Quaestio 2

QVAESTIO SECVNDA Prologi. Vtrum veritas Theologiae contineatur sub obiecto adaequato nostrae potentiae intellectiuae.

ARGVMENTA AD PARTEM negantem. Piectum adaequatum nostrae potenDtiae intellectiuae est quidditas rei ma terialis: Theologia abstrahit ab om- nibus materialibus, ergo &c. Minor est nota, quia Veritas diuina in Theologia considerata, cum sit purus actus, cui nihil admiscetur de potentia, nil potest habere commune cum rebus materialibus, ergo est abstracta ab eis. Maior probatur, quia obiectum, & potentia debent esse proportionata, sed intellectus no ster est coniunctus materiae in essendo, quamuis non in intelligendo, ergo & eius obiectum adaequatum debet esse coniunctum materiae, quantum ad esse, & abstractum quantum ad cognosci, huiusmodi autem est quidditas rei materialis, ergo &c.

2 Si veritas Theologiae contineretur sub obiecto nostrae potentiae intellectiuae, sequeretur, quod contineretur etiam sub obiecto Metaphysicae, consequens est falsum ergo, & antecedens. Falsitas patet ex dictis in secundo articulo praecedentis quaestionis, Con sequentiam probo, quia subiectum Metaph est ens vt ens ex quarto Metaph. & ideo non po test esse minoris ambitus, quam obiectum non strae potentiae intellectiuae, ergo vel erit maioris ambitus, vel saltem aequalis, & sic quicquid continetur sub obiecto nostrae potentiae intellectiuae, continetur etiam sub obiecto Metaph & quod non continetur sub illo, nec etiam continetur sub isto: Veritas Theologica non stat sub subiecto Metaph. ergo nec etiam sub obiecto adaequato nostrae potentiae¬

3 Si veritas Theolociae contineretur sub obiecto intellectus nostri, sequeretur, quod obiectum Theologiae non esset Deus sub ratione deitatis, consequens est falsum, ergo & Antecedens Falsitas consequentis est nota, quia subiectum scientiae debet fundamentaliter continere omnes veritates Theologiae, sed huiusmodi est Deus in eo, quod Deus, ergo &c. Consequentiam probo, quia Deus vt Deus est infinitus, vt patet per Damasce¬ num lib. 1. ca. 12. vbi dicit, quod Deus est pe lagus substantiae infinitum: obiectum autem intellectus nostri est finitum, alioquin non esset sibi adaequatum, infinitum autem non potest contineri sub finito, ergo Deus sub ra tione absoluta deitatis non continebitur sub obiecto intellectus, & sic non erit subiectum Theologiae.

ARGVMENTA AD PARTEM affirmantem. 1 C Icut materia prima est in potentia ad O omnes formas sensibiles, ita intellectus noster ad omnes formas intelligibiles, & per consequens ad omnes veritates, nulla ergo erit veritas, quae non contineatur sub obiecto ipsius.

2 Per nullam virtutem videtur, quod ali qua potentia possit vltra obiectum suum adequatum stante sua natura, cum ergo intellectus noster possit in cognitionem veritatis Theologiae peruenire saltem in virtute alterius, colligitur, quod contineatur sub obiecto potentiae nostrae intellectiuae.

RESPONDEO in ista quaestione quatuor sunt videnda propter argumenta adducta.

1 An obiectum adaequatum nostri intellectus sit quidditas rei materialis, siue ipsum ens

2 An obiectum Metaphysicae sit aequalis ambitus cum obiecto nostrae potentiae intellectiuae

3 An Deus sub ratione absoluta deitatis sit quid infinitum, & vtrum isto modo sit subiectum Theologiae.

4 An veritas, quam scimus de Deo per Theologiam, contineatur sub obiecto adaequato nostri intellectus.

ARTICVLVS PRIMVS. An obiectum adaequatum nostri intellectus sit quidditas rei materialis. D. Thom. 1. P. 4. 85. at. 3 & super prob. phys.¬ & in opuscul deente, ex essent. Scot per sent. 4. 3. q4 2. Duy. 2. sent. 4. 3. 4.. 0cha. pr sent d. 3. 4.5. Creg Arim. 1 sen d. 2. 43. Aegid. 3. de anima super o. tex. lauet. 7. Aet. 4.10. Aph. Tol. in 3. de anima quu art. 2.

AD euidentiam huius articuli oportet Cintelligere, quid sit obiectum adaequatum

Ad quod dico, quod illud est obiectu adaequatum intellectus nostri, quod non exce¬ dit eius cognitionem, nec exceditur ab ea, & nihil est intra ambitum obiecti, ad quod potentia non se extendat saltem de possib ili, & omne, quod attingit potentia, intra ambitum obiecti recluditur. Et hoc apparet, nam vide mus in omnibus, quae sunt aliquo modo adequata, ea non habere excessum adinuicem in eo, in quo adaequantur, sicut duae lineae adequatae in quantitate, siue in agentibus secundum agere & pati, &c. Si ergo potentia adequatur obiecto in cognoscere, & cognosci, nullus debet ibi esse excessus.

Hoc praemisso, Quidam arbitrantur, obie ctum adaequatum intellectus nostri esse quidd tatem materialem, & mouentur precipue pro pter argumentum superius factum arguendo. Quae opinio non videtur posse stare propter rationem obiecti adaequati: Nam si quidi ditas materialis esset obiectum adaequatum intellectus nostri, sequeretur, quod non posset se extendere ad aliquid immateriale cognoscendum, quod est falsum, nam ad intelli gentias abstractas peruenit. Consequentia patet, quia si extenderet se vltra quidditate materialem, excederet obiectum sibi adaequatum, quod est absurdum.

Sunt alij, qui dicunt huiusmodi obiectum esse ens in quantum ens, quia secundum eos nihil est communius eo: de ratione autem obiecti adequati intellectus est, quod habeas tantam communitatem, quod ratio eius includatur in omnibus rebus intellectis, solum autem ens talem habet communitatem, er- go, &c Maior videtur nota. Minor probatur, quia enspraedicatur vniuoce de ente crea to, & increacato diuiso in decem praedicamen ta, & per consequens de speciebus, & indiuiduis eorum. Nam omnia intellecta includunt rationem entis essentialiter, vel uirtua iter, essentialiter quidem omnia illa, de qui bus ens praedicatur in quid, puta genera, & species, virtualiter vero entis passiones, & vltimae differentiae, de quibus non praedicatur in quid, nam praedicatio in quid non potest esse per accidens, subiectum autem praedicatur de suis passionibus per accidens, cu talis praedicatio sit in secundo modo dicendi per se. Similiter & de differentijs probatur, scilicet quod non praedicetur de eis in quid Nam vltimae differentiae habent conceptum simplicem, qui non resoluitur in diuersos: si autem acciperent praedicationem entis in quid, possent resolui in conceptum communem determinabilem, & in conceptum specialem determinantem. Haec igitur omnia li cet non includant rationem entis essentialiter, quia non recipiunt eius praedicationem in quid, includitur tamen virtualiter in eis. Nam vel ipsa includuntur in alio, quod ini eludit rationem entis essentialiter, vel in ipsomet ente virtualiter, primo modo includuntur differentiae essentialiter in speciebus, de quibus ens essentialiter dicitur, secundo modo ipsae passiones entis includuntur in eo virtualiter, & in eius partibus: Vnde conclu dunt isti, nihil habere maiorem communitatem adipsa intelligibilia quam ens. Quapropter ipsum solum potest poni obiectum adaequatum intellectus nostri, & addunt, quod nisi ens vnius rationis esset ad omnia intelligibilia, non possemus assignare aliud obiectum intellectui primum, & adaequatum. Sed ista opinio deficit in tribus. Primo quia videtur velle, quod de ratione obiecti adaequati sit veritas rationis, quod non est per se primo necessarium vt patebit inferius.

Secundo quia, ponit, quod ens non praedicetur in quid de vltimis differentijs, ex quo sequitur, quod sint nihil, quia quod non recipit praedicationem entis, est nihil

Amplius sequitur, quod ens sit genus con tra Aristotelem tertio Metaph Consequenxia patet, quia omne habens species, de quibus praedicetur, & differentias, de quibus non praedicetur est genus: ens autem secundum istos habet haec omnia ergo, &c Tertio, quia nullam limitationem ponit circa ens secundum quod est obiectum adaequatum intellectus nostri, ad quod dictum sequuntur duo inconuenientia

Primum est, quia veritas Theologiae con tinebitur sub obiecto nostrae potentiae intellectiuae, & per consequens scientiae Philoso phorum determinantes sufficienter de toto ente, secundum quod est obiectum nostri in tellectus, tractassent de veritatibus Theolo giae, quod est falsum.

Nec valet, si dicatur, quod veritas Theo logiae continetur sub obiecto nostri intellec tus absolute sumpto ex natura ipsius poten tiae, non autem continetur sub eo secudum naturam intellectus in statu viae, secundum quem modum dicunt nos non intelligere im materialem substantiam conceptu quidditatiuo, & proprio, sed solum quidditatiue con tracte tamen, & limitate.

Haec quidem responsio non valet, immo po nit contradictionem, nam inquantum dicit, quod non possumus concipere substantias separatas quidditatiue & proprie, excludit illas ab obiecto adaequato intellectus, quia quaelibet potentia potest se extendere ad om nia contenta sub suo obiecto adaequato; alio quin excederetur ab eo: inquantum vero di cit, quod eas concipere possumus conceptum communi quidditatiuo entis, necessario ponit eas sub adaequato obiecto intellectus. Ei sic apparet contradictio.

Similiter dicendum est de veritate Theologiae, nam si concipitur in communi entis conceptu, & ens sit obiectum adaequatum, vt ens intellectus nostri, praefatae veritates continebuntur sub obiecto adaequato poten tiae intellectiuae, & quia dicunt, quod intelectus non potest eas attingere in speciali, com guntur dicere, quod non contineantur sub obiecto adaequato.

Secundum inconueniens est, quia tunc sub obiecto adaequato intellectus continebitur non solum ens creatum finitum, sed etiam ens increatum, & infinitum, & sic intellectus noster aequalis capacitatis erit cum intellectu diuino, quod pro nullo statu est possibile, ergo vt euitemus huiusmodi inconuenien tia, cogimur dicere, vel quod ens in commu ni non sit obiectum adaequatum, vel debemus illum restringere, & per aliquam ratio. nem praescindere ab omnibus, quae sub cognitione intellectus non cadunt. Ideo aliter videtur dicendum.

Ad pleniorem autem intellectum dicendorum hoc ordine procedam. Primo ostendam, vnde sumatur ratio adaequationis, secundo quod ratio obiecti adaequati respectu cuiuscunque habitus, vel potentiae est vna secundum quid, plures vero simpliciter: Ter. tio videbimus quid sit obiectum adaequatum intellectus.

QVANTVM AD PRIMVM dico quod ratio adaequationis obiecti potentiae cognitiuae summitur ex limitatione, & terminatione potentiae, nam cum potentia habeat limitatam virtutem, per quam differt ab alijs potentijs, necesse est dare in obiecto vltimum, in quod potest, quia virtus est vl timum de potentia, sicut patet primo celi: & in illo vltimo stat terminus adaequationis obiecti, per quod vltimum praescinditui potentia ab omni eo, quod nequit attingere, & extenditur ad omnia, quae includuntur intra limites obiecti, ratione cuius inclusionis illud vltimum quodammodo dicitur totum, quod exemplo de virtute motiua declarari potest: Nam siquis mouere posset cen tum libras ponderis tantum, illud centum & excluderet omne alium gradum extra ipsum, & includeret omne, quod est infra cen tum, quia totum illud potentia attingit, & ideo determinatio virtutis potentiae fit a ta¬ li vltimo, & hoc modo sumptum dicitur potissimum, & vltimum de potentia, qua propter in tali vltimo stat ratio adaequationis, & haec de primo.

QVANTVM AD SECVNDVM probo primo, quod ratio obiecti adaequati respe ctu cuiuscunque potentiae cognitiuae sit simpliciter plures, & hoc dupliciter.

Primo illud, quod adaequat aliquam potentiam per plures rationes inquantum plu res, habet simpliciter plures rationes: obiectum adaequatum respectu cuiuscunque poten tiae sensitiuae est huiusmodi, ergo &c. Maior est nota, nam cum obiectum adaequatum sit vltimum, in quod potest potentia, eodem modo accipienda est eius vnitas, vel pluralitas, sicut & sua adaequatio. Minorem probo, quia obiectum adaequatum vel adaequat sibi potentiam per plures rationes vt plures, vel per plures vt vna, vel per vnam inquatum vna. Si dicatur primum habetur intentum; si per plures inquantum vna (quod erat secundum) hoc est impossibile, quia tunc sequeretur, quod sensus non cognosceret in suo obiecto adaequato plures rationes distinctas, quia nulla potentia extendit se vltra suum obiectum adaequatum, si ergo per plures rationes vt vna, obiectum adaequaret sibi potentiam, illa sola vna adaequaret, & sic non posset ad alias plures adinuicem distinctas se extendere, sed solum inquantum sunt vnum. Si dicatur tertium, multo magis apparet hoc inconueniens, scilicet, quod non posset rationes distinctas, & proprias sen sibilium cognoscere.

Secundo sic, vniuersale sumptum vniuersaliter est simpliciter plura, sed obiectum cuius cunque potentiae sensitiuae adaequatum, est vni uersale, ergo est plura simpliciter. Maior pro batur, nam ideo vniuersale, scilicet genus, continet suas partes potentialiter, quia mediante differentia, quae est extra rationem ipsius, ad quam etiam est in potentia, descen dit in speciem, & hoc modo secundum potentiam dicitur continere species, si vero ge nus summatur, vniuersaliter, hoc modo con tinet suas species actu, & distincte, nec differentiae sunt extra rationem ipsius, nec ad eas est in potentia; non enim potest summi vniuersaliter, nisi contineat species actualiter, & sic est simpliciter plura. Minor probatut quantum ad ambas partes, & primo quod obiectum sensus sit vniuersale, est Ari stot secundo Post, vbi ait sensus est vniuer salium sentire vero particularium. Quod autem hoc vniuersale debeat summi vniuer saliter, si sit obiectum adaequatum, probo. tum quia si non summeretur vniuersaliter, sequeretur, quod esset abstractum a sensibi libus, & cum potentia possit attingere suum obiectum adaequatum saltem per diuersos actus, sequeretur, quod sensus posset attingere vniuersale abstractum Tum quia si non summeretur vniuersaliter, sensus non cogno sceret differentiam inter partes contentas sub tali vniuersali adaequato puta visus, non con gnosceret differentiam inter albedinem, & nigredinem, quae continentur sub obiecto sibi adaequato scolore: & haec consequentia probari potest, quia potentia non extendit se ad partes sui obiecti adaequati, nisi eo modo, quo continentur in illo, partes autem vniuersalis continentur licet confuse, & indistincte sub illo, ergo, &c

Hoc posito ostendo, quod vniuersale est vnum secundum quid tali ratione. Quando aliqua plura sunt vnum secundum potentiam, sunt vnum secundum quid: sed illa, quae com stituunt obiectum adaequatum potentiae sen sitiuae sunt vnum potentia, ergo &c. Maior est nota, quia vnitas secundum potentiam est vnitas secundum quid. Minor probaliter, nam haec plura vel sunt vnius generis, vel diuersorum: si primum, habetur propositum, quia ab eis potest abstrahi vnum vniuersale, & per consequens sunt vnum secun dum potentiam, si sunt diuersorum generum. nec potest abeis abstrahi vnum vniuersale, saltem non deficit eis vnitas conexionis, qua vniuntur in adaequando virtutem vniuis po tentiae; & quia talis vnitas non est per aliquid intrinsecum, sed per extrinseca, ideo est vni tas secundum quid: & sic vnitas obiecti est secundum quid. Hoc autem quod de sensibus dictum est, potest etiam dici de obiecto cuiuscunque scientiae specialis, quia subiectum cuiuscunque scientiae est vniuersale sumptum vniuersaliter, vt patet intuenti: ergo, &c & haec de secundo.

QVANTVM AD TERTIVM restat videre quid sit obiectum adaequatum nostri intellectus. Ex dictis autem superius immediate patet, quod obiectum adaequatum intellectus nostri continet plures rationes distinctas actualiter. Nam si virtus senfitiua, est ita ampla, quod vna sola ratio non sufficit ad eius adaequationem, sed necessario con currunt ibi plures rationes, se mutuo coexigentes, & connectentes, multo magis videtur hoc necessarium ex parte intellectus, cu ius virtus est amplior, & latior, nulla ergo so la ratio, adaequabit, sed plures rationes distin ctas actualiter in eius obiecto adaequato con tentas requiret. Nec potest dici, quod huius¬ modi plures rationes actualiter distinctae sint rationes vnius tantum generis, quia virtus intellectualis, potest attingere rationes speciales omnium generum. Quapropter obiectum adaequatum debet esse aliquid tale, quod contineat actualiter, & distincte rationes singulorum entium, quorumcumque gene rum, quia omnes huiusmodi rationes sunt at tingibiles per intellectum

Vlterius ratio praefati obiecti adaequati ita debet esse restricta, vt per eam praescindatur obiectum ab omni veritate, quae sub cognitione intellectus non cadit, pro quocumque statu, & ideo propter ista non videtur, quod ens vniuersaliter sumptum possit poni obiectum adaequatum intellectus, quia tunc nul la veritas praescinderetur ab eo, nec in communi, nec in particulari, & per consequens nulla esset veritas, quae sub cognitione intellectus nostri non caderet. Nec etiam videtur, quod huiusmodi obiectum, possit poni ens restrictum, & arctatum ad aliquod genus, quia tunc intellectus non se extenderet ad ali quam veritatem extra illud genus: & ideo si volumus conuenienter assignare hoc obiectum adequatum debemus ponere ens vniuersaliter sumptum cum aliqua tamen restrictione & limitatione. Haec autem limitatio debet fieri per illud, in quo stat vltimum posse intellectus in cognitione cuiuscunque entis; constat autem, quod vltimum posse intellectus nostri in cognitione cuiuscumque entis stat in cognoscendo ipsum secundum omnes suas causas, & principia, a quibus dependet in esse, & cognosci. Quapropter finis, & re- strictio entis, vt est obiectum adaequatum intellectus, hoc modo fiet dicendo, quod ens, vniuersaliter sumptum, prout est reducibile, vel resolubile in omnes causas suas, & principia, a quibus dependet in esse, & cognosci, est obiectum adaequatum intellectus. Quam assignationem esse bonam probo quadrupliciter.

Primo illud est adaequatum obiectum in quo stat vltimum posse cognitionis intellectus: sed vltimum cognitionis stat in cogni tione causarum, & principiorum, illius entis, tunc enim intellectus quiescit, cum haec omnia cognouerit, & si remaneret quid vltra cognoscendum non quiesceret, sed vltra procederet, ergo &c. Maior est nota per superius dicta

Secundo illud est obiectum adaequatum, quod continet omnes veritates, ad quas intellectus potest peruenire, & prescindit illas, quas non potest attingere, sed ens vniuei saliter sumptum, resolubile &c. est huiusmodi ergo, &c. Maior patet ex dictis. Minor pro batur secundum ambas eius partes. Quoad primam scilicet, quod contineat veritates sicOmnis veritas, vel est principiatorum, vel principiorum, & maxime altissimarum causarum, quia illae sunt potissimae, ad quas intellectus naturaliter potest attingere, ens au tem vt est reducibile in causas, & principia, &c. continet veritates tam principiorum, quam principiatorum, vt de se patet ergo &c. Quod autem praescindat aliquas veritates, patet, quia illae, quae a solo Theologo cognoscuntur, vel a Deo de se ipso, non sunt veritates prin cipiorum, vel principiatorum, inquantum sunt principia: Nam quamuis hae veritates competant primae formae, & vltimo fini omnium entium, non tamen competunt illi, inquantum prima forma, & vltimus finis, alioquin possent deduci ex eorum causalitate, sicut alias veritates, quas de Deo scimus naturaliter, quod est falsum: igitur tales veritates non sunt nec principiorum, nec principiatorum, inquantum talia sunt, & per conseuens non continebuntur sub obiecto adaequato intellectus nostri, saltem naturaliter sumpto: sicque ens vniuersaliter acceptum, prout reducibile est in suas causas, praescindit dictas Veritates, ad quas naturaliter intel lectus non potest puenire conuenienter ergo assignatum fuit obiectum adaequatum.

Tertio illud est obiectum adaequatum intellectus, quod adaequat sibi obiecta om- nium scientiarum, sed ens vniuersaliter sum ptum, reducibile in omnes suas causas, & prin cipia, est huiusmodi ergo, &c. Maior patet, quia nihil est cognoscibile ab intellectu nostro, quod non includatur sub consideratione alicuius scientiae, aliquo modo, alioquin scien tiae essent diminute tradite. Minor probatur pro Ar. & Com. 8. Metaph. Omnis habitus, & scientia, habet principia, & causas, quas speculetur, quia scientia costat ex noticia principiorum, & causarum, vt patet primo physicorum, quelibet ergo scientia considerat de ali quo ente, prout est reducibile in aliqua determinata principia, & determinatas causas, & per consequens omnes scientiae simul sum tae determinant de toto ente, vt est reducibile in omnes suas causas, & principia, si ergo obiectum adaequatum intellectus debet considerationi omnium scientiarum simul sumptarum correspondere, sequitur, quod totum ens reducibile, &c sit eius obiectum adaequatum

Quarto illud vltimum, in quod potest intellectus supra omnes sensus, est obiectum adaequatum eius, sed reductio cuiuslibet entis cogniti in suas causas, & principia, est vltimum, in quod potest intellectus supra omnes sensus ergo, &c Maior patet, quia po tentiae potissime distinguuntur per obiecta, in quae vltimo possunt. Minor probatur. Nam quamuis intellectus distinguatur a sensu in abstractionel vniuersalis a particularibus, hoc tamen non est vltimum, in quod potest, quia in hoc non sistit, sed vltra hoc descedit ad re ducendum hoc vniuersale cum suis particularibus in suas causas, & principia, in quod postea quiescit tanquam in vltimum suae po tentiae, a quo acquirit suam perfectionem, quae est scientia: & hoc tangit Arist. 1. posteriorum vbi ait, manifestum est, quod numquam scien tia per sensus est, & subdit causam: Quoniam si esset sentire triangulum aequalem duobus rectis angulos habere, quaereremus demonstrationes, & non sciremus; Quasi dicat, non obstante quod cognoscamus aliquod certitu dinaliter per ipsum sensum, adhuc tamen non habemus istam perfectionem per hoc, quae est scientia, quia sensus non potest reducere ipsum cognitum in suam causam necessariam, & impossibilem aliter se habere, hoc autem debet facere intellectus, & ideo ad maiorem expressionem subdit Aristo. fi supra lunam essemus, & videremus obiectam terram sibi, non vtique sciremus causam omnino huius defectus, sentiremus nm quod defficit nunc: sed non propter quid omnino, ergo concludit Arist. quod cognoscere aliquid per causam necessariam; inquantum causa est, pertinet ad intellectum supra sensum

Ex his omnibus concludo, quod obiectum adaequatum intellectus, est ens vniuersaliter sumptum, prout reducibile est in suas causas, & principia

Nec obstat si dicatur, quod una ratio debet habere vnum obiectum, quia non sic est intelligendum, quasi sit vna sola ratio forma lis, quae adaequet posse ipsius potentiae; quia contrarium superius est ostensum, sed quod licet sint multae rationes formales, in quas po test, omnes tamen mutuo se exigunt in tali adaequatione, & connectuntur etiam in ratione vnius obiecti formalis adaequati, sicut diceremus, quod lapides se mutuo exigunt, & connectuntur in constituendum vnum completum pondus, adaequans potentiam ali cuius virtutis motiuae¬

ARTICVLVS SECVNDVS An obiectum Metaphysicae sit aequalis ambitus cum obiecto adaequato nostrae potentiae intellectiuae. Aegid. 1 Metaph. 4. 5. 8 11. Dom. Tland p. Aeib. 8. 1.21. 8. lauet. p.A teth. 4. 1. Sues in Diluc. qe2. land. p. Meth. 42.

AD euidentia huius articuli est sciendum, e quod si vera esset opinio dicentium sub stantiam esse subiectum Metaphysicae, facile esset quaesito respondere, quod non, sed quia est falsa; ideo primo est reicienda; postea, osten detur, quid sit subiectum Metaph. & quaestioni respondebitur.

Fundamenta illius opinionis precipua sunt duo. Primo dicunt, quid huoi subiectu, non ess ens, secundo ex consequenti concludunt, quod sit substantia. Primum probant tripliciter.

Primo sic. Scientia debet habere subiectum unius generis; ens non est huiusmodi, ergo. Minorem supponunt notam. Maiorem probant per Arist. primo post. & confirmant, quia ens inquantum ens non videtur per se intel ligibile, nec scibile vno actu, nec una ratione sed diuersis, propter diuersas eius partes, siue rationes: secundum quas dicitur de suis inferioribus.

Secundo sic illud, quod non habet aliquas passiones, non potest esse subiectum in aliqua scientia: ens in quantum ens est hu iusmodi, ergo &c. Maior patet ex primo post, vbi dicitur scientia est unius genetis subiecti, partes, & passiones considerans. Minor probatur, quia si ens, ut ens haberet aliquas passiones, sequerentur duo inconuenientia, primum, quia ens non esset de intellectu quidditatiuo earum, alioquin praedicaretur de eis in primo modo dicendi per se, quod est falsum, secundum est, quia idem esset passio suiipsius, quod est impossibile, quia quic quid est passio superioris, est etiam passio inferioris.

Tertio, quod non habet principia, non potest esse subiectum in aliqua scientia; ens inquantum ens est huiusmodi ergo, &c Maior est nota, quia omnis consideratio scientiae est circa sua principia. Minor etiam patet, quia si ens vt ens haberet principia, quodlibet ens haberet principia, quod est falsum. Tum quia ens primum non habet principia, tum quia principium haberet prin cipium, & sic ratio principij esset in infinitum, ex quibus apparet, quod ens non est su biectum Metaph sed aliqua pars entis, ad quam omnia alia habent attributionem, & tunc con ditiones subiecti saluantur bene, quae in ente non saluabantur. Haec autem pars est substantia inquantum substantia, quae potest di ci vnius generis, habet principia, & passiones & quia cetera illi attribuuntur, possumus di¬ cere, quod Meth. consideret de omni ente¬

Secundum fundamentum eorum est, quia haec videtur mens Arist. 4. Metaph. Tex. 1 Vbi ante diuisionem entis dicit, quod Meta ph considerat entia, vt habent attributionem ad vnum, & subiungit, non proprie primi est scientia, ex quo alia pendent, ergo apparet quod non consideret ens vt ens simpliciter: Accedit, quod in eodem quarto dicit, quod tot sunt partes philosophiae, quot sciae. quod non esset verum nisi substantia esset iubiectum, nam scientia non diuiditur nisi po nes diuisionem subiecti. Et 7. Metaph Tex com. 5. priusquam probauerit, quod subie ctum praecedit omnia accidentia: cognitione definitione, & tempore: statim concludendo dicit, quapropter nobis maxime, & primum est dicere de hoc ente ergo videtur de substantia tanquam de subiecto velle agere

Sed haec opinio mihi videtur in omnibus deficere, primo quia est contra rationem, secundo quia est contra Arist. tertio quia ra tiones quas adducit sunt contra eamPrimo, quod sit contra rationem patet ex tribus, si enim consideraret substantias vt subiectum, sequeretur, quod tuc nul lo modo consideraret accidentia, quod patet. Nam omnia considerata in scientia, vel sunt principia, vel partes, vel passiones sub iecti; accidentia Vero non considerantur, vt principia, nec vt partes substantie, nec vt passiones, quia palliones considerantur, pro uanto demonstrari possunt de subiecto; talis autem modus considerandi, omnino alie nus est a Metaph restat ergo vel quod Metaph nullo modo consideret nouem genera accidentium, vel quod consideret illa, vt sunt partes entis, & sic erit ens subiectum; non substantia.

2 Tue Metaph non consideraret passiones entis, quia nusla scientia considerat passiones transcendentes genus sui subiecti. 3 Sequeretur, quod Metaph demonstra ret aliquam passionem de subiecto in conmuni, quae conueniret omni substantiae, quod est falsum. Consequentia probatur, quia passiones demostratae de subiecto in commu ni debent conuenire omni contento sub illo subiecto, propter quod conuenientius est di cere, quod sit ens, quia passiones attributae enti in communi probantur conuenire omni contento sub ente

Secundo est contra Aristot., & ComNam Arist. 4. Meth. Tex. com. 1 inquit, quod est quaedam scientia, quae speculatur ens inquantum ens: vbi vult Auerroes, quod tractatus illae quarti libri continet duas partes: in prima definit subiectum artis, quod non sit accidentia, & causas, &c

Item Arist. in quarto ostendit, quud Metaph distinguitur ab alijs scientijs penes sub iectum, quia quaelibet alia scientia accipit pas tem entis pro subiecto suae considerationis, Metaph autem deente in communi pertractat tanquam scientia communis; ibique Auer. dicit. Manifestum est, esse aliquam scien tiam quae considerat de ente in eo quod ens, & de accidentibus specialibus entis; quae con sideratio non est alicuius particularis scientiae, ergo &c.

Item Arist. conatur ostendere, quomodo de ente sit vna scientia, cum ens sit multiplex, & non vnius rationis ad ea, de quibus dicitur, iam vero si substantia esset hoc subie ctum, frustra laboraret Arist. vbi Comentator com. secudo dicit, quod licet ens sit mul tipliciter dictum, saluatur tamen ratio vnitatis analogie, quamuis non vniuoce. Item Arist. in principio sexti Meth. dicit, quod in hac scientia quaeruntur causae, & principia entium in quantum entia vbi Con mentator ait, quod haec scientia considerat omnes speties entis, secundum quod entia: si autem subiectum esset substantia, tuc Me taph non consideraret de accidentibus, & substantia, sicut de quibusdam spetiebus entis, quia subiectum non potest supplere modum alicuius alterius; substantia vero, quae ponitur ibi esse subiectum, non considerabitur a Metaph vt pars, nec vt speties entis, quia tunc ens ibi principaliter consideraretur, cum tamen non esset ibi subiectum, quod est absurdum. Eodem modo potest ostendi, quod non consideret de accidentibus, prout lunt partes entis, quia nulla scientia considerat de attributis subiecto suo, vt sunt partes alicuius rei communis transcedentis subiectum suum, aliter transiret limites suos.

Tertio deficit haec opinio, quia rationes, quas habet pro se possunt adduci contra eam. Nam cum primo dicunt, quod subiectum scientiae debet esse unius generis, si haec proposito sit vera simpliciter, & vniuersaliter vt assumitur ab eis, sequitur, quod substantia non sit subiectum Metaphy contra eorum assertionem, probo consequentiam, quia sub stantia non est vnius generis; nec rationis, ad substantiam primam quae est Deus, & ad alias, & tamen Metaph determinat de vtrisque

Confirmatio etiam pro hac praedicta ratione non est pro illa. Nam si ens inquantum ens, non esset aliquid per se intelligibile, quia vnico actum non intelligatur, pari ratione, nec substantia, prout comprehendit creatam, & increatam, de qua etiam tractat Metaph.

Secunda etiam ratio est contra eos. Nam cum dicunt, illud, quod non habet passiones non potest esse subiectum in aliqua scientia, si hoc esset verum absolute sicut assumitur, sequeretur, quod nec etiam substantia esset, Metaph. subiectum, inquatum substantia est, nam prima, & suprema substantia non habet passiones; & quod addunt, quod ens non ha bet principia, aliter daretur processus infinitus, ita dicam contra eos de substantia, quia prima substantia non habet principia. Quapropter videtur, quod opinio conmunis ponens subiectum Metaph ens inquantum ens, magis attingat ueritate. Est tamen notandum quod non debet intelligi sic absolute, vt uidentur sonare uerba. Nam cum ens, inquantum ens comprehendat omnia en tia secundum generales, & speciales rationes eorum, si Metaph hoc modo de ente determinaret, tunc aliae scientiae superfluerent, & subiectum Metaph esset maioris ambitus, quam obiectum nostrae potentiae intellectiuae, uealtem aequale. Idcirco ut euitemus praedicta inconuenientia, oportet restringere ipsum ens ut est subiectum Metaph sic, ut aliae scientiae speciales non sint supersluae, & quod non sit maioris, ambitus, obiecto nostrae potentiae intellectiuae

Propter haec omnia uidetur mihi dicendum quod obiectum in Metaph sit ens uniuersaliter sumptum, prout, est reducibile in causas altissimas, scilicet in primam materiam, & ultimam formam.

Hanc assignationem subiecti bonam esse probo dupliciter.

Primo, sicut se habet naturalis scientia. ad primam materiam, & primum motorem, ita Metaph. ad primam formam, & ultimam fi- nem, sed natutalis scientia accipit suum subiectum, & restringit ipsum intra limites pri mae materiae, & vltimi motoris, ergo & Metaph debet restringere suum subiectum intra primam formam, & ultimum finem. Maior patet per iam dicta in secundo articulo praecedentis quaestionis. Minor probatur namscdm onens, subiectum physicae est corpus mobile, seu naturale, uel ens mobile, hoc aute ens est reducibile in primam materiam, & primum moto rem, & ideo scia naturalis non considerat uniuersaliter de omni ente, quia sunt quaedam alia, quae non possunt reduci in primam ma teriam, & prim. motorem, sicut entia abstracta. propter quae oportet ponere aliquam scientiam superiorem scilicet Metaph. quae restringat suum obiectum penes primam formam, & ultimum finem, in quae duo principia oia entia redduci possunt. Hinc est, quod Metaphdicitur considerare de omni ente, bene ergo assignatum est subiectum Metaph ens uniuersaliter sumptum redducibile in primam formam, & ultimum finem.

Secundo probatur idem. lllud, per quod distinguitur subiectum Metaph a subiecto cuiuscunque alterius scientiae, est subiectum Metaphysicae, & est ratio distinctionis ipsius, sed per esse reducibile in primam formam, & vltimum finem distinguitur subiectum Metaph a subiecto cuiuscumque scien tia, ergo &c. Maior videtur nota, quia restrin gere subiectum alicuius scientiae, idem est; quod contrahere ipsum ad considerationem vnius; praescindendo a consideratione alterius scientiae. Minor probatur. Nam in nulla alia scientia subiectum reducitur in primam formam, & vltimum finem tantum, & principalitcr, sicut in Metaph ergo ens, prout est subiectum Metaph. debet restringi eo modo, quo superius est restrictum.

Nec ualet, si dicatur, quod ista restrictio potest fieri aliquo alio modo, quia tunc distinctio scientiarum, & obiectorum non orire tur ex eorum causis, & principijs, quod est contra ueritatem, & Aristo. 3. Metaph com3. vbi dicit Auer, quod necesse est, vt scientiae diuersificentur per diuersitatem earum in prin cipijs, si ergo volumus, quod ens sit subiectum Metaph, debemus illud restringere iuxta cau sas illas, & principia, de quibus considerat so lus Metaph haec autem sunt prima forma, & vltimus finis.

Modo ad argumenta alterius r opinionis. Ad primum cum dicitur, vna scientia debet habere subiectum vnius generis, dico, quod genus potest accipi dupliciter large, sen com muniter pro omni illo, quod praerficatur essentialiter de his, quae non sunt eiusdem spetiei, & sic ens potest dici genus, at patuit superius per Com alio modo potatuipi stricte, & proprie, pro omni eo, quod per differentias contrahitur ad species; si accipiatur primo modo genus, concedo, quod scientia habeat subiectum vnius generis: si secundo modo minor est falsa. Nam sicut non est quaerenda vna ratio quae adaequet totum posse potentiae, ita non est quaerenda aliqua vna ratio in subiecto, quae adaequet totam scientiam: quapropter vnitas generis omnino se habet per accidens ad scientiam.

Ad probationem ergo cum dicitur ex Arist. quod scientia est vnius generis, dico, quod loquitur de genere large, vel quod loquitur, de scientijs speculatiuis, quibus proprie con uenit vti ratione demonstratiua, de qua determinat Arist. 1 post. de his verum est, quoc scientia est vnius generis; non tamen propter hoc vnitas rationis scilicet generis est causa vnitatis scientiae, quia tunc illa vna ratio spe cificaret scientiam, ut non se extenderet ad aliquas rationes speciales, in illa non inclusas. Ad confirmationem cum dicitur, quod su biectum debet esse aliquid, per se intelligibile. Respondetur, quod si sit subiectum adaequatum, non est vnum per se intelligibile vno actu, sed pluribus, & isto modo concedo, quod intelligatur per suas partes; & cum probatur, quia subiectum, eo modo debet intelligi, quo modo scitur, dico, quod ista proposito non est vera simpliciter, eo quod scire respicit plura simul; intelligere vero respicit tantum vnum Ad secundum dum dicitur, quod non habet passiones &c. Respodetur dupliciter. Primo, quod, valet in scientijs specialibus, quae pro prie vtuntur arte demonstratiua. Alio modo posset dici, quod licet ens non habeat pas siones proprias, habet tamen aliqua, quae se habent admodum passionis, & hoc sufficit Ad tertium cum dicitur, ens non habet principia, dico, quod quamuis ens vniuersa liter sumptum absque aliqua restrictione non habeat principia, habet tamen, prout est reducibile in suas primas causas. s in primam formam, & vltimum finem, quo modo positum est a nobis subiectum Meth.

Ad auctoritates Arist. quas per se aducit, dicendum est ad omnes eodem modo sqquod non plus probant, quam quod inter partes entis consideratas a Metaph substantia est principalius considerata ipsis accidentibus, quia praecedit ea definitione, tempore, & con gnitione, & inter substantias, substantia abstra cta est principalius intenta, quam sensibilis. Vnum est tamen ibi, quod videtur facere difficultatem, quia Arist. videtur velle diui dere Metaph secundum diuisionem substan tiae, & non secundum diuisionem entis. Respondetur, quod non ideo hoc facit, quia substantia sit ibi subiectum, sed quia partes substantiae ita se habent, quod vna po test definiri, & cognosci sine alia; & ideo, quodtum est ex se, potest habere, speciales, & di- stinctos tractatus, Sed partes entis, prout di uiditur in substantiam, & accidens, non se habent hoc modo, nam accidens non potest definiri, aut cognosci sine substantia, ideo non potest habere specialem tractatum distinctum a substantiae tractatu.

His visis, facile respondetur quaesito huius Articuli. Nam cum quaeritur, An subiectum Metaph sit aequalis ambitus cum obiecto non strae potentiae intellectiuae, patet, quod non quia continetur sub obiecto itellectus nostri, sicut pars sub toto. Si enim obiectum adaequatum intellectus nostri est ens vniuersaliter sumptum, prout est reducibile in omnes eius causas & principia, subiectum vero Me taph est ens vsiiuersaliter sumptum, vt redum citur in altissimas causas tantum, puta primformam, & vlt. finem, clare colligi potest, quod continetur sub ente reducibili in quamcunque causam, & principia, secundum quem modum ambit considerationem omnium scien tiarum, & adaequat potentiam nostram intellectiuam, est enim hoc magis vniuersale, & haec satis,

ARTICVLVS TERTIVS. Vtrum Deus sub absoluta ratione deitatis sit infinitus, & subiectu in Theologia sub tali ratione absoluta.

QVantum ad istum articulum spectat, Rdicunt aliqui, quod ratio deitatis absolute sumpta non includit in suo in tellectu infinitatem, sed infinitas est quaedam ratio sibi annexa.

Contrarium tamen sustinet D. Aegidius noster dicens, quod magis explicatur infini tas nomine deitatis, quam nomine infinitaris; & quia dicta conclusio mihi videtur rationabilis, & vera, ideo pro eius explicatione, primo ponam eius fundamentum, secun do confirmabo eam.

Fundamentalis ratio D. Aegidij consistit in hoc, quod haec duo nomina deitas, & infinitas important aliquam naturam infinitam, & illimitatam, non tamen hoc significant eor dem modo. Nam hoc nomen infinitum est desumptum ex creaturis; videmus enim quod esse finitum, & limitatum in creaturis importat quendam defectum, idcireo assumimus rationes ipsarum, & attribuimus eas Deo sine defectu ad significandam naturam diuinam infinitam, & illimitatam, sicqueper. modum negationis, desumendo ex creaturis significamus naturam diuinam.

Non est aute simile de hoc nomine Deus, quia praefatum nomen non est assumptum ex creaturis, nec eius signisicatio est per mo dum negationis, imo magis e conuerso, & ideo significat eandem naturam infinitam positiue, & per modum affirmationis, ex quibus posset formari talis ratio illud, quod significat infinitatem naturae diuinae positiue, & pr modum affirmationis non assumptum ex crea turis, magis includit in suo intellectu diuinam infinitatem, quam illud, quod significat eam per modum negationis, & per attributionem assumptam ex creaturis; sed ita significat hoc nomen Deus, e contra autem hoc nomen infinitum ergo, &c

Istam conclusionem confirmo triplici ratione. Primo, illud quod in suo intellectu non dicit aliquam limitationem nec ex parte rei, nec ex parte nostri modi intelligendi, simpli citer includit in suo intellectu infinitatem; sed ratio diuinitatis est huiusmodi ergo, &c Maior patet. Minor probatur. Quod non dicat limitationem ex parte rei, satis apparet, ex eo quod res ipsa nullam patitur limitatio ne; nec etiam ex parte nostri modi intelligen di, patitur aliquamlimitationem, aliter non esset omnino absolutum, quia saltem non absolueretur a respectu, quem habet admodum intelligendi, in ratione cuius dicitur restrin gi, & limitari: ratio autem diuinitatis est absoluta ab omni respectu, nam per hoc distinguimus eam ab omnibus alijs rationibus, quae in Deo sunt.

Secundo illud, quod importat diuinam infinitatem essentialiter, includit eam in suo intellectu, sed ratio diuiniiatis est huiusmodi, ergo & Maior patet, probo Minorem por Damasc. libro primo cap. xij. vbi vult, quod nomine Dei intelligatur quoddam pelagus substantiae insinitae: hoc autem non esset ve rum nisi hoc nomen diuinitatis importaret infinitatem substantiae essentialiter. Tertio si ratio diuinitatis non includeret infinitatem in suo intellectu, sequeretur, quod ratio alicuius attributi excederet diuinam essentiam, consequens est falsum, ergo & antecedens. Falsitas consequentis est nota, quia diuina essentia est fundamentum om- nium attributorum. Nam dicit Damasc. lib primo cap. 4 si quis dixerit sapientem, iustum, bonum, &c. non quid est Deus, sed aliquid circa Deum demonsttat: impossibile est aut, quod illud, quod se habet per modum perfectionis finitae in aliquo, excedat suum fun damentum, & maxime vbi fundamentum nihil sortitur ex his, quae fundantur in ipso. sed magis e conuerso, sicut est in proposito. Consequentiam probo, nam ponendo, quod ratio deitatis non includat in suo intellectu infinitatem, cogimur necessario dicere, quod infinitas in Deo solum sit ratio attributalis, & per consequens quod diuina essentia excedatur a tali attributo, quia semper illud quod in suo intellectu importat infinitatem, excedit illud, quod eam non importat: si ergo volumus euitare hoc inconueniens, oportet dicere, quod ratio deitatis madis importet infinitatem, quan vuaecumque alia, ratio attri butalis: & ideo accipere Deum sub ratione absoluta deitatis est eum accipere maxime absolute: idcirco oportet videre an sub tali ratione sit subiectum in Theologia.

Ad hoc respondent aliqui affirmatiue, quod probant dupliciter. Primo quia omnia considerata in Theologia vel sunt idem quod Deus, vel sunt attributa ad ipsum, vt ad prin cipium, vel finem.

Secundo, idem est subiectum scientiae & principiorum (cum tota scientia contineatur. in principijs) Deus autem sub ratione abso luta deitatis est subiectum in articulis fidei quae sunt principia Theologiae ergo, &c

Confirmatur ab alijs eadem conclusio. Primo quia de ratione subiecti est virtualiter, & fundamentaliter continere omnes ue ritates habitus, & scientiae, sed nulla ratio spe cialis in Deo potest continere omnes ueritates Theologiae, ergo oportet dare aliquam rationem absolutam, quae omnes praefactas ue ritates contineat, hoc autem non potest esse nisi ipsa deitas, quia ipsa ambit omnes ueritates possibiles sciri de Deo ergo, &c. Praeterea ratio absoluta deitatis est prior quacumque ratione speciali, & contracta, ergo si Deus non esset subiectum Theologia sub ratione absoluta, sequeretur, quod esset pos sibile dare aliquam aliam diuinam sapientiam priorem ista, quod uidetur falsum. Sunt autem quidam alij, qui uidentur te nere eandem uiam aliquo modo Distinguunt enim de Theologia, uno modo prout est in se, alio modo pro ut est in nobis: Theologia in se (dicunt) est habitus, quem hatus est fa cere obiectum Theologidum de se: Theologia uero in nobis est illa cognitio, quam natus est habere Theologus de tali obiecto. Si ergo queratur ab eis; sub qua ratione Deus est subieotum Theologiae, dicunt, quod si quaeratur de Theologia in se, Deus sub ratio ne absoluta Deitatis, quae est hoc esse singulare, est subiectum, & non sub ratione specia li, & contracta. Hoc autem probant, quia Theologia secundum se sumpta debet habe re subiectum sumptum sub ea ratione, sub qua est aptum natum facere ide se ipso perfectissimam cognitionem, sed perfectissima cognitio, quam facit obiectum Theologicum, quod est Deus, est illa, quam facit de se ipso. scum, quod est hoc esse singulare, ergo &c. Maior est nota (vt dicunt) per distinctionem factam de Theologia. Minorem probant per inductionem in quocumque obiecto, nam ista videtur perfectissima cognitio quorumcumqu obiectorum scilicet illa, quae habetur de eo secundum propriam rationem quidditatiuam, ergo ita est dicendum de obiecto Theologico.¬

Sed si quaeratur ab eis, sub qua ratione Deus sit subiectum Theologiae, prout est in nobis, dicunt, quod si Theologia nostra esset talis notitia, quam obiectum aptum natum est facere de se ipso, idem esset dicendum de Theologia in se, & de Theologia in nobis: nunc autem non est simile, quia Theologia in se habet euidentiam ex ipso obiecto Theo logico, non ex aliquo alio; Theologia autem nostra habet euidentiam aliunde, & ideo non potest poni, pro illius subiecto DEVS sub illa ratione, sub qua est subiectum in Theologia secundum se sumpta; quia nec per illam rationem cognoscimus sibi inesse veritates Theologicas. Idcirco debe mus ponere pro subiecto Deum sub illa ratione, quae magis propinqua est rationi, sub qua Deus est subiectum Theologiae in se dummodo talis ratio sit principium, per quod cognoscamus sibi in esse veritates Theologicas, haec autem est ratio entis infiniti, quia iste est perfectissimus conceptus, quem possumus here de Deo, ut est obiectum Theologiae in se¬

Volunt ergo isti quod Theologia in se, & Theologia in nobis non habeant idem obie ctum, in quantum de ratione obiecti est facs re euidentiam, bene tamen habent idem obie ctum, in quantum de ratione obiecti est con tinere veritates in scientijs consideratas, quia de eisdem veritatibus est Theologia in se, & in nobis,

Contra ambas opiniones potest sufficientet argui per fundamentum AEgidij superius positum, quia ratio deitatis absolute sumpta est infinita, & quia actus & habitus recipiunt speciem, & quantitatem ex obiecto sub ea ra tione, qua est obiectum, si Deus sub ratione deitatis esset subiectum in aliqua scientia, se queretur, quod illa scientia esset infinita, & per consequens aequalis scientiae Dei; qua pro pter vult Doctor noster, quod ratio deitatis restringatur per aliquam rationem specialem, quae secundum eum potest conuenienter non minari per rationem glorificatoris, & ratio est, quia Theologia est quoddam medium, per quod tendimus in Deum, non quocunque modo, sed ut habet nos glorificare, & beatificare. Haec opinio D. AEgidij non omnibus placet, & quidam nituntur soluere rationem eius fundamentalem, ideo in hac materia sic procedam. Primo ponam rationes quae inducuntur contra AEgidij opinionem. Secundo ostendam, quod eius ratio non est soluta, nec potest solui, & illam confirmabo. Tertio examinabo fundamenta duarum opinionum luperius positarum, & ostendam, in quae deficiant. Vltimo soluam rationes contra doctorem nostrum inductas.

QVOAD PRIMVM arguitur, primo ista ratio specialis, quae ponitur restringere absolutam deitatis rationem, uel est aliud am deitate, vel est idem, quod deitas: non potest dici quod sit aliud, quia tunc ibi esset compo sitio, ergo erit idem, quod deitas, & tunc sicut illa ratio est infinita, ita & ista ratio specialis erit infinita.

Secundo Ratio glorificatoris in Deo non est alia ab ea, per quam Deus glorificat nos, sed Deus glorificat nos per suammet deitatem, & essentiam, ergo cum illa sit infinita erit & ista, & sic idem quod prius.

Confirmatur, si ratio glorificatoris esset finita, non satiaret beatos, quia vltra quodlibet finitum voluntas potest plus appetere, nec in aliquo finito potest satiari: falsum est autem, quod non satientur beati, dicente Propheta, saciabor, cum apparuerit gloria tua¬

Tertio ista ratio glorificatoris uel est idem, quod uis glorificatiua; vel idem, quod actus glorificandi; vel idem, quod respectus rationis in obiecto glorificante, vel est quid compositum ex obiecto glorificante, & respectu rationis. Si dicatur quod sit idem cum ui glo rificatiua habetur propositum, quia illa est infinita, ergo & ista, si dicatur, quod sit idem quod actus glorificationis, hoc est impossibile, quia tunc actus esset obiectum habitus, & etiam sui ipsius Si esset respectus rationis, sequeretur, quod Theologia considerans Deum ut stat sub tali respectu esset scientia rationalis Si dicatur, quod sit quid compositum, sequitur, quod obiectum Theologiae sit ens per accidens, cum sit compositum ex obiecto glorificante, & ex respectu rationis, & per consequens non poterit de Deo haberi scien tia, quia de ente per accidens non habetur scientia.

Propterea ut soluant rationem Doctoris nostri dicunt, quod Deum sub ratione infini ta esse subiectum in aliqua scientia, potest ntelligi dupliciter: uno modo, ut tam ratio infinitatis, quam respectus deitatis se obijciat illi scientiae, ita ut scientia recipiat speciem, & denominatione, & a ratione deitatis, quae est infinita per infinitatem sibi anexam, & etiam ab ipsamet ratione suae infinitatis, & hoc modo Deus est obiectum Theologiae in se, quae comprehendit eius infinitatem. Alio modo, quod Deus infinitus sit obiectum in aliqua scientia, quia uere ratio deitatis, scientiae obijcitur, sed ratio infinitatis non obijcitur ei, sed annectitur ei obiectiue, & hoc mo do Deus infinitus est obiectum Theologiae nostrae, quae recipit speciem vtique ratione deitatis, non autem ratione infinitatis. Et addit Doctor iste, quod huiusmodi diuersus modus obiiciendi non prouenit ex parte obie cti, quia quantum est ex parte sui, eodem mo do se obijcit, sed prouenit ex parte intellectus nostri, qui non potest capere illud obiectum, sicut capit intellectus diuinus. Exempli gratia sol ex parte sui aequaliter obijcitur omnibus oculis licet non aequaliter ab omni- bus uideatur.

Et ideo ad formam argumenti, cum dicitur, scientia de infinito est infinita, conceditur dummodo scientia attingat non solum rem infinitam, sed rationem etiam infinitatis, sicut scientia Dei; non est tamen infinita, quando scientia attingit rem infinitam non sub ratione infinitatis, sicut scientia nostra, quamuis hoc proueniat ex parte scientis, non ex parte rei scitae.

Hanc solutionem admittunt nonnulli alij dicentes, quod scientia tunc est infinita, quando intellectus est infinitus, & tendit in obiectum modo infinito: sicque uolunt, quod finitum, & infinitum sint conditiones attributae scientiae, non ratione ipsius obiecti, de quo est, sed ratione subiecti in quo est.

Adhuc soluitur alio modo praedicta ratio dicendo, quod quamuis scientiae recipiant speciem ab obiecto, non tamen esse eiusdem speciei cum eo, alioquin scientia de lapide esset lapidea, & scientia ignis esset ignea, & licet recipiat quantitatem ex obiecto, non se quitur tamen, quod sit eiusdem quantitatis cum eo.

His tamen non obstantibus opinio AEgidij in suo fundamento stabilis perseuerat, quam confirmo duabus rationis.

1 Si Deus sub ratione absoluta deitatis esset subiectum in Theologia nostra, sequeretur, quod nostra scientia haberet aequale posse cum scientia Dei: hoc est falsum, ergo. Falsitas patet, quia posse nostrae scientiae est finitum, & scientiae Dei est infinitum: fi- nitum autem, & infinitum non possunt esse aequalia: consequentiam probo, quia illae virtutes, quae habet idem vltimum, in quod possunt, habent aequale posse: Nam posse cuiuslibet accipitur ab vltimo virtutis in quod potest, vltimum autem, in quod potest scientia Dei, est ratio deitatis absoluta, quae simpliciter omnibus modis est infinita, si ergo scientia nostra posset attingere hoc idem vltimum, necessario haberet idem posse cum ea

2 Si scientia nostra tenderet in idem obie ctum sub eadem ratione cum scientia Dei sequeretur, quod duae scientiae subordinatae haberent idem obiectum aequalis ambitus, consequens est falsum, ergo & accidens, con sequentia est nota, quia patet Theologiam nostram esse subalternatam scientiae Dei. Falsitas apparet, quia ita se habent duae scietiae subalternatae, sicut, & duae potentiae subordinatae: at duae potentiae subordinatae ne queunt habere idem obiectum, sicut patet de sensu particulari, & de sensu communi, qui habet obiectum communius, ergo a simili duae scientiae non poterunt habere obiectum aequalis vniuersalitatis: & maxime hoc vide tur impossibile, vbi scientia Dei excedit in infinitum scientiam nostram: ergo &c.

3 Illa ratio concludit necessario; quae accipit medium necessarium, ista est huiusmodi, ergo, probo minorem, nam per hoc procedit, quia habitus, & actus recipiunt speciem, & quantitatem (loquendo de quantitate virtutis) ab obiecto, quod omnino est verum, nam semper ex magnitudine obiecti potest argui magnitudo virtutis, nam quanto obiectum est maius, tanto virtus, quae in ipsum potest est maior, vnde si obiectum est infinitum, & virtus erit infinita: immo si hoc non esset verum, perirent multae propositiones Aristo. In vij. phys adductae ex proportione virtutis motiuae ad ipsum mobile, ergo mensuranda est scientia ex obiecto secundum fi- nitatem, vel infinitatem.

Nec rationes adductae contra eam, illam attingunt. Nam prima videtur implicare con tradictionem: duo enim dicit primum est, quid res infinita, quae est Deus, obiicitur Theolo giae nostrae, ratio autem infinitatis nostrae non obijcitur, sed adnectitur ipsi obiecto, eade ve ro res infinita simul cum ratione eius infinitatis obijcitur Theologiae Dei, ex quo di- cto sequitur, quod huiusmodi scientiae distin guantur per obiecta, quia ratio infinitatis includitur in obiecto Theologiae Dei, non nostrae, ex alia autem parte ponit, quod huiusmodi scientiae non distinguantur ex parte obiecti, cum habeant idem obiectum sub eadem ratione, quantum est ex parte obiecti sed distinguuntur solum ex parte subiecti in quo. Praeterea deficit praefata solutio in duobus alijs. Primum est, quia videtur ponere, quod infinitas non includatur in ratione deitatis absoluta, cuius contrariam superius fuit pro batum. Secundum est, quia ponit, quod infinitas non obijcitur Theologiae nostrae, sed tantum Dei, ex quo sequitur oppositum non strum & contrarium eius, quod ipsi intende bant, nam ex eo quod aliquid plus obiicitus Theologiae Dei de obiecto, quam Theologiae nostrae, sequitur necessario, quod tale obiectum restringatur per aliquam rationem spi cialem, prout obijcitur Theologiae nostrae.

Secunda eorum ratio deficit, quia ponit, quod finitum, & infinitum sunt conditiones attributae scientiae non ratione obiecti, sed ra tione subiecti in quo, cuius contrarium superius est ostensum

Tertia ratio, & solutio similiter deficit, quia non requiritur adaequatio inter obiectum. & actum, seu habitum, quantum ad verita tem speciei, vt scientia vere sit lapidea, quia est de lapide, sed solum requiritur quantum ad quantitatem virtutis; nam (vt dictum est superius) ex obiecto maiore, arguitur maiori tas in virente, & ideo si tollatur haec adaequa tio, nulla erit ratio adaequationis. Actus ergo, & habitus tecipiunt speciem, & quantitaten ex obiecto diuersimode, nam quantum ad de terminationem speciei vtrumque recipit eoden modo, sicut enim obiectum determinat actum & habitum ad speciem, ita determinat eos ad quantitatem suae virtutis, & sicut non ob stante determinatione actus, & habitus per obiectum, non sunt eiusdem speciei cum obiecto, ita non obstante determinatione quan tum ad quantitatem virtutis, eorum tamen quantitas non est eiusdem speciei, nec ratio. nis cum quantitate obiecti. Quantum ergo ad talem determinationem est ibi similitudo cum diuersitate speciei, sed quantum ad commensurationem est ibi dissimilitudo, quia actus, & habitus commensurantur obiecto, non secundum suam speciem, sed secundum quantitatem virtutis, quia tota virtus actus, vel habitus attingit totam quantitatem obio cti sibi adaequati per quandam commensura tionem virtualem, quae non potest esse sine aequalitate, & ideo optime ex infinitate obiecti potest argui infinitas actus, & sic apparet quod ipsi procedunt argumentando a se cundum quid ad simpliciter negatiue; nam cum dicitur, quod habitus, & obiectum non sunt adaequata secundum virtutem speciei, loquuntur de adaequatione simpliciter, cum po stea inferunt ergo non sunt adaequata, secudum aequalitatem quantitatis, loquuntur de adequatione secundum quid

VIterius rationes eorum non concludunt, quibus sic respondetur.

Ad primam, cum quaerunt quid sit ista ratio specialis, respondetur, quod est quaedam praecisio virtualis existens in diuina essentia prout habet rationem obiecti respectu scien tiae nostrae, quemadmodum esse mensuratum in motu Celi est quedam diuisio virtualis, quam habet motus prout obijcitur actui ani mae nostrae mensurantis: qua propter sicut illa diuisio non addit aliquam rem supra mo tum, nec sit per aliquid positiuum intrinsecum, sed per actum animae existentis extra motum, ita praecisio haec virtualis in diuina essentia non addit aliquam rem supra eam: nec fit per aliquid positum ab intra, sed solum fit per coexistentiam nostri habitus, & nostri actus sic exigentis. Et ideo sicut non obstante quod illa diuisio non sit per aliquid additum ad intra, facit tamen motum differ re a seipso, & esse alterius rationis trahens etiam ipsum ad aliud genus, ita praecisio in diuina essentia facit eam differte a se ipsa in tantum, quod actus noster prout terminatur ad eam sub tali praecisione, dicitur finita, & sine ea dicitur simpliciter infinita.

Ad formam ergo argumenti, cum dicitur, si ratio haec specialis, est idem, quod ratio deitatis, ista est insinita, ergo & illa; Dico quod istae processus peccat in materia, & in forma: in materia quidem quia licet relatio non distinguatur ab essentia, distinguit tamen personas, quod non facit essentia; in forma autem per fallaciam consequentis, quia non valet, si aliqua sunt idem realiter, ergo conueniunt in quolibet attributo, quia tunc essent idem realiter, & omnibus modis.

Ad secundam concedo maiorem, & ad mi norem dico, quod illa ratio est ipsamet deitas, prout restringitur per hanc rationem spe cialem

Ad confirmationem, quod si ratio glorificatoris esset finita, non satiaret beatos, nego consequentiam. Ad probationem dico, quod verum est, si ita sit finitum, quod non repleat capacitatem voluntatis, hoc autem non est in proposito. Potest etiam dici, quod diuina essentia satiat appetitum nostrum, non in quantum est infinita, sed in quantum est vltimus finis, qui non reducitur in alium: Verum est tamen, quod vnum istotum sequitur, ad aliud.

Ad tertiam cum quaeritur quid sit ratio glorificatoris, respondeo, quod est idem quod vis glorificatiua, & cum additur, illa est infi nita, dico, quod est infinita in se, sed non vt attingitur per nostram scientiam, & per nostrum actum.

Nunc examinanda sunt fundamenta vtriusque opinionis superius positae, an firma sint, & uera, & mihi uidetur, quod deficiant in multis, Primo deficit prima opinio in prima eius ratione dupliciter, tum quia non probat propositum, videlicet quod omnia consi derata sint Deus, vel dabeant attributionem ad ipsum, tum quia magis arguit propositum, quam oppositum; dicit enim, quod Theologia considerat de omnibus alijs a Deo, ut habent attributionem ad ipsum, vel in ratione principij, uel in ratione finis, constat autem, quod rationes principij, & finis sunt in Deo speciales, alioquin ex ipsis possent deduci omnes ueritates possibiles sciri de Deo. quod est falsum, & sic habetur magis propositum, quam oppositum.

Vlterius secunda ratio primae opinionis deficit, nam cum dicit, quod Deus sub ratione absoluta deitatis est subiectum in principijs Theologiae, dico, quod haec proposito. vel non est vera, uel non est ad propositum. Nam si accipiantur articuli, vt principia Theo logiae nostrae, eodem modo cadunt sub cogni tione nostra, sicut ipsum obiectum, at obiectum non concipitur sub ratione absoluta a nobis, ergo nec etiam erit subiectum in prir cipijs scientiae nostrae, sub ratione absoluta deitatis, quia vtrobique idem sequitur incomueniens; si vero accipiantur principia Theologiae in se, & absolute secundum quod di- cunt diuinam ueritatem incomprehensibilem a quocunque intellectu creato, sic non est dubium, quod fundantur in Deo sub absolu ta ratione deitatis, & sic non est ad propositum, licet sit uera, quia tunc principia Theo logiae non cadunt sub cognitione nostra,

Ad confirmationem etiam, quae adducitur quod de ratione subiecti est continere uirtualiter omnes veritates scientiae, dico, quod verum est in ratione cognoscendi, non auten in ratione essendi, alioquin oporteret, quod formalis ratio obiecti esset prior in essendo, quam omnia alia considerata in scientia, quid credo, falsum esse, nam constat, quod in scien tia naturali mobilitatis ratio est posterior ratione substantiae, & ratione quantitatis, & ta men cognitione praecedit illa, & continet illa, tanquam formalis ratio obiecti: ita in proposito, quamuis haec ratio specialis sit posterior multis ueritatibus consideratis in Theo logia in essendo, tamen in ratione cognoscen di potest eas continere, & praecedere.

Alia etiam confirmatio non ualet, nam cum dicunt, ratio deitatis est prior, quacumque ra tione spetiali, ergo oportet dare aliam scien tiam priorem: Respondeo, quod si intelligunt scientiam Dei increatam, utique est prior, si vero intelligant aliam scientiam creatam, ne gatur, quia oppositum superius est ostensum

Similiter deficit secunda opinio, primo de distinctione, quam faciunt de Theologiam in se, & in nobis; haec distinctio non admittitur nisi in formis, quae non determinant sibi subiectum: Theologia uero determinat sibi pro subiecto intellectum: qua etiam admissa, tan quam possibili, non est tamen ad propositum, quia Theologia secundum se sumpta prout attingit omnes ueritates, quae sciri possunt de Deo, non reperitur extra intellectum diuinum, & de subiecto huius nullum est dubium, quod sit Deus quocumque modo acceptus: Sed de illa, qua est in nobis est dubium, in hac autem ponunt idem subiectum, prout determinat, & continet omnes veritates, con tra quam nil aliud adduco, nisi quod superius dictum est contra aliam opinionem.

Et quia addunt, quod Deus sub ratione infiniti entis est obiectum huius, prout de ra tione obiecti est facere euidentiam in scientia nostra, quod mihi uidetur irrationabile idcirco impugno hunc modum dicendi quadrupliciter.

Primo, quia videtur solum distinguere Theologiam in se, a Theologia in nobis ratione euidentie, plures ergo ueritates non cognoscet Deus per Theologiam suam, quam nos per nostram, sed ille clarius, nos vero obscurius: cuius contrarium superius est ostensum

Secundo, quia videtur omnino inconueniens, quod Deus sit subiectum in scientia diuinitus inspirata sub aliqua ratione con gnoscibili lumine naturali, qualis est ratio infiniti.

Tertio, quia hoc nomen infinitum impor tat diuinam illimitationem magis negatiue, uam possitiue, ut patet ex dictis: in nulla au tem scientia potest poni subiectum sub ratione negatiua. Quod si dicatur significare diui nam illimitationem possitue, tunc ineidit in rationes contra primam opinionem adductas.

Quarto, quia Deus non determinatur ad veritates Theologicas per rationem entis infiniti, alioquin quicunque cognosceret rationem istam infiniti, cognosceret ueritates Theologicas, quod est falsum.

ARTICVLVS QVARTVS. An veritas, quam scimus de Deo contineatur sub obiecto nostri intellectus. Vide pro hoc art. doct. citatos in principio quaest

CIrca praesentem articulum quedam oc currunt, quae videntur facere difficul tatem. Primum est, quia cum fuerit declaratum in primo articulo huius quaestionis, quod obiectum adaequatum intellectus nostri sit ens vninersaliter sumptum, prout est reducibile in omnes eius causas, & principia, si dicatur, quod veritas, quam scit Theologus de Deo contineatur sub obiecto nostri intellectus, sequeretur, quod Deus haberet causas, & principia, in quae posset reduci, & quod esset scibilis Veritas Theologica modo naturali, sicut aliae veritates, & per consequens non indigeremus aliqua scientia diuinitus inspirata

AIterum, quod facit difficultatem est, quia cum prima principia contineantur sub obiecto adaequato intellectus nostri, & ipsamet contineant omnes veritates sequeretur quod continerent etem omnes veritates Theologicas, & per consequens possent sciri lumine naturali.

Ad primum tenentes, quod obiectum ad aequatum sit ens in quantum ens, respondent, quod possumus loqui de obiecto adaequato dupliciter, vno modo secundum na turam intellectus, & sic concedunt, quod veritas Theologica contineatur sub obiecto adaequato intellectus: alio modo possumus loqui de obiecto adaequato intellectus pro praesenti statu, & isto modo dicunt, quod ve titates, quas scit Theologus de Deo non con tinentur sub obiecto intellectus nostri, quia isto modo obiectum intellectus est ens possibile repraesentari in phantasmate, quae restrictio, & limitatio oritur vel ex pena pecca ti originalis, vel propter connexionem ad phantasiam, vel propter aliquam aliam cau sam. Quapropter cum non possimus ad eam peruenire in praesenti statu viribus intellectus, indigemus aliqua scientia diuinitus reuelata

Iste autem modus dicendi mihi non satis facit, propter quatuor inconuenientia, quae ad illum sequuntur.

Primo sequeretur, quod intellectus noster finitus, esset tantae capacitatis, quantae est intellectus Dei infinitus Consequentia pro batur, nam si ens inquantum ens esset obiectum adaequatum, cum sub se contineat ens finitum, & infinitum, intellectus noster esset capax totius entis tam finiti, quam infini¬ ti & omnium veritatum possibilium sciri de toto ente, & quia extra totum ens non est dare aliquid, intellectus diuinus non se extenderet ad plura, quam noster, & per consequens non esset maioris capacitatis, quod videtur mirabile

Secundo sequeretur, quod aliquod violentum, & contra naturam reperiretur in to ta vna specle, quod videtur falsum. Probo consequentiam, quia si intellectus noster se cundum suam naturam acceptus habet pro obiecto totum ens, & ratione huius status abet illud arctatum ad esse phantasiabile, videtur sequi quod tali arctatio sit sibi viosenta, & contra naturam, & nihilominus se uitur totam specie humanam quae in omni- bus hominibus reperitur; ergo &c

Tertio sequeretur, quod daretur potentia naturalis passiua, cui non responderet actiua naturalis, quod est inconueniens: Consequentiam probo per illos; nam dicunt intellectum nostrum esse in potentia natura li passiua ad recipiendas veritates totius entis, quod est eius obiectum adaequatum, & ex altera parte dicunt intellectum non posse recipere huiusmodi veritates per potentiam pure naturalem actiuam: & propterea requiri scientiam diuinitus reuelatam: ergo &c. Falsitas consequentis probatur, quia potentia passiua naturalis dicitur ad potentiam actiuam naturalem relatiue, non autem ad supranaturalem, impossibile est autem in re rum natura dare relatiuum absque suo correlatiuo: ergo &c

Quarto sequeretur, quod intellectus no ster, postquam fuerit absolutus ab isto phan tasmate, poterit capere veritates pure Thec logicas per pura naturalia, quod videtur falsum, & erroneum. Consequentiam probo, quia quaelibet potentia apprehensiua potest per suam naturam, percipere suum obiectum quando impedimentum est ammotum, si ergo obiectum adaequatum nostri intellectus, secundum suam naturam est ens totum, & non contractum ad eius representatiuum in phantasmate nisi pro conditione huius status, vt ipsi dicunt, sequitur necessario, quod post quam fuerit liber ab isto statu possit per suam naturam libere capere quamcumque veritate.

Quapropter videtur mihi aliter dicendum esse. Ad cuius euidentiam prius noto, quod sicut patet per Comentatorem tertio de ani ma com. 18. intellectus noster possibilis differt a prima materia; quia intellectus est in otentia ad omnes formas vniuersales intelligibiles, materia vero prima est in potentia ad omnes formas indiuiduales sensibiles, ex quo hanc infero similitudinem, & conuenientiam, quod sicut se habet materia in re cipiendo formas sensibiles, ita intellectus in recipiendo formas intelligibiles: sed materia otest recipere formam duobus modis, scilicet naturauiter, & supernaturaliter, & primus modus competit ei per suam naturalem potentiam, quae dicitur naturalis, quia redu citur ad actum per actionem agentium natu ralium habentium cum materia naturalem connexionem. Secundus autem modus reci piendi formam competit materiae per potentiam obedientialem, quia non potest reduci ad actum nisi per causam supremam existen tem extra totam latitudinem materiae, cui ipsa nata est obedire ad nutum, vt puta Deus: ergo pari ratione intellectus noster possibilis habebit duos modos recipiendi formas in telligibiles, naturalem vnum, & supernaturalem alterum, qui competit illi per potentiam obedientialem. Primus modus dicitur naturalis, quia reducitur ad actum per actio nem agentis intellectus naturaliter possibili connexus, & per actionem formarum intelligibilium, quae ordine quodam, mediante intellectu agente, possibili naturaliter connectuntur. Secundus vero dicitur supernaturalis; quia per actionem agentis superioris; qui non est intellectus agens, nec species. nequidquam aliud in tali ordine, sed supra omnem hanc connexionem reducitur de po tentia ad actum, cui agenti intellectus possi bilis est natus subiici imediate recipiendo pr eius impressionem aliquam veritatem intelligibilem, sicut & materia potest ab eodem recipere imediate formam sensibilem

Ad propositum ergo dico, quod possumus loqui de opiecto adaequato intellectus nostri duobus modis. Vno modo secundum eius potentiam naturalem, qua subiicitur actioni intellectus agentis, & connectitur formis in telligibilibus mediante intellectu agente; se cundum quem modum obiectum adaequatum est ens vniuersaliter sumptum, prout reducibile est in omnes eius causas, & principia, nam omne tale ens cum sit sensibile, vel sen sibilibus coniunctum, potest ab intellectu possibili percipi mediante intellectu agente; & sic loquendo, veritas quam scimus de Deo non continetur sub obiecto adaequato intel lectus nostri, quia non habet causas, & prin cipia in quae possit reduci: & sic non potest connecti intellectui possibili, mediante intel lectu agente, nec vt veritas sensibilis, vel sen sibilibus coniuncta, cum sit extra omnem hanc connexionem.

Nec valet si dicatur, quod sensibilibus, & intelligibilibus connectitur tanquam cau sa: quia quamuis incidat in idem re cum pri mis causis entium, puta cum prima forma, & vltimo fine, manet tamen extra secundum earum causalitatem, quia non est conditio ha rum causarum, vt tales causae sunt, propter quod non connectimus cognitionem diuine veritatis cum cognitione harum causarum.

Exempli gratia, licet primus motor, prima forma, & vltimus finis coincidant in idem re, & differant ratione, sicut tangit Coment. 12. Metaph com. 8tamen cognitio primi Moto ris non connectitur cognitioni primae formae, quia illa spectat ad scientiam naturalem; ista veto, ad Metaph. quod prouenit ex eo quod ratio primae formae, & vltimi finis, sunt extraneae a ratione primi motoris; similiter posset dici in proposito. Patet ergo, quomo do veritas, quam scimus de Deo per Theolo giam, non continetur sub obiecto adaequate intellectus secundum potentiam eius naturalem.

Si tamen loquamur de huiusmodi obiecto secundum potentiam obedientialem, sic ve ritas illa continetur sub illo, quod patet, nam cognitio cuiuscumque veritatis, numquam po test imprimi ipsi intellectui, nisi aliquo modo esset in potentia ad eam: & nisi talis ver tas contineretur aliquo modo sub obiecto adaequato, intellectus noster non posset ea attingere; quia obiectum adaequatum, est vltimum in quod potest potentia; & per con sequens, si illa veritas non contineretur aliquo modo sub hoc obiecto, potentia se extederet vltra suum vltimum, quod est contradictio.

Sciendum est etiam, quod licet intellectus sit in potentia naturali, & obedientiali ad huiusmodi veritates, numquam tamen pot ta se extendere, quod contineat illam veritatem infinitam, quam scit Deus de se ipso; quia ad eam nullam habet facultatem nec naturalem, nec obedientialem

Ad secundam dubitationem, quae erat de principijs, respondet quidam Doctor negan do, quod prima principia contineant omnes veritates virtualiter, quia sicut subiecta primorum principiorum sunt communissima ta etiam praedicata, quapropter virtute tasium principiorum non posiunt sciri de infe rioribus, nec etiam praedicata communissima. Si ergo volumus scire specialia praedica ta, oportet habere specialia media, in quorum ratione includuntur talia praedicata, ita vt dicant propter quid de eis, prout requirit de monstratio; nam definitio subiecti alicuius primi principij, quamuis dicat propter quid de passione communissima, quae est praedicatum eiusdem primi principij; non tamen dicit propter quid de alijs passionibus inferioribus specialibus, ideo semper concluditur propositum, quod praeter prima principia oportet habere specialia media, quorum defini tiones dicant propter quid de specialibus prae dicatis, ita modo in proposito, licet habeamus ista principia communia, quia tamen deficiunt nobis specialia media ad veritates Theologicas, idcirco nequimus eas scire per huiusmodi principia.

Haec sententia videtur deficere propter tria, Primo, quia dicit, quod ad cognoscenda specialia praedicata requiruntur specialia media, & quod haec media continentur virtua liter in subiectis primorum, principiorum.

Ex quo elicio, quod virtualiter, seu poten tialiter nomina illorum mediorum continen tur in notitia primorum principiorum, nam semper inferius continetur potentialiter in suo superiori; & per consequens, quicunque cognoscit superius, est in potentia naturali ad cognoscendum inferius in ipso contento, & naturaliter potest deduci de potentia ad actum, nos ergo, qui noscimus prima principia naturaliter, videtur, quod scimus in potentia ad cognoscenda illa media, per quae possunt concludi veritates Theo logicae, & per consequens possimus perueni re ad eorum cognitiones, quod ipsi negant.

Secundo deficit, quia videtur supponere, quod veritates Theologicae habeant specialia media, per quae possint concludi, hoc autem non videtur verum quantum ad aliquas veritates intrinsecas, quas cognoscit Theologus de Deo, quia non habent aliquam causam, nec aliquod medium dicens propter quid, per quod possint probari.

Tertio deficit, quia dato, quod haberent specialia media, videtur, quod secundum reuelationem harum veritatum possimus inue nire illa media; nam quicunque cognoscit con clusionem, & principia, in quae habet reduci, videtur, quod cognoscat medium, per quod possit deduci illa conclusio, ex omni enim parte sibi patet via ad cognoscendum illud medium

Ideo aliter respondent quidam, conceden do, quod notitia omnis veritatis potentialiter contineatur in principijs primis, licet non possimus elicere ex ipsis principijs cognitionem veritatis Theologicae, quod prouenit, & ex parte ipsorum principiorum, & ex par te intellectus agentis, ex parte principiorum quia sunt radicitus abstracta ab ipsis sensib libus: Quapropter non possunt extendi vl¬ tra cognitionem ipsorum, quae auxilio sensibilium possunt cognosci, ex parte intellectus. agentis, qui talia principia non potest applicare, nisi ad ea, quae lumine naturali ipsius intellectus sunt cognoscibilia, haec autem sunt, quae ex sensibilibus possunt cognosci; idcirco his tantum poterant applicari.

Haec responsio quantum ad vtramque partem est dubia.

Primo circa primam, quia licet dicta principia sint abstracta a sensibilibus, non tamen habent vim generandi scientiam ab eis, sicut vniuersale abstractum a particularibus, ab eis non habet uim generandi scientiam, alioquin particularia hoc efficerent, quod est falsum

Secundo si dicta principia haberent vim suam a sensibilibus, ita vt non possent eam excedere, generando notitiam, pari ratione non possent ea excedere continendo veritatem, quod per eos videtur falsum.

Tertio videtur, quod ista causa sit omni- no per accidens in proposito; nam quod intellectus abstrahat ista principia a sensibilibus, hoc prouenit, ex eo, quod sensibilia sunt sibi aliquo modo prius nota: sed antequam illa abstrahat accipit, ac si a sensibilibus non essent abstracta, cuius signum est, quia decla rat ea habere veritatem in rebus etiam non sensibilibus; ergo dictaecausa est intellectui omnino per accidens

Secunda etiam causa, quam assignant, non valet propter duo. Primo, quia si lumen intellectus agentis sic esset limitatum, non pos sent dicta principia virtute eius abstrahit ab ipsis sensibilibus, consequentiam probo, quitunc effectus excederet virentem suae causae; si quidem huiusmodi principia non sunt limitata ad aliquod genus entium, saltem hoc, de quolibet verum est, esse, uel non esse; intellectus tamen agens, quia est causa abstractionis eorum limitatur ad ea, ut ipsi dicunt, quae ex sensibilibus cognosci possunt. Accedit quod si uirtus intellectus agentis sit limi tata, non poterimus cognoscere per ipsum quod habeant ueritatem in omnibus; quod est falsum.

Secundo haec causa, quam assignant, supponit falsum uidelicet, quod intellectus agens illustret omnia, de quibus habemus cognitio nem, hoc autem non uidetur uerum propter illa quae sunt intelligibilia secundum actum Vnde Commentator 3. de anima dicit, quod Plato non indiguit ponero intellectum agen tem, quia posuit quidditates separatus actu intellectas, constat autem, quod intellectus noster plura cognoscit, quae sunt actu intel¬ ligibilia, vnde non est uerum, quod illustret omnia, quae intellectus possibilis cognoscit.

Quapropter mihi uidetur aliter dicendum, quod quantumcumque principia prima con tineant omnes ueritates, non tamen possumus, per ea cognoscere omnem ueritatem, quam scimus de Deo per solam Theologiam; causa autem huius non est ex parte medij specialis, quod deficiat nobis; nec ex parte principiorum, uel intellectus agentis, ut ipsi arbitrati sunt, sed est accipienda ex parte intellectus possibilis, qui non ualet applicare huiusmodi principia illis ueritatibus, quae non cadunt sub obiecto adaequato ipsius, sicut sunt ueritates Theologicae; ut superius ostensum fuit

Quod si arguas; ista principia continentur sub obiecto adaequato intellectus, ergo & omnes ueritates contentae in eis.

Respondetur, quod prima principia dupliciter accipi possunt, vno modo secundum totum ambitum suae continentiae generalis, non restringendo illa ad aliquam veritatem, & sic non continentur sub obiecto adaequato intellectus, accipiendo obiectum adaequatum secundum primum modum adaequationis, quae est secundum potentiam obedientialem Alio modo possunt accipi secundum continentiam stricte acceptam, restringendo ea, ad aliquas veritates, puta naturaliter cognoscibiles, & isto modo continentur sub obiecto adaequato intellectus; Et ideo est intelligendum, quod sicut Theologia Deum consi derat sub ratione speciali, praescindeudo ab illa absoluta ratione, qua multas continet ve ritates, non attingibiles ab intellectu nostro; ita intellectus noster considerat de istis primis principijs secundum continentiam speciale, praescindendo a continentia illa generali veritatum, quas non apprehendit intellectus, ex quibus patet, quid de praesente quaestione sit dicendum.

AD ARVMENTA PRINCTPALIA AD primum nego maiorem, quia osten sum est, quod quidditas rei materialis non est obiectum adaequatum intellectus. Ad probationem, cum dicitur, quod obiectum, & potentia debent esse proportionata; dico, quod non requiritur ibi proportio, quae sit fundata super simili modo essendi, sed super ratione actiui, & passiui, quae est, ut agens sit in actu, & patiens in potentia; ita in proposito tale debet esse obiectum in actu, qualis est intellectus in potentia, nec est ibi alia quaerenda proportio, nisi forte, aliam haberent habitudinem inter se¬

Intelligendum tamen, quod argumentum aliquam includit veritate, veritates. n Theologicae aliquo modo continentur sub obiecto adaequato intellectus, sed ad hoc probandum indebitum assumebat medium

Ad secundum dico, quod concludit aliquam ueritatem, non tamen debito modo. Ad consequentiam dico, quod veritas Theologica continetur aliquo modo sub obiecto adae quato intellectus, non tamen sub obiecto Me taph. Nam ostensum est, quod ens inquantum ens, prout est obiectum intellectus, est maioris ambitus, quam prout est subiectum Metaphysice

Ad tertium dico, quod aliquam concludit Veritatem, non tamen ex ui argumenti, ideo nego falsitatem consequentis; quia ostensum est, quod Deus sub absoluta ratione deitatis non potest esse subiectum Theologiae nostre.