Quaestio 1

DISTINCTIONIS TERTIAE QVAESTIO PRIMA Vtrum Deus cognoscatur a nobis aliquo communi conceptu cum creaturis.

ARGVITVR AD PARTEM negantem. LLA, quae habent vnam communem R rationem, vnum eorum cognoscitur con muni conceptu cum altero, sed Deus, & crea turae habent vnam rationem communem, er go &c, Maior est manifesta: Minor probatur quia ratio entis dicta de Deo, & creaturis est communis, quod patet, nam ratio entis dicta de Deo, vel est conmunior ratione deitatis, vel est ipsamet ratio suae deitatis; si dicatur, quod sit ratio communior, habetur propositum; quia non potest esse communior, nisi ex eo, quod communis est sibi, & creaturis, si dicatur quod sit ipsamet ratio deitatis; tunc ista proposito esset omnino impropria, scilicet Deus est ens; nam idem esset, ac si diceretur Deus est Deus, quod nullus concederet: sequitur ergo, quod sit ratio communior, & per consequens communis Deo, & creaturis

2 Dato, quod totum ens in sua latitudine non hebeat vnam communem rationem, videtur tamen habere vnum communem con ceptum, ergo in illo concipietur Deus cum creaturis: Minor patet, Antecedens probatur quia ille conceptus, qui est omnino confusus, & indeterminatus, est conceptus communis; sed conceptus entis est omnino confusus, & indeterminatus; ergo &c. Maior est nota, quia distinctio, & pluralitas semper proueniunt ex aliqua determinatione; Minor etiam appa ret, nam si conceptus entis non esset omnino confusus importaret aliquam determinatam rationem, quod est falsum.

3 Dato, quod ens in sua latitudine haberet plures conceptus, & plures rationes, adhuc tamen videtur, quod Deus possit conci pi a nobis aliquo communi conceptu cum creaturis: Nam quando aliqua plura habent ad se inuicem ordinem, vnum eorum non potest concipi altero non concepto, sed ratio entis dicta de creatura; dato, quod sit alia a ratione entis dicta de Deo, habet tamen ordi nem, & analogiam ad illam, ergo non potest concipi non concepta illa, & per consequens Deus non concipietur in ratione entis dicta de creatura, sine illa, hoc autem non haberet veritatem, si non posset concipi communi conceptu cum creaturis; ergo &c

AD OPPOSITVM ARGVITVR Vllus potest concipi communi conceceptu cum altero, nisi habeat quid cone cum illo, sed Deus non habet aliquid cone cum creaturis ergo nequit concipi communi con ceptu cum eis. Maior patet; Minorem probo; quia si haberet aliquid commune cum creaturis, illud non posset esse, nisi aliqua tenuis similitudo; vbi autem est tenuis similitudo, ibi est ratio generis; quia secundum Themistium in primo de anima, genus sumitur ex tenui singularium similitudine: In Deo autem non est ratio generis, ergo &c

2 Confirmatur, quia si haberet commune conceptum, faceret compositonem cum con ceptu speciali, sicut facit genus cum differetia, quod repugnat Deo, vt in octaua distinctione probabitur, ergo &c

RESPONDEO in ista quaestione quatuor sunt videnda

Vtrum ratio entis dicta de Deo, & crea turis sit vna conis ratio, sicut aliqui putant.

2 Dato, quod non sit vna ratio communis, vtrum habeat vnum communem conceptum, sicut alij opinantur,

3 Vtrum ens in sua latitudine habeat plu res rationes, & plures conceptus, sicut ponit communis opinio.

4 Vtrum Deus concipiara nobis comi conceptu cum creaturis, quod principaliter quaeritur.

ARTICVLVS PRIMVS. Vtrum ratio entis dicta de Deo, & creaturis sit vna communis ratio.

AD hoc aliqui respondent affirmatiue; volunt enim quod ens habeat vnam communem rationem, secundum quam dicitur in quid de omnibus entibus, vel forma liter, vel saltem virtualiter; imaginantur nm sicut fuit tactum superius in prologo quaest. secunda) ens non dici formaliter de vltimis differentijs; quia illa habent conceptum sim pliciter simplicem: Si enim diceretur de illis formaliter, resoluerentur in duos conceptus, scilicet in communem conceptum entis, & in per oprium, quamuis autem non dicatur di eis formaliter, dicitur tamen virtualiter; quia illae includuntur essentialiter in generibus & speciebus, de quibus ens formaliter dicitur,

Addunt, quod nec etiam dicitur de suis assionibus formaliter, & in quid: Tum quia hoc est contra rationem subiecti, quod dicatur de passione: tum etiam, quia illa, de qui bus ens formaliter dicitur, habent ipsum con trahere, & limitare, cum sint inferiora; passiones autem entis sunt transcendentes, sicut ens, saltem aliquae, vt verum, vnum, bonum, & similia, quamuis autem non dicatur de eis formaliter, dicitur tamen virtualiter; quia ista omnia includuntur in ente, & in suis inferioribus virtute: de omnibus autem alijs dicitur in quid formaliter, secundum communem rationem suam, scilicet tam de ente increato, quam de decem praedicamentis, & horum generibus, & speciebus; nec non indiuiduis. & quia haec opinio nonnullas habet rationes, quae videntur valde cogentes, quibus primo directe probant, conceptum communem entis esse vnum: deinde vero, isti vni conceptui respondere communem rationem fundamentaliter obiectiue, distinctam ab alijs rationibus specialibus con trahentibus ipsum; ideo primo adducam pri mas rationes, postea vero secundas. Rationes autem pro prima conclusione, omnes accipio sub vna forma, & sub vno tali svllog.

1 Ille conceptus est vnus, & communis omnibus entibus, qui vniformiter eis attribuitur, & a conceptibus specialibus eorundem distinguitur, conceptus entis est huiusmodi; ergo &c. Maior videtur nota, quia haec est potissima regula, per quam cognoscimus aliquem conceptum esse vnum, & com. munem aliquibus, quia videmus ipsum con formiter attribui illis, & cum hoc distingui a conceptu proprio cuiuslibet eorum, & quamuis sola prima istarum duarum conditionum sufficiat ad propositum, secunda tamen certificat de prima, nam nisi videremus, quod conceptus ille esset distinctus a conceptu pro prio cuiuslibet eorum non possemus esse cer ti, vtrum esset eis attributus vniformiter; at statim, quod videmus huiusmodi conceptum. communem a proprio cuiuslibet eorum esse distinctum, sumus certi, quod est eis commu nis; & per consequens illis vniformiter attri putus: Minor potest probari multipliciter.

Primo quia conceptus entis attribuitur, cum certitudine omnibus entibus, nullus. nm dubitat de aliquo ente, an sit ens; dubitat ta men de conceptibus proprijs: puta vtrum potentiae animae debeant concipi conceptu substantiae, vel conceptu acciden vs; & vtrum Deus debeat concipi conceptu finiti, vel infiniti, ex quo apparet immediate, quod con ceptus entis distinguatur a conceptu proprio cuiuslibet entis: quia impossibile est, quod iile conceptus sit dubius, & certus de eodem Secundo, quia impossibile est, quod illud in quo aliqua conueniunt, sit idem in quo differant, nunc autem in conceptu entis om nia conueniunt, & per proprios distinguun tur, ergo &c.

Tertio, nullus conceptus creaturae. proprius Deo attribui debet, sed conceptus entis Deo attribuitur, ergo non est proprius creaturae: & pari ratione non est proprius Deo, quia creaturae attribuitur, igitur erit conceptus communis distinctus a proprio cuiuslibet rei conceptu.

Quarto, nulla res generat conceptum alte rius, nisi contineat illius conceptum virtuali ter, vel formaliter, hoc enim est de ratione omnis esse: Nunc autem creatura in nobi generat conceptum, & cognitionem Dei, vt patet de se, ergo continebit conceptus eius virtualiter, vel formaliter, non potest dici, quod virtualiter, quia tunc nobiliori modo contineret, quam ipse Deus, semper enim equiuoca nobiliori modo continent effectum,. quam vniuoca; ergo continebit conceptum ipsum formaliter, & per consequens talis com ceptus non erit proprius soli creaturae, vel soli Deo, sed communis vtrique & distinctus a proprio cuiuslibet.

Quinto, sicut in complexis conceptibus est deuenire ad vnum, primum, qui contineat, & contineatur iu omnibus virtualiter, puta de quolibet verum est esse, vel non esse; ita in simplicibus est deuenire ad vnum conceptum simplicem, iste non potest esse nisi con ceptus entis, ergo &c. & confirmatur, quia si conceptus entis non esset vnus, tunc esse, & non esse, haud contradictoria essent, quod est salsum, Consequentia probatur, quia vbi est pluralitas conceptuum, ibi est pluralitas significatorum, & per consequens non potest ibi esse contradictio.

Sexto, videtur saltem, quod entis conceptus sit distinctus a conceptibus differentiarum vltimarum, & earundem passionum, quia si formaliter includeretur in eorum con ceptibus, haberent aliquod commune, in quo conuenirent, & aliquod proprium, in quo dif ferrent, & per consequens vltimae differentiae alias haberent differentias, quod est absurdum, similiter dicendum est de concepti bus passionum, quia hoc est contra rationem, tum subiecti, tum etiam passionis

lstae sunt rationes, quibus vnitas conceptus entis probatur.

Modo supersunt aliae rationes probantes, quod isti conceptui respondeat vna ratio, quae breuitatis causa ad vnum talem svllogismum reducuntur: llli conceptui respodit vna ratio fundamentaliter obiectiue, per quen plura, non vt plura concipiuntur, sed vt vnum: er conceptum entis plura hoc modo concipiuntur, ergo &c. Maior patet, quia per ean dem rationem cognoscimus, quod conceptui generis, & speciei respondeat vna ratio fundamentaliter obiectiue; qua plura, vt vnum illi correspondent, sicut dicimus, quod plures homines sunt vnus homo, & plura animalia vnum animal; Minor potest probari quinque medijs desumptis ex dictis ipsorum

Primo, quia ratio entis est obiectum vnius potentiae, ergo est vna, Consequentia patet, quia vnius potentiae est vnum obiectum: Antecedens habetur per eos, quia nulla ratio est ita communis ad omnia intelligibilia, sicut ratio entis

Secundo, quia ratio entis est ratio subiecti vnius scientiae; ergo est vna; nam vna scientia debet habere vnum subiectum, & subiectum non est vnum, nisi per vnam rationem; Antecedens probatur, quia Metaph est vna scie tia, cuius subiectum est ens, in quantum ens, vt patet 4. Met

Tertio, illud, quod est primum motiuum alicuius scientiae, est vnum: ratio entis est pri mum motiuum intellectus, ergo est vna Maior probatur, Tum quia primum in vno quoque genere est vnum, Tum quia potentia non mouetur primo, nisi ad vnum actum, & per consequens non nisi ab vna ratione obiecti; Minor probatur per Com. 1. Met. com. 5. vbi vult, quod ens, & res, prima impressione imprimant in anima,

Quarto, illa ratio, in qua plura comparan tur secundum magis, & minus est vna: in ratione entis, substantia, & accidens sunt com parabilia secundum magis, & minus; ergo & caet. Maior patet, & Minor potest haberi ab Arist. dicete substantiam esse magis ens, quam accidens: Vbi quaero quid per ens intelligat, vel solam vocem, vel rationem propriam substantiae, vel rationem communem entis, non potest intelligere solam vocem, quia tunc non esset comparatio secundum eorum entitates nec solam rationem substantiae, quia tunc idem esset, ac si diceret substantia est magis substam tia, quam accidens, quod est ridiculum, restat ergo, quod ibi per ly ens intelligat rationem communem entis.

Quinto, si ratio entis non esset vna, nec et esset distincta a partialibus entium rationibus & per consequens cuicuque rationi singula ri adderetur, fieret negatio, quod est falsum; Istae sunt potiores rationes praefatae opi- nionis

His tamen non obstantibus illorum sententia mihi videtur impossibilis, tum quia in plura incidit inconuenientia, quae euitare non potest, tum etiam quia non videtur ad mentem Arist. nec Commentatoris, quibus in tali materia adhaerere debemus

Decem videntur esse inconuenientia, adquae potest deduci praefata opinio, quorum rimum est, quia sequeretur conceptum intel lectus, quem habet de ente excedere suum obiectum adaequatum, quod est falsum, quia conceptus recipit mensuram ab obiecto, mesuratum autem non debet excedere propriam mensuram, Consequentia patet ex dictis in 2 quaest. prologi, vbi ostensum fuit obiectum adaequatum intellectus nostri esse ens sumptum cum aliqua limitatione, ista vero opi- nio videtur velle, quod conceptus entis respectu intellectus nostri sit tanti ambitus, quod ambiat totum ens, absque aliqua restrictione, ergo talis conceptus excederet obiectum adaequatum ipsius intellectus.

Secundo, sequeretur, quod talis conceptus contineret implicite, & secundum rationem, omnem cognitionem, & omnem scientiam, quod est impossibile: ergo &c. Impossibilitas patet, quia non potest continere scientiam Dei, quae est infinita, Consequentiam probo quia omnis scientia virtualiter continetur in scibili, ille conceptus continet omnia scibilia ergo virtualiter etiam continet omnem sciam.

Tertio sequeretur, conceptum entis de Deo esse determinatum, consequens est impossibile; ergo & antecedens: Consequentia est nota, quia quicunque conceptus est communis pluribus, oportet vt sit per indetermi nationem: Impossibilitas probatur, quia talis conceptus, vel esset indeterminatus nega tiue, vel priuatiue, non negatiue, quia tunc non posset determinari per aliquam specialem rationem, & tunc non posset attribui ali cui speciali enti; nec etiam priuatiue; quia tunc esset determinabilis per rationes specia les; & per consequens Deo non attribueretur, nisi vt determinatus aliqua particulari ratione, quod est impossibile, tunc n. Deus esset compositus ex ratione indeterminata; determinabili tamen, & ex ratione determi- nante, & sic haberet aliquem gradum possibilitatis

Quarto sequitur, quod ens vere sit genus, quia habet quicquid est de ratione generis (secundum eos) praedicatur enim de plurildifferentibus specie in eo quod quid: nec illi repugnat habere differentias, de quibus licet non praedicetur formaliter, praedicatur, tamen virtualiter (vt ipsi dicunt expresse) ve re ergo habet rationem generis.

Quinto sequitur, quod decem praedicamen ta non erunt decem prima rerum genera, quia reducerentur in aliquod aliud genus, quod est ens: Si autem negent ens habere rationem generis propter suam maximam con munitatem, sicut videntur negare sequitur

Sexto, contra eos, quod erunt sex praedicabilia, nam si ens habet rationem communem, secundum quam vere proprie praedica tur in quid, sicut genus & species, cum isit certum, ipsum non esse differentiam nec pro prium, nec accidens relinquitur necessario quod sit quoddam praedicabile distinctum a quocunque alio, & sic erunt sex

Septimo sequeretur, decem generalissima essc composita, habereque rationem communem, in qua conuenirent, & speciales, quibus differrent, quae facerent illa composita, & definibilia.

Octauo, sequeretur, Metaph prius debere tractare de ente in communi, & postea ip sum diuidere, & determinare de suis pertibus, sicut facit Philosophus de corpore mobili, hunc autem ordinem non seruat Arist. tractando de ente in Metaph quod patet; nam tractatus Metaph incipit in 7. libro se cundum Auerroem in principio 7. dicentem omnes libros praecedentes 7. praeparatorios esse ad ea, quae intendit dicere Arist. in his de quibus est consideratio Metaph constat autem, quod Arist non prius determinauit de ente in communi, nec de eius partibus immo statim diuisit ipsum, vt multipliciter. dictum, & postea tractatum primum suae con siderationis instituit, circa primam entis par tem scilicet substantiam.

Nono sequeretur, substantiam, & accidens. habere essentialem similitudinem inter se, & per consequens, substantiam non esse simpliciter priorem accidente in cognitione, con tra Arist. 7 Metaph Consequentia patet, nam quae habent vnam rationem, simul cognoscum tur, saltem secundum illam rationem; lmmo non solum haec inter se, sed etiam cum Deo, & e conuerso essentialem haberent similitu dinem, quod est contra Dionysium in de diuinis nominibus, qui quamuis ibi concedat creaturam Deo similem esse, nullo tamen modo concedit Deum similem creaturis; & tamen per eos hoc deberet concedi.

VIterius sequeretur, quod Deus esset in genere, cuius contrarium probatur in octaua distinctione

Decimo & vltimo sequeretur, quod vltimae differentiae essent compositae, vel essent formaliter non entia. Consequentiam probo, nam eo ipso quod ens habet vnam ratio nem distinctam a rationibus aliorum praedicabilium, coguntur dicere quod vltimae differentiaes vel participent illam rationem formaliter, vel non participent: si primum dicant, sequitur immediate, quod sint compositae ex illa communi ratione, & ex specialibus, seu proprijs, per quas differunt, & tuc vltimae differentiae alias habebunt differentias, & illae alias, & sic in infinitum. Si autem dicant secundum, sequitur quod formaliter. sint non entia, cum non participent formaliter illam communem rationem entis.

VLterius dico contra hanc opinionem, quod repugnat Arist. & Commentatori, nam in tertio Metaph, vbi videtur expresse loqui deista materia, vult omnino quod vnum, & ens non sint genera vniuoce dicta de suis inferioribus, & quod si essent genera non ha berent differentias, per quas differrent inferiora sub eis: nec valet si dicant ibi Arist loqui disputatiue, & non determinando veritatem: tum quia vbicunque loquitur de praedi catione entis, & vnius nunquam concedit, quod praedicentur vniuoce, sed vult quod dicant intentiones diuersas in his de quibus praedicantur, ita quod non solum remouet ab eis rationem generis, sed etiam vnitatem rationis. Tum etiam quia Comm ibidem exponit Aristotelem loqui determinando ve ritatem, dicens, Manifestum est igitui, quod si ens, & vnum fuerint genera vniuersalia, ta ita vt dicantur de praedicamentis vniuoce, necesse est, vt intellecta non habeant differentias, quibus differant abinuicem. Praeterea ex 4. Metaph colligitur hoc ad mentem Arist. quia si ens esset vnius rationis, frustra laboraret ad ostendendum, quo modo de ente posset esse vna scientia, cum multipliciter dicatur, nulla enim ibi esset cau sa dubitandi si diceretur vniuoce, & sub vna ratione de contentis sub ipso.

Et decimo Metaph vust Arist. quod ens non praedicat aliquid ad alterum praeter quod, vel quale, vel quantum, vbi dicit iComent. com. 8. quod ens significat vnumquodque eorum praedicamentorum multipliciter, quia essentiae, & quidditates ipsorum sunt diuersae, & non est eis aliquid commune, & paucis interpositis addit, non inuenitur aliquid. quod sit vnum commune praedicamento sub stantiae, & qualitatis, Sed dicitur de eis prin cipaliter, sicut hoc nomen ens, ex quibus apparet, quod tam Arist. quam Com. inten dunt excludere ab ente vnitatem rationis. Praeterea tertio physicorum enumeratis praedicamentis, in quibus reperitur motus, dicit Arist. quod commune eis non est accipere, & Comment. ibidem com. 4 subdit, impossibile, est inuenire aliquod vnum com mune istis praedicamentis, in quibus est motus, quod non sit vnum eorum, nec aliquod aliorum praedicamentorum, & addit, infra in tendebat declarare Aristo. quod quia motus non dicitur vniuoce, ideo dicitur secundum prius, & posterius, ex quibus verbis potest formari talis ratio: Si diuersis praedicamentis posset esse aliquid commune vninoce dictum, videretur maxime quod illis quatuor, in quibus est motus, communis esset ipse mo tus: sed hoc non est, vt patet hic per Com ergo &c.

Concludo ergo, quod ratio entis dicta de decem praedicamentis, non est vna ratio conmunis, vniuoce dicta de eis, multo ergo mi- nus pro ut dicitur de Deo, & creaturis Motiua autem praedictae opinionis non cogunt, sicut patebit in fine quaestionis, quando soluentur.

ARTICVLVS SECVNDVS An ens quamuis non habeat vnam rationem vniuocam: habeat tamen vnum communem conceptum.

A D hoc respondent aliqui affirmatiue4 A volunt enim, quod ens habeat vnum communem conceptum, & in hoc concordant cum opinione superius improbata, a qua tamen discordant, quia dicunt, quod huiusmodi conceptus communis non habet pro fundamento aliquam communem ratio nem: vnde si quaeratur ab eis de modo vnita tis istius conceptus, dicunt, ipsum esse vnum vnitate confusa, & indistincta, non importam te aliquam determinatam rationem, necvnam, nec plures, nec communem, vel propriam, sed sub omnimoda indeterminatione rationes quarumcunque entium importat: Et ideo cum huiusmodi ratio applicatur alicui speciali rationi entis, talis applicatio non est pero additionem alicuius extrinseci, sed solum pr explicationem eius, quod erat confuse, v& implicite importatum.

Quae opinio vt magis intelligatur est notandum, quod ipsi distingunt de triplici con ceptu confuso, est enim vnus conceptus con fusus, qui innititur alicui rationi determina tae vltima determinatione, tanquam fundamento, & iste est conceptus specificus speciei specialissimae, qui e confusus, eo quod confuse, & implicite comprehendit omnia indiuidua illius speciei; ratione tamen speciei, cui innititu tanquam fundamento, est determinatus, vltima determinatione, non expectans determinari, nec explicari per aliquas alias rationes speciales, cum indiuidna non addant supra speciem aliquam rationem essentialem.

Secundus conceptus confusus, qui inni titur tanquam fundamento alicui rationi de terminatae, non tamen vltima determinatio ne; est conceptus generis, cuius fundamentum est aliqua ratio indeterminata, sicut patebit inducendo per singula genera; animal enim innititur sensibilitati, quae quidem est determinata, inquantum actu est distinctaa rationibus aliorum generum; Est autem indeterminata, in quantum adhuc potest deter minari per differentias contrahentes ipsam.

Tertius conceptus confusus, est conceptus entis, qui non innititur tanquam fundamen to vlicui rationi determinatae, sed sub omni- nioda confusione comprehendit quascunque rationes, tum generum, tum specierum, & quod possibilis sit huiusmodi conceprus patet, tum quia intellectus in illa ratione pot entia concipere, non concipiendo in tali fun dameuto rationes particulares generum, sed comparando, illorum rationes tantummodo adinuicem, vt entia sunt, tum quia potest tol li confusio, & indistinctio cognitionis, mane te fundamento illius, sicut videmus, quod adueniente differentia constitutiua tollitur com fusio cognitionis in illa, generis, & tamen ve re manet illud quod erat fudamentum confusionis.

Quibus praemissis duas ponunt conclusio nes principales.

Prima est, quod ens in sua latitudine habet vnum conceptum.

Secunda est, quod iste conceptus non innititur tanquam fundamento alicui determi natae rationi, nec vni, nec pluribus.

Prima conclusio probatur dupliciter, primolex eo quod intellectus potest formare hanc propositionem, tota multitudo entium est extra vniuersale, quicuque autem potest habere conceptum complexum de propositione, potest nabere conceptum simplice de terminis illius propositonis: sed multitudo entium est vnus terminus praefatae propositionis, ergo intellectus poterit habere vnum conceptum simplicem de tota multitudine entium, qui erit conceptus confusus.

Confirmatur, nam quilibet experitur, huic termino, enti, posse addi hoc signum vniuersale puta omne, dicendo omne ens, vel to tum ens, &c. Quod non esset, nisi intellectus posset ferri vnico actu super totam multitudinem entis.

Secundo probatur idem, ex eo quod ens est tale analogum, quod dicitur formaliis ter de omnibus analogatis, & non sicut sanum i: quod dicitur formaliter solum de vno, & per quandam denominationem extrinsecam de alijs; tota autem causa, quare ea, de quibus di citur sanum, non possint accipi sub vno con ceptum, est, quia sanum non dicitur de eis formaliter; ergo per oppositum, omnia entia inuntum entia poterunt concipi sub vno conceptu.

Secunda conclusio probatur nonnullis ronibus, quae tamen possunt accipi sub vno talisvllogismo. Si conceptus entis inniteretur tanquam fundamento alicui determinatae ra tioni, vel illa esset vna conis, vel essent plures speciales: primum non potest dici, quia ra tiones speciales se habent per additionem ad illam rationem communem, & per consequens non haberet identitatem cum illis rationibus specialibus, quod videtur sum eo quod ratio entis non potest accipero aliquam additionem, & est eadem cum om- nibus rationibus specialium entium

Insuper oporteret, quod illa ratio commu nis, cui inniteretur, se haberet per abnegatio nem, & indifferentiam ad quascunque ratio nes speciales, quemadmodum ratio sensibilis se habet indifferenter ad rationale, & irratio nale, hoc autem est falsum in proposito, quia impossibile est reperire aliquam rationem con munem, quae se habeat indifferenter ad abso lutam, & respectiuam.

Tertio, & vltimo oporteret quod decem praedicamenta essent composita ex illa communi ratione entis, in quaconuenirent, & ex rationibus specialibus, in quibus differrent, & per consequens non essent prima terum principia.

Vlterius non potest dici, quod innitatur pluribus rationibus specialibus: tum quia prfatus conceptus non esset vnus, cuius contrarium est probatum, tum etiam quia rationes speciales quibus inniteretur immediate, essent rationes decem praedicamentorum, & per consequens, cum illa non dicantur in quid de vltimis differentijs, nec etiam diceretur ipsum ens, quod est falsum.

Haec opinio apparet irrationabilis quantum ad vtramque conclusionem, quia prima est in se falsa, & secunda non potest stare: quod prima sit falsa probo dupliciter. Si conceptus entis est vnus, & simplex vnitate confusionis, sicut ponunt, quaero ab eis, vtrum eius confusio sit illimitationis proueniens ex rei conceptae illimitatione, vel, an sit confusio indeterminationis, proueniens ex rei conceptae potentialitate, primum non potest dici, tum quia illa ratio non conueniret enti creato, quia est limitatum, & enti limitato non potest attribui conceptus issimitatus, tum quia conceptus entis limitatus esset actualior, & perfectior quocunque alio conceptu speciali, quia illimitatio prouenit ex actualitate, & perfectione: tum tandem quia talis conceptus non esset explicabilis per alium conceptum, quod secundum illos est falsum: Consequen tia patet, quia vbi nulla est indeterminatio, sed simplex illimitatio, ibi non est. necessario aliqua explicatio.

Si vero dicatur, quod talis confusio sit in determinationis, sequitur, quod conceptus. speciales se habeant per additionem ad conceptum entis; contra eos: Consequentiam probo, quia indeterminatum expectat determi- nari per aliquam rationem quae est extra eum

Et confirmatur, quia si ens est analogum formaliter dictum de omnibus analogis, necessario habet vnam rationem formalem, per quam conueniunt illae rationes speciales, & aliqua, qubsnecessario differat tales rationes spe ciales; & tunc illae se habebunt per additionem ad istam rationem communem, alioquin non posset illas diuidere.

Vlterius prima conclusio istarum incidit fere in eadem inconuenientia cum opi- nione praecedente, primo enim sequeretur, quod conceptus entis esset maioris ambitus quam obiectum adaequatum intellectus, quod est falsum, & consequentia potest probar eodem modo sicut superius fuit probata. Secundo sequeretur, quod conceptus entis implicite, & secundum potentiam contineret om nem cognitionem, & scientiam, quod est fal sum, propter scientiam Dei infinitam, & consequentia, vt superius probatur. Tertio seque retur, quod substantia, & accidens haberent essentialem similitudinem inter se, quod ess falsum, quia tunc simul cognoscerentur, & per consequens substantia non esset simpliciter prior accidente cognitione, quod est con tra Aristotelem 3 Met. Quarto sequeretur, quod non possent saluare mente Aristotelis, sicut praecedens opinio, nam si ens, secudum totam suam latitudinem, haberet vnum simplicem conceptum, nulla esset difficultas, quo modo de eo posset esse vna scientia, non nm ma ior ratio est, quod de aliquo habeatur vnus conceptus, quam quod de eo habeatur vna scientia, & per consequens frustra laborasset Arist. in 4 Met. ad ostendendum quo de ente possit esse vna scientia. Insuper non dixis set quod ideo de ente potest esse vna scientia, quia omnia habent attributionem ad vnum primum ens, quod est substantia, sed po tius dixisset hoc ideo esse, quia omnia possunt habere vnum communem conceptum, cum ille non sit conceptus generis, nec alterius praedicabilis, quia ens non est genus, nec aliqud pdicabile alioqn necessario essent plura u quinque praedicabilia, ex quibus omnibus apparet, quod prima conclusio non potest sta e

Praeterea ostendo quod secunda conclusio non potest stare cum prima; nam vna destruit alteram, & probo tripliciter, primo quia videmus, quod prima conclusio expresse ponit conceptum entis esse vnum, ad secundam vero necessario sequitur, quod non sit vnus quia conceptus recipit speciem, & distinctio nem a fundamento, si ergo conceptus entis non habet aliquod vnum fundamentum cui innitatur, vt dicit secuda conclusio, sequitur quod nec etiam sit vnus, similiter prima con elusio clare ponit conceptum entis esse verum & tamen ex secunda necessario deducitur quod non sit verus, quia per illum nihil determinate concipitur, cum non habeat aliquod fundamentum cui innitatur, vt dicit secunda conclusio; vbi ergo non est fundamentum simplex, non potest esse aliquis simplex conceptus, intellectus enim non potest, nisi vnum simplicem conceptum habere ab ipso ente

Vlterius, videtur tertio ad primam conclu sionem sequi necessario, quod ens prout stat sub isto conceptu praedicetur inquid, & essentialiter de omnibus (quod etiam concedunt ipsi) ex secunda vero conclusione sequitur contrarium, nam praedicari essentialiter de aliquo, nil esse aliud videtur, quam dicere, quod eius ratio fundamentalis, quam importat, sit essentialis ei, de quo dicitur, si ergo ens non habet aliquam rationem sundamentalem quam importet (vt dicit secunda conclusio) sequitur, quod non praedicet aliquid essentiale in his de abe dicitur, & sic apparet quomodo praefatae conclusiones contradicant adinuicem.

Praeterea contra secundam conclusionem uaero ab eis vtrum conceptus entis habeat aliquod fundamentum, vel nullum, si dicant nullum sequitur, quod sit oino fictitius, si dicant aliquod, sequitur necessario, quod illud fun damentum sit vnum, vel plura, quia inter vnum, & plura non datur medium

Vlterius probo ex dictis eorum, quod fun damentum conceptus sit vnum; nam dicunt ens praedicari formaliter, & essentialiter de omnibus de quibus dicitur; ergo habet vnam rationem formalem pro fundamento in omnibus illis, aliter non diceretur de eis formaliter. Item si ista formalis ratio non esset vna, non importaretur sub vno conceptu, ex quibus patet praedictas duas conm clusiones non esse veras. Motiua vero istius opinionis soluentur in fine quaestionis, & sic patet secundum principale¬

ARTICVLVS TERTIVS An ens in sua latitudine acceptum habeat plures rationes, & plures conceptus: vt dicit opi communis.

QVantum ad istum articulum sciendum est, quod tenentes ens importare plu res rationes, & per consequens habe re plures conceptus, bipartiti sunt: quidam eorum dicunt ens non importare istos plures conceptus, pure aequiuoce, sed analogice, se cundum quendam ordinem prioris, & poste rioris, ratione cuius ordinis, plures conceptus sunt aliquo modo vnus, & haec videtur sententia patris lacobi viterbiensis ordinis nostri in quolibetis, vbi probat, quod de ente non possit formari vnus conceptus, tali ratione.

Omne illud de quo formatur vnus conceptus, oportet, quod sit vnum actu, & potentia, vel saltem vnum secundum actum, quamuis plura secundum potentiam: sed ens non est vnum aliquo dictorum modorum, ergo &c. Maior probatur, quia plura, vt plura, num quam concipiuntur vno conceptu; ergo con ceptus qui est vnus, oportet, quod sit de aliquo simplici, & indiuisibili, quod sit vnum secundum actum, & potentiam: vel de aliquo diuisibili; quod sit plura secundum potentiam, actu vero vnum: Minor etiam probatur, quia certum est, quod ens non est vnum secundum actum, & potentiam, alioquin rediret opinio Parmenidis, & Melissi, nec etiam est vnum secundum actum, & plura, secundum potentiam, quia omne tale habet rationem cuiusdam totius, ens autem non habet hanc rationem, quia non est totum essentiale, nec integrale, vt omnes concedunt, nec vni uersale, aliter esset vnum de quinque vniuer salibus, quod est falsum, ergo non potest vno conceptu concipi, sed pluribus, inter quos est ordo attributionis, ratione cuius potest dici aliquo modo vnus conceptus, qui analo gice praedicetur de inferioribus, sic videtur sentire Com. 1o Metaph dices, quod de ente potest esse vna scientia, quia licet dicatur de omnibus praedicamentis, dicitur tamen de eis per attributionem ad vnum primum ens, quid est substantia.

Quidam vero alij concedunt principalem conclusionem, quod ens importet plures rationes, quia significat proprias rationes cuiuslibet entis, quae sunt diuersae, & ideo non pro dicatur secundum vnam rationem, nec conci pitur secundum vnum conceptum. Sed discor dant ab alijs negando illum ordinem prioris, & posterioris, volunt enim, quod ens immediate significet quodcunque; nam quamnis sit ordo attributionis inter rationes illas significatas, ille tamen ordo non impedit veram aequiuocationem formaliter, sed solum mate rialiter, tuc enim impeditur aequiuocatio for maliter, quando ordo, & analogia significatorum importatur per ipsum nomen quando vero in rebus significatis est aliqua analo gia; quae tamen aliquo nomine non significa tur, tunc impeditur solum aequiuocatio materialiter. Quapropter concludunt quod ens sit pure aequiuocum quantum ad suam formalem rationem significandi, licet sit annolo gum materialiter; idest ratione suorum signi ficatorum, & isto modo exponunt omnes au ctoritates Arist. & Com. quae videntur dicere, ens aequiuocum esse.

Iste modus dicendi videtur mihi irrationa bilis propter tria: primo, quia est contra Arist. & Comment. expresse sicvt posset probari. ex pluribus locis; sufficiat tamen ad praesens 4. Meta vbi probatur, quod de ente possit esse vna scientia, quia dicitur de omnibus non aequiuoce, sed per attributionem ad vnum primum, quod est substantia, quaero igitur ab eis, an Arist. & Comment. intelligant istam attributionem secundum formalem rationem significandi ipsius entis, vel tantum materiaiter secundum significata: si dicant Aristo. intelligere secundo modo, hoc erit contra ipsos, quia per hoc non probabitur, quod scien tia illa sit de ente, sed de significatis entis Vnde, & Comment ibidem dicit, Arist velle declarare quomodo hoc nomen ens non sit aequiuocum, quia tunc non consideraret de eo vna ars, videtur ergo quod intelligat istam attributionem secundum rationem significandi ipsius entis

Vlterius (secundum hanc viam) sequeretur, quod de quolibet aequiuoco posset esse vna scientia, quia nullum est equinocum, cu ius significa a non possint habere aliquem ordinem. Insuper ens praedicaretur de omni- bus aequaliter, puta de creatore & creatura de accidente & substantia, quod nullus diceret, probo consequentiam, quia quod praedicatur de pluribus, praedicatur de illis secun dum illam rationem, secundum quam illa significat, si ergo ratio significandi entis non mportet aliquem ordinem, vel analogiam, vt isti dicunt, sequitur, quod non praedicetur de eis secundum aliquam analogiam, & per consequens praedicabitur de eis aequaliter, ex quibus apparet praefatum modum dicendi repugnare Aristo. & deuiare ab opinione communi, quae si vera est, debet intelligi secu dum expositionem alterius Doctoris.

Videtur tamen mihi opinio communis du bia, propter duo quae dicit, scilitet, quod ens importet diuersas rationes, & diuersos conceptus. Nam si ens simpliciter importaret diuersas rationes, quae nullo modo possent dici vna, sequerentur tria inconuenientia.

Primo, sequeretur, quod significata entis non haberent aliquem ordinem, nec aliquam analogiam in ente, Consequentia probatur, quia illud in quo plura ordinantur secundum analogiam, debet esse eis commune, si autem ens importet plures rationes simpliciter, non est quid commune suis significatis, nisi solo nomine, & per consequens talis analagia esset in solo nomine, quod est absurdum. Et con firmatur nam ordo connexionis, & analogiae supponit semper aliquam vnitatem in ipsis. siquidem duo videntur concurrere necessa¬ rio ad connexionem, scilicet vnitas, & diuer sitas: sicut ergo illa quae sunt vnum non habent inter se connexionem; ita quae sunt sim pliciter diuersa, non habent aliquam vnitatem, nec eliquem ordinem connexionis; qua propter si ea de quibus dicitur ens, non habent aliquam vnitatem in ente, nullam habebunt in eo analogiam

Secundo sequeretur, quod diuisio eutis in decem praedicamenta non esset vera diuisio quod est contra Arist., qui vtitur illa in Me taph diuidendo ens in suas partes, Consequen tia est nota, quia quaelibet diuisio vera suppo nit aliquam vnitatem in eo quod diuiditur, alioquin esset diuisum antequam diuideretur.

Tertio sequeretur, quod substantia, & ac cidens non essent comparabilia in ente secudum magis, & minus, quod est falsum. Consequentia patet, quia comparatio secundum magis, & minus semper accipitur secundum aliquid commune ipsis comparabilis, & hoc inconueniens superius etiam inducebatur i altera opinione, sed quia non sufficienter sol uitur ab ijs qui tenet opinionem conmunem, illud modo induxi.

Similiter est dubia communis opinio quam tum ad illud quod dicit de diuersitate con- ceptuum, nam si ens nullo modo concipi posset vno conceptu, sed necessario pluribus de beret concipi, sequerentur alia tria inconuenientia.

Primum, quod totum vniuersum non pos set concipi tanquam vnum indiuiduum, quid est falsum. Consequentia patet, quia indiuiduum concipitur vno conceptu. Falsitas pro batur per Arist. primo Celi, vbi vult, quod vniuersum sit quoddam indiuiduum constans ex tota materia, quae potest esse sub tali forma, ex quo probat formam Celi (intelligens per Caelum vniuersum) non esse plurificabi lem, ergo de ratione vniuersi est, quod habeat vnam formam per quam est in specle, & totalitate sua, ratione cuius est hoc indiuiduum signatum, & implurificatum. Secundo sequeretur, quod ens nullo modo conciperetur, consequens est falsum ergo, & ante cedens. Falsitas patet, tum quia nullus hoc concederet, tum etiam quia ens est subiectu in Metaph vt superius patuit, subiectum at in quacunque scientia oportet quod sit conce ptibile Consequentia probatur, quia vel com ciperetur vno conceptu, vel pluribus, non vno, quia ab eis reputatur impossibile, nec pluribus, quia videtur impossibile quod intel iectus informetur simul pluribus conceptibus. Nec valet si dicatur, quod suceessiue in formetur illis conceptibus: quia tales conce ptus non essent conceptus entis, sed partium entis; immo sequeretur vlterius, quod conceptus substantiae & accidentis, quae sunt par tes entis excederent conceptum ipsius entis.

Tertio sequeretur quod statim vbi cogno sceremus de aliquo, quod esset ens, sciremus etiam necessario vtrum esset substantia, vel accidens, quod est falsum, scimus enim de potentijs animae quod sunt entia, nescimus tamen, an sint substantiae, vel accidentia ex quibus apparet difficile esse substinere hanc opinionem communem: quid ergo dicendum sit inter has opiniones (cum opposita etiam videatur irrationabilior) apparebit in sequenti articulo.

ARTICVLVS QVARTVS. An Deus habeat aliquem conceptum Communem cum creaturis in quo, quid cognoscatur.

CIrca praesentem articulum ponam vnam distinctionem, secundum quam quaesi to respondebo.

Distinctio talis est, quod aliqua plura comcipiantur vno conceptu, potest intelligi tribus modis. Vno modo per aggregationem, sicut partes totius integralis concipiuntur, quamuis inter se sint diuersae; nam cum intellectus possit adunare ea quae in re sunt di uersa, & e conuerso, vt patet per Comm xij. Metaph si tales per earum aggregationem possunt constituere vnum totum, extra intellectum, multo magis per vnam formam totius, poterunt constituere vnum conceptum pud intellectum, alio modo possunt concipi aliqua plura vno conceptu per abstractio nem, secundum quem modum partes totius vniuersalis vere concipiuntur per abstractio nem a suis differentijs, in quibus differunt huiusmodi enim differentiae cum sint extra rationem illius, in quo conueniunt, bene po test hoc abstrahi ab omnibus illis differentijs, vt species animalis si concipiantur in anima li, concipiuntur vno conceptu per abstractionem.

Tertio possunt concipi aliqua plura vno conceptu propter attributionem, qua attribuuntur vni, sicut omnia, quae habent attributionem ad sanitatem animalis, denominamtur vno nomine sani, & concipiuntur vno conceptu sani, non propter rationem sanita tis, quam intrinsece, & formaliter habent, sed propter rationem sani, in qua connectumtur, & a qua denominantur: & illa quae con cipiuntur isto modo simpliciter, & realiter habent distinctos conceptus, sed pro tanto dicuntur concipi vno conceptu, quia illa attributio, & connexio qua nectuntur in vno, & secundum quam denominantur ab vno facit in eorum conceptibus tantam similitudinem, quod vix, aut nullo modo percipitur eorum distinctio.

Ad propositum ergo dico, quod entia, quae sunt in diuersis praedicamentis, possunt concipi vno conceptu, non quidem realiter, & formaliter, sed solum similitudinarie propter attributionem, & analogiam, quam ha pent ad vnum primum, quod quidem impli cite concipitur cum omnibus illis, ratione cuius, tanta est similitudo in eorum concepti bus, quod quandoque non percipitur eorum distinctio, sicut accidentia, ex eo quod habent attributionem ad substantiam, concipiuntur similibus conceptibus, ratione cuius attributionis, absque substantia implicite concepta cum eis, non concipiuntur,

Similiter omnia entia, in quantum entia, concipiuntur similibus conceptibus, quia habent attributionem ad vnum primum ens, cuius participatione sunt entia, & propter hoc primum ens implicite cum omnibus eis concipitur.

Hac distinctione praemissa cum quaeritur, an Deus habeat communem conceptum cum creaturis, in quo a nobis concipiatur: respon deo, quod hoc potest intelligi tribus modis: primo, per modum cuiusdam partis constituen tis vna cum creaturis quoddam totum integrale, quod est vniuersum, conceptibile vno conceptu vt totum integrale per aggregationem suarum partium, & sic nego habere conceptum conem, quia non est pars entis Deus, nec pars vniuersi, alioquin bonum vni uersi esset maius, quam bonum Dei, quia sen per bonum totius maius est bono partis, hoc autem est contra Arist. xij. Metaph vbi vult, quod bonum vniuersi sit propter bonum du cis: oportet ergo quod concipiatur Deus su per totum ordinem vniuersi, tanquam bonum totale, & finale totius.

Secundo modo potest intelligi, quod con cipiatur communi conceptu cum creaturis per abstractionem, vt partes totius vniuersalis, & isto modo etiam nego, nam quae sic concipiuntur habent aliquid commune, in quo conueniunt, & aliquid propria, in quo differunt, & sic sunt composita ex genere, & differentia, quod nequit dici de Deo, vt patebit in 8. dist. Ex hoc etiam apparet, quod decem praedicamenta non possunt concipi conceptu vno per abstractionem, quia tunc haberent quid cone, & proprium, & per consequens eorum conceptus non esset simplicissimus, quod patet esse falsum.

Tertio modo potest intelligi, quod Deus concipiatur cum creaturis, tanquam termi- nus attributionis implicitus in conceptibus quidditatiuis omnium entium, in quantum entia sunt, & isto modo concedo, & probo dupliciter

Ois terminus aliculus dependentiae implicite concipitur cum ipso dependente, in quantum est dependens, sed omnia entia, in quantum entia sunt, dependent a Deo; ergo in eorum conceptibus, quibus concipiuntur vt entia sunt, implicite concipitur ipse Des. tanquam terminus eorum dependentiae, & attributionis: Maior videtur nota, quia dependens in quantum dependens, si concipe retur sine termino suae dependentiae, conciperetur vt non dependens, quod est impossibile; sequitur ergo, quod terminus suae depen dentiae concipiatur simul cum eo implicite, vel explicite: non explicite, quia talis conceptus non esset simplex, sed complexus, cum plura explicite concipiantur, concipietur ergo implicite: Minor probatur, quia se cundum aliquos, circa principium secudi Po steriorum, ens dictum de prima causa impor tat ipsius essentiam simplicem, dictum vero de caeteris entibus praedicat ordinationem tantum, & dependentiam eorum a primo ente¬

Secundo. Maior est dependentia omnium entium a primo ente, quam accidentium a substantia: Sed tanta est dependentia accidentium a substantia, quod non possunt intelligi entia sine substantia; ergo multo ma gis, nec quaecunque entia poterunt intelligi entia, sine primo ente, quod est Deus: Maior est nota. Minor autem potest haberi ab Arist. & Auer. 7. Metaph vbi dicit Com. quod substantia cointelligitur cum conceptu acci dentium, a qua subsistenter dependent: Sicut ergo implicite in conceptu substantiae accidentia concipiuntur, quia substantia est terminus dependentiae, & attributionis omnium accidentium; ita suo modo primum ens poterit concipi simul cum quolibet ente, in quantum ens est, quia est terminus depensentiae omnium, in quantum entia sunt: pro pter quod includitur etiam implicite in comceptu quidditatiuo cuiuslibet entis.

Dico autem implicite includi, quia conceptus complectens plura explicite, necessa rio est complexus: vel quia conceptus quidditatiuus non includit explicite, nisi ea, qua pertinent ad quidditatem. Concludo ergo quod intelligendo isto modo, potest concedi Deum habere communem conceptum cum creaturis, quo concipitur a nobis implicite non explicite; & haec videtur intentio Augu stini & de Trinitate vbi ait, "cum audis bonum hoc, & bonum illud, simul audis, & intelligis illud bonum, cuius participatione cae tera bona dicuntur".

Ex his omnibus elicio tres conclusiones Prima Conceptus illi, quibus concipiun tur entia diuersorum praedicamentorum, vt entia sunt, licet sint diuersi, habent tamen magnam similitudinem propter duo, tum quia vnus est terminus attributionis implic te inclusus in conceptu eorum, vt tactum ess superius, tum quia magna & aequalis confu sio est in huiusmodi conceptibus

Ad cuius euidentiam est sciendum, quod conceptus entis est conceptus essentialis, dicens essentiam rei totam, & totaliter; si qui dem hoc nomen ens dictum de quocunque iltero ente a primo, significat dependentiam ipsius a primo, quae quidem dependentia nil multiplicat in essentia dependentis, immo sic est essentialis, quod comprehendit essentiam totam, & totaliter, cum tota, & totaliter di pendeat a primo ente: Sed quamuis conce ptus entis dicat totam essentiam rei, illam tamen importat modo maxime confuso, quia non explicat aliquam rationem ipsius deter minatam, sed simul implicat rationes omnes essentiales ipsius, & ideo propter maximam hanc confusionem in significando, tanta est conceptuum similitudo, quod nullo modo, aut vix perpenditur eorum distinctio, quem admodum si essent duae purae potentiae quamtumcunque essent distinctae, vix perciperetur earum distinctio propter similitudinem, quia nihil appareret distinguens

Secunda conclusio immediate sequens ad istam est, quod conceptus entis non fit per abstractionem ad modum vniuersalis praedicabilis; quia tunc plura essent vniuersalia, quam quinque; ideo dicendum est, quod hiat talis conceptus per confusam apprehen sionem, non abstrahendo, sed potius coniungendo, & implicando omnia essentialia rei simul

Tertia conclusio sequens ex secunda est quod conceptus entis non recipit additionem, cum contineat omnia essentialia rei, be ne tamen recipit explicationem, & ideo videtur se habere ad alios conceptus, tanquam conceptus definiti, ad conceptum definitio nis, quae nihil addit supra definitum, sed ex. plicat illud, quod definitum dicit implicite. & confuse; Sic etiam & alij conceptus partiales vnius praedicamenti non addunt su¬ pra conceptum entis communem illius praedicamenti aliquam rationem, sed solum explicant, quod confuse dictum erat, & ideo sicut vna pars definitionis non sufficit ad ex plicandum conceptum totale definiti; ita con ceptus partialis alicuius praedicamenti non sufficit explicare conceptum totalem entis eius praedicamenti, ni i adsint omnes conceptus partiales simul

Ex quo vlterius sequitur, quod sicut conceptus partiales vnius praedicamenti non sunt communes alteri praedicamento; ita nec con ceptus entis totalis per partiales explicatus; uamuis habeat maximam similitudinem cum illo, propter duas causas superius assignatas

His autem visis respondetur ad rationes aliarum opinionum.

Ad primam primae opinionis, dicendum, quod si conceptus aliquis attribuatur pluri bus vniformiter per vnam rationem communem abstrahibile ab omnibus illis, tunc necessario talis conceptus erit vnus, quod non potest dici de conceptu entis, vt superius fuit probatum, quapropter vniformis attributio entis non prouenit ex vnitate concepts, sed ex similitudine quae est in conceptibus eius, quantumcunque sint diuersi: Concedo ergo quod conceptusen is sit alius, a conceptu proprio cuiuslibet entis partialis, non ta men est alius pr opter communitatem, sed p opter confusionem, & totalitatem, quia quod dicunt proprij conceptus explicite, & partialiter, hoc dicit conceptus entis implici te, & totaliter; & ideo non est genus, quia eius communitas non est per abstractionem, sed per implicitam impo tationem.

Cum ergo vlterius additur nos posse esse certos de aliquo, quod sit ens, & tamen dubitamus an sit substantia, vel accidens, dicendum, talem dubitationem contingere non propter vnum conceptum, quem possumus habere de substantia, & accidente, inquantum entia sunt, sed propter eorum similes conceptus, quibus conueniunt, vt entia sunt, sicut superius dictum est.

Ad secundam cum dicitur quod omnia conueniunt in conceptu entis, negatur; vi dentur tamen conuenire in vno conceptu, propter similes conceptus, quibus concipiuntur, in quantum entia sunt

Ad tertiam, dico quod conceptus entis de Deo non potest attribui creaturae, neque e conuerso; videtur tamen quandoque talis attributio fieri per opter similem modum concipiendi; nam sicut cum concipimus creaturam conceptu entis, non explicamus ea per aliquam rationem specialem, sed implicite. & confuse; ita etiam eum concipimus Deum conceptu entis, videtur nobis eodem modo illum concipere, non tamen ille conceptu est confusus, sicut conceptus entis cum creatura, qui est indeterminatus, & confusus: ac cuius euidentiam notandum est, triplicem es se indeterminationem; vnam, quae prouenit ex illimitatione, & ista proprie competit con ceptui entis, secundum quod dicitur de Deo alteram, quae prouenit ex potentialitate, quae proprie competit conceptui generis, quod expectat differentias, quibus determinetur ad actualitatem specierum, a quibus abstrahebat. tertiam est permixtionis, & confusionis, quae prouenit ex implicatione, & ista competit conceptui entis, vt dicitur de creatura; non enim talis conceptus potest esse indeterminatus primo modo, quia ille soli Deo compe tit, nec secundo modo, quia non habet extra se aliquid, quod sit in potentia; sequitur er go quod sit indeterminatus per implicatio. nem, & commistionem omnium eorum, quae pertinent ad essentiam rei, siue sint substantialia, siue accidentalia, siue possibilia, siue actualia; ita vt nullus sit gradus conceptibilitatis in re, quae sub conceptu entis implicite non comprehendatur, quia ergo difficile ess percipere distinctionem, quae est inter istas indeterminationes, idcirco saepe creditur, quod conceptus entis creati sit idem, quod conceptus entis increati.

Vlterius est sciendum, quod conceptus en tis creati, & increati non solum differunt pro pter aliam, & aliam indeterminationem, sed etiam per esse absolutum, & esse dependes: ens enim dictum de prima causa praedicat es sentiam omnino simplicem, dictum vero de creaturis, praedicat dependentiam earum a primo.

Ad quartam, dicendum quod creatum contine re conceptum Dei virtualiter, ad probationem cum dicitur, quod contineret nobiliori modo, quam Deus, nego; duplex enim est con tinentia virtualis, vna, secundum quam con tinens potest adaequare, vel excedere conte tum, & ista nobilior est continentia formali; altera est, secundum quam continens nec excedit, nec adaequat ipsum contentum, sed ess per quandam participationem, & diminutam assimilationem, & haec continentia est imper fectior formali, & hanc debemus imaginari in proposito.

Ad quintam dicendum, quod sicut conce ptus entis incomplexus non est vnus in om- nibus praedicamentis, tamen videtur esse vnus propter magnam similitudinem, ita etiam & conceptus ille complexus.

Ad sextam dico, quod conceptus entis, cu sit fundamentum omnium aliorum, est inclu sus etiam in conceptu vltimarum differentiarum, & passionum suarum, nontamen vltimae differentiae habent aliquid commune, in quo conueniant, nec aliqua propriaper quae differant, quia conceptus earum non se habent per additionem ad ipsum: similiter & passiones entis non addunt aliquid supra i sum ad intra, quamuis ad extra possint addere aliquid, tanquam connotatum, ratione cu us habet essc completum, & sequuntur ens per modum passionum, sicut hoc, quod dico ponum, non addit aliquid intrinsecum, sed ad extra connotat ipsum appetitum, ratione cum ius habet suum complementum, nam cum eadem sit ratio boni, & appenilis, si nulla esset ratio appetibilis secundum actum, nulla etiam esset ratio boni: tales ergo pasfiones so habent ad ens, sicut tempus ad motum, quod non addit supra motum ad intra rem realiter distinctam, sed connotat ad extra animae di- uidentis, & numerantis actum, a quo habet suum complementum

Consequenter respondendum est rationi bus probantibus, quod conceptui entis respondeat vna ratio fundamentaliter in om- nibus praedicamentis, simulque in Deo, & creaturis.

Ad primam dico, quod assumit simpliciter falsum, non enim est verum de aliqua po tentia quod simpliciter habeat vnum obie ctum, nam & ipse sensus de quo magis videtur, cum sit potentia ad determinatum genus cognoscibilis, uon habet simpliciter obiectum, vt fuit ostensum superius in prologo; potess tamen aliquo modo concedi, quacunque potentiam habere vnum obiectum, quia quam uis plura secundum suas distinctas rationes obijciantur cuicunque potentiae, tamen omnino connectunt se mutuo in adaequando totam virtutem potentiae, ratione cuius connexionis faciunt vnum totum adaequans totam virtu tem potentiae, & ita diceudum in proposito; nam quamuis praedicamenta non haberent vuam rationem, conuectunt tamen se aliquo modo virtute intellectus

Ad secundam dicendum est eodem modo nempe, vnam scientiam non considerare subiectum, sub vna ratione tantum; scientia enim naturalis non solum considerat rationem con munem corporis mobilis in libris Physicorum, ed etiam considerat idem corpus mobile, seu naturale sub specialibus, & distinctis rationi bus in alijs libris. Ex quo apparet, quod ad vuitatem scientiae sufficit multas rationes subiecti esse adinuicem counexas, prout perti¬ nent ad illam scientiam, secundum quem modum omnia quoque entia connexionem habent in prima forma, & vltimo fine, & ideo Metaphysica, quae considerat primam formam, & vltimum fiuem, considerat etiam omnia entia, non obstante quod non habeant aliquam vuam rationem.

Ad tertiam dicendum, quod si primum mo tiuum alicuius potentiae semper est idem, po test concedi, quod sit vnum tantum, cum vere additur, rationem entis esse primum motiuum intellectus, concedo, quia res cuiuslibet predicamenti primo mouet intellectum, sub ratione entis, quam sub quacunque alia; ratio tamen entis non est eadem in quolibet praedicamento, quamuis propter similitudinem modi intelligendi videatur esse eadem, vt supra est ostensum

Ad quartam dico; quod illa comparatio non est accipienda secundum aliquam ratio nem entis intrinsecam communem per abtractionem substantiae, & accidentis, sed secundum rationem entis extrinsecam commu nem per attributionem, vt sit sensus, substan tia est magis ens, quam accidens, idest magis appropinquat primo enti, quam accidens per cuius attributionem, & participationem om nia dicuntur entiaAd quintam dico, quod non obstante, rationem entis non esse vnam, est tamen distin cta ab alijs rationibus specialibus, quia illud, quod dicunt praefatae rationes explicite, & partialiter, hoc dicit ratio entis implicite, & totaliter.

Ad rationes secundae opinionis. Ad primam eorum fundamentalem cum dicunt, alia est ratio fundamenti conceptus confusi, & alia est ratio eorum, quae confuse concipiuntur in tali fundamento, nego; quia cum non recipiantur sub proprijs eorum rationibus, sed sub ratione fundamenti, idcirco vt confuse concipiuntur, non habent aliam rationem a fundamento. Nec valet quod addunt, posset tolli confu sio cognitionis manente eodemfundamento, ergo poterit tolli fundamentum, manente con fusa cognitione: hoc enim non est simile, quia confusa cognitio, si sit vera, innititur alicui fundamento, sine quo non poterit poni; fun damentum autem non innititur cognitioni, ideo potest quandoque poni sine ea¬

Ad primam rationem, qua probant conce ptum entis esse vnum, dico, quod si intelligunt omnia entia posse concipi vno conceptu per aggregationem, secundum quem modum constituunt vnum vniuersum, concedo; si au tem intelligant, quod omnia entia possint con cipi vno conceptu per abstractionem, sic nego; nec ratio eorum hoc probat. Nam cum di cunt, quod intellectus potest formare istam propositionem, tota multitudo entium est ex tra nihil, dico, quod tota multitudo ibi concipitur vno conceptu integrali. Ad secundam dico, quod sicut ens dicitur formaliter de omnibus analogatis, ita conce ptus entis, quia ens non est aliquid abstrahibile ab eis, idcirco non potest habere vnum conceptum,

Ad rationes vero, quibus probant quod conceptus entis non innitatur alicui rationi, non expedit respondere, quia supponunt, quod conceptus entis sit vnus, cuius contrarium probatum est superius: nisi forte intelligant, quod sit vnus pes aggregationem, secundum quem modum rationes illae non sunt ad pro positum, quia conceptus entis isto modo non innititur alicui rationi determinatae, sed toti multitudini entium simul sumptorum.

Ad rationes pro communi opinione, dico quod verum concludunt, inquantum probant conceptus entis non esse vnum per abstractionem ad modum vniuersalis, deficiumns tamen si intendunt, quod nullo modo sit vnus, potest enim esse vnus per aggregationem, quia etsi conceptus partiales sint diuersi, habent tamen magnam similitudinem ratione confusionis, & attributionis ad vnum terminum,

Ad primam ergo cum dicunt, si ens impor taret plures rationes, significata entis non ha berent aliquam analogiam, dico quod illa ana logia non est in eis ratione entis, quod praedicatur de illis, sed ratione entis, cui attribuuntur.

Ad secundam potest dici, quod licet ens non sit vnius rationis, nec vnius conceptus, propter tamen magnam similitudinem, quae nest conceptibus intellectus vtitur eo, ac si esset vnius rationis, & vnius conceptus: Vel dico quod diuisio totius entis in decem praedicamenta non est sicut diuisio totius vniuersalis, sed potius integralis; quia praedicamenta per aggregationem constituunt quasi vnam rationem integralem.

Ad tertiam patet per iam dicta, quia congregatio non esi in eis, nisi ratione primi entis, cui attribuuntur.

Ad illud, quod dicebatur de vniuerso, patet quod potest concipi ad modum vnius indiuidui, & totius integralis.

Ad aliud, quod ens nullo modo posset concipi, nego, quia potest concipi vno conceptu per aggregationem, & pluribus conceptibus per implicationem omnium ratio¬ num, quae sunt in vno praedicamento, nec obstat quod huiusmodi conceptus non essent enti in communi: quia tali modo non est con ceptibile: nec ex hoc sequitur, quod conceptus partium praecedat conceptum entis in communi, quia ens in communi non est con ceptibile, nisi eo modo, quo dictu est supra

Ad vltimum dicendum, non oportere cognito de aliquo quod sit ens, statim cognoscere, an sit substantia, vel accidens, & propter magnam similitudinem, quae est inter conceptus substantiae, & accidentis: & propter magnam confusionem, quae est in conceptu entis, ratione cuius licet non expectet alium conceptum, qui se habeat per additionem, expectat tamen alium, qui se habeat per explicationem.

AD RATIONES PRINCIPALES. AD primam dico, rationem entis dictam de Deo, non essc communiorem ratio ne deitatis, nisi quoad nostrum modum intelligendi, sumptum ex creaturis: & hoc sufficit.

Ad secundam dicendum, quod si conceptus entis esset confusus per indifferentiam, & indistinctionem, ratio procederet, nunc autem secundum quod competit creaturae est confusus per implicationem, & per mixtio nem omnium eorum, quae pertinent ad essentiam rei. Et ideo non oportet, quod talis confusio faciat illum esse vnum per indifferentiam, quantum ad omnia.

Ad tertiam concedo Deum posse concipi communi conceptu cum creatura, inquantum terminus attributionis eius, vt dictum est

Ad rationem in oppositum, patet quod concludit verum, scilicet quod Deus non po test concipi communi conceptu cum creatu ra per abstractionem. Et haec de tota quaestione.