Quaestio 1

DISTINCTIONIS SEPTIMAE QVAESTIO PRIMA 3. Vtrum potentia generandi in Deo sit aliquid absolutum.

VIdetur primo quod non quia illud, quod de suo significato importat respectum, non est quid absolutum: potentia generandi est huiusmodi; ergo &c. Maior patet, Minorem probo per Comm 1. Caeli com. penultimo, vbi ait, quod potentia non dicitur nisi respectu actus: omnis ergo poten tia in suo significato importat respectum

2 In Deo non est potentia generandi, ergo potentia generandi in Deo non dicit quid ab solutum Consequentia patet, quia vbi potentia non e non dicit quid absolutum; Antecedens probo, quia purus actus non compatitur in se aliquam potentiam: sed Deus est purus actus, cui nihil admiscetur de pote tia, vt patet per Comm. 8. Metaph ergo &c.

3 Si potentia generandi diceret quid absolutum, sequeretur, quod esset in omni- bus tribus personis; consequens est falsum; ergo &c. Consequentia est nota, quia absoluta sunt omnibus personis communia Falitas consequentis etiam patet, quia tunc om nes personae generatent, vel saltem potentia generandi, & terminus generationis esseni eiusdem rationis, vbi generatio esset relatiua, sed prefata generatio est respectiua, & terminus generationis est aliquid absolutum, puta essentia, vt patuit superius: ergo &c.

IN OPPOSITVM arguitur, quia in Diuinis idem est esse quod posse, sed esse est quid absolutum, ergo &c. Maior est Arist. 3 phystex. 35.

2 Magister in litera dicit potentiam generandi esse diuinam essentiam, at essentia est quid absolutum ergo & potentia.

RESPONDEO; In ista quaestione tria sunt videnda

Quid significet hoc nomen potentia. 2 Vtrum potentia generandi sit in Deo. 3 Vtrum talis potentia dicat quid absoutum, vel respectiuum, sicut quaeritur principaliter,

ARTICVLVS PRIMVS. Quid significet hoc nomen potentia Ro huius nominis intelligentia dimissis. multis modis potentiae, qui possunt haperi ex quinto, & nono Metaph. dico quod quaestio ista intendit solum de potentia agedi, & patiendi. Nam inter modos accipiendi poniam iste videtur potissimus secundum Auer 3 Metaph capite de potentia circa finem ileius commenti. Hoc enim nomen potentia in rei veritate, dicitur de potentijs agentibus in aliud, in quantum aliud, & de patientibus ex alio, secundum, quod ex alio.

Accipiendo ergo potentiam isto modo, & v maxime potentiam agendi, quamuis ea, quae dicentur infra, sint communia etiam potentiae patiendi. Respondent aliqui ad istum ar ticuium dicentes, quod potentia agendi, vel patiendi importat duo in suo significato; videlicet aliquid absolutum, & aliquid respectiuum fundatum super illud absolutum, non tamen ex aequo, quia absolutum importat in recto, respectum vero in obliquo.

Quod autem importet absolutum in recto, probant per, hoc, quia est in secunda spe ciae qualitatis, sed quod dicat, respectum in obliquo, deducunt ex modo significandi, quia ex suo modo significandi dicit ordinem ad actum, Quod patet etiam per Auerroem dicentem, quod potentia non dicitur, nisi respectu actus; si ergo potentia importat, respectum, & non importat eum in recto, cum sit de genere qualitatis, relinquitur, quod importet illum in obliquo, & absolutum in recto; & idec videntur isti dicere, potentiam esse relariuum secundu dici, nam (per eos) haec est differentia inter relatiua secundum esse, & secundum dici quia relatiua, secundum esse significant respectum in recto, relatiua vero secundum dici significantirespectum in obli quo, & absoiutum in recto. Hinc simplicius. in praedigamentis capite de relatione dicit, quod huiusmodi relatiua abundant relatione, quod non est per aliud, nisi qua supor illud, quod dicunt in recto, vt sunt res aliorum praedicamentorum, superabundant speciali relatione in obliquo.

Iste modus dicendi deficit in duobus, Primo in se, quia, ponit, hoc nomen potentiam signiftcare absolutum, & respectiuum; Quaero ergo ab eis; vtrum sgnificatio istorum duorum per vnum nomen, progeniat ex parte nostri modi intelligendi, & significandi tantum, vel etiam ex parte rei significatae.

Primum non potest dici; Tum quia noster modus intelligendi, vel significatio talis nominis esset vana & fictitia, quia non haberet fundamentum in re: Tum quia illud absolutum, quod importatur in recto per hoc non men, quantum est ex parte sui, posset signifi cati& intelligi sine respectu, quod est falsum, videmus enim manifeste, quod ea, quae sunt in secuuda specie qualitatis, non significantur, nisi in respectu ad actum..

Secundum etiam dici nequit, puta quod pueniat ex parte rei intellectae, & significatae, quia tunc ista res significata, scilicet secu da species qualitatis, esset composita ex rebus diuersorum praedicamentorum, puta ex absoluto, & respectiuo, & sic esset ens per accidens Nec valet, si dicant, huiusmodi respectm significatum in obliquo non esse de essentiali ugnificato ipsis potentiae, sed magis consequi eam, & sic non ingredi compositionem sua essentiae. Quia tunc pero ab eis, quomodo praefatus respectus consequatur istam rem absolutam, quae denominatur potentia; nam vel consequitur eam, vt aliquid pertinens ad uam essentiam, vel vt quaedam proprietas; Si dicant primum, habemus propositum, si vero dicant secudum, sequitur, quod ista res absoluta, quantum est de se, possit intelligi, & definiri sine respectu, quod patet essei falsum..

Secundo deficit, in suo fundamento; videtur enim se fundare super hoc, quod relatiua secundum dici dicant aliquid absolutun in recto, & aliquid, respectiuum in obliquo, quod reputo falsum.

Primo, quia sequeretur, quod fundamentum relationis esset quid relatiuum, quod est falsum Consequentia patet per eosmes, quia psi, ponunt, quod relatiuum secundum dici importet in recto aliquid absolutum. vel er- go dicent huiusmodi absolutum secundum se sumptum, esse relatiuum, scetindum dici, vel quatenus fundamentum talis respectus importat in obliquo; Non possunt dicere pri mum, quia, nullum absolutum secundum se sumptum est relatiuum; Si autem dicant secundum habemus, ppositum probo falsitate, quia fundamentum in quantum fundamentum, non includit relationem, alioquin relatio fundaret se ipsam, relatiuum autem secundum diciincludit relationem, quia semper concretum. ncludit formam denominantem,

Secundo sequeretur, quod relatiuum secundum dici esset relatiuum secundum esse, & e conuerso, Consequentiam probo. Quia ipsi, ponunt, quod illa relatio, quae importatut per relatiuum secundum dici, sit vera reatio secundum esse de genere relationis. Si- cut ergo vna albedo non constituit nisi vnum album, ita vna relatio non constituit nisi vnum relatiuum, vel ergo illud relatiuum, quod constituit, est tantum relatiuum secundum esse, & tunc carebimus relatiuo secundum dici; vel est tantum relatiuum secundum dici, & hoc non videtur verum, quia, cum sit vera re latio, necessario constituit, relatiuum secundum esse, isicut aliae relationes. Relinquitur ergo, quod illud relatiuum, quod constituit, q sit simub relatiuum scdm esse, & sedm dici¬

Tertio sequitur, quod relatiuum secundum. dici non sit, relatiuum ex alio, nisi quia illud absolutum, quod significat in recto, necessario fundat relationem, vt ad listetam viden¬ tur dicere, Si autem hoc concedant, pari ratione debent concedere, quod subitantia narumralis sit quantitas, & qualitas, quia necessatio fundat quantitatem, & qualitatem: hoc autem est absurdum; ergo &c lgitur propter haec, & multa alia, quae possem inducere con tra illam, dimitto eam.

Sunt ergo alij, qui dicunt, quod hoc nomen potentia, aliud significat, & aliud denominat, significat enim relationem, sed denominat necessario aliquod absolutum fundamentum illius relationis, quam significat. Pri mum reputant satis notum, quia sicut princi pium respectiuum dicitur ad principiatu, ita potentia ad illud, respectu cuius est potentia. Secundum declarant quia quamuis hoc nomen potentia, sit nomen abstractum abstra hens a supposito, non tamen abstrahit a fun damento illius respectus significati

Iste tamen modus dicendi minus mihi satisfacit, quam primus, Tum quia contradicit Aristoteli, qui ponit potentiam in secunda specie praedicamenti qualitatis, praefata vero opinio videtur eam ponere in praedicamento relationis: Tum quia sequeretur, quod Ari stoteles in distinguendo modos potentiae, di stinxisset modo relationis, & per consequen omnia, quae dixit in describendo potentiam ictiuam, & passiuam, competerent relationi puta quod relatio ageret in aliud, secundum quod est aliud, & quod pateretur ab alio, se eudum quod ab alio; & caetera alia quae potentiae scribuntur, haec autem est absurdu Tum quia i potentia significaret respectum, pari ratio ne, & actus ngnificaret respectum, quod est falsum, quia tunc non diceret perfectionem simpliciter: Tum quia substantia materiae esset quidam respectus, cum ipsa sustentetur per posse, vt patet per Comment. in de substantia orbs.

praeterea, si potentia diceret relationem denominantem aliquod absolutum, peto de ista relatione, vel est de relationibus primi modi, vel secundi, vel tertij, non primi, nec tertij, quia illi non fundantur super potentiam ictiuam, & passiuam; Nec etiam de relationi bus secundi modi, quia relationes secundi modi non fundantur in istis potentijs, nisi mediante actione, & passione, iste autem re spectus, de quo modo loquimur, videtur pre uenire omnem actionem, quod patet, quia, antequam a potentia egrediatur aliquis actus; iotentia importat illum respectum, de quo sstiloquuntur. Quod autem relationes de se eundo modo sequantur actionem, & passionem, paret per Com. 5. Metaphcap. de adali quid, vbi dicit quod calefaciens non acquirit alem dispositionem, scilicet relatiuam, nisi respectu eius, quod calefacit; Potest etiam hoc probari per rationem: Si enim ille respe ctus, quem dicunt fundari in potentia ante actionem, esset vera relatio de secudo modo, vel esset eadem cum illa quae sequitur actio nem, vel alia; non prinium, quia tunc agens non consequeretur aliquam nouam relationem ex ipsa actione, quod nullus diceret; nec secundum, quia tunc plurificarentur relationes de secundo modo in eodem fundamento, respectu eiusdem termini, quod videtur impossibile: Relinquitur ergo, quod nul la vera relatio de genere relationis denomi- net potentiam praeueniendo actionem.

Vlterius relationes de secundo modo fun dantur super potentiam: si ergo potentia sitnificaret relationem, relatio fundaretur super relationem: Nec valet si dicatur, quod fundatur super potentiam, prout dicit relationem, sed prout dicit fundamentum denominatum a relatione: Quia (secudum eosmet istud fundamentum non dicitur potentia, nisi propter relationem denominantem, & ideo vt denominatur potentia, includit talem rela tionem, quia semper denominatum, vt sic, in cludit formam denominantem: Relinquitur ergo, quod tale fundamentum fundet relationem de secundo modo, quam consequitur, ex actione, mediante illa reiatione, quae praeuenit actionem: Ex quo sequitur, quod reiatio fundet relationem, sicut arguebatur prius. nde concludo, istum modum dicendi stare non posse

Et ideo est alia opinio, quam videtur ponere frater AEgidius Doctor noster, gult enim quod potentia simpliciter dicat quid absoutum, habeat tamen quendam modum rela tiuum, ratione cuius est relatiuum, secundum dici, & potest esse in praedicamento relationis per reductionem, quemadmodum manus & caput sunt quid absolutum, simpliciter, & in praedicamento absoluto reponunt, in quantum tamen habent quendam modum relatiuum, sunt relatiua secundum dici, & sunt in praedicamento relationis per redum ctionem

Haec opinio mihi placet: idcirco intendo primo declarare, quid intelligat per relatiuu, secundum dici, secundo ostendam, potentia esse quid relatiuum secundum dici, eo modo quo ponit fundatis simus Doctor.

Quantum ad primum dico, quod per rela tiuum secundum dici non intendo significare rem diuersorum praedicamentorum, vt pone bat prima opinio, sed rem vnius praedicamenti absoluti, habentem tamen modum praedi¬ camenti relationis; Et quod iste sit bonus sensus, probo; nam, sicut substantia est impermista relationi secundum suam quiddita tem, itaetiam est impermista qualitati, & cui libet alteri praedicamento: nihilominus tamen videmus, quod potest habere aliquem modum qualitatis, ratione cuius conceditur es se qualitas: vt patet per Aristotelem in praedicamentis capite de substantia, & quinto Metaph vbi concedit, differentiam substantialem esse quandam qualitatem, eo quod deno minat admodum qualitatis. Interrogati n.m5 ualis substantia sit homo, respondemus rationalis: secundae enim substantiae quale qud significant: Nullus tamen diceret, quod per quale quid Arist. intelligeret res diuersorum praedicamentorum, sed solum vnam rem de praedicamento substantiae, habentem quendam modum qualitatis.

Ita in proposito videtur mihi dicendum, quod per relatiuum, secundum dici non debeamus intelligere res diuersorum generum sed vnam tantum de praedicamento absoluto, habentem modum relationis: Quid autem sit iste modus praedicamenti relationis, infra pate bit, qu aga de relationibs: In praesenti autem, scire sufficit, quod iste modus est id, a quo sumitur primus conceptus dicti praedicamen ti; & ita omnis respectus, qui poterit concipi distincto conceptu a fundamento, sicut non clauditur in conceptu fundamenti, per tinebit ad praedicamentum relationis, & con stituet relatiuum secundum esse, qui potest sibi appropriare conceptum praedicamenti relationis, & omnis talis conceptus habet non solum modum, sed etiam rem praedicamenti relatiui, quia infra limites illius generis sic continetur quod in conceptu alterius praedicamenti transire nequit, propterea di ditur relatiuus secundum esse. llle autem respectus qui non potest concipi distincto con ceptu a fundamento, sed in conceptu eius clauditur, non pertinet ad relationem secun dum esse, sed tantum secundum dici, sicque constituit relatiuum secundum dici, & hoc prouenit, quia huiusmodi conceptus non ita est proprius relationis, quod non possit in con ceptu alterius praedicamenti claudi, & trar sire: Huiusmodi autem respectus videtur im portari per hoc nomen potentia, & ita habet solum modum, non autem rem ipsius praedi camenti relationis. Patet igitur quid intelligam per relatiuum secundum dici

Quo praemisso facile est declarare, significatum huius nominis potentia, esse relatiuum secundum dici: nam constat, quod hoc nomen potentia significat qualitatem, & per consequens quid absolutum, patet etiam, quod tale significatum includit respectum alique, sine quo non potest intelligi, nec definiri, prout in tali specie qualitatis collocatur: Nul lus autem diceret, quod huiusmodi respects, quem includit potentia, sit relatio secundum esse de vero praedicamento relationis: tum quia relatio non intrat intellectum definitiuum, & quidditatiuum alicuius speciei, di genere qualitatis: alioquin essentiae eorum permiscerentur, tum quia si esset vera relatio, constitueret verum relatiuum secundum esse, cum non minoris esset conditionis, quam caeterae relationes; & tunc vel nullum consti tueret relatiuum secundum dici, vel idem esset relatiuum secundum dici, & secundum esse, quod superius contra primam opinionem adducebatur tanquam falsum: Significat esgo hoc nomen potentia relatiuum secundum dici,

ARTICVLVS SECVNDVS An potentia generandi sit in Deo patre.

AD hoc dicunt aliqui, quod nulla est po tentia in patre, tanquam principium elicitiuum, praeuium actui generationis. Qu probant tripliciter.

1 Si in patre esset aliqua potentia praeuia actui generationis, sequeretur, quod in eo es set aliud ab alio, quod est falsum; ergo &c. Falsitas probatur: quia cum pater sit primum suppositum in diuinis, totum quod est in eo, est a se ipso, Consequentiam probo, quia generatio actiua est in patre, si ergo in diuinis erit aliqua potentia praeuia generationi, tuc generatio actiua erit in patre non a se, sed ab alio, puta a potentia praeuia, quod non est dicendum

Illud, per quod constituitur suppositum a se, non est ab alio, sed per generationem actiuam constituitur suppositum patris, quod a nullo alio est: ergo generatio actiua non est ab aliquo alio principio, vel ab aliqua potem tia; Maior est nota, nam quod suppositum sit a se, & tamen constituatur per aliquid, quod sit ab alio, implicat: Minor quoque apparet, nam cum generatio actiua sit idem, quod pa ternitas (secundum omnes) & praecipue secun dum Magistrum in 17. dist. primi; si pater constituitur per paternitatem, oportet dicere, quod constituatur etiam per generationem actiuam. 3. In patre non est aliqua potentia distincta ab eo, ergo nec in illo erit potentia ista, tanquam principium elicitiuum denerationis,. Consequentia probatur, quia formale prin cipium elicitiuum alicuius actus necessario est distinctum a supposito, cuius est ille actus, alias idem esset agens, & quo ageret, quod videtur falsum; Antecedens etiam pr obatur per Magistrum in praesente distinctione, vbi ait, quod potestas generandi non est aliud, quam patrem esse

Iste modus dicendi est contra iam dicta & etiam contra veritate: Ideo pro huius rei declaratione tria faciam, primo ostendam secundum quem modum sit in Deo aliqua po tentia, secundo declarabo, quomodo in Deo patre sit potestas generandi; tertio soluam ra tiones contrariae opinionis.

Quantum ad primum dico quod non debet quaeri potentia agendi in Deo ad intra, eo modo, quo descripta est ab Arist. secundo Meta & hoc propter quatuor: Primo quia vbicunque est talis potentia, ibi est exitus de potentia ad actum, cum ibi sit vere agens, cu ius actio est educere aliquid de potentia ad actum (secundum Comm ibidem tex. 24. & 43. cum ergo in Deo non sit exitus de poten tia ad actum, quia est actus purus, sequitur, quod in eo non sit potentia actiua ad intra eo modo, quo est ab Aristotele descripta.

Secundo non est ibi talis potentia actiua propter ipsammet actionem, quia vbi est haec otentia, ibi est vera actio de genere actionis, & vera passio de gene e passionis, & ex con sequenti verus motus, vel vera mutatio, quia vera actio, & vera paisio semper fundantur in motu, vel mutatione ex tertio physic. in Deo autem non est vera mutatio, nec verus motus (secundum Aristo. 12. Metaph) ergo ne: ve a actio, nec vera passio d genere actio nis, & passionis ibi erit, ied tantum actio sim plicis emanationis alicuius ab aliquo, & passio tantum, prout dicit simplicem acceptio. nem esse ab alio, sequitur ergo, ibi non ee ve ram actionem, nec veram passionem ab Arist. in physicis descriptam.

Tertio non est ibi talis potentia propter realem distinctionem, quae necessario inueni tur inter actionem, & potentiam, per quam agens agit, & etiam inter potentiam actiuam, & ipsum agens, nam quod haec realis distinctio inter potentiam actiuam, & ipsum agens reperiatur clare patet, tum quia potentia actiua videtur esse de genere qualitatis, ages vero de genere substantiae. tum etiam, quia potentia est forma, per quam agens habet es se potens in genere causae formalis. Quod ve ro potentia distinguatur ab actione, pate ex tribus

Primo, quia potest agens habere actiuam potentiam, cum agit actu per eam, & separari ab ea cum separatur ab actione peracta; ergo potentia actiua ab actione separatur, & sic ab ea realiter erit distincta

Secundo, quia potentia actiua est in agen te formaliter, per quam est potens agere, actio vero non est in agente, sed in passo, vt patet tertio physic. ergo actio, & potentia actiua realiter distinguuntur.

Tertio, quia potentia actiua est priucipium essendi ipsi agenti, saltem quantum ad aliquod esse formale, actio vero est principiata ab eo; ergo actio a potentia realiter separatur: Cum ergo in Deo non possit esse rea lis distinctio inter ipsum, & potentiam, nec inter potentiam generandi, & actum generationis, sequitur, hanc potentiam non esse in DEO quaerendam: Et quod generandi potentia in Deo non sit realiter distincta ab actu generationis clare patet, nam potestas generatiua vel est essentia (secundum aliquos) vel est relatio (secundum alios) si est essentia, non potest esse realiter distincta ab actu generationis, quia faceret cum eo compositionem: si est relatio, cum etiam actus ge nerationis sit relatio, non poterit ab eo rea liter distingui; nisi forte velles dicere, quod alia relatio esset potentia, & alia actus: Quod tamen non potest dici, quia in eadem persona non possunt plurificari relationes reales respectu eiusdem termini.

Quarto, & vltimo dico, in Deo non esse quaerendam huiusmodi potentiam actiuam ab Arist descriptam, propter realem relatio nem, quae est inter potentiam actiuam, & rer minum productum, nam per Arist. 2. Metap causa actiua sanitatis est Medicus, & termi- nus actionis est sanitas, vult ergo Aristo. & Com ibidem, quod agens, & potentia actiua pertineant ad idem genus, & per consequen habeant eandem relationem realem ad terminum productum. Secundum ergo istum mo dum non potest inueniri potentia actiua in Deo, nisi poneremus quod relatio esset huiusmodi potentia generatiua, quod non credo. ideo supposito, quod potentia generandi sit essentia, sicut inferius declarabo, dicendum est, quod ipsa non habet realem relationem ad terminum productum, quia est idem realiter cum eo; Et ideo concludo, potentiam actiuam ab Arist. descriptam 2. Metaph non esse in Deo, eo quod omnes conditiones po tentiae ab Arist assignatae non conueniunt illi, eo quod proueniunt ex defectu ipsius poten¬ tiae actiuae, ex defectu suae actionis, & ex defectu termini per eam ptoducti; Nam prima conditio scilicet, quod ibi sit exitus de poten tia ad actum, prouenit ex defectu productionis.

Secunda vero, quod eius actio fundetur in motu, vel in mutatione, prouenit ex defe ctu suae actionis, quia est actus permistus potentiae.

Tertia, quod potentia actiua realiter sit distincta ab actione, & ab agente, prouenit ex defectu omnium trium, na cum ista tria, potentia scilicet, agens, & eius actio sint limi tata ad genus, prout de potentia determinat Arist. ideo non possunt existere sub vna, & eadem realitate, sed necessario distinctas requirunt realitates

Quarta & vltima conditio scilicet quod potentia actiua realiter referatur ad termi- num productum, oritur ex defectu potentiae, & termini producti. Nam si potentia actiua esset ita illimitata, quod eadem natura numero posset communicari producto, non refereretur realiter ad ipsum, & si productum esset ita illimitatum, quod posset per productionem eandem formam numero, quae est in producente, recipere, quamuis realem ha beret relationem ad ipsum producens, non haberet tamen ad formam, per quam produm ceretur, Ex quibus omnibus patet quomodo potentia actiua generandi non est in Deo se cundum quod de ea loquitur Philosophus.

Aduertendum tamen, quod preter has quatuor conditiones defectum importantes, inueniuntur etiam quatuor aliae conditiones potentiam actiuam insequentes, secundum quod de ea determinauit Aristot quae nullum important defectum, secundum quas potentia actiua generadi poterit in Deo col locari: quarum prima est

Quod potentia actuet ipsum agens Secu da, quod ipsum ad actum determinet. Tertia, quod ipsum ad actum naturae necessitet. quarta quod sibi productum assimilet, in quantum potest.

Quae conditiones probatur, nam quod po tentia actuet ipsum agens, apparet ex eo, quod de ratione agentis est esse in actu, ex tertio physic. non agit autem, nisi per potentiam actiuam, ergo est in tali actu per eam. Secun da conditio patet, nam cum agens agat, prout est in actu, per illud idem principium, per quod actuatur, determinatur etiam ad actum talem eliciendum. Tertia quod necessitet ipsum ad talem actum producendum, est euidens, nam quod agens necessitetur ad talem actum producendum, non est, nisi per exigentiam formalis principij suae potentiae, per quam agit, videmus enim quod ignis pre sente calefactibili necessario calefacit, quia potentia, per quam calefacit, scilicet calor exigit necessario, quod sequatur talis actus. Quarta conditio quod assimilet productum, apparet, videmus enim ad sensum, quod prin cipium, per quod producens incibit assimilari producto, & e conuerso, est illud formale principium, & illa potentia, per quam agit, sicut patet de agente naturali, quando calefacit

Hae quatuor conditiones potentiae gene. randi conueniunt, non ex aliquo defectu, sed magis ex perfectione, & actualitate ipsius; & ideo si haec potentia actiua potest inueniri in Deo, erit secundum istas quatuor con ditiones, & non secundum omnes, quas habet in creaturis; Restat ergo secundo loco probare, in Deo esse huiusmodi potentiam: quod probo quatuor medijs.

1 Vbicunque est verum generans, ibi opos tet dare veram potentiam, per quam sit in actu, sed in diuinis est verum generans, ergo &c. Minor supponitur, tanquam nota, Maio rem probo; nam, sicut dicebatur superius, de ratione agentis est, esse in actu, quia agere praesupponit esse: agens autem non est in actu, nisi per potentiam actiuam: ergo ne cessario debet illam habere Et confirmatur, quia, sicut se habet agere ad esse, ita se habet actio ad potentiam actiuam, id patet, quia vbique est comparatio ad actum primum: nunc autem agere ita se habet ad esse, quod suppo uit ipsum, ergo a simili ita se habebit actio ad potentiam actiuam, quod necessario ipsam supponet: generatio actio est in patre: ergo supponit ipsum habere poiam generatiuam.

2 Vbicunque est determinatus actus, ab aliquo agente elicitus, ibi necessario oportet ponere aliquam potentiam actiuam, vel qua si actiuam, quae sit principium elicitiuum il lius actus: sed in diuinis reperitur actus determinatus ipsius generationis elicitus a patre, ergo &c. Minor supponitur, quia omnes rationes probantes ibi esse potentiam generatiuam, supponunt etiam, ibi esse actum ge nerationis; Maiorem probo; nam ista tria com sequuntur se per ordinem, actus elicitus, agens eliciens, & potentia, per quam elicitur, exempli gratia calefacere non qualecunque agens, sed determinatum requirit, puta calidum, quod non quemcunque actum, sed determinatum secundum virtutem suam producit, & a potentia determinata, tanquam a principio elicit, ibique datur status: Patet ergo, quod requiritur potentia determinata.

Confirmatur, nam videmus quandoque effectum indeterminatum, puta casualem, & determinatum scilicet naturalem, certum ist autem, quod ambo non proueniunt al eodem principio, sed vnus in fortunam, & alius in naturam refertur; ergo determina tio, & indeterminatio, quae est in actibus pro uenit ex ipsis principijs; Et sic patet, quod vbi est determinatus actus, ibi est determina ta potentia, qua eliciatur.

3 Vbi est actus necessario elicitus, ibi est potentia necessitans ad eliciendum huiusme di actum, sed actus generationis in diuinis est necessarius, ergo &c. Maior est nota; Minor probatur, nam sicut se habet actus libere elicitus ad agens liberum; ita actus necessarius ad agens necessarium, & naturaliter, sed actus libere elicitus supponit in agente poten tiam liberam, ergo actus naturaliter, & necessario elicitus debet supponere in agente potentiam naturalem necessitantem ad tanem actum

4 Vbi datur potentia assimilatiua producentis ad productum, ibi datur, potentia generandi; sed in diuinis est huiusmodi potentia assimilatiua, ergo &c. Minor est nota; Maior probatur, na assimilatio gignentis ad genitum, vel est formaliter per actum generationis, vel per aliquam formam suppositam actui, tanquam potentiam; non potest dici primum, quia per talem actum gignens, & genitum realiter opponuntur, & inter se distinguntur, ergo erit per aliquam formam suppositam in agente, tanquam potentiam, & principium assimilationis geniti, & eductionis ipsius actus.

Contra praedicta oecurrunt duae dubitationes; Prima est, quia licet praefatae quatuor conditione, sex quibus desumuntur supradictae rationes, proueniant ex perfectione, & actualitate potentiae actiuae, non proueniunt tamen ex perfectione ipsius agentis: immo magis ex ipsis, & praecipue ex duabus primis apparet imperfectio quaedam agentis; nam quod potentia actiua actuet ip sum agens, hoc videtur esse, quia ipsum de se non est in actu, & ideo indiget actuari per potentiam actiuam. Similiter quod determi net ipsum, hoc pro tanto erit, quia de se est indeterminatum, & propterea indiget deter minari per potentiam: Quae duae conditiones cum omnino repugnent supposito generant in diuinis, videtur, quod nullo modo sit ibi ponenda potentia generandi secundum istas conditiones.

Ad hoc respondeo, quod vbi est realis distinctio inter potentiam actiuam, & ipsum agens, huiusmodi conditiones arguunt perfectionem in potentia actiua, cum aliquo tamen defectu, & aliqua diminutione in agen te, quod dicebatur in dubitatione, quia tumc agens non est potens, nisi per aliud superat ditum: Sed vbi potentia actiua sola ratione distinguitur ab agente, ibi praefatae conditiones dicunt perfectionem potentiae actiuae si ne defectu agentis, quia tunc agens dicitur potens, non tanquam per aliquid ei additum, & diuersum ab eo, ex quo possit in ipso argui potentialitas, & indeterminatio: Nec distinctio sola ratione tollit, quin ibi sit vera potentia actiua, & verum generans, nam videmus, quod generans dictinguitur ibi ab actu generandi actiue sumpto sola ratione; & tamen hoc non obstante conceditur ibi esse verum generans, & verus actus generationis ab eo distinctus.

Secundo dubitatur, quia dictum est in quae stione principali, actum supponere in Deo potentiam, ex quo videtur sequi, quod pater sit suppositum constitutum, antequam generet, cuius contrarium est ostensum in sexta distinctione; & consequentia probatur quia nullum suppositum habet potentiam ad agendum, antequam sit suppositum constitutum

Respondetur, quod actus generationis potest accipi dupliciter; Vno modo prout est proprietas existens in patre, & isto modo non supponitur ibi aliud in ratione principij elicitiui huiusmodi actus, sed supponitur ibi aliud in ratione fundamenti, puta esse, quia proprietas semper exigit ante se aliud in ratione fundamenti, alio modo potest ac cipi prout per eam pater habet principiari terminum realiter distinctum, secundum quem modum actus est elicitus a patre, & hoc modo bene supponitur sibi potentia in ratione principij elicitiui; & hoc non est inconueniens, quia ipse idem actus, in quantum elicitus est a patre; sicut quaedam proprietas ipsum constituit: cum ergo dicitur, quod pater esset suppositum constitutum, anteuam generaret, potest dupliciter intelligi vel sicut suppositum constitutum cum omni bus suis perfectionibus essentialibus, antequam habeat actum generationis quocum- que modo, & secundum istum intellectum nego hoc, quia incidit in eandem opinionem, quam superius refutaui in presenti distinctio ne, & vltra hoc sequeretur, quod pater esset suppositum absolutum, quia quicquid est praeuium actui generationis in supposito, totum est absolutum: vel potest intelligi, quod sit suppositum constitutum, antequam generet, quia prius habeat actum generationis, vt proprietatem constituentem, quam habeat eum, vt actum elicitum productiuum alterius suppositi, & sic isto modo cor cedo patrem esse suppositum constitutum, antequm generet, non quod Ily ante, dicat prioritatem naturae, vel originis, sed solum rationis, quamuis ista ratio sit supposita ex natura rei, ante quam intellectus se habeat ad intelligendum eam.

Et sic patet quod erat determinandum circa istum articulum, scilicet quod in Deo est potentia generandi actiua, non secundum omnes conditiones, quas assignauit Aristo. circa generationem naturalium.

Ad rationes adductas pr altera opinione, respondere oportet.

Ad primam, concessa consequentia, nego falsitatem consequentis, quia non est inconueniens, quod aliquid in patre sit ab alio principio: Et cum probatur, quia pater est primum suppositum, & per consequens totum, quod est in eo, est a se: Dico, quod aliquid esse ab alio potest intelligi duobus mo dis, vno modo, quod sit ab alio realiter distin cto, tanquam productum a producente, & isto modo bene repugnat patri, quia tunc non esset primum suppositum, alio modo potest intelligi aliquid esse ab alio distincto solum secundum rationem, tanquam a principio elicitiuo, vel tanquam ab eliciente; Est isto modo non est inconueniens, esse in primo supposito aliquid, quod sit ab alio; Nam si totum, quod est in primo supposito, esset a se, ita vt nullo modo esset ab alio, tunc actus generationis non esset ab ipso, tam quam ab eliciente, & ita primum suppositum non eliceret actum generandi, nec esset generans, quod est absurdum. Ideo sicut generatio actiua existens in primo supposito potest sine omni inconuenienti esse ab eo. tanquam ab eliciente; ita pari ratione pote rit esse a sua potentia generatiua, tanquam a formali principio elicitiuo; comittitur ergo fallacia consequentis procedendo ab inferio ri ad superius.

Ad secundam respondetur eodem modo Nam, cum dicit illud, per quod constituitur primum suppositum, quod est a se, non potest esse ab alio. Dico, quod verum est pri mo modo, quo ponitur aliquid esse ab alio, sed secundo modo non est verum. Posset et dici aliter, scilicet, quod generatio actiua non constituit, vt est actus elicitus ab alio, sed vt est proprietas existens in alio

Ad tertiam nego consequentiam. Ad pro bationem vero cum dicitur, quod formale principium elicitiuum alicuius actus est distinctum a supposito, cuius est ille actus. Dico non esse inconueniens quod sit idem secundum rem sufficit enim, quod sit distin ctum secundum rationem, & maxime si illa distinctio sumatur ex natura rei connotantis rationem, quae adsit apprehendendo, sicut est in proposito.

Ad confirmationem rationis, cum dicitur quod tunc aliqua perfectio esset in patre, quodm non est in filio. Dico, potentiam generandi, prout dicit perfectionem, ita esse in filio, sicut in patre, vt patebit inferius.

ARTICVLVS TERTIVS An potentia generandi in Deo dicat quio absolutum, vel respectiuum.

QVamuis ex praecedentibus articulis sa tis possit haberi quid sentiam de isto articulo, tamen quia haec est specialis diffi cultas inter Doctores, ideo nolo eam praetermittere.

Ad quam respondent aliqui, potentiam generandi in Deo dicere quid absolutum, & es sentiale commune tribus personis: secundario autem dicere proprietatem relatiua, non qualemcunque, sed illam, quae est personae generantis, puta paternitatem, quia solus pa ter generat.

Rationes prista opinione sunt plures; qua el¬ tuor tamen adducam, quae mihi videntur fortiores.

1 Actus proprius, & incommunicabilis esta forma propria, & incommunicabili, tan quam a formali principio elicitiuo: sed gene rare est actus proprius patris, & incommun cabilis alteri personae, ergo est a forma sibi propria, & incommunicabili: ista est proprie tas relatiua, scilicet paternitas ergo &c. Maior est nota. Minor probatur per Arist. 2. Phy sicorum, & 5. Metaph vbi vult quod causa, & effectus sibi mutuo correspondeant, vt si causa est communis, effectus etiam sit conmunisi; Et primo Politicorum sic arguit Deatitudo debetur homini, & non alteri animali; ergo debetur sibi per illud quod est sibi proprium, in quo distinguitur ab alijs animalibus; & hoc est intellectus, ergo &c Modo a simili generare debetur patri; ergo per illud, quod est sibi proprium Minor patet, quia pa ternitas est proprietas patris.

2 Illa forma quae dat actum primum, po test etiam dare secundum, qui est agere, si sit perfecta: nam ex imperfectionep ouenit, quoi det primum absque secundo, sed proprietas relatiua dat actum primum, qui est esse, immo dat etiam esse distinctum per modum differentiae, constituentis: ergo poterit dare actu secundum.

3 Potentia, & actus sunt eiusdem generis, sed actus generationis in diuinis est relatio, ergo & potentia. Minor probatur, quia medium est eiusdem generis cum extremis, actus aute generationis mediat inter gignens & genitum, quae sunt relatiua: ergo &c

4 Sicut se habet essentia ad actus essentiales, ita notio ad actus notionales, sed essen tia est principium actuum essentialium; ergo &c. Minor patet, & Maior probatur, quia sicut actus dicuntur essentiales ab essentia, ita notionales a notione.

Contra hanc opinionem arguunt quidam deducendo quatuor inconuenientia.

1 Si Pater generaret paternitate, sequeretur, quod paternitas esset perfectior filiatione, hoc est falsum: ergo &c Falsitas patet, quia tunc filius non esset aequalis patri: Consequentia probatur, quia forma dans actum primum, & secundum, est perfectior illa, quae dat solum actum primum, sed si paternitas es set formalis ratio generandi daret vtrumque actum, filiatio autem daret alterum tantum: ergo esset illa perfectior.

2 Sequeretur quod paternitas contineret virtualiter quicquid est in filio genito, con sequens est falsum, ergo &c. Consequentia est nota, quia principium formale alicuius ctus cum contineat virtualiter actum, conti net etiam quicquid communicatur, per illum actum: Falsitas probatur, quia in filio est essentia, quae non potest contineri virtualiter a paternitate, sed magis e conaerso, tum quia est fundamentum paternitatis, tum quia inuenitur etiam cum opposita relatione.

3 Sequeretur, quod patetnitas esset prin cipium sur ipsius, quod est falsum. Consequen tia videtur nota, quia communiter conceditur, quod paternitas sit ipsamet generatio actiua.

4 Sequeretur, quod generatio filij, & pro cessio spiritus sancti non essent distinctae ex parte principij, hoc modo scilicet, vt vna esset per modum intellectus, vel naturae, & al tera per modum voluntatis, quod est falsum vt conceditur, ab omnibus: Consequentiam probo, quia quaelibet relatio aequaliter respi bit terminum sibi oppositum, ideo sicut paternitas respicit filium, ita spiratio actua Spi ritum Sanctum. Vnde ex parte horum prinprincipiorum non potest haberi; quod vna sit magis per modum intellectus, vel voluntatis quam altera

Huiusmodi rationes non mouent me, vt teneam hanc conclusionem, quia facile solui possunt

Ad primam, negatur quod paternitas sit perfectior filiatione, quamuis filiatio non dei actum secundum, scilicet generare, hoc enim non prouenit ex aliqua imperfectione, sed ex eo, quod non oporteat, sicut P. Aug solue bat rationem Maximini concludentis imperfe ctionem in filio, si non generaret, vt est vide re apud Magistrum. Peccat igitur ratio per. fallaciam consequentis, quia arguit a pluribus causis Veritati, ad vnam tantum, plures r enim possunt esse causae, cur aliqua forma non det actum secundum, haec tamen ratio vnam tantum refert.

Ad secundam, nego consequentiam. Et cum probatur, quia principium formale continemdo actum, continet virtualiter quicquid communicatur per illum actum; Dico, quod verum est, si illud communicatum accipit esse perillum actum, at si non accipiat esse, sed magis sibi praeexistat, non oportet, quod contineatur virtualiter in formali principio actus videmus enim quod per actum nutritionis, forma humana communicatur materiae nutri menti, tamen quia forma humana non accipit esse, sed illi praeexistit, idcirco non contine tur virtualiter in principio nutritiuo: Ita in proposito quia essentia non accipit esse per; actum generationis, sed praeexistit sibi, non oportet, quod contineatur virtualiter in formali principio illius actus, sed sufficit, quod contineatur virtualiter, vel formaliter insup posito, cuius est illud principium. Et ideo, cum essentia contineatur formaliter in patre, non oportet, quod contineatur etiam in paterniate, sicut patet in exemplo praeposito, nam forma humana continetur formaliter in homine, quamuis non contineatur in ipsa virtu te nutritiua, peccat igitur ratio per fallaciam consequentis procedendo a pluribus causis id vnam tantum; nam quod forma aliqua sit principium communicandi aliquid; potest prouenire a pluribus causis; vel quia illud continet virtualiter, vel quia est eiusdem rationis cum illo, vel quia est forma alicuius supposit; ipsi vero vnam tantum causam accipiunt.

Ad tertiam dico, quod ratio concludit con tra eos, & contra quamcunque opinionem, quia nulla opinio est, quae ponat potentiam onerandi realiter distingui a generationom actiua, quia tunc in patre esset composito: omnes tamen concedunt, quod distinguan¬ tur secundum rationem: Videtur ergo perere quandam difficultatem, quae est contra om nes: dicendum est tamen ad eam, quod sicut patet ex praecedenti articulo, sufficit differen tia rationis ad hoc, quod paternitas non generet se ipsam.

Ad quartam dico quod non concludit, nisi supposita opinione eorum qui dicunt, emanationes distingui per intellectum, & volun tatem, prout sunt distincta attributa formaliter ex natura rei, quae opinio si erit negata, sicut a multis negatur, ratio nihil concludet. Potest enim saluari alio modo, quod vna ea i nalatio sit prmodum intellectus, & altera per modum voluntatis, absque eo, quod negetur patrem per paternitatem generare.

Quapropter omissis aliorum rationibus oi quib contra pfatam opinionem possit probat, quod respectus non esse principium generationis, nec terminus, quia multo minus videtur, quod possit esse constitutiuus persone; & tamen in diuinis constituit personam, mul to magis ergo videtur, quod possit esse prin cipium generationis, & terminus: ideo arguo adhuc contra eam quadrupliciter.

1 Si paternitas esset potentia generandi sequeretur, quod filius non haberet potentiam generandi, quod est falsum. Consequen tia est nota, quia filius non habet paternitate. Falsitatem probo, quia P. Aug. habet pro inconuenienti, quod potentia generandi negetur a filio, licet non generet, quod euenit illi non propter non posse, sed propter non oportere, sicut inducitur a magistro.

2 Si paternitas esset potentia generandi, posset communicari filio, quod est falsum, quia proprietates sunt incommunicabiles Consequentiam probo, nam videmus, quod sicut aliqua forma est elicitiua actus, per quen fit communicatio, ita forma communicatur per illum actum, vt patet de igneitate, vel ca liditate, quae est principium elicituum caloris, & communicatur per generationem ignis, & hoc prouenit ex perfectione, & actualitate talis formae, si ergo paternitas esset formale principium elicitiuum generationis, vel hoc esset immediate, & tunc communicaretur imiediate filio, vel esset principaliter mediante alio, & tunc conmunicaretur filio prin cipaliter, vel vltimate, quorum vtrumque est falsum.

3 Si paternitas esset potentia generandi, sequeretur, quod filiatio esset terminus per generationem acquisitus, hoc autem est falum vt probatum fuit superius in distinctione quinta; consequentiam probo, quia idem, quod est terminus generationis, est etiam potentiae generatiuae, sed terminus paternitatis est fiiatio, ergo & ipsa erit terminus per genera tionem acquisitus. Immo vlterius sequeretur, quod frustra esset illa generatio, quia termi- nus generationis praehaberetur potentiae generatiuae ante actum generationis, nam si pa ternitas est potentia generandi, cum sit prae uia actui generationis, erit etiam praeuia filia tioni, quomd est terminus ipsius, & per consequens distinctio inter patrem, & filium erit completa ante actum generationis, sic & illa generatio erit frustra

4 Si paternitas esset potentia generandi, sequeretur, quod actuaret, determinaret, & necessitaret patrem ad generandum, simulqu assimilaret ei filium genitum, consequens est falsum, ergo &c. Consequentia est nota ex praecedente articulo, vbi ostensum est, quod ista quatuor sunt de ratione potentiae actiuae & proueniunt ex perfectione ipsius. Falsitatem probo, nam quod paternitas non actuet principium generationis patet, quia tunc actuaret ipsam essentiam, & patrem, cum pater non sit aliud quam essentia, & paternitas hoc autem est falsum, quia relatio trahit totam suam rationem, & actualitatem a funda mento, quod est ipsa essentia; si autem paternitas non actuat patrem, nec etiam determinabit ipsum actum generationis, quia vnum sequitur ad alterum, & per consequens non necessitabit: similiter quod non assimilet filium patet, quia per eam habet oppositionem ad patrem, ergo ex his omnibus sequitur, quod paternitas non sit potentia generandi. Ratio nes contrariae opinionis soluentur in fine.

Est alia opinio huic opposita, quae ponit, potentiam generandi esse aliquid absolutum tantum, scilicet ipsam essentiam, quae est in tribus personis, quamuis non sit ratio elicien di actum, nisi prout est in patre, quod ideo est secundum eos, quia essentia respicit duos actus ad intra, scilicet generare, & spirare, & vnum ad extra, scilicet terminare ordinem creaturarum, itaquod non potest in actum pirandi nisi completo actugenerandi, quia in eo terminatur talis actus, & incipit esse rincipium alterius actus, scilicet spirandi, qui terminatur in Spiritu Sancto, quo completo extant emanationes diuinaei postea con sequitur tertius actus ad extra, scilicet creare, qui elicitur ab omnibus personis. Dicunt, ergo, quod potentia generandi, & spirandi, & creandi est vna, & eadem secundum rem puta diuina essentia ordine quodam, vt visum est, & idcirco sicut potentia creandi dicit so lam essentiam, & non aliquid aliod;ita poten tia generandi, & spirandi eandem importa¬ bit essentiam absolute. Rationes pro ista opi nione sunt tres.

Prima, illud, quod est fundamentum rela tionis in diuinis, dicit solam essentiam, sed po tentia generandi est fundamentum relationis inter gignens, & genitum, ergo &c. Maior est nota, quia in diuinis non est nisi essen tia, & relatio, fundamentum autem relationis non est relatio, quia idem fundaret se ipsum, ergo est essentia tantum, quae est quid absolutum, Minor probatur, nam relatio ginentis, ad genitum vel fundantur ibi super potentiam generandi, vel super ipsam generationem, non super generationem, quia illa generatio est relatio, & relatio non fundatui super relationem, sequitur ergo quod funde tur super potentiam generandi, quae est es- sentia.

Secunda, communicare se in eadem perso nalitate actualiter secundum numerum non tollit aliquam perfectionem a principio productiuo, sed si per impossibile Deus comunicaret se in diuetsitate numerali, itavt generaret alium Deum, essentia esset principium istius communicationis, & non relatio, ergo etiam in ista communicatione, in qua communicat se in identitate naturae. Tertia, potentia generandi non est imper fectionis continentiae quam potentia creandi, sed potentia creandi continet creaturam ratione essentiae, & non relationis, ergo & potentia generandi continebit partum genitum ratione essentiae, & non relationis, & per con sequens sicut sola essentia est potentia crean di; ita ipsa sola erit potentia generandi Contra istam opinionem arguot ipliciter.. Primo, illud, quod habet ordinem ad alis quem actum, non est principium pare absolutum, sed essentia, vt est potentia generandi habet ordinem ad talem actum, ergo &c. Ma lor patet, & etiam minor (per eos) quia dicunt, quod essentia, vt est potentia generandi respicit istum actum generationis, qui est primus ad intra, prout vero est potentia spirandi, respicit actum spirandi in secundo ordins quod non esset, nisi in quantum potentia ha beret ordinem ad istos actus. Immo videtur quod ista opinio ponat contradictoria, quia ex vna parte dicit, quod potentia generandi sbirandi, & creandi dicunt vnam rem pure absolutam, scilicet ipsam essentiam, & ex alia parte vult, quod inta res absoluta habeat or. dinem ad istos tres actus, & ad vnum mediam te alio, erit ergo ista res pure absoluta, inquam tum sic eam ponunt, & respectiua in ordine ad istos actus, & sic habebit ordinem, & non erdinem, erit absoluta, & non absoluta

Secundo, si essentia, prout habet rationem potentiae, esset pure absoluta, sequeretur quod respiceret illos tres actus immediate, consequens est falsum, ergo &c. Falsitas patet per eosmet, quia ponunt, quod habeat ordinem ad vnum actum mediante alio. Consequentiam probo, quia illud, quod est pure absolutum, se habet per indifferentiam ad quodcunque, sicut patet de materia, nam quia sua substan tia est pure absoluta, habet se per indifferentiam ad omnes formas, nec respicit eas secun dum aliquem ordinem, ita ergo erit in proposito.

Tertio, sequeretur, quod essentia determi naretur ad primum actum se ipsa immediate, quod est falsum, nam si essentia determinaret ad primum actum generandi, se ipsa, posset exire in talem actum absque aliquo alio, & pero consequens generaret, cuius contrarium patuit in secunda distinctione Consequentiam probo per eos, quia ponunt, quod essentia determinetur ad secundum actum mediante pri mo, ergo ad primum determinabitur immediate per se ipsam. Rationes huius opinionis soluentur in fine.

Nonnulli alij ponunt quod potentia generandi dicat essentiam, & relationem, cuius ratio est, nam cum essentia non principiet actum generandi, nisi vt est sub proprierate relatiua, quae est paternitas; idcirco (secu dum eos) oportet, necessario dicere, quod in ratione potentiae includatur proprietas tela tiua, nam si essentia sola esset potentia gene randi, tunc principium huius actus esset in filio, & Spiritu Sancto, quod putant esse falsum.

Hanc opinionem quidam declarant dice dlo, quod in illa generatione est aliquid com municatum, & non produetum, puta essentia, & est aliquid vere productum scilicet relatio, de ratione enim verae generationis est; quod aliquid in ea supponatur, & communicetur, ita quod non producat, quia si totum produceretur esset creatio. Item de ratione sua est, quod sit in ea aliquid vere productum aliter non esset vera generatio Ad propositum dicunt, quod si consideremus illam oenerationem, quantum ad illud quod est ibi ratio communicationis, essentia est principium, si vero consideremus eam, quantum ad illud quod est ratio productionis, sic est ibi principium proprietas relatiua: Quod probant tripliciter.

Principium productionis, & terminus debent esse realiter distincta, sed nihilest, por quod pater realiter distinguatur a filio; nisi proprietas relatiua, ergo &c. Maiorem prot bant, quia producens realiter est producens ratione principij; sicut productum realiter est productum ratione termini; & ideo distinctio realis inter ea videtur sumenda ex principio, & termino: erit ergo proprietas relatiua patris principium illius generationis, & proprietas relatiua filij erit terminus. Et quia proprietas non potest essc communicatiua essentiae, cum eam non contineat, sed magis contineatur, sequitur, quod principium illius generationis, quantum ad illud, quod est ibi communicationis, sit ipsa essentia; quamn tum vero ad illud quod est productionis, pricipium erit paternitas, nec obstat quod essen tia sit idem re, sola ratione distincta a principio, & termino, quia sufficit quod sit distin cta secundum rationem, quod enim principia communicationis & terminus realiter distin guantur hoc prouenit quando illud, quoc communicatur vere producitur, modo essen tia ita communicatur, quod tamen non producitur.

2. Sicut se habent ea, quae sunt in filio ad terminandum generationem, ita quae sunt in patre ad illam principiandum, sed in filio essentia est terminus generationis, in quantum communicatiua est, quia ipsa realiter con municatur: terminus vero eiusdem generationis in quantum productiua, est ipsa relatio, quae sola producitur, ergo & in patre ge nerante essentia erit principium generationis, in quantum conmunicatiua est, & relatio erit principium eiusdem, in quantum productiua.

3 Si sola essentia poneretur principium alicuius emanationis, non posset reddi ratio, quare illae emanationes sint duae, & non plu res, nec pauciores, sed si ponatur essentiam cum relatione esse principium, tunc poterit reddi ratio de omnibus istis, ergo melius est eam ponere principium.

Contra hanc opinionem arguo, & etiam contra eius declarationem. Primo contra ea tali pacto. Si potentia generandi dicit essentiam, & relationem, vel dicit ista duo, vt sunt duo distincta principia, vel vt vniuntur ad constitutionem vnius personae, non vt sunt duo distincta principia, quia tunc non prin cipiabunt eundem actum generationis, sed alium, & alium, distincta enim principia, vt distincta sunt, principiant distinctos actus, & maxime, quando sunt in eodem genere causae, & non sunt subordinata, sicut est in proposito, quia ambo sunt in genere principij formalis, & non subordinate Non vt vniuntur ad constitutionem vnius personae, quia tunc concurrerent eodem mo do ad constituendum vnum per se, ex poten tia generandi, & persona generante, quod videtur absurdum, quia tunc nulla esset distinctio, nec etiam secundum rationem, inter generans, & potentiam generandi, quod etiam psi negarent, si autem dicant, quod alio mo do concurrunt ad constituedum personam generantem, & vnum complectentes poten tiam generandi, tunc debuissent assignare istum alium modum, qui etiam non videtur possibilis, ergo &c

2 Si praefata duo concurrerent ad rationem potentiae generatiuae, sequeretur, quod actus esset simplicior suo principio elicitiuo quod est falsum, vt patet. Consequentia est manifesta: nam actus generationis ibi non solum est simplex secundum se, sed etiam secundum rationem generis, quia pertinet ad vnum genus, scilicet relationis, potentia vero generandi (secundum hanc viam) pertine bit ad duo genera; ergo &c.

3 Si relatio includeretur in ratione poten tiae generatiuae (vt isti dicunt) tunc pari ratione deberent concedere, quod quicquid necessario concurrit. ad productionem alicuius actus, includeretur in ratione potentiae elicitiuae quod est falsum. Consequentia est non ta ex fundamento opinionis eorum. Falsitatem probo, nam videmus, quod ad principiam dum actum calefactionis concurrit necessario approximatio ignis ad materiam, nullus tamen diceret, quod potentia calefactiua esset talis approximatio ignis ad talem materiam Similiter declaratio huius opinionis mul tipliciter deficit. Primo quia ponunt, quod in generatione aliud sit communicatio, & aliud productio. Nam quaero ab eis, Vtrum per communicationem, & productionem intelligant alium, & alium actum, vel alium, & alium terminum: non primum, quia tund generatio non esset actus simplex, sed complexus ex pluribus actibus, quod videtur ab surdum, quia etiam gene atio naturalis, dicit vnam simplicem mutationem, ergo multo magis in diuinis. Non secundum, quia vnus simplex actus non habet, nisi vnum simplicem terminum per se, & primo. Secundo deficit dicens, quod in generatione est dare aliquem terminum productum, & aliquem communicatum: quod nullo mo do est verum de termino producto. Nam vi demus in generatione ista inferiori, quod forma, quae est terminus generationis, non ess producta secundum Aristo. 4. Metaph. quia sic esset producta de nihilo, & ideo compositum habens talem formam debet dici pro ductum, si ergo volunt, quod per viam gens nationis sit alius terminus commnnicationis, & alius productionis, oportet, quod dicant in proposito, illud quod producitur, non es se terminum generationis, sed suppositum habens talem terminum.

Tertio deficit, quia ponit potentiam gene ratiuam habere duplicem terminum essentialem, & ita haec generatio inferior esset sim plicior, cum habeat vnum tantum essentialem terminum, puta substantialem.

Tandem deficit ponens, quod relatio sit terminus generationis, cuius contrarium probaui superius. Rationes autem ipsorum non cogunt, vt patebit in fine quaestionis.

Alia opinio est, quae ponit duas conclusio nes; vnam, quod diuina essentia est formale principium elicitiuum omnis diuinae actio nis. AIteram, quod relatio non includitur in ratione istius principij elicitiui, vt dicebat. praecedens opinio; concurrit tamen ibi necessario, vt ratio determinandi principium elicitiuum.

Primam conclusionem probant per hoc, quod oportet dare aliquod principium posi tiuum actus generationis, hoc autem vel erit essentia, vel relatio, quia in diuinis non sunt plura praedicamenta positua; Non potest autem dici, quod hoc principiuum elicitiuum sit relatio, quia relatio, cum non possit esse terminus actionis, vt patet ex 5. phys. ita nec potest esse principium, sequitur ergo, quod sit essentia.

Secundam conclusionem probant pr hoc, scilicet quia actiones diuinae sunt plures, essentia Vero est vna; & ideo non potest determinari ad illas plures actiones per se ipsam Propterea oportet eam determinari per aliquod superueniens, non quidem secundum rem, quia nil tale potest superuenire, sed se cundum rationem, hoc autem est sola relatio; ergo determinabitur per relationem, & ex inde terminabitur ad diuersas actiones pr diuersas relationes, exempli gratia; videmus in inferioribus, quod forma terminatur ad di uersos actus per diue sos respectus, puta ad actum primum ratione substantiae, ad actum secundum ratione subiecti, & ad diuersos actus secundos per diuersos respectus ad diuersa obiecta.

Haec opinio a quibusdam arguitur primo sic: llla indeterminatio essentiae, quam isti ponunt, vel est indeterminatio principij acti ui, vel passiui, non potest dici, quod sit inde terminatio principij passiui; quia illa contin git ex potentialitate, si autem dicant, quod sit indeterminatio principij actiui, hoc ma gis arguit illimitationem actualitatis, & per consequens non indigebit determinari por aliquod superueniens, sed ipsa erit determi- nata ad omnem talem actionem: Et confirmatur, quia talis determinatio, quamuis sit ad disparatas actiones, non tamen est ad con tradictorias, puta ad agere, & non agere; ergo non est necessarium aliquod tale determinans

Secundo, quando aliquod principium actiuum extendit se ad plures actus secundum quendam ordinem, ex se ipso sufficienter determinatur ad primum actum, & illo habito ad secundum, & sic de alijs, sed diuina essen tia principiat istas actiones secundum quendam ordinem, vt patet, ergo &c.

Tertio, si relatio determinaret essentiam, sequeretur, quod esset principium determi- nans respectu generationis duobus modis, & in quantum determinaret principium elicitiuum, & in quantum determinaret supposi tum agens, cum sit principium constitutiuum ipsius, hoc autem est absurdum. Accedit quod videtur esse contra Damascenum lib. 1. cap.¬ 3 vbi vult quod proprietates determinent hypostases, non naturam: quod etiam probant quia proprietas distinguitur ab essentia sola ratione; ergo non potest eam determinare ad aliquem actum realem.

lstae rationes non sufficienter concludunt. contra praefatam opinionem ideo soluuntur, cum ergo dicunt in prima, quod vel essei indeterminatio principij actiui, vel passiui; dico, quod est actiui, accipiendo actiuum non pro agente, sed pro principio formali, quo agens agit. Et cum addunt, quod huiusmodi indeterminatio arguit illimitationem, & actua litatem, ita vt non indigeat determinari per aliquod superueniens Dico, quod verum est, si illud superueniens intelligatur realiter ditinctum, quia hoc repugnat actui illimitato sed quod determinetur per aliquod superue niens sola ratione distinctum, non recipiendo ab eo aliquam actualitatem, hoc non repugnat. Videmus enim, quod ignis determi natur ad calefaciedum hoc, & illud magis. quam aliud, quia sibi magis approximatur, & tamen haec approximatio nullam actualitatem illi attribuit, nec arguit in ignelaliquam possibilitatem talis determinationis: Insuper videmus, quod Deus efficit creatu ras per diuersos respectus ideales, & tamen nullam actualitatem ab eis recipit.

Ad confirmationem, cum addunt, quod talis indeterminatio non est ad contradictoria, sed ad disparata, dico, quod hoc magis arguit oppositum, quam propositum; nam si esset ad contradictoria, posset se determinare per suam libertatem, nunc autem, quia ista indeterminatio est ad disparata, non determi natur ad illa contingenter, seu libere, sed naturaliter, aliquo determinante, non per modum actionis, sed per modum applicantis, & proportionantis, vel quocunque alio modo,

Ad secundam, cum dicunt, quod quando principium extendit se ad plures actus secun dum ordinem quendam, se ipso determinatur ad primum. Dico, quod verum est, si extendat se ad illos per modum agentis, & si primus effectus determinat agens, ad secundnm: Neutrum autem est ad propositum; na diuina essentia principiat diuersas emanatio nes, non sicut agens, sed sicut ratio agendi, & forsitam prima emauatio non determinat eam ad secundam

Ad tertiam dico, non esse inconueniens, quod relatio determinet ad actum generationis, duobus modis. Nam videmus, quod quaelibet forma, quae est principium elicitiuum, actus, determinat suppositum, in quo est duo bus modis, scilicet ad esse, & agere, similiter intellectus agens cooperatur ad actum intel ligendi actuando, & excitando intellectum possibilem, & illustrando ipsum phantasma

Ad quartam dico, quod proprietates non determinant secundum se, & in se, quia sic essent proprietates naturae, quod est falsum, & sic intendit Damascenus ibi: sed hoc non obstat quin possint determinare naturam re spectu actus, prout est in supposito cui competit ille actus: Et cum additur, quod proprietas nam differt a natura, nisi secundum ratio nem, & per consequens non potest eam determinare ad actum realem. Dico quod, licet differat sola ratione, est tamen vere rea lis proprietas, sicut etiam ille actus, respectu cuius determinat naturam, quamuis non differat a natura, nec a supposito agente, nisi ra tione: est tamen vere realis actus, & sic ratio nes illae parum valent.

Contra eandem opinionem alias adduco rationes, quibus moueor ad eam non tenedam Primo arguo contra secundam conclusio nem in qua ponunt quod relatio nullo mo do includitur in ratione potentiae generandi.

lllud, quod non potest intelligi, nec signi ficari sine respectu, includit in sua ratione respectum, sed potentia generandi non potest intelligi, nec significari sine respectu: ergo &c. Maior patet, quia quaelibet res intelligitur, & significatur sine eo, quod non est de sua ratione, nisi forte dependeat ab eo tanquam posterius a priori; quod non valet in proposito, cum fundamentum sit prius relatione. Minor etiam est nota, quia etiam ad¬ uersarij concedunt, quod potentia, in quantum potentia, vel dicat principaliter respectum, quia ab eo imponitur tale nomen, vel dicatfundamentum cum respectu ad actum, ita quod si intelligatur fundamentum sine tali respectu, non intelligetur inquantum habet rationem potentiae.

Praeterea, si respectus nullo modo include retur in ratione potentiae generandi; sequeretur, quod essentia diuina accepta vt essen tia haberet rationem potentiae generandi, quod est falsum. Consequentia habetur ab eis, quia dicunt, quod potentia generandi est essentia non includendo in sua ratione aliquem respectum, quamuis requirat respectum necessario in ratione determinandi. Falsitatem probo, quia si essentia absolute sumpta esse potentia generandi, tunc potentia generandi esset in filio, & Spiritu Sancto, & per consi quens sicut tres personae sunt similes, & aer quales in essentia, vt essentia est, ita essenx similes, & aequales in poia generandi, vt potentia est, & sic quaelibet persona generaret. Secundo arguo contra secundam partem praefatae conclusionis, in quaedicunt, quod essentia determinatur ad diuersas actiones naturales per diuersas relationes. Et primo sic, sicut se habet essentia ad diuersas relatio nes in ratione fundamenti, ita se videtur habere ad diuersas actiones notionales in ratio ne principij elicitiui, sed ad relationes oppo sitas ita se habet, quod fundat eas absque determinatione alterius principij; ergo poterit esse principium elicitiuum actuum notionalium sine aliquo principio determinante. Minor conceditur ab omnibus, vel saltem ab eis; Maiorem probo, quia relationes fundatae in essentia sunt oppositae, actiones vero, quarum est principium, sunt disparatae, & ideo maior repugnantia videtur in fundando illas relationes, quam in principiando illas actiones; si ergo essentia ratione suae illimitationis sine principio determinante facit primum, multo magis facit secundum

Praeterea (secudum eos) haec proposito est magis vera, Deus est pater, quia generat, quam ista, Deus generat, quia est pater: ergo ex dictis eorum sequitur, quod actio notionalis magis determinet essentiam ad relationem, quod e conuerso.

Et ideo adhuc est alia opinio dicens, quod de potentia generandi possumus loqui dupliclter; vno modo quantum ad illud quod per se significat, & sic questio mon habet difficul tatem, quia (secundum eos) potentia per se si gnificat relationem; Alio modo possumus lo qui de ea quantum ad illud quod per se denominat, & isto modo dicunt quod respe¬ ctus ille qui importatur per hoc nomen potentia nominat aliquid absolutum idest fundamentum, quod est principium elicitiuum actus. Distinguunt tamen de potentia sic denominatiue sumpta, quia vno modo dicitur pro fundamento talis respectus praecise per se ipsam, alio modo pro fundamento respectus cum omnibus alijs, quae ibi necessario concurrunt ad hoc vt talis potentia eliciat actum, sicut in creaturis est approximatio agentis ad possum, & remotio omnium impedimentorum, quae necessario concurrunt ad eliciendum actum. Potentia primo modo accepta (secundum eos) est quasi potentia re mota, secundo vero modo est potentia propinqua. Si ergo quaeratur de potentia generandi, secundum quod praecise dicit fundamentum respectus, quod est principium elicitiuum actus, dicunt, quod est ipsa essentia diuina, & hoc probant, tum quia relatio non est elicitiua actus, vt supra probarunt ideo sequitur, quod sit essentia: quia in Deo non ess nisi essentia & relatio, tum quia si per impossibile Deus generaret alium Deum, tunc essentia esset potentia generandi, ergo & modo: Tum quia essentia est formalis terminus ge nerationis, terminus autem formalis, & prin cipium sunt vnius rationis in generatione, maxime quae est vniuoca, vt est ista, sicut superius dictum est

Si vero loquamur de potentia generandi secundo modo accepta, vt dicit principium elicitiuum cum omnibus necessario concur rentibus ad actum, sic dicunt, quod non dicit absolute essentiam, quia essentia absolute sumpta non est propinqua ratio generandi, nam si hoc esset, posset generare abstracta ab omni supposito: Ideo volunt, quod potentia generandi sic accepta dicat potentiam, prout existit in determinato, & conuenienti supposito ad agendum, quia hoc gerundium go nerandi, quando construitur cum principio actiuo dicit actum egredientem, vel possibilem rgredi a supposito, in quo est tale principium, vel talis potentia

Haec opinio mihi non videtur vera, primo quia ponit, quod potentia generandi per se significet respectum cuius contrarium supe rius est ostensum in primo articulo. Secundo, quia ponit, quod fundamentum istius re spectus, qui importatur nomine potentiae, sit aliquid pure absolutum, idest diuina essentia quae est principium elicitiuum actus: hoc au tem videtur inconueniens: Nam quaero ab eis, vel essentia vt est principium actus inclu dit respectum, & hoc est contra eos, quia, vt sic, non est quid pure absolutum, vel est prin cipium actus, quatenus non includit respectum, & tunc sequitur, quod non principiet actum generationis potentiae, & per consequens nec in quantum habet rationem prin cipij, quod est contradictorium. Tertio dicit quod essentia vno modo est potentia remota, & alio modo propinqua, prout existit in supposito, quod videtur absur dum. Nam quaero ab eis, an essentia aliquid acquirat a tali supposito, quod ipsa non habebat secundum se, vel nihil acquirat, si nihil acquirit, tunc non habet alio modo ratio nem potentiae prout existit in supposito, quam haberet secundum se accepta, si autem aliquid acurit a supposito, pero, quomodo hoc acquirat, vel sicut ab actuante eam, vel sicut a determinante, non ficut ab actuante, quia, cum essentia sit purus actus, non potest ab aliquo actuari; nec sicut a determinante, quia isti improbant doctores ponentes hanc opi- nionem, maxime quantum ad hoc, quod po nit essentiam determinari per relationem: Ideo haec opinio non videtur vera.

Est ergo opinio domini Egidij Doctoris nostri dicentis, quod potentia generandi dicit essentiam, non secundum se, vt est quoddam pure absolutum, sed dicit eam cum aliquo modo relatiuo. Quam opinionem sequor. quia credo eam esse veram. Ad cuius confirmationem primo probabo, quod potentia ge nerandi in Deo dicat aliquid absolutum, pu ta essentiam. Secundo ostendam, quod dicit illam cum quoddam modo relatiuo. Tertio soluam rationes aliarum opinionum.

Primum probo tribus rationibus superius adductis, quae videntur facere ad propositum

1Si Deus per impossihile generaret alit Deum, formalis ratio generandi esset essentia, ergo & hoc modo debet poni essentia; quia talis modus generandi non tollit aliquam perfectionem ab essentia.

2 Terminus generationis, & principium sunt vnius rationis, vbi generatio est vniuoca, sicut ponitur esse in proposito, sed termi- nus generationis est aliquid absolutum, scili cet essentia, vt superius probatum est in 4. distinctione; ergo principium, quod est poten tia, erit aliquid absolutum.

3 Relatio in Deo non est principium ge nerandi, ergo est essentia. Antecedens fuit probatum superius. Consequentia patet, quia in Deo non est aliud quam essentia, & relatio.

4 Addo hanc rationem desumptam ex di ctis in primo articulo. Illud est potentia genetandi in patre, quod actuat, determinat, & necesfitat ipsum ad actum generandi, assimi latque ipsum filio genito: hoc est essentia; er¬ go &c. Maior patet ex dictis in praecedenti articulo, vbi ostensum est, quod quatuor con ditiones, quae sunt de ratione potentiae acti uae, ibi reperiuntur, Minor etiam patet quam tum ad omnes eius partes, constat enim, quod pater non actuatur per relationem, sed om- nem actualitatem habet ab essentia, quae est actus infinitus, & illimitatus, & per consequens ab ea necessitatur, & determinatur ad actum, haec enim omnia ab eodem principio proueniunt. Quod etiam per eam assimiletur filio satis est notum. Patet ergo, quod potentia generandi in Deo dicit quid absoiutum, scilicet essentiam.

Secundo ostendo, quod dicat essentiam cum quodam modo relatiuo; & haec conclusio patet ex improbationibus supradictis, alia rum opinionum. Nam ex improbatione pri mae opinionis potest haberi, quod potentia generandi non est relatio: Ex improbatione vero tertiae patet, quod potentia generandi non est essentia sine omni respectu. Ex improbatione quartae habetur, quod non dicit solam essentiam, tanquam principium eliciens, & relationem tanquam determinante. Ex imptobatione vero quintae potest haberi, quod non dicit essentiam solam, prout exi stit in supposito, cui debetur actus. Ex quibus omnibus sic arguitur. Potentia generan di non dicit purum respectum, nec purum absolutum, nec ambo simul, vel aliquod aggre gatum ex ambobus; sequitur ergo quod dicat, vel respectum cum modo absoluto, vel absolutum cum modo respectiuo. Non pot dici quod dicat respectum cum modo absoluto, quia simpliciter esset de praedicamento relationis, cuius contrarium fuit superius ostensum. Dicet ergo absolutum cum modo respectiuo. Et haec est intentio Doctoris mostti

Non tamen intendit AEgidius, quod poten tia, siue quodcunque aliud relatiuum secundum dici dicat res diuersorum praedicamentorum, vt quidam imaginantur, sed intendit, quod dicat rem vnius praedicamenti tan tum absolute cum modo praedicamenti relationis, sicut alias dictum est. Et sic saluatur bene, quod licet essentia sit in filio, & Spi ritu Sancto, non tamen principiat in eis actu generandi, quia non est ibi cum illo modo re latiuo, qui includitur in ratione potentiae pri cipiantis actum generationis. His sic determinatis facile est respondere ad rationes opi nantium oppositum.

Ad rationes primae opinionis. AA primam, dico ad maiorem, quod vera est, quando actus proprius est a forma actuam te per se ipsam suppositum agens. Modo pa ternitas quicquid entitatis, vel actualitatis habet, totum est ab essentia. Et sic ratio pec cat accipiendo non causam pro causa, quia formae proprietas non est causa, quod actus sit pprius, sed formae actualitas, & actiuitas. Vel aliter dico, concessa maiore, ad minorem, quod non solum paternitas est forma propria, sed etiam aliquo modo essentia, in quantum habet rationem potentiae generan di, quia, vt sic, includit quendam modum re latiuum, cum quo non inuenitur, nisi in solo patre, & sic ista ratio peccat procedendo ab vna causa tantum veritatis, cum tamen plu res sint, puta paternitas, vel essentia cum mo do relatiuo.

Si autem quaeratur, quare essentia cum tali modo relatiuo inueniatur in solo patre. Dico, quod hoc totum prouenit ex exigentia essentiae sic necessitantis, sicut assignabatur etiam pro causa, quare actus generationis sit in diuinis necessitas essentiae, vel naturae sic exigentis, hoc enim exigit illa essentia, quod non sit principium illius actus, nisi in solo pa tre, quia aliae diuinae personae possent multiplicari in infinitum, quod repugnat essentiae Diuinae.

Ad confirmationem, & ad modum arguen di, quo vtitur Arist. Dieo, quod si intelligatur sic. Deatitudo debetur homini per intellectum, quia per intellectum distinguitur ab alijs animalibus, hoc modo non est causa, sed magis consequens causam: Nam dato, quod nullum aliud esset animal, a quo distingueretur homo, adhuc tamen beatitudo illi deberetur propter intellectum Ita in proposito, quamuis actus generationis de beatur patri, & non filio, hoc tamen non est; quia distinctus sit a filio, sed magis distingui tur a filio, quia actus generationis sibi debs tur. Licet etiam posset reduci in aliam causam, scilicet exigentiae essentiae sic necessitan tis, vel dicatur, quod pater distinguitur a filio non solum per paternitatem, sed etiam per esseniam, in quantum habet illum modum correlatiuum in patre, quem non habet in filio.

Ad secundam dicunt aliqui, quod maior proposito, scilicet forma dans esse dat etiam operari, valet in formis actiuis, ex quibus non est relatio. Quae responsio non est bona, ali ter relatio in diuinis non constitueret suppo sita: quia ipsa secundum suum genus non est de numero formarum constituentium Alij dicunt, quod relatio non est forma dicens simpliciter perfectionem: & ideo nulla imperfectio ex hoc in ea arguitur, se det actu primum, & non secundum. Et forte modums arguendi valeret in formis absolutis, sed hoc non placet quia pari ratione posset dici, quod nulla imperfectio arguitur in relatione diui na, si non constitueret suppositum, quia hoc non debetur formis relatiuis

Dico ergo, quod forma dans actum primum constituendo, quantum est de se, bene potest dare actum secundum, nisi inueniat aliam. formam in supposito principaliorem sufficien tem dare illum actum; Nunc autem paterni tas inuenit in patre essentiam sufficientem ex sua summa actualitate, & non ex aliquo alio necessitantem ad talem actum, & non debemus dicere, quod hoc sit propter deficientiam paternitatis, sed quia non expedit, vt P. Augdicit quod filius non generat, non propter non posse, sed propter non oportere.

Ad tertiam cum dicitur, quod actus, & po tentia sunt eiusdem generis, respondent quidam, & bene, quod verum est de potentia obiectiua, non autem de potentia actiua, & productiua. Ad confirmationem de medio. respectu extremorum, dico, quod est verum, si fit vere medium participans vtrumque extremum; Nunc autem actus generandi non est vere medium inter gignens, & genitum, tum quia se tenet ex parte alterius extremi tanquam proprietas; tum etiam, quia non par ticipat vtrumque extremum, immo opponit vni extremo, & est idem cum altero.

Ad quartam cum dicitur, quod, sicut se habet essentia, &c. Dico, quod verum est quantum ad distinctionem, & denominationem. Nam talis distinctio est inter essentiam, & essentialia, qualis est inter notionem, & notionalia; sed non est simile quantum ad principium, quia actus essentiales non redu cuntur in aliud principium, quam in essentiam, sed notionales in aliud principium quam in notiones reducuntur, quia in essentiam, sicut & notiones: Quia ergo essentia est sufficiens principium omnium horum actuum ex exigentia suae naturae, idcirco non expedit recurrere ad notiones.

Ad rationes secundae opinionis. Ad primam cum dicitur, quod illud ess fundamentum, &c. Dico verum esse, quod essentia non includit illam relationem, cuius est fundamentum, includit tamen quendam modum relatiuum, respectu cuius est principium actus: Vnde sicut scientia, quae est in homine, potest fundare relationem similitudinis ad scientiam, quae est in alio, & hoc non obstante potest fundare respectum scibilis, qui includit quendam modum relatiui; ita in proposito, licet potentia generandi fundet relationem gignentis ad genitum, habet tamen quendam modum relatiui respectu actus, cuius est principium; Et cum dicitur quod relatio non est fundamentum relationis; Negari potest, hoc tamen concesso nihil est contra nos, quia non ponitur, quod poten tia fundet relationem gignentis ad genitum secundum illum modum relatiuum, quem includit, sed secundum illum absolutum, quod dicit.

Ad secundam concedo eam: cum non sit contra me, quia probat, quod potentia generandi sit essentia. Si tamen vult quod sit essentia, vt est quid pure absolutum, sic dico, quod non inconuenit, quia dato per impossi bile, quod Deus generaret alium Deum, essentia sic esset potentia generandi, quod tamen respectu actus semper includeret quendam modum relatiuum.

Ad tertiam similiter dicitur, quod non est contra nos; ponit enim potentiam generandi esse essentiam, quod conceditur, vt dictum est, secundum quindam modum relatiuum,

Ad rationes tertiae opinionis. Ad fundamentum primae rationis cum di citur, quod essentia non principiat actum ge nerandi vt stat sub proprietate relatiua, ergo &c. Dico quod consequentia non valet; nam videmus quod calor non principiat actum calefaciendi, nisi vt approximatus materiae, & tamen illa approximatio non inclu ditur in ratione potetiae calefactiuae; Aliquis tamen instaret contra, quod non est simile; si quidem calor habet potentiam calefactiuam ante istam approximationem: quamuis non exeat in actum sine illa, Dico quod non est par ratio, quia calor habet rationem potentiae calefactiuae ante approximationem, poten tia Vero grnerandi non habet rationem potentiae antequam habeat istum modum rela tiuum, sine quo non potest intelligi respectu actus, & ideo iste respectus includitur in ratione potentiae, quod non est sic de igne respectu calefactionis,

Ad rationes declarantium hanc opi- nionem

Ad primam dico, quod maior habet veri tatem, vbi terminus productionis producitur, tunc enim realiter distinguitur a princiio: modo essentia, quae est terminus productionis, non producitur, vt superius dictum est 5. distinct

Et, cum dicitur, quod producens totaliter est producens ratione principij. Dico, quod haec proposito potest intelligi dupliciter, vno modo, quod producens ita sit producens ratione principij; quod actus producendi attribuatur principio per se, producenti vero quasi secundario, & hoc videtur falsum etiam in creaturis; non enim formae primo, & per se attribuitur agere, sed supposito; alio modo potest intelligi, quod producens sit totaliter producens ratione principij formalis, a quo habet esse, & agere; ita vt esse, & agere attribuatur primo, & per se ipsi sup posito, principio vero formali eius, vel nullo modo attribuatur, vt dixi de actu generandi respectu essentiae, cui repugnat talis attribu tio, vel si attribuatur sicuti in creaturis, hoc erit per accidens, scilicet in quantum tale principium est aliquid suppositi, cui per se attribuitur, & sic concedo, nam solum suppositum habet, vel potest habere omnes conditiones necessario requisitas ad agere; Modo in proposito, cum dicitur producens totaliter est, &c. Primo modo nego, secundo mo do concedo; Et ideo, licet suppositum producat ratione principij actuantis, determi- nantis, & necessitantis ad talem actum, prin cipium tamen non produg vnde non opor tet quod distinguatur eodem modo a producto, sicut ipsum producens. Similiter dico ex parte producti; nam quamuis productum producatur ratione termini, terminus tamen non producitur.

Ad secundam concedo maporem, sed nego minorem, quantum ad hoc: a, quod dicit es- sentiam terminum generationis in quantum communicatiua est, & principium, vt produm ctiua; nam sicut patuit arguendo contra hac viam, in generatione idem est communicatio, & productio, & per consequens idem est terminus generationis, vt comunicatiua, & productiua. Similiter ex alia parte falsum est quod relatio sit terminus generationis, contrarium enim probatum est supra

Ad tertiam, dico quod plures sunt modi saluandi istam distinctionem, & numerum emanationum, sicut apparet ex diuersis opi- nionibus; & clarius patebit in dist. 15.

Ad rationes quartae opinionis Ad primam cum dicitur, quod essentia est principium, & non relatio, concedo. Cum postea dicunt quod essentia indiget determi nari ad diuersas actiones per diuersos respectus. Dico, quod si intelligunt per diuersos respectus diuersos modos relatiuos, quos in cludit essentia, vt habet rationem potentia respectu diuersorum actuum, sic concedo. quia est pro me. Si vero intelligant per istos diuersos respectus diuersas relationes personales, per quas determinetur essentia ad diuersos actus notionales, nego. Nam, quamuis essentia sit ratio eliciendi actum prout existit in persona, non tamen accipit hoc a persona, & multo minus a proprieta te personae: quia ex se sufficienter determi- natur ad talem actum, in quantum habet ra tionem talis potentiae, prout includit modum quendam relatiuum, essentia ergo se ipsa de terminatur ad eliciendum talem actum, tan quam ratio formalis eliciendi actum, supposito autem indiget tanquam eliciente; quia ipsa non est ratio eliciendi actum sibi ipsi, sed supposito; & ideo abstracta por intellectum a supposito non est ratio eliciendi actum, & si indigeat smpposito in eliciendo actum, hoc non est, quasi ab illo accipiat, vt sit ratio eliciendi; quia hoc habet de se, in quantum habet rationem potentiae, sed est quia ratio eliciendi non est sine eliciente, sed quia forma sic est ratio eliciendi, quod, tamen non est eliciens; ideo indiget supposito, quod eliciat, & per hoc patet quid dicendum sit ad omnes rationes huius opinionis.

Ad rationes quintae opinionis. Ad primam dico, quod quamuis actus non egrediatur de potentia, nisi vt existit in supposito, tamen potentia non accipit a supposito, quod sit potentia, nec suppositum intrat rationem potentiae, alioquin ratio elicien di actum, & eliciens actum nullo modo essent distincta, nec secundum rem, ned secun dum rationem, quod est falsum etiam in Deo; quia si nulla esset ibi distinctio inter formalem rationem elicitiuam, & suppositum eliciens, haec quaestio non haberet locum. Idec dico, quod essentia secundum quod, habes rationem potentiae intrinsece non includit suppositum nec proprietatem suppositi, sed tantum quendam modum relatiuum: Concludo ergo pro hac quaestione, quod in Deo est potentia generandi cum quodam modo relatiuo.

AD RATIONES PRINCIPALES. Ad primam dico, quod potentia de suo significato importat respectum, non quod ille respectus sit de praedicamento relationis secundum esse: sed est quidam modus relatiuus essentialis, & intrinsecus rei absolute. Et sic concedo, quod potentia generandi in Deo sit essentia cum respectu, idest cum mo do relatiuo.

Ad secundam dico, quod in Deo est poten tia generandi, & cum dicitur, quod purus actus non compatitur secum aliquam poten tiam, concedo de potentia, quae indigeat per fici per actum, bene tamen compatitur secu potentiam productiuam actus.

Ad tertiam concedo, quod potentia gene randi sit in omnibus personis quantum ad aillud absolutum quod dicit, non tamen quam tum ad modum relatiuum, quem includit, quia sic reperitur in solo patre.