illa res, a qua sumitur conceptus generis, non fundaret similitudinem cum re alterius generis, nisi haberet aliquem gradum potentialitatis, & sicut habet istum gradum potentialitatis, ita necessario habet alium gradum actualitatis, a quo sumitur con ceptus differentiae: & hinc est quod commu niter ponitur similitudo inter genus, & materiam, vt tangit: Comm. primo Metaph con 3o. nam sicut materia propter sui potentiali tatem potest esse sub diuersis formis, ita iste gradus potest esse sub diuersis naturis.

Occurrunt tamen contra praedicta duae dubitationes: Prima est, quia videtur genus importare (secundum hoc) vnam formam, & vnam naturam, quia ille gradus, a quo su mitur conceptus generis, est vnus, & idem cum differentia, isto modo acceptus, hoc aute videtur contra Arist. primo phys. & post. quibus in locis attribuit multiplicitatem generi.

Ad hoc dico, quod non est inconueniens concedere aliquo modo, quod genus dicat vnum, conceptum cum etm Con hoc concedat in 3. Metaph com. 4 ideo dico, quod est vnus ratione indistinctionis, & potentialitatis, quam ex se habet, sed alio modo vere est diuisus, & plurificatus ratione actualitatis, quam ha bet, non quidem ex eo, sed ex alijs gradibus, a quibus sumuntur differentiae diuersae¬

Secundo, queret aliquis, an ille gradus a quo sumitur conceptus generis ex natura rei distinguatur ab illo gradu a quo sumitur con ceptus differentiae, nam si dicam quod sic, incido in formalitates, quas alias vitare volui, si autem dicam quod non, non videor pos se saluare, quarevnus gradus magis dicat simi litudinem, quam alter, & quare ab vno magis sumatur conceptus generis, quam ab alio, nam quando aliqua sunt idem ex natura rei, quisquid competit vni, competit & alteri.

Ad hoc dico, quod praefati gradus non sunt distincti ex natura rei formaliter (sicus concedunt ponentes formalitates) sed sunt distincti ex natura rei virtualiter, & potentialiter; virtualiter quidem, in quantum sunt principia diuersorum actuum, vel diuersarum proprietatum, ac si essent realiter distin cti, sicut patet de gradu animalitatis, & rationalitatis in homine, alius enim gradus, & alia proprietas consequitur hominem in quam tum animal, & alius in quantum rationalis. & ideo prout huiusmodi gradus conotant di stinctos actus, vel proprietates, sic possunt dici virtualiter distincti, quia ita principiant istos actus, ac si essent diuersae virtutes; quapropter non est etiam mirum, si possunt cau sare in intellectu nostro distinctos concepts, ac si essent distincta fundamenta, ita vt vnus possit fundare similitudinem, & alius dissimilitudinem.

Potentialiter vero ex natura rei sunt distincti, in quantum ex natura rei habent quod possint apprehendi tanquam actualiter distincti, non quidem ex natura rei, sed ex intellectu apprehendente eos, ac si essent reali ter distincti, & ideo semper debet dici distin ctio rationis, quamuis oriatur ex natura rei necessitantis, quia completur & perficitur per actum rationis; & sic non iincido in formalitates eorum, quia non pono in eis aliquan distinctionem realem, & actualem, sed tantum virtualem, quae completur per aliqua connotata extrinseca, vel per ipsum intellectum.

Secundo breuius respondeo, quod isti gra; dus quamuis non sint distincti in vno, & eo dem, distinguuntur tamen realiter in diuersis; & hoc sufficit saltem ad causandum distinctos conceptus in intellectu, prima tamen responsio mihi videtur melior, patet ergo ex his, quod tria concurrunt ad rationem ge neris & differentiae se tenentia ex parte rei antequam concipiatur.

Secundo dico, quod ad completam ratio nem generis & differentiae ex parte intellectus concipientis concurrunt tantum duo, sci licet conceptus confusus, & conceptus de terminatus; nam constat quod oportet pone re comparationem inter obiectum, & actu; si ergo in re obiecta est aliquis gradus confu sus, & indistinctus per se conceptibilis, vt dictum fuit, necessarium est, quod conceptus illi correspondens ex parte intellectus, sit et confusus, & hinc est quod intellectus per talem conceptum se extendit ad ipsum modo indistincto, & quod concipiens aliquid in vniuersali cognoscit illud imperfecte, & secundum potentiam, vnde sicut dicit Arist. 1. posteriorum, quod demonstratio non potest esse ex communibus, ita conceptus iste respo des gradui confuso, cum sit confusus, non agenerabit distinctam coonitionem, oportebit ergo ex parte intellectus ponere alium conceptum distinctum, & determinatum, qui, cum respondeat gradui determinato, ageneret cognitionem determinatam, & sic patent illa duo, quae ponebatur concurrere ad rationem generis, & differentiae ex parte intellectus concipientis.

Tertio concurrunt alia duo ex parte rel secundum quod est actu concepta, scilicet esse abstractum ab hic & nunc, & esse vniuersale in pluribus per indifferentiam. Quae quidem duo facile patent, nam dicebatur su perius in tertia distinctione, quod immediatum fundamentum vniuersalitatis est esse abstractum ab hic, & nunc: cum ergo genus, & differentia sint duo vniuersalia requ runt in suis fundamentis talem abstractionem & quia praefati gradus se tenent ex parte rei conceptae: idcirco etiam esse abstractatu ab hic, & nunc se tenebit ex parte eiusdem: Ad hoc autem sequitur secundum, scilicet esse vniuersale, & conuenire pluribus per indifferentiam: quia res, quando est actu abstracta por intellectum, fundat rationem vniuersalitatis: Vlterius dico quod vniuersalitas se tenet ex parte rei conceptae: quia complementum non potest separari a suo fun damento; & ideo non est dicendum quod ra tio vniuersalitatis sit in intellectu (sicut plures imaginantur) sed est in ipsis rebus intelle ctis secundum quod intellectae sunt, & ista est intentio Arist. & Commentatoris alias al legata in primo Metaph vbi arguit contra Platonem ponentem vniuersalia separata, vbi commento 43. inquit Auer, quod si in re bus sensibilibus non esset intentio vniuersalitatis vna cum illis admixta, ipsa vniuersalia non essent entia, & ponit exemplum, quemadmodum inquit, si albedo non esset mixta cum re alba, non esset aliquid album, ita &c Et subdit quod mixtio intentionis vniuersalis cum rebus particularibus est potior mixtione accidentium cum suis subiectis; volunt ergo quod ratio vniuersalitatis consequatur res, non quidem secundum se ipsas, sed prout sunt intellectae: quia intellectus est qui facit vniuersalitatem in eis; & sic habentur. omnia, quae concurrunt ad completam gene ris, & differentiae rationem

His habitis, facile erit declarare quomodo fiet composito generis, & differentiae, & an sit ponenda in intellectu, vel in re Ad quorum intelligentiam oportet recurrere ad intellectum, nam cum omnes vocent illam con positionem rationis, necesse est quod fiat peractum rationis: Videndum est ergo quem or dinem seruet ratio constituendi genus, & differentiam, quae sunt entia rationis in com ponendo ea adinuicem

Processus ergo intellectus, & rationis talis est, nam cum primo nota nobis sint confusa, magis vt patet 1. phy idcirco primo est ibi res concepta sub confuso quodam conceptu terminato ad naturam rei intellectae sub gra du illo potentialitatis, abstrahendo eam ab omni gradum specifico distinguente, ad quam abstractionem sequitur vniuersalitas genetis; consequenter vero intellectus diuidit istum gradum potentialem per gradus actuales, a quibus sumuntur differentiae, quandiu perueniat ad illum gradum actualem quem videt conuenire vni soli rei, cuius definitionem, intendit, & tunc fit sub conceptu complexo qui terminatur ad ambos illos gradus simulcoiunctos, prout videt eos conuenire eidem rei. Completo autem isto processu habetur, composito generis, & differentiae: & hunc processum videtur docere Aris 2. poster vbi tradit doctrinam inueniendi definitionem; & ideo non est imaginandum quod intellectus prius componat illos gradus adinuicem & postea habeat istum tertium conceptum, quia nil aliud est praefatos gradus compons re, quam eos coniunctim apprehendere, vt conueniunt eidem rei.

Ad propositum ergo applicando, dico, quod composito generis, & differentiae non potest esse formaliter in intellectu tanquam in subiecto, quia sic esset composito in compone te, quod videtur impossibile, componere namque genus cum differentia est opus intellectus, cum nil aliud fit, quam apprehendere coniunctim gradus illos, a quibus sumuntur rationes generis & differentiae, quod totum pertinet ad intellectum, sed erit talis composito in re ipsa intellecta secundum quod intellecta, quod repero, quia sic praefati gradus non sunt distincti actualiter, & complete, nisi per hoc quod intelliguntur conceptu complexo continente virtualiter conceptum. simplicem vtriusque, sicut ergo eorum distinctio completa non est in re, nisi vt intellecta, ita eorum composito supponit distinctio nem quandam: quod autem eorum distinctio completa non sit in re nisi vt intellecta, sicut etiam eorummet composito, patet per Auicennam nono suae Metaph vbi inquit, nulla autem natura quarumcunque specierum est altera, nisi quia aliter concipitur por ntellectum, vt potentia, & aliter vt determinatio; & hanc potentiam non habet secun dum se, sed secundum intellectum, & quod hoc fiat per intellectum explicat eodem in oco dicens, si acceperit rationem intentionis perfectiorem, ita vt habeat quicquid sit possibile habere, fiet species, quasi dicat, cum acceperis per intellectum vltimum gra dum actualem, vltra quem non sit dare alium gradum, tunc habebis differentiam pecificam, per quam constituitur species, si gero consideraueris ipsum intentionem por se tamen, non intelligens aliud, tunc erit genus. Ex quibus apparet, quod distinctio illorum graduum, & eorum composito non est nisi in re vt intellecta, & quod, talis composito non est ponenda in intellectu formaliter; nec in re antequam intelligatur, vt dicebant superiores opiniones, sed est ponenda in re intellecta, secundum quod intellecta, tanquam in suo fundamento, quod confirmo quatuor rationibus

1 Sicut se habet composito realis ad compositum realiter, & ad id quod vnit compo nibilia in eo, ita composito rationis ad compo situm, secundum rationem, & ad id quod vnit componibilia in eo, sed composito realis non est in componente, sed in composito, er go etiam composito rationis non est in com ponente, sed in ipsa re, quae composita nomi natur, prout est intellecta; Minor est nota, & Maior patet ex ipsa proportione quae vtrobi que vere reperitur.

2 Composito non potest esse separata a componibilis, sed illi gradus, qui in ista compositone adinuicem vniuntur sunt in re intellecta vt intellecta, & non in intellectu, er go & eorum composito erit in re vt intelle cta, & non in intellectu. 3 Complementum non potest esse separatum a suo fundamento quantum ad subie ctum, licet quantum ad accidens, sed funda mentum istius compositonis est in re (vt om- nes concedunt) ergo & complementum, quamuis ergo huiusmodi complementum non sit nisi ab intellectu, non tamen videtur ponendum in ipso.

4 Cum genus, & differentia sint duo vni uersalia, ibi debet poni eorum composito, vbi ponitur eorum vniuersalitas, sed eorum vniuersalitas non est separata, a rebus intellectis, immo est separata ab eis, Vt patuit per Arist. & Comment. ergo eorum compositio non debet poni in intellectu, quia sic es set separata a rebus.

Intelligendum tamen, quod quamuis haec composito non sit in intellectu formaliter, vt in subiecto, potest tamen concedi, quod sit ibi obiectiue, ex eo quod attribuitur rei quando intellectui obiicitur, quemadmodum & vniuersalitas potest dici esse in intellectu obiectiue, quia fundatur super, rem obiectam intellectui, vt alias fuit declaratum.

Ad rationes primae opinionis. Ad primam, nego Maiorem, si vniuersaliter accipiatur, nam priuatio vere est in re, tamen non est quid reale, potest tamen concedi sub isto sensu, scilicet quicquid est in re (circumscripto omni actu intellectus) est quid reales; modo haec composito non est. in re (circumscripto omni actu intellectus) ideo ratio non concludit.

Ad secundam nego consequentiam, nam etiam simplicibus potest attribui haec compo sitio, non obstante quod sit in re, eo modo, quo dictum est, & cum probatur, quia vbi est composito, ibi sunt allqua plura, dico verum esse eo modo quo ibi est composito, & sic conce do que in simplicibus sit composito, & plura litas sm rationem, nec tamen propter hoc huiusmodi pluralitas potest dici ficticia, quia sufficit, quod ante actum rationis, sit in re virtualiter, & potentialiter.

Ad tertiam dico non esse intentionem Auicennae, quod intellectus sic ponat rationem generis, & differentiae in simplicibus, quasi ipse constituat talem distinctionem, sed inten dit dicere, quod sic accipit ea, quod apparet praefata distinctio in eis, & ideo videtur, quod totam hanc distinctionem in re simplici intellectus, ponat in se ipso; quia conceptus realiter distinctos, qui necessario cocurrunt ad rationem generis, & differentiae, non po nit in re intellecta, sed ponit in se; distinctonem vero realem conceptuum, distinctorum sm rationem respondentem istis conceptibus, e contra, non ponit in se, sed in re intellecta.

Ad rationes alterius opinionis, Ad rationem fundamentalem dico, quod composito generis, & differentiae non est. va na, quia sufficit quod illi respondeat distinctio illorum graduum virtualis, & potentialis.

Ad primam autem rationem possum respondere dupliciter, primo negando consequentiam, quia forte vnum & idem oblectum potest, causare in intellectu nostro distinctos conceptus, scilicet confusum, & determinatum, quia quantumcunque sit vnu re, aequipollet tamen distinctis reous, & tantum potest quantum distinctae res, si essent. Alio modo concessa consequentia, possum negare antecedens, quia quamuis huiusmodi gradus in vno, & eodem non sint realiter di stincti, distinguuntur tamen, realiter in diuer sis; ratione culus distinctionis possunt, habere distinctas rationes obiectiuas; causare distinctos conceptus in intellectu; possunt etiam habere distinctas rationes obiectiuas in vno, & eodem, inquantum habent distinctas proprietates, ac si, essent realiter distincti, & mediantibus suis proprietatibus possunt se obijcere intellectui, & causare apud eum distinctos conceptus.

Ad secundam dico, quod definitio, & definitum sunt idem, nec differunt nisi sicut potentia explicabile; & actu explicatum, eodem modo partes definitionis sunt idem cum partibus definiti, nec differunt, nisi praefato modo, hoc eroo premiso concedo Maiorem, cum vero postea dicitur in Minori, quod de finicio suoponit definitum, dico quod hoc po test dupliciter intelligi; vno modo quod sur ponat ipsum actu explicatum, & hoc est falsum, quia tunc frustra poneretur definitio; alio modo quod supponat ipsum potentia explicabile, & hoc est verum, concessa auten Minore sub isto sensu, non sequitur conclufio quam intendunt, sed sequitur, quod distinctio actualis in partibus definitionis sup ponat distinctionem potentialem in partibs definiti, & hoc concedo.

Ad tertiam dico, quod vtique in formis sim plicibus est aliqua potentialitas, sed illa non est distincta a sua actualitate, nisi secundum rationem, eo modo quo dictum est, & sic patet quod quaerebatur in praesenti articulo.

ARTICVLVS SECVNDVS An repugnet, quod habeamus duos conceptus de Deo, vnum confusum, & alterum determinatum.

AD hoc dicunt quidam, quod non repugnat de Deo habere duos conceptus; idque probant duplici experientia; videmus enim quod possumus concipere ens in communi conceptu confuso, abstrahendo ab hoc & illo ente, secundum ouem modum talis conceptus non solum potest atttibui Deo, sed etiam creaturae: Consequenter possumus di uidere illud quod concepimus in communi de ente per creatum, & increatum, & appli care illum gradum entis increati, ad illum gradum confusum entis in communi, & sic habemus conceptum complexum conuenientem Soli Deo; in quo processu est obseruatum totum illud quod debet seruari in compositone generis cum differentia; non ergo illi repugnat talis composito, nec talis conceptus.

Similiter experimur hoc idem in conceptu confuso substantiae, nam possumus abstrahere substatniam in communi a finito, & infinito, a dependente, & independente, secundum quem modum indifferenter potest attri bui Deo, & creaturae: si tamen determinetur per conceptum alicuius, puta per rationem infiniti, vel independentis, conuenit So li Deo, & est ibi obseruatus idem processus, qui prius.

Adducunt insuper tenentes Deum esse in genere, auctoritatem boetij in libello suo de Trinitate, ponentis duo praedicamenta in diuinis, quod non haberet veritatem, ni si Deus esset in genere. Item P. Augstu xi de Trinitate cap. 8. dicit, quod "si dicatur Deus bonus, sapiens, iustus, primum videtur significare substantiam, & reliqua qualitates": vult ergo quod substantia, & qualitas maneant in Deo, & Comm. x. Metaph com. 7. ait quod sicut in genere colorum est dare vnum primum quod est causa aliorum; ita in genere substantiae oportet dare vnum primum quod sit necessario causa aliarum, quod est primus motor, ponit igitur ipsum in genere substantiae,

His tamen non obstantibus teneo quod repugnet habere de Deo duos conceptus, ex quibus arguatur compositum esse ex genere, & differentia, & ideo probo tres conclusiones,

1 Quod repugnet Deo concipi conceptu confuso, & indistincto.

2 Quod repugnet sibi concipi conceptu, determinato contrahente, & distinguente¬

3 Quod non possit concipi conceptu con plexo continente istos duos virtualiter, & per consequens non sit compositus ex genere, & differentia.

Primam probo tripliciter. 1 Id, quod non habet aliquem gradum po tentialitatis, non potest concipi conceptu con fuso, Deus est huiusmodi, ergo &c. Maior ess nota ex dictis in primo Artic. posset etiam probari per Auicen. 5. suae Metaph. dicentem, quod intentio, quam significat hoc non men genus, non est generis, nisi quantum ad informationem, si enim non fuerit informatum aliquo, non erit genus, ex quo habe tur quod de ratione generis est potentialitas & indeterminatio, probatur Minor per Com ment. x. Metaph com. 7 vbi ait, quod Deus est actus purus, cui non admiscetur potentia. Accedit, quod si habe et aliquem gradum potentialitatis non esset simpliciter primum ens, quia vt habetur o Metaph semper poten tia supponit aliquem gradum priorem se

2 Illud, quod non potest fundare similitudinem ad aliquem alterum, non potest con cipi conceptu confuso pertinente ad genus, Deus est huiusmodi, ergo &c. Maior patet ex dictis in praecedenti articulo, Minorem probo, quia Deus non fundat similitudinem ad alium Deum, cum non detur, non ad aliquam creaturam, quia illa quae sunt si milia, sicut possunt habere vnum commune conceptum, ita debent habere vnam commu nem similitudinem, si enim esset similitudo ex parte vnius, & non ex parte alterius, non haberent communem similitudinem, Deus autem, & creatura non habent commu¬ nem similitudinem, ficut patet per Dionysium in de diuinis nominibus, vbi loquens de crea turis ait, ista ergo dici possunt similia Deo & dicuntur ad imaginem, & similitudinem Dei, non tamen ipsis Deum esse similem dicimus, sicut nec homo pictus imagini similis est haec autem conuersiua similitudo (subdit non inuenitur nisi in his, quae sunt eiusdem ordinationis cum creaturis, idcirco Deus, qui non est eiusdem coordinationis cum crea turis, non potest dici similis eis, si ergo Deus non potest fundare similitudinem ad aliud, sequitur, quod non possit concipi conceptu confuso, ad genus pertinente.

3 Illud, quod non est limitatum limitatione aliqua generis, non potest concipi con ceptu confuso pertinente ad aliquod genus; Deus est huiusmodi, ergo &c. Maior est nota, quia conceptus confusus alicuius generis non potest conuenirei nisi rebus existentibs in illo genere, quaecunque vero sunt in aliquo genere sunt limitata intra terminus illius ge neris, ita quod nihil includunt in sua essentia de perfectionibus pertinentibus ad aliuc genus, & propter istam limitationem contingit quod res vnius generis sint in potentia ad res alterius generis, & sint componibiles illis, & expectent perfici ab eis, si enim substantia ita esset illimitata, quod contineret in sua essentia totam perfectionem accidentis, non esset aliquo modo in potentia ad ipsum, vel expectaret perfici per ipsum Minor autem probatur per P. August 5. de Trinit dicentem, "intelligamus Deum in quam tum possumus sine qualitate bonum, sine quantitate magnum", &c. Vult ergo D. P. August. quod Deus habeat perfectiones omnium generum sine compositone, & limitatione alicuius generis, & Auic 8. suae Metaph remouet omne rationem generis a Deo propter suam illimitationem inquiens, primus, non habet genus, nec quantitatem, nec qualitatem, &c. quia est altissimus, & glorio sus; non intendit autem Auice remouere a Deo perfectiones istorum generum, cum po nat eum altissimum, & gloriosum, sed vult quod non habeat eas per modum compofitionis, & limitationis, quo modo pertinent ad genera, hoc etiam intendit Arist 8 Metaphcap. de perfecto, dicens, quod primum principium est vniuersaliter perfectum sine diminutione, & eius perfectio non pendet ab extrinseco, alioquin esset limitatum ad aliquod genus, & posset perfici per rem alterius generis extrinsecam a sua natura

Sed diceret aliquis quod continere perfe ctiones omnium generum sine composito¬ ne non tollit, quin etiam sit in genere qualitatis, quia continet eas per modum sui gene ris, scilicet qualitatis, & per hanc instantiam com cedunt aliqui, quod ista probatio nihil valeat, nam si albedo contineret perfectiones omnium generum, adhuc tamen esset finita, essetque in genere qualitatis, sed horum ro admittit incompossibilia, non enim potest esse quod albedo contineat perfectiones om- nium generum interminate in sua natura, & tamen sit terminata, tunc enim posset recipere additionem, saltem alterius generis, si non proprij, hoc tamen (stante eorum opi) est falsum, nam talis albedo, vel reciperet ad ditionem de alio genere, vel de suo proprio, non de alio, quia supponitur, quod in sua essentia totum contineat, quod est perfectionis in alijs generibus, a quibus magis distat, multo magis ergo continebit perfectiones proprij generis, a quo minus distat.

Secundo, impossibile est, quod albedo sit in genere qualitatis, & contineat perfectiones omnium generum intrinsece, quia illud, quod continet perfectiones omnium generum, isto modo, est illiminutum quantum ad modum habendi eas, quia habet eas sinc com positone, & potentialitate, & per consequens vel non est limitatum ad aliquod genus, vel non magis ad genus generalissimum qualita tis, quam ad alia genera, & sic aequaliter videtur esse in omnibus generibus, & ideo concludo, quod ratio prima est vera quia continere perfectiones omnium ocnerum modo illimitato, est continere eas fine proprijs generibus, secundum P Aug & alio superius positos, talis igitur albedo, vel non contineret perfectiones omnium generum; vel non esset in genere; aliter starent simul incompossibilia.

Sed contra diceret aliquis: si esset aliqua linea infinita, adhuc esset in genere quantitatis secundum Arist. 8. Topicorum vbi non approbat hanc definitionem, linea recta est illa, cuius medium non exit ab extremis, quia inquit, si esset linea infinita adhuc illa posset esse recta, & tamen non haberet medium nec extrema, quis haberet eandem defi- nitionem quantitatiuam, & per consequens dhuc esset in genere, quia omne quod defi- nitur, necessario est in aliquo genere, ergo infinitum, & illimitatum potest esse in aliquo genere

Ad hoc respondent aliqui, quod non est intentio Arist. improbare hanc definitionem tanquam malam ex parte lineae, sed solum ex parte rectitudinis, quae est passio lineae, quia rectitudo, quantnm est ex parte sui, non respicit medium nec extrema, propter quod ita potest dari de linea ifinita sicut de finita.

Haec responsio mihi non satisfacit, quia vi detur ponere, quod infinitas, tam repugnet lineae quam rectitudini, quod non est verum, quia ratio finiti, & infiniti per se conuenit quantitati, vt patet 1. phy. infinitas ergo vel nullo modo repugnat quantitati, vel saltem minus quantitati, quam alteri suae passioni¬

Propterea aliter dico, quod infinitum (quo¬ ad praesens spectat) potest accipi duobus mo dis, simpliciter, vel secundum quid, simplici ter dicitur illud, quod non est. limitatum ali quo modo; & hoc non est in aliquo genere, infinitu vero secundum quid, habet aliquem modum, vel plures illimitationis, vt infinita li nea, infinita superficies, &c quae omnia sunt infinita secundum quid, quia eorum infinitas non excludit omnem limitationem, cuius signum est, quia indigent adhuc perfici por res aliorum generum, & sunt in potentia ad eas, & ideo infinitum hoc modo potest esse in genere determinato, & in determinata spe cie; & sic tertia ratio remanet in suo robore; sicque patet prima conclusio, quod repugnet Deo concipi conceptu confuso pertinente ad aliquod genus.

Probo secundam conclusionem, scilicet, quod repugnet Deo concipi conceptu determinato contrahente, & distinguente, & hoc triplici ratione

1 Illud, cuius esse non recipit aliquam additionem, nec essentialem, nec accidentalem, non potest concipi conceptu perrinente ad differentiam contrahentem, & distinguentem, Deus est huiusmodi, ergo &c. Maiorem probo, primo, quia semper conceptus differentiae sumitur ab aliquo gradu, qui se habet per additionem ad gradum generis, nec inuenitur sine illo in aliqua specle, & per consequens ille est posterior isto, prius. enim est a quo non conuertitur subsistendi consequentia, & quia posterius se habet per additionem ad prius, sequitur, quod ille gradus, a quo sumitur conceptus differentiaesit posterior conceptu generis. Secundo, quia differentia est extra rationem generis, alioquin bis poneretur genus in definitione, & sicl semper esset ibi nugatio, oportet ergo dicere, quod differentia sit extra rationem gene ris, & quod se habeat per additionem ad ip sum. vbi ergo non est possibilis aliqua additio, nec ibi est possibile accipere conceptum diffetentiae contrahentis, & distinguentis, & sic patet maior, probo ergo minorem; Deo ncum sit omnino illimitatus, repugnat quaecunque additio: nam si enti creato, dicto de decem praedicamentis repugnat habere aliquam differentiam, quae se habeat per ad ditionem ad ipsum, vt patet ex 7. Metaphergo enti increato, quod est Deus, multo magis repugnabit habere aliquam differentiam superadditam, secundum quam possit concipi sub conceptu differentiae contrahentis ipsum.

2 Si Deus posset concipi conceptu deter minato alicuius differentiae contrahentis, sequeretur, quod haberet aliquid, quod posset stare cum opposito conceptu illius differentiae, quod est falsum, Consequentia patet quia vbicunque est dare differentiam contrahentem, ibi est dare genus potens stare cum oppofita differentia, cum de natura sua sit diuidi per oppositas differentias. Falsitatem probo, nam quicquid est in Deo, est diuina na tura, in qua nulla est composito realis, vt superius patuit, si ergo aliquid posset stare in eo cum opposita differentia, sequeretur quod eius natura posset diuidi, & plurificari per illas oppositas differentias, cuius contrarium superius fuit ostensum.

Confirmatur per Auicen. loco praeallegato, dicentem: quod primum non habet aliquid simile sibi, nec sibi contrarium: Si- cut ergo ex eo quod repugnat sibi habere aliquid simile, non potest ab eo sumi ratio generis, ita ex eo quod repugnat sibi habere aliquid contrarium, non potest ab eo sumi ratio differentiae contrahentis, & distinguentis.

3 Si Deus posset concipi conceptu deter minato alicuius differentiae, sequeretur, quod esset limitatus ad aliquam speciem contentam sub aliquo genere, sed hoc est falsum, ergo: Consequentia patet, quia de ratione differentiae est constituere speciem, Falsitatem probo, quia si Deus esset limitatus ad aliquam speciem positam sub aliquo genere, non con tineret perfectiones omnium generum, im mo nec etiam omnes perfectiones illius generis, quia nulla species continet omnes per tectiones sui generis; dicere autem, quod Deus non contineat perfectiones omnium generum est contra veritatem, & conrra Arist. & Comm. & Auic. cum Deus sit causaomnium eorum, quae in generibus continentur.:

Ex his duabus conclusionibus infero tertiam, scilicet, quod Deus non possit concipi; conceptu complexo, mediante quo dicatur. compositus ex genere, & differentia, quae sta tim patet ex iam dictis, quia conceptus complexus supponit duos primos conceptus sim plices, si ergo Deus non potest concipi duobus his conceptibus simplicibus, sequitur quod nec etiam isto conceptu complexo: Confirmo quia si Deus posset concipi tali conceptu con plexo sequeretur, quod aliquid in eo haberet rationem partis, quod est falsum, quia sesper partialitas importat imperfectionem, & defectu, omnis autem imperfectio est a Deo remouenda; Consequentiam probo, quia illud, quod potest concipi conceptu complexo, potest definiri, cum habeat genus, & dif- ferentiam, quae sola requiruntur ad definitio nem, definitio autem habet partes, vt patet 3. Metaph erit igitur in Deo aliquid habens rationem partis, puta, illud a quo sumitur differentia, & illud, a quo sumitur genus, quod habet rationem partis, prout ingreditur definitionem, ad quod attendens Auic8 Metaph, cap. 8. probabat Deum non esse in genere, quia genus habet rationem partis, Deus autem est simplex.

His tribus conclusionibus probatis respo deo ad motiua alterius opinionis. Ad primum quod procedit ex experientia de conceptu entis, quia quaerit illam diffi cultatem, vtrum scilicet de ente creato, & in creato possit haberi vnus conceptus, nil aliud dicendum est, nisi quod supra dictum fuit in tertia distinctione.

Ad secundum quod procedit ex eo quod possumus abstrahere substantiam in commu ni a ratione finiti, & infiniti, dico, quod hoc est potius deceptio, quam experientia, quia ille conceptus, qui videtur communis substantiae creatae, & increatae, non est communis, sed proprius alteri illarum, quod patet, nam ideo videtur esse conis quia est indeterminatus, nnnc autem indetenminatio necessario contingit altero istorum modorum, pu ta, vel quia sic est indeterminatus, quod non potest determinari per alium superuenienten conceptum magis specialem, vel potest determinari per alium conceptum magis specialem: Quod huiusmodi conceptus non possit determinari, hoc prouenit ex parte rei com ceptae, cui repugnat oino limitatio, & ista est sola substantia increata: quapropter est so li Deo proprius talis conceptus; si autem ad huc pot determinari, tunc pertinet ad substantiam creatam, quia illa indeterminatio, quae expectat adhuc determinationem, prouenit ex potentialitate rei conceptae; & sic non con cludit illa experientia.

Ad auctoritates autem, quibus innituntur, leue est respondere, nam quodprimo dicunt de boetio, dico, non esse eius intentionem ponere substantiam, & relationem in Deo tanquam duo genera praedicamentalia, sed vult dicere, quod omnia, quae sunt in Deo, vel sunt absoluta, vel relatiua, & sic non sunt ibi nisi duo modi essendi, & duo modi praedicandi, scilicet absolutus, & relatiuus, ita tamen, quod absoluta, & relatiua in Deo sunt omnino alterius rationis ab absolun tis, & relatiuis quae sunt de numero decem Praedicamentorum.

Ad illud quod additur ex P. Augustino dico non intendere quod in Deo sit aliquid de numero decem generum, cum ipse expres se remoueat omne praedicamentum a Deo, in 0. de Trinitate cap. 2. etiam ipsum praedicamentum substantiae, de quo minus videtur remouendum esse, sed Deus non est substantia praedicamentalis, vnde per verba eius dem non potest aliud haberi, nisi quod secundum nostrum modum intelligendi, & si gnificandi aliqua sunt in Deo, quae significamus per modum substantiae, & aliqua, quae significamus per modum qualitatis. Ad illud Comment. respondent quidam dicentes, quod Comm. non assequtus est mentem Arist. quicquid tamen sit de hoc, quia petit aliam difficultatem, idcirco breuiter respondeo, & dico, Comment ibi loqui de genere valde large, secundum quem mo dum quodcunque primum in aliquo ordins potest dici genus.

ARTICVLVS TERTIVS. Ria sunt quod videntur in praesenti art fa cere difficultatem, primum est, quia negamus a Deo compositionem generis, & differentiae, vt patet ex praecedenti articulo, non obstante quod illa dicant compositonem secundum rationem tantum, ergo pari ratione debemus negare ab eo compositonem enunciatiuam. Secundum est, quia omnis composito videtur importare potentialitatem, vt patet ex praecedentibus, omnis autem po tentialitas est a Deo remouenda, ergo. Ter- tium, quia dictum fuit, quod non possumus Deum concipere conceptu confuso, nec con ceptu distincto, vnde videtur, quod nullum habeamus de eo conceptum, & per consequens non possumus de eo aliquid enunciare.

His tamen non obstantibus dico, quod de Deo possumus formare veras enunciatio nes affirmatiuas, sicut patet per dicta Sanctorum, & Philosophorum, qui multas enun ciationes de Deo formarunt, idcirco P. Au¬ guit. 5 de Trinit cap. 10 dicit, quod magnitudo, & omnipotentia de Deo proprie possunt enunciari, & Comm. 1 2. Metaph com38. dicit, quod vita, & substantia proprie di cuntur de Deo.

Vt tamen tollantur praefatae dubitationes est intelligedum, quod quamuis in quaibet enunciatione sit composito, non tamen eodem modo est in omnibus, vt declarat Con ment: loco praeallegato, nam in enunciationibus, quae fiunt de rebus materialibus, com posito prouenit non solum ex parte nostri modi intelligendi, sed etiam ex natura rei in tellectae, istae enim enunciationes vel accipiunt subiectum, & praedicatum, quae pertinent ad diuersa praedicamenta, vt talia sunt, & tunc est ibi composito realis preueniens omnem actum rationis, vel accipiunt subiectum, & praedicatum secudum aliquem modum dicendi per se, & tuc est ibi composito ex natura rei potentialis, & incompleta, quia ea, quae sunt in eodem praedicamento, vel di stinguuntur secundum diuersos gradus potentialitatis, sicut genera, vel secundum diuersos gradus actualitatis, sicut spens, & diffe rentiae, & ideo dicebatur superius, quod composito generis, & differentiae habebat funda mentum in re, immo non solum habebat fun damentum in re propter diuersitatem illorum graduum, eo modo, quo fuit superius declaratum, sed etiam quia necessario habebat annexam aliquam compositonem realem, vel substantialem, vel saltem ex re alterius praedicamenti cum substantia, quia sicut non est dare veram compositionem sine potentia ita non est dare veram potentialitatem sine sua compositone, Constat autem, quod que libet res existens in determinato genere haber in se gradum verae potentialitatis, ergo habe bit necessario annexam aliquam realem com positionem.

Ad propositum ergo dico, quod in enunciationibus formatis de rebus materialibus, vel de quibuscunque habentibus in se poten tialitatem, distinctio inter subiectum, & prae dicatum, & eorundem composito non solunm prouenit ex parte intellectus, sed etiam ex parte rei intellectae, & ista est intentio Com. in loco superius allegato, vbi sic ait, haec ergo est distinctio intellectus in rebus compositis ex materia, & forma, vbi n concipit compositum per formam, intelligit vtique addunata aliquo modo adinuicem, & exemplificat de ho mine, cum enim intellectus format hanc enu ciationem, homo est rationalis, intelligit quod homo distinguatur a sua differentia constitutiua, sicut totum a parte, & per consequens ibi concipit veram compositonem realem, quia illa composito hominis cum rationali supponit in homine compositionem ex maria defferente, & ex forma delata; patet ergo, quod enunciationes formatae de rebus mate rialibus habent distinctionem subiecti a prae dicato, & eorundem compositionem non solum ex parte intellectus distinguentis, & con ponentis, sed etiam ex parte rei intellecte, in qua est vera composito praeueniens omnem actum rationis.

Non sic autem se habet in enunciationibus affirmatiuis, quas de Deo formamus, cum in eo nulla sit composito, vt superius patuit, propter quod composito talium enunciatio num est reducenda solum ad nostrum intel lectum; Non tamen est ibi fictio aliqua vel deceptio. Tum quia intellectus noster non at tribuit hanc compositionem ipsi Deo, sed so lum suo modo intelligendi, sicut intelligendo res naturales materialiter non attribuit materialitatem ipsis rebus, sed suo modo intelligendi, nec ibi est fictio, quia eas modo ve ro intelligit, ita enunciando de Deo, non de cipitur, quia eum intelligit modo composit uo, & enunciatiuo. Tum quia licet non sit composito in Deo, est tamen in creaturis, quibus mediantibus intelligitur a nobis, & hoc sufficit ad veritatem enunciationum in quibus affirmamus quid de Deo.

Nec valet si dicatur, quod illud, quod respondet eis pro immediato fundamento sit diuina essentia, & non creaturae: Nam licet quantum ad rem intellectam, & significatam respondeat eis primo diuina essentia, quantum tamen ad nostrum modum intelligendi, & significandi respodent eis prius creature, ex quibus cognoscimus Deum, propter quod non potest inferri, quod huiusmodi enuncis tiones non sint verae, sed bene quod non sint ita propriae sicut ille, quibus respondent crea turae, quo ad modum significandi, & quo ad re significatam, & hinc est quod D. Dionys. 2. de Angelica Hierarchia dicit, affirmationes de Deo esse incompactas, & Comment loco praeallegato dicit, quod in huiusmodi propo sitionibus non esti differentia inter praedicatum & subiectum, nisi secundum similitudinem, quia in esse nulla est differentia, patet ergo quod possumus componere veras enum ciationes de Deo: Quae aute faciebant diffi cultatem facile tolluntur.

Ad primam apparet ex dictis, quod non est simile de compositone generis, & differentiae, & de compositone enunciatiua, quia illa arguit in re intellecta necessario aliquam con positionem, vel ex his, uel ex alijs ante istam vel aliquam aliam compositionem huic aequipollentem.

Ad secundam patet ex dictis, huiusmodi enim composito enunciatiua non prouenit ex potentialitate rei intellectae, sed ex nostro modo intelligendi.

Ad tertiam dico, quod possumus concipe re Deum conceptu indeterminato, & conce ptu determinato, stante duplici indetermina tione conceptus; vna quae prouenit ex potentialitate rei conceptae, & talis conceptus non potest competere Deo, vt patet ex dictis; altera quae prouenit ex illimitatione rei conceptae, & talis bene potest attribui Deo, immo illi tantum attribuitur. Idem potest dici de conceptu determinato, quia determinatio est in conceptu, vel ex illimitatione rei com ceptae, & talis conceptus non competit Deo. vel ex actualitate rei conceptae, & huiusmo di bene conuenit Deo, & haec de tertio articulo.

ARTICVLVS QVARTVS. Vtrum possimus componere circa Deum veram rationem svllogisticam.

AD hoc respondetur affirmatiue, nam de quacunque re possumus compone re plures enunciationes inter se habentes ali quem ordinem, possumus etiam ex eis consti tuere verum svllogismum, constat autem, quod

Hinc dici solet, quod genus in rebus ma de Deo formamus plures enunciationes habentes inter se ordinem prioris, & posterioris, sicut Arist. de Deo has format enunciatio nes in 8. Phys. scilicet, quod est motor aeter. nus, quod est infinitae virtutis, & quod est impartibilis; quae pronositiones inter se habent ordinem, vnde Philosophus, ex vna illa rum probat aliam svllogistice, puta, ex eo quod est motor aeternus, probat ipsum esse impartibilem, vt patet in eodem octauo, quamuis enim ista tria praedicata non distinguantur in Deo, nisi sola ratione, vnum tamen eorum prius inotescit altero, & sic est via ad cogno scendum alterum. Sicut ergo composito in enunciationibus prouenit non ex potentiali tate rei intellectae, sed ex nostro modo intelligendi, ita etiam iste ordo svllogisticus prouenit non ex ordine prioris, & posterioris, qui est in nostro intellectu, siue etiam in creaturis mediantibus quibus intelligimus Deum

Et sic patet quid dicendum sit adhunc ar ticulum, & ad totam hanc quaestionem, pro qua concludo, quod si composito secundum rationem, proueniat ex potentialitate rei intellectae, sicut composito generis, & differe tiae, talis omnino repugnat Deo, si autem haec composito proueniat ex nostro modo intelligendi sic Deo conuenit, & hoc modo possumus de Deo componere veras propositones, & ex his tandem verum svllogismum.

AD RATIONES PRINCIPALES. AD primam, nego Minorem, quia vt patuit, composito generis, & differen tiae ponit aliquid in re intellecta, scilicet gra dus potentialitatis, & actualitatis, & cum pro batur per Auicennam, dico, quod non solum in simplicibus, sed etiam in composits composito generis, & differentiae habet actualitatem, & complementum ab ipso intellectu, vt supra patuit, concedo tamen quantum ad simplicia, quod talis composito magis dicatur esse in intellectu, quia minus habet de fundamento in re, quia in rebus compositis videmus gradum potentialitatis expresse ex inclusione alicuius partis potentialis intrinsecae, puta materiae, & gradus actualitatis ex inclusione formae, ita quod distinctio, & conposito horum graduum, quae completiua est per rationem supponit ab intrinseco distinctionem realium partium.

terialibus tenet locum materiae, & differentia formae, quod quidem dictum sic est intelligendum, scilicet quod genus sumitur a toto secundum gradum potentialitatis, quam habet propter modum, quem introducit.

Sed an ita sit de differentia, quod sumatur ex toto composito, hoc remitto, in secundo libro. Non autem sic possumus dicere de rebus simplicibus, in quibus nulla est compositio ex his, quamuis sit in eis composito horum graduum, quia non est dare gradum verae potentialitatis sine aliqua compositone, cum ergo composito generis, & differentiae in simplicibus non habeat tantum fundamen tum in re, sicut in composits, hinc est, quod magis dicitur esse in intellectu, quauis vtraque sit in re potentialiter, & incomplete¬

Ad secundam concedo maiorem, vbi con ceptus prouenit non solum ex nostro modo intelligendi, sed etiam ex potentialitate rei conceptae, & conceptus determinatus ex limitatione eiusdem rei, si autem isti duo conceptus ex illimitatione, & actualitate rei con ceptae prouenirent, tunc est falsa, & minor vera, & ideo ratio non concludit.

Ad tertiam, & quarta non opus est rndere, quia veritate concludunt sm superius determinata

Ad quintam quae probat Deo repugnare omnem compositionem rationis, nego, & cum probatur, quia composito rationis supponit compositionem realem, dico verum esse, vel in se, vel in alio, nunc autem composito enunciatiua de Deo supponit compositonem realem, non quidem in Deo, sed in creaturis, mediantibus quibus Deum intelligimus