Quaestio 2

QVAESTIO SECVNDA Vtrum pater generet filium voluntate.

ARGVITVR AD PARTEM affirmantem. IIpater non generaret filium voluntate, Asequeretur, quod generaret eum nolens; consequens est falsum ergo &c. Consequen tia patet, quia sicut faciens aliquid voluntate, facit illud volens; ita per oppositum non faciens voluntate, videtur facere nolens; Fal sitatem probo, per Augustinum lib. 3. contra Maximinum, vbi sic arguit: si pater non genuit filium sibi aequalem, aut noluit, aut non potuit, si noluit, inuidus fuit, a destructione ergo consequentis, non fuit inuidus, ergo voluit, & sic genuit filium voluntate

2 Illud generatur voluntate, cuius gene rationis principium est complacentia volun tatis, sed principium generationis filij ess huiusmodi; ergo. Maior est nota, & Minos probatur, quia per D. Augustinum filius eo est Verbum, quo filius, & sic eadem ratio est de generatione verbi, & Filij, sed principium generationis Verbi est complacentia voluntatis secundum eundem 9. de Trinit. cap. 8. dicentem, "nascitur Verbum cum excogitatum placet", si ergo complacentia non adesset, Verbum non nasceretur, quod qui dem dictum non haberet veritatem, nisi complacentia voluntatis haberet aliquam rationem principij in generatione verbi, seu filij.

AD OPPOSITVM ARGVITVR Ater generat filium naturali necessitate, ergo non voluntate, antecedens patet ex praecedente quaestione; consequentiam probo, quia cum voluntas, & natura sint op posita principia non possunt principiare idem productum

RESPONDEO: in hac quaestione duo sunt videnda, quae tangunt argumenta

1 An Pater generet filium volens, 2 An voluntas concurrat ad generationem silij in ratione principij, & per hoc patebit an generet filium voluntate, quod principa liter quaeritur.

ARTICVLVS PRIMVS. An Pater generet Filium volens

Vic articulo responderent illi, qui ponunt actus notionales praecedere es- sentiales, quod Pater non generat filium vo lens, volitione praeuia actui generationis, sed volitione concomitante, nam, cum volitio sit actus essentialis (secundum eos) non potest esse praeuia generationi.

Haec autem opinio fuit superius improba ta, cuius error nunc magis apparet, quia non otest bene saluare, quod pater generet fi- sium volens, & intelligens; videmus enim manifeste, quod si fiant in nobis, vel a nobis aliqua, quae praeueniant omnem actum intel ligendi, & volendi, non dicimur fecisse illa volentes, & intelligentes; nec ea dicuntur facta nobis volentibus, & intelligentibus, quia siue velimus, & intelligamus, siue non, illa facta sunt, propter quod talis locutio es set omnino abusiua, oportet ergo quod cum quis facit aliquid volens, & intelligens, vel quod velle, & intelligere sint principium eius, quod fit, vel saltem sint simul cum prin cipio; & ideo alia opinio, quae ponebat omia essentialia in Patre praecedere actum generandi, optime saluat istud, sed incidit in alia inconuenientia, vt patuit superius, & ideo vi detur aliter esse dicendum.

Respondeo ergo breuiter, quod Pater ge nerat filium volens, & intelligens; hoc enim multae auctoritates Sanctorum, & Doctorum affirmant, vnde Riccardus. de Trinitate cap. 8. ait, ingenitum velle de se habere con formem, atque condignum, idem mihi videtur, quod gignere filium, & argumentum Augustini superius inductum contra Maxi minum hoc idem manifestat; Ideo dicendum est, sicut tangit Magister in littera, quod pater generat filium volens, & intelligens, bonus, & sapiens, & cum omnibus perfectionibus essentialibus existens; & notanter dico existens, & non praeexistens propter opinionem superius reiectam, non dico tamen, quod generet filium volens, quasi in aliquo signo priori sit sub actu intelligendi, & volendi, & consequenter generet, sicuti imaginatur prae fata opinio, sed quia simul, & in eodem signo vult, & generat, sicut dicebatur superius quod generat intelligendo, & intelligit generando, ita in proposito generat volendo, & vult ge nerando; & hoc videtur intelligere Riccardus in praefata auctoritate, quasi dicat Patre habere filium, idem est, quod ipsum generare, vnde inconueniens esset, quod pater in aliquo priori signo gigneret filium, & consequenter vellet, & placeret sibi in filio generato, vel e conuerso prius complaceret sibi infilio generando, & idem intendebat P. Aug.¬ in praecedente quaestione citatus dicens, Pater demonstrando filium genuit filium: Con cludo ergo, quod pater cum omnibus perf ctionibus essentialibus existens, & non praeexistens genuit filium eo modo, quo declaratum est.

ARTICVLVS SECVNDVS Vtrum pater sic generet filium volens, quod, voluntas concurrat ad generationem ipsius in ratione principij

AD hunc articulum Respondeo, volun tatem concurrere ad generationem fi- lij in ratione principij posse itelligi quatuor modis; primo modo de nouo accedendo, sii cut imaginabatur Euomius, cuius errorem n recitat beatus P. Aug. 15. de Trin. cap 2. vbi ait, quod "cum iste non posset, nec vellet intelligere vnigenitum Dei verbum esse filium natura, putans, quod esset filius nature, ve substantiae idest essentiae, dixit esse filium vo luntatis, voluntate scilicet accedente, sicut cum nos aliquid volumus", quem reicit idem Aug quia sicut diuinum consilium est aeternum, & immutabile; ita eius voluntas est aeterna, & immutabilis, & sic non potest de nouo Deo accidere.

Secundo, potest voluntas concurrere in ra tione principij contigentis, prout concurrit ad productionem creaturarum, & hoc modo non concurrit ad generationem filij, qui generatur naturali necessitate, vt ostensum est.

Tertio, potest intelligi, quod concurrat in ratione principij distincti ab intellectu, & na tura, vt putant aliqui de voluntate respectu Spiritus Sancti, hanc acceptionem modo non pertracto, quia habebit locum infra, dum agam de distinctione emanationum

Quarto, potest intelligi, quod voluntas con currat in ratione principij applicantis vim generatiuam ad actum generationis, & iuxta hunc sensum respondent quidam oporte re concedere, quod voluntas concurrat in generatione filij copulando principia generationis adinuicem, scilicet memoriam paternam cum actione intellectus, quibus copulatis generatur notitia, quae est verbum; imaginantur namqe isti, vim generatiuam in diuinis esse ipsam memoriam paternam per actualem notitiam informatam, cuius informatio fit per voluntatem copulantem ipsam memoriam cum actione intellectus, qua formata: eadem voluntas applicat eam ad actu gignendi verbum.

Rationes pro hac opinione apparentiam continentes sunt huiusmodi

1 Si voluntas in generatione diuini verbi non haberet rationem principij copulantis, & applicantis sequeretur, quod in generatione verbi nostri voluntas non esset pars ima ginis, consequens est falsum, & contra Augvbicuque loquitur de imagine, semper enim voluntatem ponit tertiam partem imaginis; Consequentia probatur per eudem, qui sem er videtur attribuere voluntati vim copulandi, & connectendi, inquantum est pars imaginis, vnde ij. de Trinit cap 8 dicit, "tot igitur sunt huius generis trinitates, quot recordationes, quia nulla earum est, in qua non sit haec tria, scilicet quod memoria recolitur, quod fit in cogitatione, cum cernitur cogita tum, & voluntas vtrumque coniungens", &c

2 Si voluntas non haberet rationem prin cipij copulantis in generatione Diuini verbi, sequeretur quod verbum non concipere tur, nec produceretur amore, consequens est falsum; ergo &c Consequentia est nota, quia ideo Verbum nostrun amore producitur, quia voluntas concurrit ad ipsius productio nem modo praedicio; ita in proposito dicendum est de diuino verbo, cuius imaginem gerit verbum nostrum: Falsitas consequentis probatur per August. 8. de Trinit. cap. 7. dicentem, "nemo aliquid volens facit, quod non in corde suo prius dixerit, quod quidem verbum amore concipitur, siue creaturae, siue creatoris, idest siue in natura mutabili, siue in immutabili"; vult ergo, quod hoc sit commune verbo diuino, & verbo nostro.

3 Vlterius arguitur per Com. 2. physicorum com. 40. vbi dicit, actiones, quae sunt pr pter aliud, esse a cognitione, & voluntate; quo supposito arguo, generatio filij in diui nis est propter aliud, alioquin esset frustra, & otiosa, ergo fit a cognitione, & voluntate¬

Haec opinio nec alijs, nec mihi placet, & contra eam arguo tripliciter.

1 Si voluntas principiaret generationem verbi praedicto modo, sequeretur quod in Patre actus volendi esset praeuius actui gene randi, quod est falsum, quia tunc Pater prius eliceret actum volendi, quam actum generandi, cuius contrarium superius est ostensum, Consequentia patet, quia secundum eos, copulatio est praeuia actui generationis; ergo & actus volendi est prior, per quem fit talis copulatio.

2 Si actus gignendi verbum in diuinis dependeret a voluntate copulante, sequeretur, quod ille actus esset liber, & contingens, quod est falsum, vt patet ex 2. articulo prae cedentis quaestionis, consequentiam probo; nam ex voluntate copulante in nobis inferunt copulationem praeuenire gignitionem diuini verbi, si ergo ex ista parte accipitur sufficiens causa, sequitur, quod sicut in nobis ille actus, qui praeuenitur, & causatur a voluntate copulante est liber, & contingens ita erit in Deo, quod non est dicendum.

3 Illud, quod in nobis prouenit ex imper fectione, & defectu, non est in Deo ponendum; sed copulatio, & applicatio facta per volun tatem prouenit in nobis ex imperfectione; ergo &c. Maior est nota, Minor probatur, nam ideo in nobis voluntas praecedit applicando, & copulando, quia principia actuum generationis non sunt ex natura rei copula ta secundum actum, sed solum secundum potentiam, nam si actu essent copulata, frustra poneretur ibi aliquid copulans; & ita ap paret, quod hoc prouenit ex eo quod nostrae potentiae non sunt coniunctae ex natura sua actibus proprijs; nec possunt seipsas coniungere, & eis se applicare, quia nihil potest se ipsum reducere de potentia ad actum: Quapropter indigent voluntate applicante, & coniungente, hoc autem in nobis dicit imperfectionem, & defectum, ergo non est in Deo ponendum

Ad rationes eorum. Ad primam dicunt quidam, quod voluntas, vt est pars imaginis, non solum habet vim copulandi, sed etiam actum diligendi respectu eiusdem obiecti, super quod cadit actus memoriae, & intelligentiae, quae sunt duae aliae partes; & hoc est ad mentem Patris Augustini xx. de Trinit. cap. 8. Ideo licet non sit pars imaginis quan tum ad actum copulandi, est tamen quantum ad actum amandi¬

Haec responsio, quamuis dicat aliquam veritatem, non tamen tollit difficultatem; quia saltem habetur, quod voluntas non sit pars imaginis quantum ad actum copulandi, quod est expresse contra Patrem Augustinum iupra attribuentem actum copulandi volun tati, vt est pars imaginis; Ideo aliter, dico vo luntatem esse partem imaginis etiam quantum id actum copulandi, non quod actus copulandi praeueniat verbi productionem, sed quia coexistit, vel subsequitur uerbum pro ductum, quia talis coniuctio non solum per voluntatem efficitur, sed etiam conseruatur, & hoc modo coexistit productioni, & subse quitur conseruando praefatam copulationem, quo modo maxime tenet locum tertiae partis imaginis correspondentis tertiae personae, scilicet Spiritui Sancto, qui quamuis sit nexus patris, non tamen praeuenit productionem filij, sed magis eam subsequitur, secundum nostrum modum intelligendi; Ad probatio nem ergo cum dicunt, quod voluntas habet copulare, & per consequens habet ratio; nem principij in productione verbi, dico ve rum esse, si haberet copulare praeueniendo. vt est pars imaginis, nunc autem accidit sibi, vt pars imaginis est, quod praeueniat productionem verbi; non enim competit illi com pulare ratione imaginis, sed ex defectu, qui est in altera parte, puta in verbo producto; vel producendo, si enim in productione non transiret de non esse ad esse, sed semper esset coniunctum suo producenti, non indigeret aliquo principio praeueniente copulandoi, talis autem defectus non potest poni in Deo.

Posset breuius dici, quod non est quaerenda cotrespondentia inter imaginem, quae est in Deo, & in nobis quantum ad essentialia, sed tantum quo ad notionalia; & quia voluntas est quid essentiale; ideo non oportet, quod respondeat voluntati nostre, vt est pars imaginis.

Ad secundam nego consequentiam: ad probationem dico, quod non ex eo verbum producitur sine amore, vel cum amore, quia voluntas concurrat copulando, vel non con i currat, sed sufficit quod producens sit amas, & intelligens, habeatque omnes perfectiones essentiales; & sic saluatur quod diuinum ver bum producatur amore, hoc enim potest duo bus modis euenire; vel quia amor sit princi pium suae productionis, & hoc non, vel quia producens sit amans, & intelligens, habeatque omnes perfectiones requisitas, & isto modo Verbum producitur amore.

Ad tertiam dico, Coment. loqui de generatione, protit est actio de genere actionis, du bium est autem apud multos theologos, an generatio diuina sit actio de tali genere. Iterum deficit ratio; quia videtur velle, quod generatio sit propter aliquid, tanquam propter finem, cum tamen in Deo nulla sit cau sa respectu eorum, quae sunt ad finem; & ter tio deficit, quia dato quod in Deo esset actio ad intra, propter finem, non tamen esset pro pter fiuem consequendum, sed conseruandum: Concludo ergo pro tota quaestione, quod Pater non generat filium oluntate tanquam principio, quamuis generet fi- lium volens

AD RATIONES, QVAE IN principio. D primam dico, quod non sequitur, Patrem generare filium nolentem; nam ista duo sunt simul, scilicet, quod generet eum volens, & tamen non generet eum voluntate, tanquam principio elicitiuo.

Ad secundam concessa maiore nego mi- norem, quia non est verum, quod complacentia voluntatis sit principium generationis Verbi; nam quamuis possit habere veritatem in nobis, sicut insinuat verbum Au gustini allegatum, non tamen valet in Deo; vbi productio verbi est naturalis, & necessaria, quamuis ibi coexistat complacentia vo luntatis, non in ratione principij, sed in ratione complacentis, & delectantis. Haec de sexta distinctione. uu¬