Quaestio 1

DISTINCTIONIS VI. QVAESTIO PRIMA Vtrum charitas sit habitus creatus in anima necessarius ad eliciendum actum meritorium, & ad esse gratuitum.

ARGVITVR PR PARTE negante. 1Pluus P. Aug. 8. de Trinit cap. 8 (vt refert Magister in litera) videtur dicere, quod charitas sit Deus, vel Spiritus Sanctus, ergo non est habitus creatus. Antecedens patet, dicit enim ibi Aug. "Deum esse supernam dilectionem, qua diligimus inuicem", sequitur ergo secundum intentionem Magistri fundatam super auctoritatem P. August. quod voluntas nostra eliciat actum dilectio nis meritorium immediate per charitatem increatam, quae est Spiritus Sanctus, & per consequens non erit necessarium ponere in voluntate aliquem habitum charitatis creatum.

2 Frustra fit per plura, quod potest fieri per pauciora: sed voluntas potest elicere actum dilectionis meritorium sine habitu cha ritatis creatae, ergo frustra poneretur talis ha bitus; Maior patet; Minorem probo, quia Spiritus Sanctus, qui vnitur voluntati nostrae in actu dilectionis meritorio, est charitas per essentiam; Quicquid ergo posset voluntas per charitatem creatam, hoc totum, & amplius poterit per Spiritum Sanctum, qui est charitas increata

Voluntas nostra potest habere esse gra tum sine habitu charitatis creato, ergo non est necessarium ponere talem habitum ad dandum esse gratuitum, & per consequens nec ad eliciendum actum dilectionis merito rium, Consequentia est nota; Antecedens probo, quia esse gratum videtur denominari ab extrinseco, scilicet a diuina acceptatione; nam idem est animam esse gratam, quod esse Deo acceptam, diuina autem acceptatio est mere libera, non depedens ab aliquo crea to; ergo poterit acceptare animam, & volun tatem sine omni habitu, & sic habebit anima esse gratuitum, & eliciet actum dilectionis meritorium sine omni habitu charitatis creatae

ARGVITVR PRO VERITATE. APostolus ponit charitatem esse vnam ex tribus virtutibus Theologicis. ¬ ad Corinth. 15. Sicut ergo fides, & spes sunt habitus creati in anima, alias non essent virtutes; ita videtur dicendum quod charitas sit habitus creatus.

2 Illud, quod est alicui ratio eliciendi ali quem actum, est forma eius, sed charitas est ratio eliciendi actum meritorium ipsi volun tati; ergo est forma eius, & per consequens habitus creatus; quia charitas increata non potest esse forma alicuius.

RESPONDEO in ista quaestione tria sunt videnda propter argumenta proposita, 1 Vtrum opinio Magistri possit sustineri, & vera sit.

2 Vtrum actus dilectionis meritorius, qui est tanquam actus secundus, possit elici a voluntate sine habitu charitatis creatae.

Vtrum esse gratuitum, quod videtur esse actus primus, possit haberi sine habitu charitatis creato.

ARTICVLVS PRIMVS. Vtrum opinio Magistri possit sustineri.

QVantum adhoc est intelligendum, Ma gistrum fuisse huius opinionis, quod charitas in homine non sit aliquis habitus creatus in voluntate, sed ipsemet Spi ritus Sanctus, qui est charitas increata, qua diligimus Deum, & proximum, sicut patet per auctoritates quas in litera ponit, & vlterius voluit, voluntatem elicere actum dile ctionis meritorium immediate per impulsum, & motionem Spiritus Sancti eam inhabitan tis, & non mediante aliquo habitu charitatis creato; Ad quod opinandum, vt patere po test ex litera, motus est ex eo quod actus cha ritatis supponit necessario in nobis esse vni cam personam Spiritus Sancti, & quia Spi- ritus Sanctus essentialiter, & formaliter est charitas; idcirco credidit non esse quaerendum alium habitum charitatis ad eliciendum actum dilectionis meritorium.

Haec autem opinio communiter non tenetur, nec placet AEgidio, quamuis videatur eam defendere, eo quod sibi non videatur ab alijs sufficienter improbari, idcirco ostendit posse probabiliter sustineri.

Ad cuius euidentiam est aduertendum quod quamuis Magister videatur negassi habitum charitatis, non tamen negauit habi tum gratiae, sicut patet in 2 lib. dist. 27. vbi se pe facit mentionem de gratia, quam dicit esse virtutem infusam a Deo, ex qua virtute prouenit bonus vsus liberi arbitrij: Nec potest dici, quod intendat eam esse infusam ad modum, quo dicit charitatem diffundi in cordibus nostris, propter duo: Primo, quia antequam diceret gratiam esse virtutem, de finit virtutem secundum P. Aug. esse bonam qualitatem mentis: Constat autem quod nen gat charitatem esse qualitatem; ergo non intendit eam diffundi ad modum charitatis.

Secundo, quia gratia non attribuitur Spi ritui Sancto essentialiter, & formaliter, sicut charitas, sed solum causaliter, & ideo est intentio Magistri, quod quamuis habitus charitatis non esset in nobis, quia tamen Spiri- tus Sanctus essentialiter est charitas, sufficit eius vnio sine charitate alia creata, creat au tem in nobis ipsam gratiam, quia ipse non est gratia formaliter, sed solum causaliter; pro pter quod non sufficit eius vnio ad causandum actum gratuitum, & meritorium forma liter: oportet ergo, quod causet ipsam gratiam per quam actus elicitus reddatur formaliter gratuitus, & meritorius.

Hoc praemisso; Pro intelligentia opinionis Magistri, dico, quod ex dictis Doctoris nostri possunt sumi duae rationes fulcientes dictam opinionem, quarum prima sic formatur

1 Illud, quod est imperfectionis in fide & spe, debet remoueri ab ipsa charitate, sed quod actus fidei, & spei causentur in nobimediantibus habitibus creatis est imperfectionis in eis; ergo hoc debet tolli a charitate: Maior videtur nota; nam fides, & spes in hoc differunt a charitate, quia charitas de se nullam dicit imperfectionem, cum maneat in patria, fides autem, & spes de se habeni annexam aliquam imperfectionem, cum in patria non remaneant: Minor etiam apparet, quia visio succedit fidei, sed visio in patria causatur in nobis sine ipsa fide; hoc autem non contingeret si mediatio, quae est per habitum fidei, proueniret ex perfectione: Hoc ergo sic contingit, quia ex imperfectione prouenit

2 Obiectum, quod immediate intimatur potentiae, potest immediate causare actum ni ea, sed Spiritus Sanctus vnitur, & intimatur voluntati immediate; ergo poterit immediate causare actum dilectionis meritorium in ea: Maior probatur, quia secundum Com. 3 de Anima. Quando aliqua duo sunt in aliquo tertio, semper illud, quod est perfectius, est quasi forma alterius; sicut videmus de lu ce, & colore, quae ambo sunt in diaphano ad immutandum visum; Idcirco lux, cum sit perfectior, ibi se habet quasi forma coloris; sic autem est in proposito; nam quando obie ctum est vnitum potentiae, tunc obiectum, & potentia sunt in anima, sicut in quodam tertio; & ideo si sit ibi vnitum immediate; oportet, vel quod potentia sit quasi forma obiecti, vel quod obiectum sit quasi forma po tentiae: Primum non potest dici, quia tunc po tentia posset esse actualior obiecto; & per con sequens non reciperet impressionem ab eo; Relinquitur ergo Secundum, scllicet, quod obiectum sit quasi forma potentiae, & per con sequens sit immediatum principium elicitiuum sui actus; Minor probatur, quia sicut essentia diuina in patria vnitur immediate intellectui beati propter perfectionem actus visionis; ita Spiritus Sanctus debet immedia te vniri voluntati propter perfectionem actus dilectionis: Et istae sunt rationes, quibus Doctor videtur velle sustinere dictam opinionem.

Quidam tamen conantur obuiare istis ra tionibus dicentes primam rationem defiere; quia perfectio actus dilectionis non solum pendet a Deo agente, sed etiam a voluntate ipsa recipiente; & ideo quanto voluntas fue rit perfectior, tato eliciet perfectiorem actu; constat autem, quod voluntas est perfectior informata habitu charitatis creatae, quam non informata; ergo propter perfectionem actus non debet remoueri talis habitus, propterea secundum eos) ista ratio arguit magis oppositum, quam propositum.

Similiter dicunt secundam rationem defice re: nam videmus, quod diuina essentia in patrialvnitur immediate intellectui beati, & hoc non obstante actus visionis non elicitur nisi mediante lumine gloriae creato; ergo eodem modo non obstante, quod Spiritus San ctus vniatur immediate voluntati, adhuc tamen, actus dilectionis non elicitur, nisi mediante aliquo habitu charitatis creato

Ista tamen impugnatio non cogit, diligen ter perspecta Aegidij intentione: Nam cum primo dicunt, quod perfectio actus dilectio nis dependet a voluntate, concedatur, cum vero vlterius dicunt, quod voluntas informa ta habitu charitatis creato est imperfectior, quam non informata secundum istam viam negatur; nam, quod aliquis habitus faciat perfectionem maiorem in potentia, hoc non potest esse nisi altero trium modorum; puta, quia, vel eleuat eam ad aliquem actum, ad quem est improportionata; vel quia sic dispo nit eam, quod remoueat ab ea aliquam contrariam dispositionem, quam habet respectu alicuius actus, vel quia reddit eam promptam, & facilem ad eliciendum actum respectu cuius habebat difficultatem: Nullus autem istorum modorum habet locum in proposito quia gratia existens in anima totum illud ef ficit quod efficeret habitus charitatis si, adesset; eleuat enim sufficienter potentiam red dens illam proportionatam cuicunque actui; tollit dispositionem contrariam, quia non stat cum peccato: redditque illam promptam ad actum meritorium eliciendum. Relinqui tur ergo, quod voluntas non sit magis perfecta ponendo in ea habitum charitatis crea tae, quam eum non ponendo.

Ad illud quod dicunt contra secundam rationem de lumine gloriae necessario requi sito. Dicendum, quod actum visionis elici mediante lumine gioriae, potest intelligi du pliciter: Vno modo, quod tale medium si teneat ex parte actus in ratione causae, quasi formale principium elicitiuum ipsius, & hoc non videtur verum: quia tunc lumen gloriae esset virtus seu potentia, & per consequens deberet magis dici medium quo, quam medium sub quo, quod videtur inconueniens: Alio modo potest intelligi, quod tale medium praecise teneat se ex parte poten tiae tanquam disposito eleuans, & faciens pro portionem inter eam, & obiectum, & hoc con cedo, & tale medium non negat Magister. nec AEgidius: nam ponit, quod gratia existens in essentia animae sit medium eleuans totam animam reddendo eam habilem ad motionem Spiritus Sancti; Negatur tamen (secu dum Magistru) esse medium primo modo ac ceptum, & ideo dicta impugnatio procedit ex malo intellectu: Dico ergo cum Doctore nostro opinionem Magistri esse probabilem; quod vt melius appareat adducam aliquas rationes, quae fiunt contra eum, & illas soluam.

Arguunt ergo quidam, quod si non pona tur charitas creata in voluntate, actus dilectionis non erit voluntarius, quia voluntas nihil cooperabitur ad talem actum, sed erit totaliter a principio extrinseco, scilicet Spi- ritu Sancto; si autem talis actus non esset vo untarius, nec etiam esset meritorius, & delectabilis: Nec valet si dicatur voluntatem posse cooperati ad talem actum secundum suam naturam, quia tunc incideremus in erro rem Pelagij dicentis, quod possumus mere¬ ri ex puris naturalibus.

Ad haec omnia, & similia dico; quod inspecto fundamento opinionis Magistri de fa cili tolli possunt: Et cum primo dicunt quod actus dilectionis non esset meritorius nego; non enim est voluntati improportionatus talis actus, quia supponitur, quod in essen tia animae sit gratia, eleuans ipsam animam cum omnibus suis potentijs; ita vt sit habilis, & proportionata ad actus supernaturales

Ex quo etiam apparet opinionem Magistri non incidere in errorem Pelagij, quia po nit gratiam necessariam ad actum meritorium, quam ille non ponebat.

Cum vero vlterius dicunt, quod actus eli citus sine charitate non esset meritorius: Dicendum, quod ad rationem meriti sufficit ponere gratiam cum vnione charitatis increatae, quae est Spiritus Sanctus.

Ad aliud vero cum dicunt, quod talis actus non esset delectabilis: Dicendum, hoc esse magis contra eos, quam contra Magistrum: Nam dato, quod ponatur habitus charitatis creatus, non tamen necessario facit delectationem in actu dilectionis meritorio: sicut patet in eo, qui nouiter est conuersus, qui patitur difficulta tem in tali actu; concesso tamen toto, adhuc non habent intentum, quia sicut ipsi volunt saluare delectationem in tali actu per habitum charitatis creatae: ita Magister potest hoc saluare per habitum gratiae: Ex quibus apparet opinionem Magistri posse sustineri; quia tamen communiter non tenetur, bonum erit videre; An sua opinio sit magis probabilis, quam opinio contraria: & ideo quaero secundo.

ARTICVLVS SECVNDVS Vtrum actus dilectionis meritorius possit elici a voluntate sine habitu charitatis creato.

Vic articulo quidam dicunt, quod in actu meritorio sunt duo consideranda quae ibi necessario concurrunt, scilicet di uina. Voluntas acceptans talem actu, & voluntas nostra ipsum eliciens, vel imperans: Si ergo consideremus diuinam voluntatem acceptantem talem actum sic, dicunt, quod ad rationem meriti nec charitas nec gtatia est simpliciter necessaria, quia Deus de sua potentia absoluta posset acceptare actum existentem in sola rectitudine naturali, cum sua acceptatio sit mere libera, non dependens ab aliquo extraneo creato, quod probant, quia actus voluntatis quantuncun que, sit informatus gratia, vel charitate, non habet quod sit meritorius, & dignus vita aeterna ex sua natura intrinseca, alioquin duo sequerentur inconuenientia.

Primum est, quod Deus non praemiaret vltra condignum, quod est falsum, nam praemium, quod est vita aeterna, excedit actum meritorium ipsius voluntatis, vbi autem non est pmiatio vltra condignum, ibi praemium non debet excedere meritum, aliter non esset ib verus ordo iustitiae retributiuae, Consequentia probatur, quia vbi actus ex natura sua ha bet, quod sit dignus tanto praemio, ibi praemium non excedit meritum, & per consequens non est praemiatio vltra condignum.

Secundo sequitur, quod stante tali actu meritorio Deus non posset non tribuere vitam aeternam, nisi iniuste agendo, quod videtur omnino absurdum.: Si ergo secundum opinionem istorum consideremus in actu me ritorio diuinam voluntatem acc eptantem nec charitas, nec gtatia est ibi necessario requisita, quia totum stat in mera sua libertate ordinante talem actum ad praemium

Si autem consideremus voluntatem nostram elicientem, vel imperantem dictum actum, sic dicunt, quod sm istum ordinem quem videmus a Deo institutum, actus non potest esse meritorius sine charitate, alioquin sequeretur, quod possemus mereri ex puris naturalibus, quod fuit error Pelagij: Potuisset tamen Deus instituere alium ordinem si sibi placuisset

Quia ergo tota intentio istius opinionis stat in hoc, quod actus voluntatis a charita te informatus non sit meritorius intrinsece ex natura rei: Idcirco contra istud arguo quadrupliciter

1 Sicut se habet actus culpabilis ad rationem demeriti; ita actus rectus charitate informatus ad rationem meriti; sed actus cul pabilis ex natura rei intrinsece est demerito rius, & odibilis, ergo actus rectus charitate informatus, ex natura sua intrinsece est meritorius, & acceptabilis.

2 Ille actus, qui ex exigentia iustitiae debet habere praemium ex natura rei intrinsece, est meritorius, & acceptabilis, actus charitate informatus est huiusmodi; ergo &caet Maior patet, quia iustitia non exigit premium nisi vbi actus ex natura rei est meritorius; Minor etiam patet per Apostolum 2. ad Thi- 4. vbi pro "bono certamine, & cursu consumato" asserit sibi reddendam coronam iustitiae.

3 Si actus charitate informatus non esset meritorius ex natura rei, sequeretur, quod re ctitudo diuinae iustitiae esset mutabilis; Conse quens est falsum; ergo & antecedens; Falsi¬ tas patet, Consequentiam probo: Nam rectitudo diuinae iustitiae in hoc apparet, quia illum actum, qui est priuatus circunstantijs, ac regulis suis, reprobat tanquam prauum, ad cuius reprobationem iuste sequitur punitio, & per oppositum siquis actus est praeditus circunstantijs, & regulis suis, sicut est actus charitate informatus; illum iuste approbat, & acceptat tanu bonam, & habetem omnem rectitudinem quam debet habere, ad cuius acceptationem iuste sequitur praemiatio; sicut ergo mutaretur ordo suae iustitiae, si non reprobaret actum prauum priuatum debitis circunstantijs, & diuinis regulis; ita pari ratione, si non acceptaret actum rectum haben tem debitas circunstantias secundum diuinas regulas.

4 Si huiusmodi actus ex natura rei non esset meritorius, & acceptus, sequeretur, quod charitas non tribueret aliquem valorem tali actui; quod est falsum: quia tunc frustra infunderetur charitas; Consequentia probatur, quia praeter illum valorem, quo est dignus vita aeterna, omnem alium valorem, & bonitatem potest habere ex puris naturalibus; si ergo charitas non tribuat sibi istum valorem, non tribuet sibi aliquem alium.

Motiua autem dictae opinionis non habet necessitatem: Nam cum primo dicunt, quod Deus non praemiaret vltra condignum: Dicendum, quod praemiare vltra condignum potest intelligi dupliciter; Vno modo, quod praemium in tatum excedat meritum, quod nulla sit ibi proportio secundum valorem; & isto modo concedo, quod Deus praemiat vltra condignum: Alio modo, quia praemium excedit meritum vniuersaliter quantum ad omnem proportionem, & isto modo potest dici, quod Deus non praemiat vltra condignum: Nam quamuis praemium excedat ne ritum quantum ad proportionem valoris, non tamen quantum ad omnem aliam proportio nem, quia ibi est proportio cuiusdam exigen tis ordinationis, & debitae consecutionis: Nam ille actus, qui est informatus charitate, ex na tura rei exigit ordinari ad determinatum fi- nem, qui est vita aeterna: eo quod nullus fi- nis naturalis sit ei proportionatus, & consecutio talis finis debetur tali actui ex vi iustitiae retributiuae; est ergo ibi tanta proportio, quanta requiritur inter finem, & ad ea, quae necessaria sunt ad sinem; ita quod potest sal uari verus ordo iustitiae retributiuae.

Ad aliud etiam motiuum cum dicunt, quod tunc Deus non posset non tribuere vitam aeternam, supposito tali actu meritorio: Dicen dum, quod tale non posse, non est simpliciter non posse: ita quod deroget suae libertati; quia de sua potentia absoluta posset subtrahere meritum, & praemium, sed est non posse ex suppositione, quia supposito tali merito rectitudo diuinae iustitiae, quae obliquari non potest, exigit, quod ad ipsum sequatur tale praemium

Et ideo est alia opinio quorundam, qui di cunt, quod charitas est requisita ad actum me ritorium propter conformitatem quae debet esse inter voluntatem, & obiectum diligibile; nam talis conformitas facit iudicium intellectus de tali obiecto esse rectum, dicente philosopho 3. Ethicorum, quod qualis vnus quisque est, talia sibi videre persuadet; iudicium autem intellectus de obiecto intelligibili, quod est Deus, facit actum dilectionis esse meritorium, ergo de primo ad vltimum charitas, quae facit istam conformitatem, faciet actum dilectionis esse meritorium.

Haec opinio stare non potest propter tria Tum quia sequeretut, quod intellectus noster non posset habere rectum iuditium de Deo diligibili ex principijs naturalibus, quod est contra communem doctriuam, nam ex pu ris naturalibus possumus iudicare Deum su per omnia diligendum. Tum quia habitus acquisitus ex actibus charitatis posset facere actum dilectionis esse meritorium, quia non solum habitus charitatis insusus, sed etiam acquisitus facit talem conformitatem. Tum etiam quia viator per certitudinem posset co gnoscere se habere charitatem, quia certo po test cognoscere quando habeat talem conforditatem ad obiectum diligibile, quod est Deus.

Et ideo adhuc est alius modus dicendi; nam volunt quidam, quod charitas necessario requiratur ad actum meritorium facta ista iuppositone scilicet vt mereamur vitam aeternam de condigno: quo supposito arguunt sic: Nullus actus pure naturalis est meritotius de condigno, cuius finis est supernaturalis, sed actus voluntatis sine charitate est naturalis; ergo non potest de condigno mereri vitam aeternam, quae est finis supernatu ralis: Maior probatur, quia vbi est meritum de condigno, ibi meritum debet esse propor tionatum ipsi praemio; illud autem, quod est pure naturale, non potest esse proportionatum supernaturali; Minor etiam probatur, quia actus voluntatis non est supernaturalis, nisi ab habitu charitatis formaliter perfi cient voluntatem, & ideo si tollatur habitus charitatis, remanet voluntas in puris naturalibus; & per consequens actus, qui ab ea eli citur, erit pure naturalis. Nec sufficit dicere (secundum istos) quod voluntas eliciat talem actum per impulsum Spiritus Sancti, quia nunquam id, quod est potentia tale, fit actu tale, & formaliter, nisi ab agente recipiat aliquod formaliter perficiens, actus autem voluntatis est in potentia passiua tantum, vt sit supernaturalis; nun quam ergo fiet actu supernaturalis, nisi voluntas ipsum eliciens recipiat ab agente supernaturali aliquod formaliter perficiens, quod sit supernaturale, hoc autem non pot esse, nisi habitus charitatis, ergo &c.

Iste autem modus dicendi deficit tripliciter

Primo, quia videtur velle actum charitatis esse meritorium, eo quod sit supernatura lis, quod non est verum, quia tunc sequeretur, actum fidei infusae cum sit supernatura lis, esse meritorium, & dignum vita aeterna remota charitate.

Secundo, quia vult, quod actus volunta tis sit supernaturalis, & meritorius, quia vo luntas est informata charitate, quod si esset verum, sequeretur actum indifferentem, & actum peccati venialis posse esse supernaturales, & meritorios; quia vtrunque eorum po test esse actus voluntatis informatae charitate.

Tertio, quia concesso toto, quod dicunt, adhuc non habet quod oporteat ponere ha bitum chantatis creatum; nam quicquid vo lunt saluare per habitum charitatis, posset Magister sententiarum saluare per habitum gratiae: & ideo ex his non potest haberi Magistri opinionem esse falsam, nec esse minus probabilem opinione contraria, ponente ha bitum charitatis creatum

Propter quod videtur mihi esse aliter pro cedendum: Pro cuius intelligentia duas pono conclusiones. Quarum prima est, quod ad eliciendum actum dilectionis meritorium necessarium est ponere aliquem habitum su ernaturalem. Secunda vero est, quod propabilius est dicere istum habitum supernatu ralem esse charitatem creatam in voluntate; (vt communiter dicitur) quam solam gratiam existentem in essentia animae (vt credidit Ma gister) Primam conclusionem probo tripliciter.

Ille actus, qui non potest habere omne rectitudinem requisitam ad rationem merit ex suis principijs naturalibus, necessario indiget aliquo principio supernaturali ipsum rectificante, actus dilectionis elicitus a volum tate nostra est huiusmodi; ergo &c. Maior atet, quia illud, quod non completur per principia naturalia, vel nullo modo comple tur, vel oportet, quod compleatur per ali¬ quod principium supernaturale: Minor pro batur, quia actus dilectionis elicitus a voiun tate nostra, si debeat esse meritorius, exigit habere tantam rectitudinem, vt secundum eam attingat omnes circunstantias, quae sub diuino beneplacito cadunt, ita vt nullo modo a diuinis regulis, & a diuino beneplacito discordet, impossibile est auten, quod ex solis prin cipijs nalibus elicitus tantam rectitudinem attingat. Tum quia diuinum beneplacitum, & circun stantiae, quae sub ipso cadunt, non sunt nobis notae. Tum etiam quia principia nostra naturalia deficiunt, & in attingendo minorem rectitudinem, scilicet rectitudinem secundum medium virtutis moralis; nam tale medium in quo consistit dicta rectitudo attingere ess summe difficile; sicut patet 2. Ethicorum. Reliquitur ergo, quod oporteat dare aliqud principium supernaturale, in cuius virtute attingatur rectitudo praefata nostram naturam simpliciter excedens

Nec potest dici, quod istud principium su pernaturale sit solus Spiritus Sanctus nostrae voluntati vnitus. Tum quia actus meritorius est actus noster; & sic principium, per quod attingimus rectitudinem illam, in qua consistit ratio meriti, debet esse aliquid nostrum nobis intrinsecum formaliter; si autem esset Spiritus Sanctus, tunc actus meritorius non esset noster, sed illius principij per se subsistentis. Tum quia actus meritorius est in no stra potestate; Spiritus autem Sanctus non est in nostra, potestate. Tum etiam quia videmus, quod principium rectitudinis in actu morali est aliquid nobis intrinsecu; ergo ita debet esse in propositqu quia quantum ad hoc non est differentia: sequitur ergo, quod ad eliciendum actum dilectionis meritorium oporteat dare habitum supernaturalem 2 Si ad actum meritorium non esset neeessarius habitus supernaturalis, sequeretur, quod meritum non esset commensuratum secundum exigentiam praemij, quod est falsum, quia praemium est finis meriti ex natura rei; cillud autem, quod ex natura rei ordinatur ad aliquem finem, debet esse imensuratum se cundum exigentiam illius finis: Consequen tiam probo, quia praemium, de quo nos loquimur, est supra totam naturam, cuius adeptio pendet ex sola voluntate ipsius donantis; iste ergo actus, qui in puris naturalibus principiatur, non potest esse mensuratus se cundum exigentiam dicti finis, & secundum exigentiam diuinae voluntatis, ex qua depedet eius acceptio, ergo opus erit dare aliqud principium supernaturale mensurans, & in¬ clinans in dictum finem secundum exigentiam ipsius, & secundum exigentiam diuinae voluntatis, ex qua pendeat eius consecutio.

3 Si ad actum meritorium non requirere tur necessario aliquis habitus supernaturalis in ratione principij elicitiui, sequeretur quod diuina voluntas posset acceptare, & non acceptare ad vitam aeternam vnum, & eundem actum nulla mutatione facta in tali actu, hoc autem est falsum, quia tunc videretur fieri mutatio in diuina voluntate, quod est impossibile: Consequentiam probo; nam constat de facto, quod non acceptat actum existentem in, sola rectitudine naturali; si ergo de sua potentia absoluta potest accepta re eundem actum tanquam meritorium sine alia rectitudine, sequitur necessario, quod ille actus erit non meritorius, & meritorius non acceptus, & acceptus Deo sine aliqua sui mutatione, quod est impossibile: Requiritur ergo ad eliciendum actum dilectionis meritorium aliquis habitus supernaturalis, quo actus elicitus sortiatur aliquam rectitudinem supernaturalem, per quam fiat Deo acceptus, & meritorius; Vnde opinio praecedens errabat accipiendo non causam pro causa; quia habitus supernaturalis non est necessarius propter supernaturalem actum, sed propter specialem rectitudinem excedentem nostra principia naturalia, quantum exigit habere dictus actus, & sic patet prima conclusio. Secundam conclusionem probo, scilicet quod talis habitus sit charitas, & non gratia, sicut creditur fuisse opinio Magistri: Quod declaro quadrupliciter.

Primo, ex eo quod hoc magis congruit pro portioni, quae debet esse inter vitam superna turalem, & naturalem: supponit enim vita supernaturalis naturalem, & perficit eam secundum se totam, & ideo debet ibi esse tanta proportio, quanta est possibilis: Videmus aut quod vita naturalis consistit non in sola esentia animae sine potentijs; nec in solis pos tentijs sine essentia; sed in vtrisque: concurrit enim ibi essentia animae tanquam principium essendi, & sfimpliciter, concurrunt ibi potentiae tanquam principium operandi immediate, ergo ita deoet esse in vita supernaturali; quia ibi debet esse habitus supernaturalis aliquis, qui sit principium essendi simpliciter in esse supernaturali, & iste erit habitus gratiae, qui ponetur in essentia, vi correspondeat principio essendi simpliciter in vita naturali; & consequenter erunt alihabitus supernaturales, vt correspondeant potentijs, quae sunt immediata principia ope randi, inter quos habitus charitatis erit prin cipalior, tanquam immediatum principium eliciendi actum meritorium, & ideo ponetur in volunte, cui etiam meritum, & demeritu imputatur. Secundo apparet hoc idem ex eo, quod hoc magis congruit perfectioni vitae supernaturalis; nam sicut modo dicebatur vi ta supernaturalis perficit naturalem, & ideo quanto magis eam perficit, arguitur etiam ipsam esse perfectiorem, constat autem, quod magis eam perficit si ponatur perficere secu dum essentiam animae, & potentias, quam so lum secundum alterum eorum, sequitur ergo quod perficiat eam vtroque modo, & sic necesse est dare habitum perficientem essen tiam, & alios habitus perficientes potentias, inter quos semper habitus charitatis erit per fectior, & principalior, quia est in illa potentia, quae omnibus alijs principatur.

Tertio, quia hoc magis congruit charitatis imperio: Videmus enim, quod charitati attribuuntur actus omnium virtutum per modum imperij per Apost. ad Corint. 15. dicentem charitas "omnia credit, omnia sperat" &c. Quod non haberet veritatem, nisi ipsa esset habitus voluntatis, quae habet imperium super alias potentias. Nec potest dici, quod ad hoc sufficiat sola gratia; quia istud imperium gratiae non attribuitur, & per eandem rationem patet, quod gratia, & charitas non sunt idem, sicut aliqui volunt, cum gratiae non sit imperare, sicut enaritatis. Quarto, quia hoc dictum magis concordat auctoritatibus Sacri Canonis, & Sanctorum, si enim charitas non esset habitus creatus in voluntate, imperans actibus omnium aliarum virtutem Sacta Scriptura non daret de ea singulare mandatum, sicut facit, quod non legitur de gratia. Quod autem hoc concordet magis au ctoritatibus Sanctorum patet, per P. Aug. in de pdest. Sanctorum, dicentem, gratiam preuenire Fidem, & per consequens charitatem; quod non haberet veritatem nisi gratia esset in essentia animae, & charitas in potentia volitiua.

Nec valet si dicatur, quod intelligatur per gratiam gratuitum Dei beneplacitum; Quia ibidem postquam enumerauerat quaedam, quae gratiae conueniunt dicit. Hec omnia gra tia in eo, cui datur praeueniens, omnia coope ratur: Constat autem, quod gratuirum Dei beneplacitum non datur: Coucludo ergo ex omnibus istis, quod quamuis opinio Magistri sit probabilis, opinio tamen communis est magis probabilis.

ARTICVLVS TERTIVS Vtrum esse gratuitum possit haberi sine habitu charitatis creato. DRo hoc notandum est, quod esse gratul tum idem est, quod esse charum, & acce ptum, & ideo videtur esse, primus actus charitatis, quemadmodum esse calidum est primus actus ignis; elicere autem actum meritorium est actus charitatis, secundus, sicut ca lefacere est secundus actus caloris; Qua prod iter est dubitatio quantum adistum articuum; Vtrum charitas sit necessaria ad dandum esse gratuitum, quod est actus primus; quemadmodum ad eliciendum actum delectationis meritorium, qui est actus secundus.

Ad hoc dicunt, quidam, quod tale esse gratuitum de necessitate absoluta ponit aliquen habitum supernaturalem in arima: Nam sicut dictum est tale esse gratuitum idem est, quod esse Deo acceptum, Deus autem de sua potentia absoluta posset acceptare animam in puris naturalibus existentem, vt superius dicebant, quod Deus poterat accepta te actum voluntatis existentem in sola recti tudine naturali, eo quod sua acceptatio, cum sit actus voluntatis intrinsecus, inon dependet ab aliquo extrinseco; quia nullum tale habet connexionem necessariam ad primum volitum, quod est sua essentia; loquendo tamen secundum hunc ordinem, quem Deus nstituit, sic dicuntiad tale esse gratuitum esse necessarium aliquem habitum supernaturalem, puta charitatem.

Contra istam opinionem sequuntur quatuor inconuenienila.

Primum est, quod amicitia supernaturalis, & diuina non fundabitur super maipri pono ex parte creaturae, quam amicitia natu ralis, & humana, quod est falsum; nam cum vera amicitia ex natura trei fundetur super bono virtitis; quanto vna amixitia alia exce dit, tanto brinum virtutis, super quo est fun data, debet excederae aliud bonum, super quo est alia, Consequentia patet, quia diuina acceptatio, de: qua hic loquimur; nil aliud ess quam dilectio qua Deus i diligit creaturam rationalem ad communicationem vltimi finis; & per consequens est idem, quod amor ami citiae: si ergo talis acceptatio cadat super crea turam rationalem in pouristitaturalibus existentem, sequitur necessario umorem diuins amicitiae non fundari superibono maiori, quam amor amicitiae naturalis.

2 Sequeretur Deum: frustra infundere charitatem, vel gratiam, quod est falsum; qua Deus, & natura nihil saciunt frustra: Conse quentiam probo, quia frustra fit per plura, quod potest fieri per pauciora, si ergo Deus potest sine charitate, & gratia hominem acceptare, frustra hoc faceret mediantibus illis.

3 Sequeretur nos posse exire in actum meritorium sine aliquo habitu supernaturali, cuius contrarium est probatum in praecedenti articulo, Consequentiam probo, quia agere supponit esse: & sicut res se habet ad esse, ita ad operati: si ergo creatura rationalis potest habere esse gratum, & Deo acceptum sine aliquo habitu supernaturali, mul to magis poterit exire in actum meritorium remoto omni tali habitu.

4 Sequeretur eundem hominem esse ac ceptum Deo, & non acceptum sine sui mutatione, quod est falsum, quia si non esset mu tatio in homine, oporteret ponere mutationem in diuina voluntate, alioquin contradictoria verificarentur de eodem, & secundum idem, Consequentiam probo, concedit enim ista opinio secundum ordinem institutum hominem in puris naturalibus existentem non esse Deo acceptum, posset tamen de po tentia Dei absoluta esse Deo acceptus nulla mutatione ibi facta, & per comparationem ad eandem voluntatem non mutatam: Vide tur ergo haec opinio sustineri non posse¬

Et ideo est alia opinio dicens ad esse gratuitum esse necessarium habitum supernaturalem non tanquam diuinam acceptationem, sed tanquam profluentem, & proexistentem ad extra: est enim differentia (secun dum illos, qui ponunt istam opinionem) inter acceptationem diuinam, & humanam, quia acceptatio diuina praeuenit bonitatem in creatura acceptam, nam ideo creatura est bona, quia Deus eam diligit, & acceptat, & eam diligendo, & acceptando causat in ea bonitatem, & non e conuerso; si enim ideo diligeret eam, quia creaturam acceptat, tunc vere dicta dilectio causaretur ex bonitate creaturae, quod est falsum, acceptatio autem humana sequitur bonitatem rei amatae, secun dum hoc ergo dicunt isti ad propositum, quoc Deus prius ordine naturae diligit, & acceptat creaturam rationalem ad participationem sum mi boni, quod est super suam naturam, & per consequens dat ei habitum supernaturalem, per quem habet esse gratuitum, & per quen cfeuat eam ad consecutionem istius boni, ad quod eam ordinauit.

Haec opinio est dubia, sicut & prima popero quatuor, primo nam si dicta acceptatio pue uit habitu supernaturalem, posset Deus de sua potentia absoluta facere, quod creatura rationalis haberet esse gratuitum, & esset Deo accepta sine omni habitu supernatura li, quia potest separari prius a posteriori, & per consequens omnia inconuenientia, quae pecurrunt contra primam opinionem, occur runt etiam contra istum

Secundo, quia potest quaeri ab ijs; Vtrum Deus acceptaret, vel diligeret creaturam ra tionalem eodem modo postquam donauit il li talem habitum supernaturalem, sicut antequam eum donaret, si dicat eodem modo, sequitur habitum gratuitum superuenienten non facere in ea aliquam eleuationem, & per consequens frustra infundetur, si autem dicant, quod alio modo, sequitur ante dona tionem dicti habitus Deum non diligere ea amore amicitiae, sicut diligit eam post donationem talis habitus, & sic non esse ei acceptam tali acceptatione, de qua hic loquimur Tertio, quia si semper diuinus amor praeueniret bonitatem creaturae, sequeretur Deum diligere peccatorem iustificando eum amore ami citiae, quod est absurdum; Consequentiam probo; nam constat peccatorem post iustifi eationem suam diligi a Deo amore amicitiae quaeratur ergo ab istis Vtrum ante iustifica tionem diligeret eum Deus eodem modo; si dicant, quod sic habetur propositum, si vero dicant quod non, sequitur amorem amicitiae esse subsecutum ad ipsam iustificationem, & per consequens status gratiae adaeptus per iustificationem videtur praeuenisse amorem diuinae amicitiae, & non e conuerso, sicut ponit dicta opinio.

Quarto, quia videtur ponere effectum causae formalis praeuenire suam causam formalem, quod patet, nam sicut se habet esse albu ad albedinem, ita esse gratuitum, & acceptum id gratiam, vel ad charitatem: Dicere ergo creaturam rationalem prius ordine naturae esse gratam, & acceptam Deo, & per consequens recipere gratiam, ac charitatem, idem est ac si diceretur corpus prius ordine naturae esse album, & consequenter recipere alpedinem. Propter quae omnia apparet praefa tam opinionem non esse sustinendam. Et ideo adhuc est alius dicendi modus: Di cunt ergo quidam habitum charitatis esse necessarium ad esse gratuitum, quia diuina acceptatio, siue diuinus amor cum sit aeternus, & immutabilis, non potest transire de nouo super rationalem creaturam, nisi propter non uam participationem alicuius sui obiecti aeterni, & immutabilis; istud autem obiectum aeternum nouiter participatum est ipsa charitas, exempli gratia, si diceremus aliquam visionem esse aeternam, cuius obie¬ ctum aeternum sit color, talis visio non posset de nouo transire super lignum, nisi propter nouam participationem coloris: Ita ergo in proposito, quia diuinus amor non transibit de nouo super creaturam rationalem, nisi quia de nono formaliter participat aliqud suum obiectum eternum; istud autem obiectum aeternum diuini amoris formaliter de nouo participatum potest esse sua essentia, quia illa non est formaliter alicui inhaerens; Relinquitur ergo esse aliquem habitum supernaturalem creatum, scilicet, charitatem (secundum eos) quia ipsa est talis forma, quae ex natura rei cadit sub diuina complacentia; & idcirco est obiectum aeternum sui aeterni amoris. Addunt etiam isti vlterius, quod talis forma non praefuit in anima ex diuina acceptatione, quia est id, quo diuina acceptatio, & complacentia ad animam applicatur, & ideo diuina acceptatio, & complacentia eam non praeuenit.

Iste etiam modus dicendi deficit, primo, quia ponit diuinam acceptationem trahi super rationalem creaturam de nouo, eo quod nouiter participet charitatem, quae est obiectum aeterni amoris, quemadmodum si esset visio aeterna posset transire super allquod lignum de nouo, quia nouiter participaret co lorem: Quod quidem dictum stare non potest; Tum quia sequeretur charitatem creatam esse per se obiectum amoris diuinae ami citiae, quemadmodum color est per se obiectum visionis secundum datum exemplum; hoc autem est falsum; nam amor amicitiae non se extendit, nisi ad creaturam rationalem: Tum quia amor amicitiae diuinae non transi bit super creaturam rationalem, nisi per accidens, quod est falsum, de ratione n eius, qui diligitur amore amicitiae, est, quod diligatur propter se, & per consequens per se: Consequentiam probo; nam cum aliquis actus transibit super id, quod est substratum suo obiecto, transit super illud solum per ac cidens, sicut patet de exemplo ab eis posito; nam cum actus visionis transeat super lignum, quod est substratum suo obiecto, qui est eolor, terminatur ad ipsum solum per accidens: Ita ergo erit in proposito; nam charitas crea ta (secundum istos) est per se obiectum diui ni amoris, creatura vero rationalis obiicitur diuino amori pro quanto substernitur isti obiecto.

Secundo deficit, quia ponit charitatem creatam esse obiectum aeterni amoris, quod est falsum; nam quaero ab eis; vtrum iste amor, quo Deus diligit charitatem creatam aeterna liter, & immutabiliter, sit amor amicitiae, vel quidam alius amor, non potest dici quodsit amor amicitiae, quia iste extendit se solum ad creaturas rationales; si autem dicatur esse alium amorem, sequitur non diligere eam 9 pter se; ergo per aliud obiectum; istud autem non potest esse nisi creatura rationalis, cui proposuit eam communicare, & per consequens non prius dilexit charitatem, quam creaturam rationalem, ideo magis est e con trario; si ergo charitas est obiectum aeternum diuini amoris (vt ipsi dicunt) multo magis creatura rationalis, cui debet communicari; Et confirmo rationem, quia sicut ab aeterno dilexit charitatem vt potentem gratificare animam ipsam; ita pari ratione, & multo ma gis dilexit animam ipsam, vt possibilem gratificari per eam.

Tertio, quia ponit diuinam acceptationem non praeuenire charitatem, ideo applicatur ad animam mediante ea: hoc autem videtur esse falsum, quia si Deus non acceptaret crea turam rationalem antequam communicarei illi charitatem, sequeretur illam communicationem non esse liberalem, quod est absur dum, quia quicquid Deus communicat, liberaliter communicat, & non ex alsqua obli gationes Consequentiam probo, quia omnis communicatio ideo liberalis est, quia ex amo re procedit: Propter quae omnia concludo, il lam opinionem omnino esse irrationalem. Videtur ergo mihi aliter esse procedendum in isto articulo; ad cuius euidentiam distinguo primo de ista acceptatione, & dico dictam acceptationem accipi duobus modis; vno modo large, secundum quem Deus ab aeterno acceptauit per electionem omnes ilos, quos proposuit iustificare in quocunque tempore, eleuando eos ad statum gratiae suaei & isto modo acceptatio idem est, quod libe ra electio, de qua loquitur Apost. ad Eph cap. 1: dicens, quod "elegit nos Deus in ipso scilicet Christo ante Mundi constitutionem vt essemus Sancti, & immaculati in conspectu eius in charitate": Alio modo potest accipi diuina acceptatio magis stricte, secundum quem modum idem est quod dilectio amici tiae: & isto modo Deus acceptat ipsum hominem, & delectatur secum conueniendo, si cut amicus eum amico; & sic diuina sapientia loquitur prouerb 8 dices; Et delitiae mee esse cum filijs hominum; & in Apoc. 30. dicit, Si que aperuerit intrabo ad illu, & coenabo cum eo & ipse mecum, ecce ergo communicatio dele ctabilis amici ad amicum. Inter acceptationem autem sumptam primo, & secundo modo est haec differentia, quia acceptatio sumpta primo modo est mere liberalis; & ideo non sup ponit aliquid necessario ex parte creaturae. nisi solum creaturam, acceptatio vero secun do modo supponit in creatura habitum cha ritatis, vel gratiae, & ideo priusquam Deus & acceptet isto secundo modo oportet quod exequatur suum propositum, quod habuit ab aeterno de eo in donando ei gratiam, & charitatem, & sicut executio diuini proposi ti est noua; vel temporalis; ita & ista accepta tio, ergo executionem diuini propositi istam acceptationem supponere clarum est, & per consequens gratiam, & charitatem, quae om nia per tanto habent rationem cuiusdam de biti, per quanto videretur Deus negare seip sum, nisi acceptaret hominem existentem in charitate, & habentem suam gratiam.

lstis ergo praemissis dico ad istum articulum, quod si loquamur de esse gratuito, pro ut est idem quod acceptatio creaturae secun dum primum modum acceptationis, sic habetur sine habitu charitatis, & sine omni ha bitu supernaturali; quia talis acceptatio pre cedit omnem habitum supernaturalem, tanquam causa infusionis ipsius, non enim pot assignari alia causa necessaria, quare Deuinfundit gratiam suam vni, & non alteri; nisi quia ab aeterno elegit, & acceptauit istum; & alium eleuare voluit ad statum suae gratiae, & suae amicitiae pro aliquo tempore determinato: Ideo autem dixi necessaria, quia quamuis infusio gratiae procedat ex mera li beralitate Dei infundentis eam secundum pro positum voluntatis suae, quod ab aeterno habuit; nihilominus tamen aliqua disposito di congruo potest praecedere istam infusionem, puta proprius conatus eius, qui gratiam reci pit: Patet ergo quid sit dicendum de esse gra tuito, & accepto secundum primum modum acceptationis. Si vero loquamur de esse gra tuito, & accepto penes secundum modum acceptationis, in quo est vera amicitia, sic di cendum est tale esse gratum, & acceptum non posse haberi sine habitu charitatis, vel gratiae quia cum tale esse sit nouum, & temporale, & talis nouitas non possit prouenire ex parte Dei acceptantis, oportet talem nouitatem prouenire ex parte hominis acceptati, & gra tificati, & per consequens necesse est dare aliquem habitum supernaturalem gratifican rem de nouo aduenientem.

Nec valet si dicatur, quod ad hoc sufficiat aliquis habitus naturalis nouiter acquisitus; quia omnis talis habitus potest stare cum pec cato mortali, quod est offensa Dei; habitus vero gratificans, qui constituit veram amicitiam inter hominem & Deum, nullo modo compatitur secum Dei offensam: Relinqui¬ tur ergo quod oportet dare aliquem habitum supernaturalem

Posset insuper ista conclusio aliter proba. ri; quia tamen superius fuit sufficienter argu tum contra primam opinionem, quae ponebat habitum supernaturalem non esse necessarium ad esse gratuitum; Idcirco ex ijs, quae ibi dicta fuerunt, & ex ijs, quae sunt dicta modo possumus concludere quantum ad istu articulum, esse gratuitum non posse haberi sine habitu supernaturali gratificante.

Intelligendum tamen quod per haec om- nia non videtur haberi sufficienter habitum charitatis creatum esse necessarium ad tale esse gratuitum, nam posset aliquis dicere solum habitum gratiae sufficere; & ideo probo quod habitus charitatis requiritur tali ratio ne: Sicut se habet vita naturalis ad suum conplementum, ita supernaturalis ad suum, sed complementum vitae naturalis, quod est viuere, non habetur sufficienter per solam essentiam animae sine potentijs, nec per solas potentias sine essentia, sed oportet vtraque concurrere, ita etiam & complementum in vita supernaturali non poterit haberi per so lum habitum gratiae, qui est perfectio essentiae; nec per solas virtutes Theologicas, quae sunt perfectiones posarum: Relinquitur ergo quod vtraquae concurrant ibi; & per consequens habitus charitatis, qui inter virtutes Theologicas est principalior, ibi necessario requiratur: Sic ergo patet quid sit dicendum quantum ad totam quaestionem.

AD ARGVMENTA PRINCTPAIA D primum dicendum auctoritates P. August. quas Magister adducit in lite ra, non cogere nos, vt dicamus Spiritum Sa ctum esse charitatem, qua diligimus Deum, & proximum tanquam formali principio eli citiuo, sed bene, vt dicamus esse charitatem, qua diligimus tanquam principio intrinseco mouente, & dirigente in tali actu; quia quantuncunque habeamus charitatem, non possumus tamen exire in actum meritorium sine speciali inffuxum ipsius, sicut alias poterit delarari.

Ad secundum vero dicendum Maiorem esse falsam, ostensum est enim voluntatem non posse exire in alique actu meritorium sine habitu supernaturali creato, siue sit habi tus supernaturalis creati, siue sit habitus cha ritatis, siue gratiae, & quantuncunque Spi- ritus Sanctus sit charitas per essentiam, hoc tamen non sufficit, quia non potest esse formale principium nostrum, quo indigemus

Ad tertium, & vltimum dico negando an tecedens; & patet ex ijs, quae dicta sunt in tertio articulo.