Quaestio 1

DISTINCTIONIS NVII. QVAESTIO VNICA Vtrum id quod significatur nomine doni, in diuinis sit quid essentiale

ARGVITVR PRO PARTE affirmante¬. 1 Aluator noster testatur apud lohane A1o essentiam sibi datam a patre, sic inquiens: Pater quod dedit mihi maius omni- bus est, quod non haberet veritatem nisi essentia haberet rationem doni, cui etiam con cordat dictum Hilarij 8 de Trin vbi dicit, quod essentia est donum quod datur a patre filio.

2 Si significatum doni non esset quid essentiale, sequeretur quod conueniret soli Spiritui Sancto, quod est falsum, Consequentia patet, quia secundum Augu. 5. de Trin. ci lb ed="#P" n="64"/>14. "Spiritus Sanctus procedit non quomodo natus, sed quomodo datus", & ideo si ponas tur quod donum sit quid essentiale, & com mune tribus personis nulla est persona in Trinitate cui videatur appropriari, nisi soli Spiritui Sancto; Falsitatem probo, quia in sanctificatione creaturae rationalis omnes tres personae conueniunt ad inhabitandum illam creaturam, secundum quod habetur 1o. 14. Ad eum inquit veniemus, & mansionem apud eum faciemus, & per consequens ratio doni videtur conuenire omnibus tribs personis, quia in dicto effectu sanctificationis earum vna non datur sine alijs duabus.

AD OPPOSITVM arguitur; Quia di- cit per Aug. 15. de Trin. c. 27. "Non frustra in illa Trinitate non dicitur verbum Dei nisi filius, ne que donum Dei, nisi Spiritus Sanctus", sicut ergo illud, quod significatur nomine verbi, e notionale, & non essentiale; ita illud, quod significatur nomine doni, videbitur solum notionale, & non essentiale,

RESPONDEO: In ista quaestione dud sunt videnda

An nomen doni significet quid essentiale, vel notionale in diuinis.

An illud, quod significatur per hoc non men donum, conueniat soli Spiritui Sacto,

ARTICVLVS PRIMVS. An nomen doni significet quid essentiale vel notionale in diuinis.

Vantum ad hoc est intelligendum quos dam velle significatum huius nominis doni non esse essentiale, neque notionale, sed abstrahere ab vtroque, & posse conue nire vtrique. Hoc autem probant ex eo quod donum est datio liberalis, & ideo quantum est de sua ratione significandi importat om- ne illud, quod etitam alteri liberaliter commu¬ nicatum, siue illud sit homo, siue quodcumque aliud ens creatum, vel increatum. Nam quia (secundum eos) ratio importata per hoc nomen non determinat sibi aliquod genus entis, idcirco non variatur in aliquo genere entis; quapropter non repugnat sibi inueniri in quocunque ente, siue illud sit creatum, si ue increatum, & ideo si applicetur ad diuina secundum quod dicunt, non determinat sibi essentialia vel notionalia, quamuis possit conuenire aliquibus eorum, vel forte vtrisquae sicut ponunt exemplum de hoc nomine precium, quod quidem secundum suam rationem significandi non importat nec solidum, nec denarium, nec obolum, sed abstrahit ab omnibus istis, potest tamen nihilominus sua ratio significandi applicari ad quodlibet istorum.

Iste autem modus dicendi non videtur pro babilis propter tria.

Primo, quia non videtur verum quod ra tio importata per nomen doni possit applica ri ad quodcunque ens. Nam de ratione doni proprie sumpti est, quod exeat ab aliquo liberaliter dante, & communicante: nunc aute est deuenire ad aliquod quod non habet aliquem exitum ab alio puta, sicut est diuina es sentia, & etiam prima persona in diuinis, & ideo non videtur quod ratio doni proprie lo quendo possit applicari ad diuinam essentiam, nec ad primam personam diuinam.

Secundo, non videtur verum quod hoc nomen donum non determinet sibi aliquoc speciale significatum, quia non est sicut nome aequiuocum, quod significat plura actua liter, & aequaliter; nec etiam sicut nomen vniuocum, quod significat plura potentialiter, & per quandam indifferentiam, sed magis est sicut nomen analogum quod ita signi ficat plura, quod tamen determinate, & sim pliciter significat vnum, a quo fit denominatio, & cui simpliciter, & principaliter est facta nominis imposito, sicut patet de hoc non mine ens, quod principaliter, & simpliciter significat substantiam, & ita videtur suo mo do dicendum de hoc nomine donum, nam quamuis dictum nomen possit significare o- mnia illa, quae exeunt ab aliquo liberaliter dante, & communicante, simpliciter tamen, & principaliter videtur significare illud quod habet talem exitum liberalem a dante primo & immediate, ita vt sit causa liberalis exi tus, & liberalis dationis omnium aliorum, & ideo (secundum istam viam) ipsi amori com petit nomen doni per se, & simpliciter, quia hoc est primum quod exit liberaliter ab ipso amante, & ipse est causa liberalis exitus, & liberalis dationis, & communicationis olum aliorum. Quapropter videtur quod hoc nomen donum determinet sibi speciale significatum, puta amorem, tanquam illud cui per se, & primo competit ratio importata per istud nomen: quamuis ex consequenti possit significare piura alia.

Tertio, si iste modus dicendi esset verus sequeretur, quod ratio importata per nomen doni non esset propria Spiritui Sancto, quod est contra August. in auctoritate superius allegata, vt probabitur in articulo sequenti.

Et ideo videtur quod via, quam tangit D. AEgidius in isto articulo, sit melior, & rationa bilior, ponit enim quod significatum nominis doni in diuinis sit aliquid notionale, quen admodum & illud, quod significatur nomine verbi. Cuius rationem assignat, quia sicut verbum importat duplicem respectum, puta vnum ad personam dicentem, & alium ad creaturam cuius est principium, quia initium omnis operis est verbum, vt patet per P. August. 15. de Trinit cap. ij; ita etiam ip sum donum importat duplicem respectum, scilicet vnum ad personam donantem, & alium ad creaturam cui donatur.

Vlterius, sicut respectus quem importat verbum ad ipsam creaturam est aptitudinalis, non actualis, quia verbum diuinum sem per fuit verbum, creatura autem actu non semper fuit; sic etiam & respectus quem im portat donum Dei ad creaturam cui donatur est aptitudinalis, & non actualis, quia illa persona, quae in diuinis dicitur donum Dei, semper fuit donum Dei, creatura vero cui donatur non semper suit. Quapropter videtur posse concludi ex his dictis sufficien ter, quod sicut illud, quod significatur nomine verbi, in diuinis simpliciter sit quid non tionale, & non essentiale; ita & illud, quod significatur nomine doni, est simpliciter quod notionale, & non essentiale; & haec est senten tia quae potest colligi ex dictis praefati Doctoris

Addit tamen, quod quamuis noniine doni significetur aliquid notionale; nomine ta men dati significatur aliquid essentiale; cuius ratio est, quia illa persona, quae habet ra tionem doni, non datur actualiter nisi ratio ne alicuius effectus, qui est actu in creatura qui quidem effectus attribuitur essentiae, eo quod sit communis omnibus tribus personis.

Iste autem modus dicendi videtur mihi ra tionabilis propter duo. Primo, quia sicut tan gebatur superius, de ratione doni proprie iumpti est, quod exeat ab aliquo liberaliter dante, & ideo dicebatur ibidem quod ratio doni non poterat applicari ad diuinam essen tiam, quae nullum habet exitum ab alio; nec etiam ad primam personam diuinam propter eandem rationem, quapropter vel nullo mo do ratio doni poterit applicari ad diuina, vel necessario applicabitur ad aliquam personam procedentem, simpliciter, & per consequens est quid notionale.

Secundo forte videretur alicui, quod donum in diuinis importet aliquid essentiale, quia importat habitudinem ad creaturam ipsum accipientem, omnis autem habitudo Dei ad creaturam videtur essc communis tri bus personis: Sed hoc non obstante, dicendum est simpliciter, quod importat quid notiona le, quia donum diuinum habet quod sit donum per illam habitudinem quam habet ad personam donantem, & non per illam quam habet ad creaturam accipientem. Nam per dictam habitudinem magis habet quod, sit donatum, vel datum, & ista videtur esse intentio P. August. 5. de Trin. cap. 15. vbi loquens de Spiritu Sancto, sic ait: "procedebat. Spiritus Sanctus vt esset donabile; iam enim donum erat antequam donaretur, aliter nm intelligitur cum dicitur donum, & aliter cum dicitur donatum; nam donum potest esse antequam detur, donatum autem non nisi postquam datum fuerit dici potest". Ex quibus verbis apparet euidenter, quod Spiritus Sanctus habet vt sit donum per habitudinem aeternam, quam habet ratione suae processionis ad personam donantem, sed per habitudinem temporalem quam habet ad creaturam accipientem habet quod sit datum, vel donatum. Et ideo rationabiliter dicit AEgidius, quod nomine doni importatur aliquid notionale; nomine vero dati aliquid essentiale.

ARTICVLVS SECVNDVS Vtrum illud, quod significatur nomine doni, conueniat solum Spiritui Sancto. T

AD hoc respondent quidam negatiue, quorum ratio est, quia omne illud, quod in diuinis potest liberaliter conmunicari crea turae rationali, habet rationem doni, sed es sentia diuina cum omnibus tribus personis, & non sola persona Spiritus Sancti potest li beraliter communicari creaturae rationali, ergo &c. Maior est nota apud eos Minor pro batur, quia cum Deus, donatur, & communicatur creaturae rationali, non datur sibi, vt quasi habeatur ab ipsa subiectiue, sed tantum obiectiue, puta per modum obiecti cogniti. & amati, secundum quem modum non potest donari Spiritus Sanctus sine diuina essen tia, & sine alijs duabus personis, quia omnes tres personae cum vna essentia simul amatur, & simul cognoscuntur. Quapropter videtur eis sequi, quod illud, quod significatur nomi ne doni, non conueniat soli Spiritui Sancto, sed etiam patri, & filio, & per consequens tam essentiae quam personis)

Iste modus dicendi stare non potest propter tria.

Primo, quia non distinguit inter donum, & datum, cum tamen secundum P. August. superius allegatum sit ibi distinctio, quia no mine dati importatur non solum aliquod di uinum intrinsecum, sed etiam aliquis effectus Dei intrinsecus, qui est communis toti Trinitati; nomine vero doni importatur, solum aliquid intrinsecum diuinum, alioquin Spiritus Sanctus non fuisset donum ab aeter no antequam donaretur.

Secundo decipiuntur, quia idem est modus diuinae missionis, & diuinae donationis: nam sicut Deus non datur creaturae rationa li, nisi vt habeatur ab ea per modum obiecti cogniti, & amati, sic etiam non mittitur in mentem eiusdem creaturae rationalis, nisi vt psa eo fruatur cognoscendo, & amando, & tamen hoc non obstante videmus, quod mit ti non competit essentiae, nec omnibus personis, quia persona patris nusquam legitur, missa, vt patet per P. August. secundo de Tri nit. cap. 5.

Tertio deficit huiusmodi dictum, quia non videtur loqui de dono proprie sumpto Nam de ratione doni proprie sumpti est, vt exeat ab aliquo liberaliter dante, sicut tange batur in articulo praecedente, & ideo quantuncunque persona patris det seipsam creaturae rationali per modum obiecti cogniti, & amati, non tamen propter hoc habet pprie rationem doni, quia nullum habet exitum ab aliquo.

Quapropter si volumus proprie loqui de dono dicendum est, quod ratio significata per nomen doni est propria Spiritui Sancto, quod probo quadrupliciter.

Primo, ex intentione August. superius allegati 15. de Trin. cap. 18 quod non "frustra in illa Trinitate dicitur verbum Dei, ni si filius"; nec donum Dei nisi Spiritus Sanctus, ex quibus verbis potest formari talis ra tio. Sicut se habet ratio significata nomine verbi ad ipsum filium, ita ratio significata no mine doni ad Spiritum Sanctum, sed ratio significata nomine verbi est propria filio, ergo ratio significata nomine doni erit propria soli Spiritui Sancto.

Secundo, De ratione doni proprie dicti est quod exeat ab aliquo cuius exitus princi pium sit voluntas, solus Spiritus Sanctus ess illa persona in diuinis quae sic habet exitum ab aliqua, quod principium sui exitus est vo luntas, ergo &c. Maior apparet ex ipsa ratio ne doni, est enim de ratione ipsius liberaliter dari, & communicari, non autem daretur li beraliter nisi principium sui exitus esset vo luntas: Minor etiam apparet ex ijs quae dicta sunt supra in 11. & 12. dist. Confirmatur per Augustinum, quinto de Trin. cap. 14. vbi vult, quod filius procedit vt natus, Spiritus Sanctus vt datus; qua propter videtur velle quod sicut filio proprium est esse natum, quia principium suae processionis est intellectus, vel natura, sic Spiritui Sancto proprium est esse donum, vel darum, quia principium suae processionis estvo luntas. Ex hoc apparet quod sicut Spiritus Sanctus capi per suam processionem simpli citer esse, ita ver eandem recipit quod sit do num, quia eadem necessitate, qua est illud quod est, habet etiam quod sit donum, sicut patet per P. Aug. 1 de Trin. cap. 15. vbi ait, quod sicut natura esse est filio a Patre esse, sic Spiritui Sancto donum Dei esse est a pa tre, & filio procedere. Propter quod bene di cebatur in praecedenti articulo, quod Spiritus Sanctus erat donum per habitudinem aeternam, quem habet ad personam donantem ratione suae processionis.

Ideo si quaeratur, sicut consueuerunt quae rere Doctores, Vtrum Spiritus Sanctus sit eo donum quo Deus; dicendum est, quod si loquamur principiatiue, eodem est donum & Deus, nam per eandem processionem ca pit quod sit Deus, & donum, & omnia qua sunt intrinseca suae personalitati: Si vero lo quamur formaliter, dicendum est, quod non, quia per suam proprietatem personalem habet formaliter quod sit donum, per ipsam ve ro deitatem communem tribus habet quod sit Deus.

Tertio probo principalem conclusionem sic. llla persona sola habet rationem doni in diuinis, cui appropriantur septem dona in quibus Deus donatur, sed haec est persona Spiritus Sancti, ergo &c. Maiorem probo, quia appropriatio dictorum donorum vni personae, vel fit propter efficientiam, vel pro pter donationem, non propter efficientiam, quia illa est communis tribus, ergo propter donationem, appropriatio autem, quae est. pro pter donationem, non potest fieri vni perso nae magis quam alteri ex aliqua causa, nisi quia illa persona est donum Dei intrinsecun in quo, & cum quo donantur omnia illa septem dona extrinseca; Minor autem huius rationis apparet per lsaiam cap. 9. vbi enumerat dicta septem dona attribuendo ea Spi ritui Sancto.

Ex hoc apparet vltimo solutio cuiusdam quaestionis, quae consueuit queri, Vtrum, sci licet Spiritus Sanctus sit donum in quo om nia dona donantur, quia dicendum est quod sic, vt patet ex ista ratione.

Quarto probo conclusionem principalem sic. llla sola persona habet rationem doni in diuinis, quae est ratio, quare tota Trinitas nos nhabitat, & nobis donatur, sed haec est sola persona Spiritus Sancti, ergo &c. Maior iest nota, quia inhabitatio, & donatio totius Tri nitatis non videtur posse attribui vni personae magis quam alteri ex alia causa, nisi quia illa persona sua proprietate personali est donum Dei in quo, & per quod donatur nobis tota Trinitas: Minorem probo, per Aug de Trin. cap. 18. vbi ait, quod Dilectio, quae est ex Deo, est Deus, proprie autem Spiritus Sanctus est per quem "diffunditur in cordibus nostris charitas"; & per quem tota nos in habitat Trinitas; ergo &c. Et sic patet quid dicendum sit quantum ad istum articulum, & ad totam quaestionem.

AD ARGVMENTA principalia. AD primum dico, quod Saluator noster accipit ibi datum prout idem est, quod per generationem communicatum, secundum quem modum non proprie accipitur donum, & ideo Hilarius videtur accipere nomen doni valde large, quando dicit, quod essentia est donum datum filio a patre,

Ad secundum dico, quod solum Spiritus Sanctus obtinet rationem doni proprie loquendo, sicut habetur ex vi illius consequentiae. Ad probationem vero cum dicitur, quod omnes tres personae conueniunt ad inhabitandam creaturam rationalem: Dicendum, quod quamuis omnes tres personae ad hoc conueniant, ratio tamen totius inhabitationis attribuitur Spiritui Sancto (vt patuit) quia sua proprietas est donum in quo, & per quod tota Trinitas nobis donatur.