Quaestio 1

DISTINCTIONIS XIII QVAESTIO PRIMA Vtrum aliqua relatio in creaturis sit verum ens reale extra animam.

ARGVITVR PRO PARTE negatiu. ILlud, cuius esse consistit in sola compa ratione ad aliud, non videtur esse aliqud reale extra animam, quaelibet relatio est huiusmodi, ergo &c. Maior est nota, quia comparatio est actus rationis, & ideo illud cuius esse consistit in sola comparatione ad aliud, videtur esse ens rationis, & non reale. Minor etiam apparet, quia tota ratio relationis con sistit in ad aliud se habere, sicut patet in prae dicamentis, esse autem ad aliud, est esse in comparatione vt patet, ergo &c.

2 Illud, quod aduenit de nouo alicui rei, non est aliquid realiter distinctum ab ea, & sic non est quid reale in se: relatio in creaturis est huiusmodi: ergo &c Maior patet, quia illud, quod est aliquid realiter in se distinctum, si adueniat alicui rei de nouo, necessario remanet realiter distinctum ab eat Minor probatur, Quia si relatio adueniens suo fundamento de nouo remaneret realiter distincta ab eo, cum eo faceret compositionem, & per consequens non adueniret sine mutatione: cuius oppositum patet 5. Phys.

3 Si relatio esset aliquid reale extra animam, non constitueret distinctum praedicamentum a suo fundamento, hoc est falsum, ergo &c. Probatur consequentia, nam osten sum fuit in praecedenti distinctione, relationem non habere realem distinctionem, nec distinctam realitatem a fundamento, & ideo si reponitur in praedicamento per illam realitatem, quam habet extra animam, oportet quod reponatur in eodem praedicamento cum suo fundamento, vel cogimur necessario dicere, quod sit ens rationis, & quod po natur in praedicamento per esse, quod habet extra animam.

ARGVITVR PRO PARTE affirmatiua. Ns reale extra animam diuiditur in de cem pr aedicamenta, relatio autem in creaturis constituit vnum ex illis dece; ergo est aliquid reale

2 Metaphysici noninquirit, nisi de princi pijs entis realis, inquirit autem de principijs relationis, quemadmodum de principijs alio rum praedicamentorum; erge si alia praedicamenta sunt vera entia realia extra animam, etiam ipsa relatio erit huiusmodi.

RESPONDEO: In ista quaestione tria sunt videnda

1 Vtrum aliqua relatio sit in creaturis. quae sit verum ens reale extra animam, vel quaelibet relatio sit ens rationis.

2 Vtrum quaelibet talis relatio sit realiter distincta a suo fundamento, vel sit idem realiter cum eo.

3 Vtrum stante identitate reali inter relationem, & fundamentum, relatio constituat distinctum praedicamentum a fundamento,

ARTICVLVS PRIMVS. Vtrum aliqua relatio sit in creaturis, quae sit verum ens reale extra animam,; vel quae libet relatio sit ens rationis. Vide Doctores supra citatos.

CIrca hunc articulum quidam dicunt Equod relatio formaliter, & in recto non est aliud, quam quaedam habitudo, & quaedam connexio medians inter fundamentum, & terminum, per modum cuiusdam interualli, quae quidem habitudo non est in rebi nisi secundum potentiam: reducitur autem de potentia ad actum per aliquam apprehen sionem intellectiuam, vel sensitiuam, & quia illud, quod reducitur de potentia ad actum per apprehensionem non est ens reale extra animam, sed est solum in anima obiectiue; id circo inferunt quod nulla relatio sit in rerum natura circumscripta omni apprehensione animae, & per consequens nulla relatio est ens reale (secundum eos) Hoc autem probant, primo de relationibus primi modi, vtputa de ijs, quae sunt modo vnius, sicut est identitas, vel similitudo, & sic¬

Illud non est in rerum natura circumscripta omni apprehensione, quo posito sequitur rerum infinitas, sed posito quod relatio identitatis, vel similitudinis sit vera res cir cumscripta omni apprehensione animae, sequitur rerum infinitas; ergo &c. Maior patet. Minorem probant: Quia si Sortes, & Plato sunt idem in specie, & ex hoc ipso habent duas relationes identitatis, secundum quas adinuicem referuntur, & quaelibet earum est vera res; pari ratione, & illae duae idem titates, cum sint duae res eiusdem speciei, habebunt duas alias identitates, & illae aliae duas alias, & per consequens erit processus in infinitum in eis, & eodem modo posset dici de relatione similitudinis.

Praeterea idem probant de relationibus, quae sunt modo numeri, sicut de duplo, & di- midio. Nam Trelatio dupli in linea respectu medietatis esset vera res, pari ratione & re- latio tripli respectu tertiae partis esset etiam vera res, & per consequens sic semper procedendo haberemus infinitas relationes, & infinitas res, ergo &c.

Secundo probant, quod relatio producen tis, quae est de secundo modo, non sit aliquid reale extra animam, quia illud, quod non ha bet aliquam causam productiuam, & tamen de nouo aduenit alicui, non est quid reale extra animam, relatio producentis ad productum est huiusmodi ergo &c. Maior patet, quia impossibile est aliquid de nouo aduenire alicui sine aliquo producente, quia tunc produceret seipsum de non esse ad esse; Minor probatur, quia talis relatio, vel produceretur ab ipsomet producente, & hoc est impossibile, quia tunc omne producens necessario ageret in se ipsum; vel produceretur ab ipso producto, & hoc etiam est impossibile, quia producens nihil recipit a producto.

Tertio probant quod relatio mensurati, quae est de tertio modo, non sit aliquid reale extra animam, quia illud, quod potest depen dere ab aliquo non reali, non est aliquod rea le, sed relatio mensurati potest dependere ab aliquo non reali, ergo &c. Maior est nota quia impossibile est rem dependere a non reMinor probatur, quia relatio scientiae, quae est de genere mensurati, dependet quandoque a tali scibili, quod est penitus corruptum vt pote relatio scientiae de rosa. Nec valet si dicatur, quod manet in suis principijs: quia dato, quod omnia sua principia essent corrupta, adhuc posset manere scientia de rosa in mente Angelica, vel humana

Quarto probant hoc idem de relationibus in communi quinque rationibus. Primo sic.¬

1 Illud, quod attingit aliqua plura separata, & distincta, non potest esse aliquid reale extra animam, relatio est huiusmodi, ergo &c. Maior patet, quia impossibile est, quod vnum simplex, & indiuisibile sit in pluribus distinctis, & separatis. Minor etiam videtur nota, quia relatio attingit duo extrema, vnum in ratione fundamenti, & aliud in ratione termini Et potest confirmari ratio, quia Simplicius dicit in praedicamentis, quod relatio semper est in pluribus.

2 Illud, quod concipitur inter aliqua duo per modum cuiusdam interualli, non est aliquid reale in rerum natura, sed in solo intellectu; relatio est huiusmodi, ergo &c Maior probatur, tum quia natura non facit talia interualla, tum etiam quia tale interuallum non videtur esse subiectum in aliquo illorum duorum, nec apparet ibi aliqua res medians, quae possit esse subiectum dicti interualli. Minor etiam probatur per Comm 3 Phis com. 2o vbi dicit, quod relatio est vna definitio existens inter duo.

3 Illud, quod connectit aliqua duo, nec impeditur per illorum distantiam, non est ali qua realitas extra animam, relatio est huiusmodi, ergo &c. Maior probatur, quia videmus, quod semper realitas conectens aliqua duo impeditur per illorum distantiam, sicut patet de actione, & passione, quae non connectunt ad inuicem actiuum, & passiuum, nisi quando sunt approximata. Minor autem apparet, quia duo alba in quantacunque distantia ponantur semper sunt connexa ad inuicem per similitudinem.

4 Illud, quod aduenit alicui sine mutatione, non est aliquid reale extra animam; relatio est huiusmodi, vt patet 5. Physergo.

3 Relatio est maioris entitatis quam sit ip sum tempus, sed tempus non est quid reale extra animam, ergo multo minus relatio, Maior patet per Comm. 12. Metaph com 9. vbi dicit, quod relatio est debilioris esse caeteris praedicamentis. Minor etiam apparet per eundem 4. Phys comi3 2. vbi vult, quod tempus non est extra animam, nisi in potentia tantum. Confirmatur haec opinio per Com 7 Meta. c vltimo, vbi dicit, quod illa praedicamenta, quae habent comparationem, aestimantur, quod non haberent esse, nisi anima esset.

Addunt insuper, quod non obstante, quod omnis relatio reducatur de potentia ad actu per apprehensionem animae, dicuntur tamen quaedam relationes reales, & quaedam secun dum rationem, quia illae, quae existunt in fun damento secundum potentiam propinquam, ita quod intellectus subito, & quasi per vnicam transmutationem reducit eas de potentia ad actum, dicuntur reales: llle vero, quae non existunt in fundamento secundum potentiam propinquam, sed quasi remotam, sunt rationis, quia fiut mediante collatione intellectus alicuius ad aliud; sicut patet in dextro, & sinistro in columna, quae dicuntur relationes secundum rationem.

Contra hanc sententiam est comunis opi nio, quae videtur mihi verior, & ideo sequens illa teneo esse aliquas relationes in rerum na tura, quae sunt vera entia realia, hoc autem ideo teneo, quia aduersus praecedentem opi nionem sunt decem inconuenientia, quae sol ui nequeunt.

Primum est, quia incidit in opinionem Stoi corum, quam recitat Simplicius in praedicamentis, & Auic. 3. Metaph & improbatur ab eisdem. Quod autem ista opinio coincidat cum illa apparet: Tum quia isti innitun tur quibusdam rationibus, quibus innitebam. tur etiam illi, sicut patet intuentibus opinio nem eorum in praefatis locis: Tum quia mo dus arguendi Auic. contra dictam opinionem videtur maxime fundari super viam commu nis opinionis, quam modo teneo. Procedit enim ex eo, quod inuenitur aliqua relatio, quae conuenit suo fundamento, siue intellectus intelligat, siue non, & haec est via com munis opinionis: Tum etiam, quia Simplicius quando recitat opinionem eorum dicit, ipsos posuisse relationem non esse hypostasim, hoc autem non potest intelligi, nisi quia non habet aliquam naturam extra intellectum, quemadmodum ponit praefata opinio: & sic videtur quod incidant in eam opinionem, quam intendunt vitare.

Secundum inconueniens est, quia relatio non erit ens perfectum extra animam, quod omnino est falsum, vt statim patebit. Conse quentia est nota, quia illud, quod expectat. suam actualitatem ab anima, non est ens per fectum extra animam, sed relatio expectat. suam actualitatem ab anima (secundum eos ergo &c. Probatur falsitas consequentis, quia eum Metaph non inquirat nisi principia en tis perfecti extra animam, non inquireret de principiis relationum, cuius contratium patet xij. merh com x. Quod autem Metaphnon inquirat nisi principia entis perfecti ap paret per Com. 8. Metaph com vltimo, vbi dicit, quod praetermittendum est ens per ac eidens; & non ens veridicans, quia vtrunque eorum numeratur in genere entis imperfecti, & diminuti, & ideo perscrutandum est de ente perfecto, quod est extra animam.

Tertium inconueniens est, quia sequitur relationem non esse vnum de decem praedicamentis, quod est falsum Consequentiam probo, quia ens perfectum extra animam, de quo determinat Metaph est illud, quod diuiditur in decem praedicamenta, sicut patet in eodem sexto.

Quartum inconueniens est, quia relatio erit de secundis intellectis (quod ipsi volunt vitare) quia est contra intentionem Com in xij. Metaph com. 10. Probo Consequentiam, quia illa, quae non possunt apprehendi per primam, & directam apprehensionem intel fectus, sed apprehenduntur per secundam, & reflexam, videntur esse secundaria obiecta intellecta, sicut est declaratum superius in 23. distinct, sed omnes relationes sunt hu iusmodi (secundum istam viam) quod patet, quia vbi nostra apprehensio est veridica, oportet, quod mensuretur a re apprehensa, ac per consequens res apprehensa erit constitu ta in suo esse conceptibili, & quidditatiuo, antequam apprehendatur. Et quia (secun¬ dum viam praefatae opinionis) relationes non sunt constitutae in suo esse conceptibili, & quidditatiuo ante primam apprehensionem, relinquitur, quod non possint apprehendi per primam apprehensionem, sed necessario apprefendentur per secundam, & per consequens erunt secundaria intellecta.

Quintum inconueniens est, quia ordo, & connexio vniuersi expectabit suam actuali tatem ab anima, & quia bonum vniuersi comn sistit in ordine, relinquitur vlterius, quod bonum non sit in rebus, sed in anima: quod est contra Arist. 8. Metaph

Hoc tamen inconueniens adducunt ipsi contra se, & volentes illud vitate, dicunt bonum vuiuersi non consistere in ordine, sed: in rebus ipsis, quae fundant ipsum ordinem

VIterius dicunt, quod sicut ordo in ciuitate facit eam bonam, & tamen hoc non ob stante, ille ordo non est nisi ex imperio Du cis: ita etiam suo modo, quamuis niuersum dicatur bonum ex ordine, iste tamen ordo secundum actum non est, nisi ex opere intellectus.

Prima autem responsio non valet, quia sequeretur, quod remoto ordine, & manentibus naturis rerum, vniuersum remaneret in sua bonitate, quod patet esse falsum. Secun da etiam responsio non valet, quia ille ordo, qui est in ciuitate, non innascitur ex naturis rerum ordinatarum, sed ex mera voluntate ipsius Ducis: ordo autem vniuersi innascitur ex natura rerum ordinatarum.

Sextum inconueniens est, quia inter acti uum, & passiuum non erit aliqua habitudo secundum actum, sed talis habitudo expecta bit suam actualitatem ab anima, & quia actiuum non potest agere in passiuum, nisi praeuia tali habitudine; relinquitur vlterius quod nullum agens naturale possit agere in assiuum, nisi praeuia apprehensione animae, quod est absurdum. Quod autem actualis nabitudo actiui ad passiuum sit necessario praeuia actioni, apparet per Simplicium in praedicamentis, vbi sic ait. Nec patietur aliuid alterum ab altero, nisi praecesserit iplius ad aliud habitudo coaptams per conuenien tiam patiens facienti, vt hoc possit agere, illud vero pati.

Septimum, inconueniens est, quia grauia¬ & leuia existentia extra sua loca, non habebunt actualem ordinem, & inclinationem ad ea, sed expectabunt actualitatem dicti ordinis, & inclinationis ab anima, & per consequens non poterunt ferri in sua loca, nisi prae uia apprehensione animae, quod est absurdum.

Octauum est, quia si relatio expectabit suam actualitatem ab anima, erit extrinsecus adueniens, quemadmodum alia sex prae dicamenta.

Nonum est, quia si relatio est quoddam interuallum inter duo, & non subiectiue in aliquo illorum (vt isti videntur imaginari sequitur necessario, quod ex aequo respicias illa ambo, & per consequens vnum illorum non habebit magis rationem fundamenti, quam termini, nec e conuerso.

Decimum & vltimum inconueniens est, quia relatio non erit actus, quod patet esse falsum, Consequentiam probo, quia illud quod non est in aliquo subiectiue, nulli accidit.

Motiua autem dictae opinionis non cogunt, quia fere omnia peccant per fallaciam conse quentis, vel per non causam, vt causam.

Nam cum primo dicunt, quod sequeretur rerum infinitas, dico id verum esse si po neretur relationem esse rem realiter distinctam a suo fundamento (sicut patebit in sequenti articulo) Istud enim inconueniens currit contra illos, qui ponunt eam a funda mento realiter distingui, & ideo ista ratio, & illa alia, quae est de relationibus, quae sunt modo numeri, peccat per non causam vt cau sam, quia dictum incoueniens non sequitur ex cousa, quam ipsi assumunt, sed ex alia cau sa, quam supponunt, & tamen eam non exprimunt, supponuntenim, quod si relatio esset res, esset etiam realiter distincta a suo fundamento; quod vtique est falsum (sicut patebit) inferitis

Alia etiam ratio, quae est de relatione pro ducentis, peccat per fallaciam consequentis, quia quod relatio non habeat causam P ductiuam, hoc potest prouenire ex duabus causis, vel quia non est res, vel quia non est distincta res, propter quod non respicit distinctam causam productiuam. Velle ergo arguere ipsam non esse rem, quia non habet causam productiuam, est procedere a pluribus causis Veritatis ad vnam tantum.

Alia vero ratio, quae est de mensurato, videtur supponere falsum, quia posset aliqui dicere, quod non obstante, quod scibile sit cor ruptum, adhuc tamen potest dici ens reale; quia ens reale diuiditur per potentiam, & actum. Vel potest dici, quod relatio scientiae dependet a scibili, prout continetur in sua ra tione exemplari, quam habet in diuina arte, si cut potest patere, ex ijs, quae dicta sunt superius pluribus in locis. Potest etiam dici tertio, quod relatio scientiae, & vniuersaliter relatio, quae est de genere mensurati, non est in genere relationis, sed est quidam modus relatiuus intraneus rei alterius praedicamen ti, vt fuit declaratum superius in prologo.

Respondeo insuper ad rationes alias, quae arguunt de relatione in communi

Ad primam dicendum, quod illud, quod attingit plura, si poneretur subiectiue in am bobus, non esset aliquid reale, quia impossibi le est vnam realitatem esse in duobus subiectis, sed si ponatur solum in vno illorum, tan quam in subiecto, non apparet aliquod inconueniens

Ad secundam vero dicendum, quod si ac cipiatur relatio per modum interualli non existentis in aliquo subiecto, falsa est imaginatio. Si vero concipiatur per modum inter ualli existentis in aliquo subiecto, sic est vera, & talia interualla bene facit natura: Nam actio etiam est quoddam tale interuallum inter agens, & patiens, & tamen est verum ens reale, & est subiectiue in ipso passo (vt ipsimet concedunt) & habetur 3. phys¬

Ad tertiam dicendum, quod illud, quod connectit aliqua duo corporaliter, vel situaliter, necessario impeditur per eorum distan tiam, relatio autem non connectit sua extre ma isto modo, quia dicit quandam rationem incorpoream secundum Simplicium in praedicamentis

Ad quartam vero dicendum, quod pecca per fallaciam consequentis, quia relatio nem aduenire sine mutatione, potest proue nire ex duabus causis, vel ex eo que non est aliqua res, vel ex eo, quod non est aliqua res distincta ab eo cui aduenit, & ideo proceditur a pluribus causis Veritatis. ad vnam.

Ad quintam etiam dicendum, quod peccat per fallaciam consequentis, quia quod tempus habeat esse extra animam solum sm potentiam, potest habere duas causas Veritatis; vel quia habet esse in potentia quantum ad suam entitatem, vel quantum ad sui distinctionem a motu. Arguere ergo quod tempus non habeat realitatem extra animam, quia est solum secudum potentiam, est. proce dere a pluribus causis veritatis ad vnam: Habet enim tempus esse in potentia extra animam, quantum ad suam distinctionem a mo tu, & non quantum ad suam entitatem. Confirmatio autem, quae additur ex Com, in 8 Metha non valet. Tum quia Commenvidetur loqui secudum opinionem aliorum; tum etiam quia si eius dictum esset vniuersaliter verum, sequeretur quod actio, & passio essent entia apud animam, quod ipsimet negant, tum etiam, quia forte Com. intelligit per praedicamenta habentia comparatio nem, enunciabilia copulata in enunciatione per actum rationis, & isto modo non haberent propositum.

Patet ergo quantum ad primum articulum, quod in creaturis est aliqua relatio, quae est verum ens reale, circumscripta om- ni apprehensione animae.

ARTICVLVS SECVNDVS Vtrum talis relatio sit realiter distincta a suo fundamento, vel sit idem realiter cum eo.

CIrca hunc articulum quidam arbitran tur relationem esse realiter distinctam a suo fundamento. Quae quidem opinio posset alicui rationabilis videri, propter decem, quae possunt pro ea induci

Primum est, quia illud, quod connumeratur ipsi fundamento realiter, est realiter ab ipso distinctum, relatio est huiusmodi, erso &c. Maior patet Minorem probo, qui si sibi non connumeraretur relatio, numerus lecem praedicamentorum non esset realis.

2 Illa sunt distincta realiter, in quorum quodlibet descendit ens per se, & immediate, relatio, & fundamentum sunt huiusmodi, ergo &c. Maior videtur nota, quia si essent vna res, ens per se, & immediate descen deret in illam vnam rem immediate, & mediante illa descenderet in quodlibet eorum. Minor etiam probatur, quia cum quodlibet praedicamentum sit irreducibile, & imper mistum oportet, quod ens descendat in ipsum per se, & immediate

3 Non minus habent esse realitates imper mistae diuersorum praedicamentorum, quam realitates eiusdem praedicamenti, nunc autem videmus, quod duae res eiusdem praedicamen ti absoluti, vt pote albedo, & dulcedo, ita sunt impermistae, quod nullo modo possunt coincidere in eandem realitatem, ergo multo magis res diuersorum praedicamentorum.

4 Illa quae possunt sine se inuicem corrumpi, & generari, sunt realiter distincta. relatio, & fundamentum sunt huiusmodi, ergo &c. Maior est nota. Minor etiam appa¬ ret, quia potest corrumpi similitudo, albedine remanente.

3 Illud in quo diuersae relationes sibi inuicem suceedunt, debet esse distinctum reafiter ab onmi relatione, sed diuersae relatio nes sibi succedunt in eodem fundamento ergo &c. Minor est de se nota: Maior probatur: Quia per suceessionem diuersarum for matum in eadem materia, probatur distinctio realis inter materiam, & formam.

8 Sicut se habet relatio rationis ad suum fundamentum secundum rationem, ita relamtio realis ad suum fundamentum reale; sed relatio rationis distinguitur a suo fundamen to secundum rationem, sic ergo relatio realis distinguetur a suo fundamento realiter.

3 Illud quod accidit fundamento est rea liter distinctum ab eo, quia nihil accidit sibi ipsi, relatio accidit fundamento, cum sit passio eius, sicut patet de similitudine, quae est passio qualitatis ergo.

8 Si relatio non esset realiter distincta a suo fundamento, sequeretur quod relationes haberent distinctionem secundum magis, & minus, penes maiorem, & minorem distinctionem in fundamentis, quod est falsum, quia videmus, similitudinem & aequalitatem. fundari super res diuersorum praedicamentorum, & tamen minus differunt quam similitudo, & relatio producentis, quae possunt fundari super eandem rem de predicamente qualitatis, vt pote super calorem. Quod autem ille duae minus differant, quam istae, apparet, quia illae pertinent ad eundem modum, stae vero ad diuersos modos, quia similitudo pertinet ad primum modum; relatio autem producentis ad secundum.

9 Si relatio esset idem realiter quod suum fundamentum, sequeretur, quod nihil esset plus in eis componibilitatis post compositionem, quam ante, & nihil minus esset in eis post dissolutionem adinuicem, quam ante, quod patet esse falsum.

10 Sequeretur, quod actiuum, & passiuum non haberent aliquam maiorem realitatem post eorum approximationem, quam ante; & per consequens si ante non poterant agere, & pati adinuicem, nec post; quod est absurdum.

Contra autem istam opinionem consueue runt induci tria specialiter,

1 Si relatio esset realiter distincta a suo fundamento, sequeretur, quod faceret cum eo compositionem: quod est contra Boet. In libro de Trinit. Vbi concludendo dicit, non ergo potest dici predicationem relatiuam quiquam rei, de qua dicitur secundum se adde¬ re, vel minuere, quia tota, non in eo quod est esse, sed in comparatione consistit. Quapro. ter videtur velle Doetius, quod relatio nihil addat supra fundamentum, & per consequens, nec est realiter distincta ab eo, nec facit cum eo compositonem.

2 Si relatio esset realiter distincta, non posset in Deo manere secudum propriam rationem, quin faceret ibi compositonem, quod omnes volunt vitare.

3 Si hoc esset, non posset aduenire suo fundamento de nouo, sine mutatione ipsius; quod est falsum ex 4. Phys. Quidam tamen praefatas rationes conantur soluere; & ad pr mam dicunt, relationem ideo non facere compositionem cum fundamento, quia de sua ratione non est dare esse, sed solum referre.

Haec tamen solutio non videtur mihi valere propter tria. Primo, quia ipsum referri in relatione non est aliud, quam esse relatum, quod dat relatio formaliter; quemadmodum albere in albo, non est aliud quam esse album, quod formaliter dat albedo. Si ergo albedo dando esse album facit compositionem cum subiecto, ex eo quod est realiter distincta ab eo, pari ratione relatio in dan do esse relatum faciet compositonem cum fundamento, quia realiter est distincta ab eo.

Secundo, quia non videtur intelligibile, quod aliqua duo realiter distincta vniantur, & tamen non faciant aliqualem compositonem, quia composito nihil aliud videtur esse, quam vnio realiter distinctorum

Tertio deficit, quia dato quod non faciat compositonem, non possunt tamen vitare, quin se habeat per additionem, quod patenter est contra boet. superius allegatum

Et ideo quidam alij non potentes vitare stam rationem, simpliciter concedunt, quod relatio in creaturis facit compositionem, & volentes respondere ad secundam rationem quae videtur esse contra istam solutionem. Dicunt, quod illa relatio, quae manet in Deo, secundum propriam rationem, non est relatio, quae est vnum de decem praedicamentis, de cu ius ratione est, quod ficiat in fundamento compositionem, quapropter non cogimur di ctere (secundum eos) quod faciat in diuinis compositionem.

Sed ista solutio est modici ponderis, si velint sustinere fundamentum potissimum suae opinionis. Nam potissima ratio, quae mouet eos ad tenendum, quod relatio sit distincta realiter a fundamento est, quia rationes formales, & praedicamentales absoluti, & respectiui, ita sunt distinctae, quod nullo modo possunt coincidere in creaturis; & ideo si ista imagi¬ natio est bona in creaturis, pari ratione habent dicere in diuinis.

Ad tertiam rationem quidam dicunt, quod quamuis relatio acquiratur sine omni mutatione alteratiua, non tamen acquiritur simpliciter sine omni mutatione,

Sed ista solutio omnino nihil valet; nam sic dicentes coguntur dare al quam mutatio nem, quam Arist nunquam somniauit. Con stat enim, quod Arist. non dedit nobis mutaionem, nisi secundum quatuor praedicamen ta, vt pote secundum substantiam, quant qualit. & vbi, dicere ergo, quod relatio sit quaedam alia mutatio, est, ponere plures species mutationis, quam ipse posuerit, quod est erroneum in philosophia. Quapropter videtur, quod rationes factae contra illam opinionem omnino remaneant in suo robore.

Sciendum tamen, quod quidam alij tenen tes eandem conclusionem cum primis, dicunt quod non obstante relationem esse distinctam realiter a fundamento, non tamen ob hoc facit cum eo compositonem, quod probatur tali ratione.

1 Sicut se habet esse in alio ad suum fundamentum, ita esse ad aliud ad suum, sed esse in alio non facit compositionem cum suo fundamento; ergo nec esse ad aliud: Maiorem reputant veram: Minorem probant, quis esse in alio est modus rei facientis compositionem cum suo subiecto, vel fundamento, & ideo omne quod facit compositonem cum luo subiecto, vel fundamento oportet, quod sit res habens talem modum, & per consequens modus haberet modum, quod est aburdum, ergo a simili, ita videtur dicendum de isto modo, qui est esse ad aliud, respectu sui fundamenti

Sed ista opinio non videtur posse stare propter duo.

Primo, quia ostensum fuit supra in xo. di stinct contra eos, quod similitudo, quam assu munt est falsa; nam sicut tangebatur ibi, si ita se haberet esse ad aliud ad suum fundamentum, quemadmodum esse in alio ad suum, sequeretur, quod sicut esse in alio non constituit distinctum praedicamentum a suo fundamento, ita nec esse ad aliud, quod est falsum.

Secundo, quia concessa etiam ista similitudine, adhuc non habent propositum. Nam ponendo, quod iste modus sit realiter distin ctus a fundamento (vt ipsi ponunt) necessario habent concedere ibi essc compositonem, constat enim, quod composito vniuersaliter, non est aliud, quam vnio aliquorum realiter distinctorum, quorum vnum est in potentia ad alterum, sed esse in alio est quidam mo¬ dus realiter distinctus ab accidente (secun¬ dum eos) & accidens est in potentia ad ipsum, cum possit ab eo separari, vt patet in Sacramento altaris, ergo sequitur, quod vnio talis modi cum accidente sit vera composito.

Et ideo est adhuc alia opinio, quae ponit, quod relatio est quidam modus realis funda menti, non quidem intraneus, & specificans, quia tunc non faceret distinctum praedicamen tum a fundamento, sed est modus accidentalis, & extraneus, non tamen realiter distinctus a fundamento, quia hoc est manifeste contra Doet (sicut patuit supra) sed distinguitur ab eo solum sicut modus eius; quapropter non connumeratur ei simpliciter, ita vt possimus dicere, quod relatio, & fun damentum sint duo entia, vel duae res, sed connumeratur ei secundum quid, & ideo cum quadam determinatione possumus dicere, quod relatio, & fundamentum sunt duo quae dam, quorum vnum est res, & aliud est modus rei, vel circumstantia rei Hoc autem po test probari ex eorum dictis dupliciter.

Primo, nullum analogum potest simpliciter numerari in ijs de quibus dicitur, & ideo non esset bene dictum (secundum eos) quod substantia, & accidens essent duo entia; sed debet dici, quod sunt duo quedam, quorum vnum est ens, alterum vero disposito entis Ergo multo magis in proposito, cum hoc non men ens non dicatur de modo, nisi proptel rem, non debet dici quod res, & modus sint duo entia, sed quod sint duo quaedam, quorum vnum est ens, & aliud est modus entis.

Secundo, illud, quod connectitur alicui rei aliquo modo, & tamen non est distincta res, non facit cum illa re numerum rerum: sed relatio connumeratur fundamento aliquo modo, nec tamen est res distincta, ergo nec constituit cum fundamento numerum rerum. Maior potest probari ex dictis eorum: quia videmus, quod priuatio connumeratur subiecto aliquo modo, quia tamen non est aliqua res distincta, immo nec aliquo modo res, non esset bene dictum, quod subiectum & priuatio essent duae res, vel duo entia, Minor etiam probatur, quia dictu est, quod relatio est modus extraneus, & accidentalis ipsi fundamento, & per consequens connumeratur sibi, aliquo modo, quemadmodum passiones entis, quae non sunt realiter distinctae ab ipso ente, connumerantur ipsi enti.

Haec autem opinio licet sit rationabilis quam tum ad hoc quod ponit relationem non dif ferre realiter a fundamento, videtur tamen deficere circa secundum dictum, quantum ad tria.

Primo, quia non dicit quomodo iste modus sit extraneus a fundamento, non obstan te, quod non sit realiter distinctus ab eo; nec exemplum quod inducitur ab eis de priuatione est ad propositum, quia quod priua tio sit extranea a natura subiecti, & tamen non sit distincta res ab eo, hoc ideo est, quia in se formaliter est nihil, quod non potest di ci de isto modo relatiuo.

Secundo deficit, quia ponit hunc modum posse connumerari rei cuius est modus aliquo modo, cuius oppositum fuit ostensum uperius in 1y7 distinct quando agebatur de augmento charitatis in vltimo articulo.

Tertio deficit, quia dato, quod inter mo dum, & rem sit aliqua connumeratio, non tamen ibi videtur esse illa connumeratio quam intendunt, non enim admittunt inter ea con numerationem realem propter inconuenien tia superius inducta; nec etiam secundum rationem tantum, quia tunc non plus haberetur per istam opinionem, quam per opinio nem communem: quapropter videntur dice re talem connumerationem esse modalem, & formalem, quasi media inter differentiam rei, & rationis: talis autem connumeratio est omnino impossibilis: nam omnes rationes, quae fuerunt superius factae contra formalitates, possent fieri contra istam connumerationem.

Et ideo est alia opinio, quae mihi videtur rationabilior, scilicet quod relatio non sit rea liter distincta a fundamento, & quod nullo modo sibi connumeretur, nisi secundum rationem: Motiua autem istius opinionis prae cipua sunt illa, quae superius fuerunt adducta contra primam opinionem, Hac igitur sen tentiam sequor, eamque tripliciter confirmo

1 Illud, quod producitur vna simplici productione cum alio, non potest esse realiter distinctum ab eo; relatio producitur vna simplici productione cum fundamento, ergo &c. Maior patet, quia productio duorum, cealiter distinctorum, non potest esse simplex Minorem probo, quia ita est simplex productio illius agentis, quod producit simul alpum, & simile, sicut illa illius producentis, quod producit album tantum, nam vnum & idem agens sine omni variatione potest producere vtrumque: sed productio producentis solum album est simplex; ergo productio producentis simul album, & simile erit simplex

2 Si relatio esset realiter distincta a fundamento, sequeretur, quod sua noua acquisitio esset verus, & realis exitus de potentia, ad actum, consequens est falsum, ergo &c. probatur consequentia, quia acquisitio nouae rei non potest esse sine vero, & reali exitu de potentia ad actum, Falsitatem probo, quia verus, & realis exitus de potentia ad actum non potest esse sine vero, & reali agente in illud, in quo est talis, exitus: nunc autem videmus totum contrarium, quia relatio acquiritur de nouo nullo agente in ipsum fundamentum, in quo acquiritur.

3 Si relatio esset realiter distincta a fundamento, sequeretur, quod esset processus in infinitum in relationibus realibus, quod ab omnibus reputatur inconueniens. Consequen tiam probo, quia si similitudo fundata in ista albedine esset realiter distincta ab ea, & similitudo fundata in alia albedine esset realiter distincta ab illa, quia dictae similitudines essent duae res eiusdem speciei, possent fundare duas alias similitudines, & illae alia pari ratione duas alias, & sic in infinitum. Si ergo volumus vitare hoc inconueniens cogimur dicere, quod similitudo fundata in albedine non sit realiter distincta ab ea; & per consequens non potest, habere aliquam rationem fundandi propriam, & distinctam contra rationem fundandi ipsius albedinis Et ideo vel nullam habet rationem fundandi, vel habet illam, quae est ipsiusmet albedinis. Et ex hoc apparet melius illud, quod dicebatur in praecedenti articulo; quia processus in infinitum in relationibus sequitur ex ista causa, & non ex ea, quam illi assumebant. Teneo ergo istam opinionem, cum propter ea, quae modo dicta sunt, tum propter illa, quae, dicta sunt superius contra alias, opi- niones.

Propter tamen solutionem rationum primae opinionis, & vt opinio ista, quam teneo, melius intelligatur, est notandum, quod quamuis relatio non sit distincta realiter a fundamento, sed solum rationem, ista tamen distinctio rationis non prouenit ex nostro modo intelligendi, sed ex natura rei necessitantis. Vbi autem est talis distinctio rationis; ibi vna res ab vna realitate, tantum potest differre, quantum si per impossibile, vel per possibile esset sub pluribus realitatibus, sicut melius patebit infra, quando quaeretur de relationibus personalibus fundatis in diuina essentia. Et ideo breuiter transeundo, quantum ad praesens dico; quod fundamentum & relatio in creaturis sunt vna res necessitans ad distinctos conceptus, & ideo sunt distincta conceptibilia, & distincta definibilia; & ratione istius distinctionis, quae est in esse conceptibili, & definibili potest relatio conexi gere extrinsecum terminum, quem non comne xigit fundamentum. Et hinciest vlterius, quo quamdiu relatio non habet extrinsecum terminum, quem conexigit, non dicitur esse in fun damento, nisi secundum potentiam, hoc autem ideo est, quia non habet suum esse conceptibile, & definibile complete sine termino.

Et ideo est diligenter aduertendum, quod cum acquiritur relatio de nouo in aliquo fundamento non debemus imaginari, quod incipiat esse in eo, aliqua realitas, quae prius non erat, sed illa eadem, quae erat prius, & non habebat esse conceptibile, & definibile complete secundum praedicamentum relationis. Nunc vero de nouo per coexigentiam extrinseci termini, quem coexigit, habet conplete, & virtualiter tale esse conceptibile, & definibile secundum dictum predicamentum Neque mirum esse debet, quia sicut fuit declaratum superius in 2 art. 70. dist. ad esse relationis duo concurrunt, scilicet fundamentum, & terminus, non tamen eodem modo; quia inquantum relatio res quaedam est, sic ad esse suum concurrit suum fundamentum; cum totam suam realitatem, habeat ab eo; simo, quod plus est, coincidit in eandem realitatem cum eo, & ideo acquisita realitate tundamenti, necessario acquititur realitas relationis: In quantum vero relatio est talis res, quae habet esse conceptibile, & definibilt secundum praedieamentum relationis, sic ad esse suum concurrit necessario extrinsecus terminus, & secundum istum modum ipsa est distinguibilis per actum rationis ab esse conceptibili, & definibili fundamenti ex natura rei necessitantis. Ex quibus omnibus vlterius apparet, quod nunquam fundamentum debet dici esse in potentia ad relationem ecundum suum esse reale, sed solum secundum suum esse conceptibile, & definibile, quod non habet complete, & actualiter, nisi per coexistentiam extrinseci termini

His autem visis. Non difficile est respondere ad rationes primae opinionis. Ad primam ergo dicendum, quod relatis connumeratur suo fundamento solum conceptibiliter, hoc tamen non obstante, numerus praedicamentorum debet dici realis; quia tes ipse necessitant ad talem numerationem, & distinctionem

Ad secundam vero dicendum, quod quia descensus entis in praedicamenta fit per actum rationis, idcirco adhoc quod ens descendat in aliqua duo immediate, non oportet, quod int distincta realiter, sed sufficit, quod sini distincta solum conceptibiliter, dummodo non sint reducibilia conceptibiliter in se inuicem, nec in aliquod tertium: quia hoc est quod facit esse distincta praedicamenta, ita autem est de relatione a fundamento, vt de se patet.

Ad tertiam dicendum, quod realitates di uersorum praedicamentorum debent esse mi nus impermixtae, quam realitates eiusdem praedicamenti quantum ad esse conceptibile, & definibile, secundum quod constituunt distincta praedicamenta; non autem quantum ad esse reale; immo omnino accidit, sicut pa tebit in sequenti articulo.

Ad quartam concessa maiore nego mino rem, quia ostensum est, quod relatio quantum ad suum esse reale, simul generatur, & corrumpitur cum suo fundamento: quamuis dicatur de nouo aduenire per complementum suae conceptibilitatis, quam non habet sine coexigentia extrinseci termini.

Et per hoc idem apparet solutio ad quin tam: quia diuersae relationes dicuntur succedere sibi in eodem fundamento, non propter esse reale, quod in eo acquirunt, sed propter esse definibile, ratione cuius extrinsecun terminum coexigunt.

Ad sextam dicendum, quod maior est fal sa, quia relatio rationis, cum sit ens rationis, nullo modo potest coincidere in idem cum fundamento, quod est ens reale, sed relatio realis, cum sit vera res, non repugnat sibi ex ista parte, quod coincidat in idem cum fun damento. Quapropter proposito quae assumitur non est bona.

Ad septimam vero dicendum, quod rela tio accidit fundamento, non secundum esse reale, sed secundum essc conceptibile¬

Ad octauam dicendum, quod relationes quantum ad suum esse reale bene sortiuntur suam distinctionem secundum magis, & ninus penes ipsa fundamenta; sed quantum ad suum esse conceptibile magis consequun tur eam penes terminos. Ex quo apparet im mediate, quod ratio non procedit, quia simi litudo, & relatio producentis magis distinguuntur, quam similitudo, & aequalitas quan tum ad esse conceptibile, sed quantum ad es se reale, & e conuerso.

Ad nonam dicendum, quod dubium est, vtrum composito sit relatio; dato tamen quod sit, adhuc non habetur intentum; quia poterit dici, quod quamuis componibilia non habeant aliquid plus post compositionem per inhaerentiam alicuius tertij, quod insit omnibus eis, vel quod resultet ex omnibus eis, habent tamen aliquid plus per inexisten tiam vnius in alio: siue per existentiam vnius cum alio. Nam componibilia, vel sic compo nuntur ad seinuicem, quod vnum insistit alteri: vel sic, quod ambo coexistant sibi mutuo. Posset etiam dici vlterius, quod habent aliquid plus, quia habent vnum com munem actum essendi, qui inest omibus eis

Ad vltimum vero dicendum, quod actiuum, & passiuum, postum sunt approximata, non oportet, quod habeant aliquam nouam realitatem extrinsece, per inhaerentiam, habent tamen nouam realitatem extrinsece pero coexistentiam. Et sic patet quid sit dicendum ad hunc articulum.

ARTICVLVS TERTIVS. An relatio constituat distinctum praedicamentum a suo fundamento

CIrca hunc articulum dicendum, quod non obstante reali identitate, quae est in ter relationem, & fundamentum (vt proba tum fuit in praecedenti articulo) adhuc tamen constituunt distincta praedicamenta, quia ad distinctionem praedicamentorum non ilus requiritur, nisi vt sint distincta conceptibilia tanta distinctione, vt conceptibilitas vnius nullo modo claudatur sub conceptibilitate alterius, nec ambae sub conceptibilitate alterius tertij. Quod autem habeant distinctas realitates, vel non habeant, hoc omnino eis accidit Probandae igitur sunt duae conclusiones.

1 Quod solum esse conceptibile, sine men dacio, constituat praedicamentum, & per con sequens sola distinctio secundum esse conceptibile sufficiat ad distinctionem praedicamentorum.

2 Quod distinctio realis omnino se habeat ibi per accidens

Primam conclusionem tripliciter probo. 1 Illud constituit vnum predicamentum, per quod vnaquaeque res in eo reponitur, sed vnaquaeque res reponitur in suo praedicamen to solum per esse conceptibile, sine mendacio, ergo &c. Maior patet. Minorem probo, quia omnes communiter concedunt, quod rosa corrupta est res veri praedicamenti, & tamen non reponitur in praedicamento per aliquod esse reale, quod habeat in seipsa; ergo per hoc esse conceptibile quod habet sine mendacio, sibi debetur esse praedicamentale.

Si autem quaeratur propter quid Rosa corrupta habet suum esse conceptibile sine mendacio. Dico quod hoc habet per suam rationem exemplarem contentam in arte diuina (isicut fuit declaratum in primo articulo prologi) si ergo Rosa corrupta reponi tur in praedicamento solum per esse conceptibile sine mendacio: relinquitur, quod suum praedicamentum per aliquod concepti bile, & in aliud non reducibile constituatur, & ab alijs distinouatur, & pari ratione dicen dum est de quolibet predicamento.

2 Per illud constituitur formaliter ipsum praedicamentum, per quod constituitur ordo predicabilium secundum sub, & supra, sed per esse conceptibile formaliter, sine menda cio, constituitur ordo praedicabilium secundum sub, & supra, ergo per tale esse constituitur formaliter ratio praedicamenti. Maior est nota, quia praedicamentum (prout nunc loquimur de eo) non videtur esse aliud, quam ordo praedicabilium secundum sub, & supra. Minor etiam apparet, quia res non ondinantur sub esse praedicabili, nisi inquantum habent essc conceptibilet ergo esse conceptibile, sine mendacio, est illud, per quod formaliter constituitur ratio praedicamenti, & per consequens sola distinctio secundum esse conceptibile sufficit ad distinctionem. praedicamentorum.

3 Illa distinctio, quae sufficit ad distinctos modos praedicandi non reductos in seinuicem, nec in aliquem tertium modum, constituit praedicamentum, sed distinctio conceptibilitatis est huiusmodi, ergo &c. Maior patet, quia distincti modi praedicandi, non reducti in seinuicem, nec in alique tertium modum constituunt necessario distincta praedicamenta. Minor probatur, quia modipraedicandi sumuntur ex modis concipiendiEt ideo videmus in eodem praedicamento, quod distinguuntur diuersa praedicabilia, non penes diuersas realitates, sed penes diuersomodos concipiendi eandem realitatem, qui quidem diuersi modi concipiendi, quamuis constituant distincta predicabilia, non tamen distincta praedicamenta, ex eo, quod omnes reducuntur ad vnum primum, & generalissimum modum, continentem eos secundum potentiam. Sicut ergo distinctio secundum esse conceptibile penes diuersos modos con cipiendi reductos in aliquem modum vnum generalem, ita distinctio secundum esse con ceptibile, penes diuersos modos concipiendi, non reductos in aliquem vnum modum, constituet necessario diuersa praedicamenta cum diuersis modis praedicandi, non reductis in seinuicem, nec in aliquem vnum modum, ac per consequens vbi erit talis distinctio, secundum esse conceptibile, erunt ibi necessario distincta praedicamenta. Rema¬ net ergo, quod sola distinctio secundum esse conceptibile isto modo sufficiat ad distinctionem praedicamentorum, & sic patet pri ma conclusio.

Secunda conclusio dupliciter probatur. 1 Accidit passioni, quod sit realiter distincta a subiecto; sed passio, & subiectum habent necessario distincta praedicamenta; ergo distinctio realis omnino se habet por accidens ad distinctionem praedicamentorum. Minor est nota. Maiorem probo; quia si esset de ratione passionis, inquantum passio, quod esset realiter distincta a subiecto, tunc quaelibet passio esset realiter distincta a subiecto, cuius oppositum apparet de pluribus. nam videmus, quod tempus est passio motus, vt patet 4. physic. & tamen non est realiter distinctum a motu, vt patet ibidem ex intentione Comm. similiter visibile est passio coloris, vt patet secundo de anima, non tamen realiter distingnitur ab eo.

Et magnitudo est paslio quantitatis, Vt atet quinto Metaphysices, nec realiter disti gnitur ab ea

2 Illud se habet per accidens ad distinctionem praedicamentorum, quo posito non ponitur, & quo remoto non remouetur distinctio praedicamentorum: sed distinctio rea lis inter res praedicamentales est huiusmodi, ergo &c. Maior est nota. Minor proba tur. Nam videmus, quod maxima est distin ctio realis inter substantias aeternas, & corruptibiles, & tamen eo, quod habent vnum esse conceptibile, cum possint concipi vno conceptu substantiae, reponuntur in eodem praedicamento, non obstante illa maxima di stinctione reali. Vlterius videmus quantum ad aliam partem: quod si per impossibile qualitas in creatura fieret eadem res cum substantia, ita quod non perderet suam realitatem, sed solum amitteret suam distinctio nem, quam habebat ab ea, quia tamen rema neret distinguibilis conceptibiliter ab eadem substantia adhuc constitueret praedicamen tum distinctum ab ea, sicut prius, cuius signum est, quia retineret eundem modum praedicandi, & denominandi, & sic patet secunda conclusio.

Applicando ergo ista ad propositum, apparet, quod non obstante reali identitate. quae est inter relationem, & fundamentum, vt patuit in praecedenti articulo, adhuc tamen possunt constituere distincta praedicamenta, quia habent tantam distinctionem secundum esse conceptibile, quod nullo mo do possunt concipi vno conceptu, & per con sequens impossibile est, quod collocentur in eodem praedicamento.

AD RATIONES PRINCIPALES. D primam dicendum, quod comparatio po test accipi duobus modis vno modo prout dicit actum rationis, alio modo prout dicit ordinem realem circumscripto etiam om ni actu rationis; ratio ergo relationis consistit in comparatione non primo modo, sed secundo modo.

Ad secundam dico, quod relatio aduenit de nouo, non quantum ad illud, quod dicit realiter, sed quantum ad illud, quod dicit conceptibiliter (vt visum fuit in praecedenti articuio)

Ad tertiam patet per ea, quae modo, dicta sunt in hoc articulo.