Quaestio 1

DISTINCTIONIS SII QVAESTIO VNICA Vtrum generatio Filij, & processio Spiritus Sancti sint realiter distinctae.

ARGVITVR PRO PARTE negante. IIgeneratio, & processio essent realiter Adistinctae, sequeretur, quod distinguerem tur penes terminos, sed hoc est falsum ergo; Consequentia patet ex 5. Physic. vbi ostendi tur quod motus & mutationes distinguuntur, ac specificantur ex terminis; ergo pari ra tione, & quaecunque aliae productiones; Fal sitatem probo, quia in diuinis non est aliud quam essentia, & relatio, relatio autem non potest esse principium, nec terminus alicuius productionis, erit ergo essentia vtriusque productionis terminus, sed essentia est vna, ergo penes terminos earum non erit distinctio.

2 Si hae productiones realiter distinguetur hoc ideo esset, quia haberent distincta principia, sed hoc est falsum, ergo &c. Conse quentia patet, quia sicut distinctae productio nes requirunt distinctos terminos, ita & re- quirunt distincta principia: immo multo magis, quia distinctio principiorum est praeuia distinctioni productionum, & terminorum: Fal sitatem probo, quia vt dictum est in ro dist principia harum productionum sunt intelle ctus, & voluntas, quae in diuinis sunt idem

Si essent distinctae inter se realiter huiusmodi productiones, sequeretur, quod distinguerentur seipsis, quod est falsum, consequentia patet, quia quaecunque distinguum tur realiter, praeter distinctionem quam habent ab extrinseco, habent etiam distingui ab intrinseco formalitee, Falsitatem probo. quia si essent distinctae se ipsis, processio Spr ritus Sancti esset distincta se ipsi a generatione filij, & per consequens Spiritus Sanctus esset distinctus a filio, dato quod ab eo non procedeter, cuius contrarium patuit in vndecima distinctione.

4 Si praefatae processiones distinguerentur aliquo alio modo a praedictis, vel hoc esset penes supposita producentia a quibus sunt, vel penes producta, in quibus existunt, primum non potest dici, quia tunc non possent esse ab eodem supposito, quod est falsum, cum ambae sint a Patre, nec secundum, nam sicut dictae productiones sunt preuiae suppo sitis productis, ita & earum distinctio debet esse praeuia distinctioni suppositorum productorum, nullo modo ergo videtur, quod sint distinctae inter se

ARGVITVR AD PARTEM oppositam. MAgister in litera ostendit secundum VVeritatem dictas processiones esse distinctas, ergo &c

2 Si non essent distinctae tunc personae procedentes non essent distinctae, quod est falsum, consequentia patet, quia processiones sunt idem quod personae procedentes

RESPONDEO: in hac quaestione quattuor sunt examinanda

1 An processo Spiritus Sancti, & generatio filij distinguantur ex terminis.

2 An distinguantur ex suis principijs. 3 An sint distinctae seipsis. 4 An earum distinctio sit sumenda penes supposita producentia, vel producta, siue quo cunque alio modo.

ARTICVLVS PRIMVS. An processiones diuinae distinguantur. ex terminis.

Ro notitia huius articuli est intelligendum, quod quidam ponunt huiusmodi processiones distingui ex terminis, & volunt quod termini earum sint ipsae personae procedentes filius, scilicet; & Spiritus Sanctus qui distinguuntur realiter, & quasi specifice, & realiter. Quae opinio impugnatur a quibusdam tripliciter.

Primo, quia processiones sunt praeuiae ter minis, ergo & earum distinctio est praeuia di stinctioni terminorum, & per consequens non sumitur ab eis

Secundo, quia si ex distinctione termino rum potest inferri distinctio productionum, pari ratione ex distinctione productionum poterit inferri distinctio principiorum, quod est falsum, quia intellectus, & voluntas, quae sunt principia istarum productionum, sunt dem in Deo, Consequentia patet, quia sicut productiones sunt praeuiae terminis, ita prin¬ cipia sunt praeuia productionibus

Tertio, quia videmus, quod etiam motus alterius rationis, sicut rectus & circularis, pos sunt terminari ad eundem terminum, vt patet 5. Physic. quod non esset, si distinctio mo tuum, & productionum sumeretur ex terminis, sed istae rationes non sufficienter arguunt pre fatam opinionem, quod patet.

Nam prima deficit, quia non est inconue niens illud, quod est prius secundum originem recipere speciem, & distinctionem ab ip so posteriori, sicut videmus de materia respe ctu formae: similiter & motus recipiunt distinctionem exterminis, quamuis sint preuijquia talis praeuiatio non est secundum perfe ctionem, sed secundum originem.

Secunda etiam deficit, quia non est simile de principijs per habitudinem ad productio nem, & de productionibus per habitudinem ad producta, quia principia productionum in diuinis non sunt in eodem genere cum pro ductionibus; nam illa sunt de genere absolu ro, productiones vero de genere relationis, si autem comparentur productiones ad produm eta sunt in eodem genere, quia sunt ambo de genere relationis, propter quod non potest fieri illatio eodem modo ex vtraque parte.

Tertia similiter deficit, nam, quod motus circularis, & rectus non distinguantur omni no ex termino, hoc ideo est, quia fiunt per media distincta inter se, & a termino, sed vbi remouerentur omnia media a motibus, & productionibus, sicut est in proposito, videretur accipienda distinctio productionum ab ipsis terminis; manet ergo prima opinio, nisi aliud dicatur contra eam.

Quapropter mihi videtur aliter dicedum contra praefatam opinionem, quadrupliciterenim videtur deficere.

Primo, quia supponit, quod supposita pro dueta sint termini productionum, quod est falsum, siquidem terminus specificus, de quo ipsi loquuntur, non est illud quod producitur, sed forma quae productione communi catur, immo si suppositum esset terminus productionis in diuinis, sequeretur, quod re latio, quae est constitutiua ipsius, esset terminur, cuius contrarium fuit probatum ins, di stinetione.

Secundo, quia dato, quod supposita producta essent termini, non possent per hoc ha bere, quod dictae productiones essent alterius rationis, & speciei; nam sicut patuit superius in 9. distinc. distinctio diuinorum sup positorum magis assimilatur distinctioni indiuiduali, quam specificae: magis ergo per hoc habetur, quod essent eiusdem rationis, & spe ciei, & per consequens generatio esset quaedam spiratio, & spiratio quaedam generatio, quod ipsi vitare volunt

Tertio, quia illud, quod assumunt de mu tationibus, non est ad propositum; nam si mo tus, & mutatio specificantur a terminis, hoc ideo est, quia sunt quid incompletum, & in potentia, propter quod recipiunt complementum, & actualitatem ab ipsis terminis: productiones autem dictae non sunt quid incom pletum, & in potentia, immo sunt perfectissimae, & actualissimae, & ideo sicut non recipiunt complementum, & actualitatem ex terminis, ita etiam non debent ex eis recipere speciem, & distinctionem.

Quarto deficit, quia supposita producta inquantum terminant illas productiones, ha bent eundem modum distinctionis cum pro ductionibns; nam sicut productiones, in quam tum productiones, non habent ad inuicem oppositonem, ita & supposita producta, in uantum producta nullam habent oppositionem: propter quod non est maior ratio di stinctionis in productis, quam in productionibus, & ideo non potest magis reduci distinctio productionum in distinctionem productorum, quam e conuerso Ex quibus conclu do, quod dictae productiones non distinguum tur ex terminis: Si vero volumus loqui de termino formali, tunc habent vnum, & eundem terminum, scilicet ipsam diuinam essen tiam, quia relatio non potest esse terminus generationis; & per easdem rationes nec ter minus spirationis: Vnde restat, quod sola es sentia sit terminus vtriusque processionis, & quia essentia est omnino vna, non poterit su mi distinctio harum processionum ex ea

Occurrit tamen contra praedicta dubitatio; nam si essentia diuina est terminus vtrius que productionis, vt dictum est modo, sequi tur quod vna & eadem natura communice tur, duplici communicatione: hoc autem non videtur possibile, quia vna natura debet habere vnum determinatum modum communicationis; alioquin non esset determmatus modus generationis secundum vnamquamui speciem, quod est falsum, quia tunc ex quou bet posset generari quodlibet, sicut arguit Commen. 8. Physic. dicens, si esset possibile; vt generaretur, homo ex non semine homiminis tunc iste homo: diceretur aequiuocen cum homine generato ex semine, quoniam quando materia fuerit diuersa, diuersificabitur & forma, & si non essent hic formae, & materiae propriae tune quodlibet generatetur ex quolibet, immo frutis diceret; quod huiusmodi homines esset eiusdem ratlonis sequeretur, quod vna & eadem species esset a natura, & a casu, sicut arguit ipidem Com vult ergo, quod origo in vnaquaque specie sit secudum vnum modum determinatum; & ideo eodem commento procedit contra Auicennam asserentem hominem posse ge nerari ex terra per putrefactionem, si ergo in eadem natura secundum speciem non possunt poni plures modi conmunicationis; mul to minus poterunt poni in eadem secundum numerum, vt est natura diuina, non erunt igitur ibi duae processiones alterius rationis specifice distinctae.

Ad hoc dicendum est non fuisse de intetione Comm. quod vna natura specifica sic haberet vnum determinatum modum suae communicationis, quod non posset communica ri alio modo, quia tunc contradiceret sibi ipsi,; sed voluit, quod vna natura specisica non posset communicari diuersis modis, quorum vnus esset a natura, & alter a casu, quando vero, neuter modus esset a casu, tunc non ne gauit diuerso modo communicari.

Hanc fuisse Auer. intentionem patet 7. Me taph. con. 28. vbi Arist. quaerit, quare quaedam fiunt simul ab arte, & a natura, sicut sanitas, quaedam vero ab arte tantum, sicut domus: Vbi dicit Comm. quod in materia quorundam eorum quae generantur ab artificio, est pars, potentiae naturalis similis artificio, & in materia quorundam non e talis potentia, & sta sunt quae generantur ab artificio tantum. Vult ergo, quod duo modi generationis competant ijs, quae possunt fieri a natura, & ab arte, neuter tamen est a casu, sed a natura; inquantum etiam iste modus, qui est ab arte est a principio naturali, simili artificio nali; deo ars isto modo sumpta non diuiditur con tra naturam. Et in xij: Metaph comm xiijlicit, quod animalia generata ex putrefactio ne non sunt alterius speciei ab ijs quae gene rantur ex semine; quia tunc animalibus ilis gompeterent, duo modi generationis; vnde circa finem praefati comm ait: Putrefactio ex qua generantur talia animalia est sicut se men in animalibus generabilibus, quia sicut in seminibus est virtus generatiua speciei ha bentis illud semen, quam Arist. assimilat artificio; ita virtus, quae est in putrefactione pr pria alicuius animalis, est similis artificio quod est in semine. Vult ergo Comm. quod semen & putrefactio habeant similitudinem in vir tute; ista autem similitudo non potest atten di nisi penes vnitatem speciei (secundum cum.. Nam in fine commenti dicit, quod inter istam virturem, & illam non est diffetentia, nisi quia illa, quae est in semine, est ab nabente semen & a sole, ista autem quae est in putrefactione, est tantum a sole; nullam differentiam ergo ponit inter eas quantum ad intrinseca, sed solum quantum ad extrin seca; relinquitur ergo quod intelligat ibi es se similitudinem essentialem, & per consequens erit inter eas vnitas specifica: si auten praefatae virtutes sunt eiusdem speciei, ergo etiam & generata per eas

Illud ergo quod dicit in octauo physic de homine generato ex putrefactione, quod r esset homo aequiuoce, intelligendum est, quia d talis generatio esset a casu secudum ea quae u videmus; quae autem generantur a casu non unt eiusdem speciei cum generatis ex pntre factione, nec debent vocari generabilia, sed potius priuationes generabilium, vt ipsemet dicit xij. Metaph com. xiij. Ex quibus oni p nibus apparet, quod possunt esse plures modi communicandi eandem naturam secundum speciem, & ideo quamuis natura diuina sit vna, poterit tamen pluribus modis conicari, & sic poterunt ibi esse plures processiones realiter distinctae, quarum distinctio non accipietur a terminis, sicut ponebat. pri ma opinio.

ARTICVLVS SECVNDVS Vtrum istae processiones distinguantur ex principijs.

AD hoc respondent quidam affirmatiue, volunt enim, quod earum distinctio sit accipienda penes intellectum, & voluntatem quae sunt eorum princip ia: Nec obstat si dicatur eis, quod intellectus & vo luntas in Deo distinguantur sola ratione; quia non oportet ponere tantam distinctionem in principijs, quantam in principiatis :. videmus enim quod rationes ideales in Deo distinguuntur sola ratione, & tamen ideata distinguuntur realiter.

Fundamentum huius opinionis stat in hoc, quia ideo processiones funt distinctae, quia filius procedit vt verbum, Spiritus Sanctus? vt amor, tales autem modi procedendi competunt eis, quia principium processionis filip est intellectus, principium vero productionis S. Sest voluntas, ergo de primo ad vltimum, tota ratio distinctionis inter dictas pro cessiones debet sumi penes intellectum, & voluntatem, quae sunt eorum principia.

Sed contra diceret aliquis: Sicut se habet ens rationis ad ens reale, ita distinstio rationis ad distinctionem realent, sed ens rationia non potest esse principium veri entis realis, ergo nec distinctio rationis poterit esse vere principium distinctionis realis: Maior est non ta: Minor pbatur, quia ens rationis est ens diminutum, si ergo dicatur, quod sit principium vreri entis realis, sequitur, quod princi piatum sit maioris entitatis, quam suum prin cipium, quod est absurdum.

Hoc tamen facile posset solui (si quis tene re vellet praefatam opinionem) dicedo, quod quamuis ens rationis, secundum illud quod dicit formaliter, non sit principium entis rea lis, quia sic est ens diminutum, potest tamen esse principium eius secundum illud quod dicit fundamentaliter; Et ideo secundumistam viam dicetur, quod distinctio rationis non preexigitur ad distinctionem realem, tanquam aliquid quod habet rationem principij, sed tanquam aliquid sequens necessario illud quod est principium

Propterea aliter procedendo dico praefatam opinionem dupliciter deficere. Primo, quia reducit distinctionem realem processio num in distinctionem rationis principiorum, quod videtur falsum; nam, sicut patuit in secunda distinctione quaest. de attributis; ois distinctio rationis ortum habet ab aliqua distinctione reali, distinctio autem rationis, quae est inter intellectum & voluntatem in Deo, non potest oriri a distinctione reali in creatura, quia circumscripta omni creatura adhuc distinguerentur secundum rationem ex solo ordine quem habent ad praefatas processiones, ergo huiusmodi distinctio inter intellectum, & voluntatem oritur principaliter ex distinctione reali processionum, & per conse quens magis est reducenda distinctio rationis principiorum ad distinctionem realem pro cessionum, quam e conuerso.

Secundo deficit, quia concesso, quod di- etae processiones distinguantur penes intellectum, & voluntatem adhuc non habent propositum, quia cum intellectus, & voluntas non sint principia intrinseca istius, realis distinctionis, oportet quaerere adhuc alia principia intrinseca, si ergo dicant, quod tales processiones distinguantur intrinsece, & formaliter seipsis, incidunt in quandam aliam opinionem, quae modo examinanda est, & improbanda.

ARTICVLVS TERTIVS. Vtrum diuinae processiones distinguantur seipsis.

1 Ivic quaesito respondet Scotus, & pluL Tres alij cum eo quod sic, Volunt enim huiusmodi processiones, cum sint fimplicissi mae, seipsis formaliter distingui, & non per aliquod aliud: Ideo (secundum eos) dato quod nulla hatum processionum essent principia, adhuc tamen vna esset distinctae formaliter ab altera, quia totum, quod est de ratione for mali vnius, est extra rationem formalem alte rius. Addunt tamen, quod praefatae processio nes, cum sint principiatae, principaliter distin guuntur suis principijs, intellectu, scilicet & voluntate, & sic praeexigunt ante se horum principiorum distinctionem formalem ex na tura rei, quia formaliter intellectus non est vo luntas, nec e conuerso.

D:as ergo ponunt conclusiones, quarum prima est, quod processiones in Deo distinguuntur formaliter seipsis. AItera est, quod principiatiue distinguuntur per sua principia, quae distincta sunt inter se formaliter ex natura rei.bmu-

Prima conclusio duabus rationibus confij matur ex dictis opinantium desumptis, quarum prima iam tacta est superius scilicet, quia dictae processiones sunt simplicissimae, ideo seipsis sunt id quod sunt, & per consequens distinguantur seipsis.

AItera ratio sumitur ex dictis Patris Augustini quinto de Trinitate capite decimotertio, & sic formatur: Principia distinctionis personarum procedentium seipsis formaliter sunt distincta, sed dictae processiones sunt principiabdistinctionis personarum procedentium; eigo &caet. Maior est nota: Minor probatur per August. loco praeallegato, vbi volens probare distina ctionem Spiritus Sancti a filio probat per alium modum procedendi ipsius; dicens Spi situs Sanctus exi non quomodo natus, sed quomodo datus, idcirco non dicitur filius, quia nec natus sicut genitus; modus iste arguendi veritatem non haberet, nisi Spiritus Sanctus, & Filius distinguerentur per suas processiones: Et confirmatur, quia personae procedentes constituuntur per ipsas prodessiones passiue sumptas, igitur & perreasdem distinguuntur

Secunda vero conclusio praeter rationes superius adductas in secunda distinctione qu de Attributis confirmatuntripliciter.

1 Illa quae ex natura rei sunt principla di stinctarum productionum, ex natura rei for maliter distinguuntur, sed intellectus, & vo luntas in Deo sunt huiusmodi, ergo Mino supponitur tanquam vera: Maior probatur, quia vbi non praeexistit aliqua distinctio principijs productiuis; ibi nulla potest resul tare distinctio ex eis in ipsis principiatis, & ideo si intellectus & voluntas non distingue retur ex natura rei formaliter, tunc intellectus non magis esset principium productionis filij, quam voluntas, & voluntas non ma gis esset pincipium productionis Spiritus Sa cti, quam intellectus, & per consequens non magis habebit filius, quod sit verbum ex sud principio productiuo, quam quod sit amor, & ita erit de Spiritu S. quod est falsum.

2 Illa principia quae ex natura rei habet distinctos modos principiandi, ex natura rei formaliter distinguuntur, intellectus & voluntas in Deo sunt huiusmodi, ergo &c. Ma ior est nota: quia illa quae sunt omnino idem habent omnino eundem modum principian di; nam dicere quod habeant alium & alium modum principiandi, est dicere, quod sini idem, & quod non sint idem: Minor proba tur, quia voluntas ex natura rei habet modum principiandi liberum, intellectus auten naturalem.

3 Si intellectus & voluntas essent omn no idem, sequeretur affirmatio, & negatio d eodem respectu eiusdem, quod est impossibi le. Consequentia probatur, nam de intellectu diuino affirmatiue dicitur quod intelligat mala culpae; de voluntate autem diuina negatiue dicitur, quod non diligit mala cu pae: si ergo intellectus & voluntas sunt idem ex natura rei in Deo, sequitur, quod erit af hrm. & neg. de eodem respectu eiusdem Ex quibus concludunt quod huiusmodi pro cessiones non solum distinguunt seipsis forma liter, sed etiam ratione principiorum, quia vt patuit, habent principia ex natura rei formaliter distincta.

His tamen non obstantibus videtur praefata opi deuiare a veritate quantum ad 9. tranque conclusionem; ad primam enim duo sequuntur inconuenientia, primum est, quia sequeretur relationes disparatas seipsis habe re sufficientem distinctionem, quod est falsum, vt patet ex dictis in ij. distinctione, Con sequentia est nota: constat enim huiusmodi processiones passiue sumptas nullam haberu oppositionem. Secundo sequitur, quod in dininis possit esse distinctio per alias relatio nes, quam per relationes originis, quod e fal sum, vt probatum fuit in x. dist. Consequen tia videtur nota, eo quod inter dictas proces siones passiue sumptas nullus sit ordo originis; Et confirmatur, quia per eos si processio nes non essent principiatae, adhuc tamen essent distinctae, constat autem, quod si non essent principiatae, non essent relationes ori¬ ginis, nec est possibile ibi esse alias relationes distinguentes, quia nec relationes modo numeri, vel modo mensurae & mensurati, vt probatum fuit in x. distinct.

Quidam tamen non reputant primum in conueniens magni ponderis, dicentes relatio nes disparatas habere sufficientem distinctio nem seipsis, & non per aliquod aliud, idque probant: Nam stantibus eisdem fundamentis & eisdem terminis, relationes disparatae plurificantur & distinguuntur. Videmus enim quod ignis generat ignem sibi similem in ca lore, calor ergo ignis generantis fundat duas relationes disparatas scilicet relationem simi litudinis, & relationem producentis respectu eiusdem termini, scilicet caloris producti, quod non esset, nisi relationes disparatae haberent seipsis sufficientem distinct.

Hoc tamen non obstante dicitur quod re lationes disparatae nullo modo possunt plurificari in eodem fundamento respectu eiusdem termini; ad instantiam de calore fundam te relationem similitudinis, & producentis; hoc nego; aliud enim est fundamentum simi itudinis, & aliud producentis ad productum; Nam fundamentum similitudinis (secuudum datum exemplum) est ipse calor, fundamen tum autem relationis producentis ad produm ctum est potentia actiua caloris. Nec potest dici, quod calor & sua potentia actiua sint omnino idem. Tum quia pertinent ad diuersas species qualitatis. Tum quia potest tolli potentia actiua ipso remanente calore: sicut fiet in primo dic Iudicij, quando tolle tur ab elementis omnis actio, & palsio, non solum secundum actum, sed etiam secundum potentiam, & per consequens tolletur potetia passiua & actiua, & tamen manebunt ipsae qualitates.

vel dicendum, quod non est simile de re lationibus disparatis in creaturis & in Deo Nam si concedatur, quod relationes dispal ratae in creaturis possint plurificari in ebt fundamchto respectu eiusdem termini, hoc ideo est, quia innascentur excausis realitel distinctis: sicut in proposito; relatio similiti dinis in calore ad alium calorem innascitui ex ipsa specifica natura caloris; relatio vero producentis ad productum innascitut ex ipsa actione, quae realiter est distincta a calore; & ideo totum quod facerent distincta fundamenta, vel distincti termini, isi essent; possunt facere tales distinctae causae. Vnde non est mirum, si in tali fundamento possint fudari diuersae relationes disparatae respectu eiusdem, in diuinis autem non potest sic di ci, quia relationes istae non innascuntur, ex aliqua alia causa, tanquam ex ipsa natura di uinae essentiae, quae quidem est omnino vna; Propter quod relationes disparatae non po sunt ibi habere distinctas causas ex quibus plurificentur & distinguantur, si ergo ibi plu rificantur, & distinguuntur, vel hoc est ratione fundamentorum, quod non potest diti, quia omnes sunt in eodem fundamento scilicet essentia, vel ratione terminorum, & hoc non, quia relationes disparatae de quibs loquimur sunt respectu eiusdem termini, vel ex aliqua alia causa quae adhuc non datur, er go a primo ad vltimum sequitur quod relationes disparatae in diuinis non distinguan tur seipsis, circumscripto quocunque alio, & sic praefata ratio non tollit primum incoue niens; prima ergo conclusio istius opinionis non est vera¬

Secunda conclusio similiter non apparet Vera: tum quia (vt dictum fuit in quaestiond de attributis) inter perfectiones attributales; de quarum numero sunt intellectus & voluntas, non est distinctio formalis ex natura rei. Quod etiam nunc confirmo; Nam si ibi poneretur talis distinctio, sequeretur, quod ibi esset aliqua realis distinctio praeter distinctionem personarum: quod videtur haereticum, Consequentiam probo; nam talis distinctio formalis, vel est minor, vel maior, vel aequalis distinctioni personarum; non potest dici minor, quia aut hoc esser pro pter maiorem identitatem quam talia attributa haberent inter se, vel propter maiorem identitatem quam haberent cum essentia. Non primum, quia sicut diuinae personae tam tam habent alietatem, quod vna nullo mo do potest dici altera, ita etiam (secundum istos) attributa tantam habent alietatem inter se formaliter, quod non debet concedi vnum esse formaliter alterum. Nec etiam potest dici secundum; Nam sicut attributa non se habent per additionem ad essentiam, nec cum ea faciunt compositionem; ita etiam & personae. Relinquitur ergo quod distinctio inter attributa non sit minor illa quae est in ter personas (secundum praefatam viam:) ldeirco erit aequalis vel maior, & per consequens, sicut distinctio personarum est rea lis, ita distinctio attributorum erit realis.

Confirmatur, quia vbi non est maior iden titas inter absoluta quam inter relatiua; distinctio inter absoluta est maior, quam illa quae est inter relatiua, & maxime si illa redu catur ad istam, sicut est in proposito: Nam (secundum istam opinionem) distinctio pro cessionum, & per consequens personarum producentium reducitur ad distinctionem at tributorum scilicet intellectus & voluntatis,

Secundo contra eandem conclusionem sequitur, quod personae procedentes habeant aliqua propria in absolutis, quemadmo dum in relatiuis, quod est falsum, tunc nm non esset inter eas omnimoda aequalitas & vnitas in absolutis, Consequentiam probo; Nam si intellectus non est formaliter volun tas, vt ponit dicta opinio, necesse est dicere, quod sicut formalitas vnius est extra forma litatem alterius, ita & communicatio forma litatis vnius sit extra communicationem for malitatis alterius: cum ergo communicetur filio formalitas intellectus ex vi suae productionis, formalitas voluntatis non erit inclu sa in ista communicatione qua voluntas com municatur Spiritui Sancto ex vi suae produm ctionis, ac per consequens formalitas intelle ctus erit propria filio, & formalitas voluntatis erit propria Spiritui Sancto.

Tertio ad eandem conclusionem sequitur, quod distinctio intellectus & voluntatis in nullo deseruiat ad distinctionem processionum, cuius contrarium intendunt ipsi; Consequentiam probo dupliciter, primo ex dictis opinantium. Dicunt enim quod si huiusmodi processiones non essen principia tae, essent tamen seipsis sufficientet distinctae. Quaeratur ergo ab eis; Vtrum distinctio interrectus & voluntatis sit principium distin ctionis processionum, vel non; si dicatur quod sic, sequitur necessario, quod remota distin ctione intellectus & voluntatis, tollatur distinctio processionum, & per consequens pr cessiones non erunt sufficienter distinctae seipsis (cuius contrarium intendunt) si autem dicant quod non, habetur propositum sidi stinct. intellectus & voluntatis non deserui re eis ad distinctionem processionum.

Secundo probo eandem consequentiam, quia sicut patebit inferius, sine tali distinctio ne principiorum possumus aeque bene saluare distinctionem processionum, non ergo eis deseruit ad hoc propositum; Et sic patet processiones diuinarum personarum non distingui sufficienter seipsis, nec per distinctionem suorum principiorum, vt ponebati praefata opinio. Motiua autem quibus inn titur soluentur in fine quaestionis

ARTICVLVS QVARTVS. Vtrum processiones distinguantur penes posita producentia vel producta.

AD hoc dicunt quidam, quod distinguuntur penes supposita producentia a quibus sunt inquantum vna dictarum pro cessionum est ab vno solo producente, vt ge neratio filij a solo patre, alia vero a duobus producentibus, vt spiratio Spiritus Sancti a Ppatre, & Filio.

Fundamentum huius opinionis stat in hoc; quod opposito relatiua sit praecisa ratio om nis distinctionis realis quae est in diuinis, & quia inter dictas processiones non est oppositio relatiua, nisi quatenus generatio filij est a solo Patre, spiratio autem Spiritus Sancti non solum a Patre e, sed etiam a Filio; idcirco sequitur oppositionem relatiuam, & distinctionem realem inter dictas processiones pro uenire ex eo quod vna earum est ab vno, & alia a duobus. Et haec videtur intentio D Tho mae quem plures sequuntur quae estiam con firmatur tali ratione.

Processiones diuinarum personarum, vel distinguuntur pr supposita producentia, vel per principia productiua, vel per supposita producta, vel per terminos productionum, vel per seipsas: non potest dici quod per principia productiua, quia illa sunt poenitus vnum ex natura rei in Deo sintellectus & voluntas; Nec pr supposita producta, quia illa sunt posteriora processionibus; Nec per terminos productionum, quia habent vnum terminum, vt superius est ostensum; Nec etiam per seip sas, quia contrarium huius superius est osten sum. Relinquitur ergo de primo ad vltimum quod solum per supposita producentia

Ista autem opinio videtur deuiare a veritate propter tria Primo, quia procedere ab vno se habet omnino per accidens ad distin ctionem processionum, quod patet; Nam, da to quod Spiritus Sanctus procederet a solo filio, adhuc esset distincta eius processio a pr cessione filij, & tamen processio vtriusque esset ab vno solo.

Secundo, quia supponit in fundamento, quod sit idem modus distinctionis in proces nonibus, & in personis procedentibus. Hoc autem non videtur verum; Nam superius in 9. distinc ostensum est, quod diuinae persona non distinguuntur specifice, ideo magis assimilatur earum distinctio distinctioni indiuiduali: De processionibus autem non est du bium, quod specifice distinguuntur Propter quod oportet inuenire alium modum distin ctionis in processionibus a modo quo distin guuutur personae procedentes

Tertio sequit, quod sola opposito relatiua sit to praecisa, & totalis distinctionis Spiritus Sanctia filio, & filij a patre, & per conse¬ quens quemadmodum processio filij a patre est generatio; ita processio Spiritus Sancti a silio esset etiam generatio, quod est falsum. Rationes autem pro hac opinione soluentur in fine quaestionis.

His ergo dimissis opinionibus recipio modum dicendi D. AEgidij nri qui mihi inter omnes rationabilior videtur ponentis prefatas processiones distingui penes supposita producta in quibus existunt, cuius fundamentum stat in hoc, quod dictae processiones sunt relationes disparatae: Videmus autem in creaturis, quod relationes disparatae, quauis possint esse in eodem supposito, requirunt tamen distincta fundamenta, sicut patet d similitudi ne, & qualitate, fundamentum enim similitu dinis pprie est ipsa qualitas, aequalitatis aut est ipsa quantitas: Nisi ergo habetent distin cta fundamenta, non essent distinctae relatio nes Ex quo apparet immediate, quod semp relationes disparatae sortiuntur suam distinctionem ex alio, cum ergo praefatae processio nes sint disparatae relationes, sortientur suam distinctionem ex alio. Non possunt autem sortiri dictam distinctionem ex fundamentis, quia habent vnum, & idem fundamentum, scilicet diuinam essentiam, ergo sortiuntur distinctionem a suppositis in quibus sunt

Et confirmatur, quia ita videntur se habe re distinctae relationes ad distincta supposita in diuinis, quemadmodum in creaturis ad di stincta fundamenta; sed in creaturis distinctae: relationes disparatae sortiuntur suam distinctionem ex fundamentis, ergo in diuinis sortientur, eam ex suppositis. Eandem opinio nem videtur tenere Cofire. 5. quol, qu.4. vbi vult, quod praefatae processiones distinguantur ex eo quod vna stat cum opposito alterius, uta generatio passio stat cum opposito spirationis passionis, scilicet cum spiratione actone in filio Ideo autem vna earum stat cum opposito alterius, quia sunt in distinctis suppositis, ergo de primo ad vltimum earum di stinctio depedet a suppositis in quibus sunt¬

Arguunt autem quidam contra istam on inionem tripliciter.

1 Si genei atio passio distinguitur a spiratione passione, quia stat simul cum: piratione actiua sibi opposita, pari ratione & spi ratio actiua deberet realiter distingui a gene ratione actiua, quia stat simul cuin generatione pasliua sibi opp. sita, soc autem est falsum, quia runc in persona patris, essent duae tes realiter distinctae.

2 Si generatio passio stat simul cum spira tiune actiua in persona filij, ita etiam & ipsa diuina essentia; sed ista causa non facit diui¬ nam essentiam distingui realiter a spiratione passiua, ergo pari ratione non faciet distingui generationem passiuam a spiratione passiua,

3 Si stare cum opposito alterius faceret incompossibilitatem, & distinctionem ab alio, sequeretur, quod quicquid stat cum nigredi ne esset incompossibile albedini, quod patet esse falsum: Nam quantitas stat cum ni- gredine, & tamen non est incompossibilis albedini.

4 Non videtur, quod dictae processiones distinguantur per supposita, producta in qui bus existunt; Nam sicut prefatae processiones sunt praeuiae suis suppositis productis, ita earum distinctio debet esse praeuia distinctio ni earundem, & per consequens earum distinctio non pendebit ex eis.

Est ergo sciendum pro declaratione opinionis AEgidij, & vt tollant praefatae difficultates, quod sicut dicebatur in 11. dist. duae cau sae concurrunt ad distinctionem Spiritus San cti a filio sopposito relatiua, quom est inter eos, & alius modus procedendi, vt natus, & vt datus; ita etiam videtur dicendum in propo sito, quod ad distinctionem dictarum proces sionum concurrut duae causae, scilicet distin ctio suppositorum productorum in quibus existunt, & distinctio principiorum producen tium a quibus sunt. Primum probo tripliciter.

1 Distinctio per relationes oppositas in di uinis est principium distinctionis per relatio nes disparatas, sed distinctio suppositorum est er relationes oppositas, distinctio vero processionum est per relationes disparatas, ergo ista est principium & causa illius: Maiorem probo per ea quae dicta sunt in 11. dist. vbi ostensum est, quod si Spiritus Sanctus non procederet a filio non distingueretur ab eo, quia non esset inter eos opposito relatiua, hoc autem non haberet veritatem, nisi distinctio per relationes oppositas esset prir cipalis causa omnis distinctionis realis in diuinis, probo Minorem ex dictis in 12. dist. vbi ostensum est, quod de intrinseca ratione Spiritus Sancti est procedere a Patre, & Fi- lio, & per consequens habere oppositionem non solum ad Patrem, sed etiam ad Filium Sequitur ergo, quod distinctio inter supposita producta, scillicet Filium, & Spiritum S: ctum, sit per relationes oppositas.

2 Distinctio per relationes disparatas seper innascitur ex aliquo alio, puta ex distinctione fundamentorum, vel terminorum, vel suppositorum, distinctio autem inter istas pro cessiones non potest innasei ex fundamentis, quia ambae sunt in eodem fundamento, scili cet in diuina essentia; nec ex terminis, quia eadem difficultas est de terminis, & processionibus; Nam sicut dictae processiones sunt relationes disparatae, puta generatio passio, & spitatio passio; ita etiam & termini opposi ti earum, puta generatio actio, & spiratio actio. Relinquitur ergo per locum a sufficien ti diuisione, quod earum distinctio innascatur ex suppositis productis in quibus sunt

3 Distinctio proprietatum innaseitur ex distinctione subiectorum, sed praefatae pros cessiones sunt proprietates suppositorum; er go earum distinctio innascitur ex distinctione illorum; Minor est nota; probo Maiorem, quia proprietates sunt propter subiecta, & non e conuerso, & subiecta imponunt neces sitatem proprietatibus, & per consequens di stinctio proprietatum debet oriri ex ipsis subiectis. Ex quibus apparet, quod principium & causa distinctionis harum processionum est distinctio suppositorum productorum, queadmodum ponit opinio F AEgidij.

Haec autem non est totalis causa huius di stinctionis, & ideo simul cum ea concurrit distinctio principiorum, scilicet intellectus, & voluntatis; Nam si tolleretur omnis distin ctio ex parte intellectus, & voluntaris, prout sunt principia harum productionum, sequerentur tria inconuenientia.

Primum est, quia tunc productio Spiritus Sancti non esset magis per modum voluntatis, quam per modum intellectus, & e con uerso, cuius contrarium ostensum est in 2 0. distinctione; Consequentiam probo; Nam qu aliqua sunt idem omnibus modis, ex aequo recipiunt omnem attributionem, alioquin non essent omnibus modis idem, si ergo intellectus, & voluntas in Deo sunt omnibus modis idem, prout sunt principia processionum, ex aequo attribuetur: tis vtraque processio,

Secundum est; quia tunc filius non magis procederet vt verbum, quam vtamor, & Spiritus Sanctus non magis procederet vt amor, quam vt verbum; Consequentiam probo; nam ideo filius procedit vt verbum, & non vt amor, quia principium suae processionis ita est intellectus, quod non volumtas, & Spiritus Sancti ita voluntas, quod non intellectus. Nec de his modis procedendi po test assignari alia ratio.

Tertium est, quia tunc processio Spiritus Sancti ita esset generatio, sicut processio filij, quod est contra Aug. 5. de Trin. cap. 1A vbi vult, quod alius procedat vt natus, & Spiritus Sanctus vt datus, Consequentiam probo; nam videmns in homine in quo est imago Trinitatis, quod productio verbi dicitur partus & natiuitas (secundum intentio nem August. 9. de Trinit. cap. vltimo) productio vero amoris nequaquam (secundum eundem) ibidem, quod non est ex alio, nisi quia principium productionis verbi est intellectus, principium vero productionis amo tis est ipsa voluntas. Et quod ista sit intentio August. in loco supra allegato apparet, quaerit enim ibi, cur mens, cum noscit se, non titiam sui gignit, cum vero se amat, amorem suum non gignit: & circa finem capituli respondens quaestioni dicit, quod ideo non recte amor dicitur genitus a mente, sicut notitia sui qua se nouit, quia notitia iam inuentum est, quod partum vel repertum dicitur: qua sidicat, quod quia gignere, & parere in natura intellectuali idem est, quod reperire vel inuenire; idcirco sicut reperire, & inuenire pertinet ad solum intellectum, & non ad vo luntatem, ita etiam gignere, & parere ad solum intellectum, & non ad voluntatem por tinebit, si ergo sic est in imagine creata, quod productio verbi dicitur partus & natiuitas, quia principium ipsius est intellectus, productio vero amoris non est partus, nec natiuitas, quia principium ipsius est voluntas, sequitur, quod sic etiam erit in Trinitate in ereata; Nam (secundum August. ibidem) prae fata quaestio habet locum in Trinit. increata sicut in nobis

Ex quibus concludo huiusmodi processio nes in diuinis duas habere causas suae distinctionis. s distinct. suppositorum & principiorum, nec vna est sufficiens sine altera, quod patet. Nam si haberent solum distincta prin cipia productiua, & non distincta supposita producta, tunc essent relationes disparatae existentes in eodem supposito, & in eodem fundamento, termino non diuersificato, & pr consequens non essent realiter distinctae, vt patet ex dictis, si autem non essent supposita distincta producta, & non distincta prineipia producentia, tunc essent relationes similes, & eiusdem rationis, quia essent ab vno principio productiuo, quod est impossibile; quia relationes similes non possunt plurifica ri in eodem fundamento, alioquin possent ire in infinitum. Si igitur volumus saluare dictas processiones esse realiter distinctas, & esse disparatas, & alterius rationis, oportet concedere, quod ad earum distinctionem re quiratur distinctio suppositorum productorum, & principiorum simus

Oecurunt tamen contra praedicta quae¬ dam dubitationes, Prima est, quia diceret aliquis, quod inter intellectum & voluntatem, quae sunt principia harum processionum in Deo, nulla est distinctio; non enim est ibi distinctio formalis ex natura rei, inter eos. quia fuit superius improbatum, nec formalis solum secundum rationem, quia tunc ens ra tionis esset principium entis realis; nec realis, quia nullus talem ibi poneret distinctionem, ergo nulla ibi apparet distinctio

Ad hoc dico, quod intellectus, & voluntas in Deo non distinguuntur realiter, nec etiam ex natura rei, sed distinguuntur virtualiter, & secundum rationem, inquantum tamen sunt principia harum processionum, distinctio secundum rationem inter eos nihil ibi cooperatur: Non sequitur ergo quod ens rationis sit principium entis realis, sed so lum distinctio secundum virtutem.

Pro cuius intelligentia sciendum est, quo aliud intelligo per distinctionem realem, & aliud per distinctionem formalem, & aliud per distinctionem secundum rationem, & aliud per distinctionem secundum virtute: Nam per distinctionem realem intelligo illam distinctionem, qua aliqua ita distinguum tur, quod si ponantur simul in aliquo a quo sint distincta realiter sicur sunt inter se, facient in eo compositonem: Per distinctionem vero formalem intelligo illam distinctionem qua aliqua distinguuntur intrinse ce ex natura rei, circumscripto quocunque extrinseco, ita tamen, quod si ponantur in aliquo nullam faciunt in eo compositonem. Per distinctionem rationis intelligo illam di stinctionem qua aliqua distinguuntur peroperationem intellectus comparantem vnam rem ad aliqua realiter distincta. Per distinctionem vero virtualem intelligo illam distin ctionem qua aliqua distinguuntur non qui dem in se, & absolute, sed in ratione principij, & virtutis, quia ita distincte principiant ac si essent distincta principia realiter, sicut ex. gr. Videmus quod ab vna & eadem anima fluunt potentiae partis vegetatiuae, & potentiae partis sensitiuae; si ergo quaeratur, vtrum talis anima, secundum quod est principium distinctarum potentiarum, habeat ali quam distinctionem, oportet dicere, quod sic, quia est impossibile quod ab eodem, in quantum idem, fuant diuersa, constat tamen, quod non habet distinctionem realem; uia supponitur quod sit vna & eadem aninia; nec distinctionem formalem qualem aliqui ponunt, quia illam non admitto, vt alias ostensum est, nec distinctionem rationis, qua ens rationis non est principium entis realis, Habet tamen distinctionem virtualem, quia ita principiat potentias animae vegetatiuae ac si essent duae distinctae potentiae, quarum vna esset vegetatiua tantum, & alia sensitiua tantum. Hoc autem ideo contingit; quia distinctio realis inter aliqua omnino se habet per accidens ad principiandi rationem; non enim ideo aliqua sunt principia, quia sunt realiter inter se distincta, sed quia di stincte principiant, siue habeant realem distinctionem, siue realem identitatem, quia vtrunque istorum se habet per accidens ad distincte principiandum.

Intelligendum etiam, quod talis distinctio virtualis potest esse fundamentum distinctio nis rionis, quia vbicunque est distinctio virtualis, ibi est distinctio rationis secudum po tentiam, non tamen conuertitur; Nam potest alicubi esse distinctio rationis secundum potentiam, vbi nulla sitiratio principij, vel virtutis; sicut videmus in columna in qua est di stinctio dextri, & sinistri secundum potentiam, nulla tamen est in ea ratio principij, vel virtutis, si ergo quaeratur, vtrum distinctio virtualis dicat aliquid plus, quam distinctio rationis secundum potentiam. Dico quod sic, quia dicit distinctas rationes principiandi in eadem re, circumscripto omni actu rationis; si autem quaeratur vlterius per quid distinguuntur istae rationes principiandi. Dico quod ab extrinseco distinguuntur per ipsa principiata; ab intrinseco vero per diuer sos modos relatiuos quos includunt inquamtum sunt distincta principia; Nam sicut patuit superius quando agebatur de potentia generandi in7. dist. Illud, quod importatur per hoc nomen potentia vel principium, ess relatiuum secundum dici, & ideo dicit quid absolutum cum modo relatiuo; quapropter distincta principia debent habere distinctos modos relatiuos

Sed notandum est, quod per hoc non intendo distinguere distinctionem virtualem con tra distinctionem rationis; sed intendo dicere, quod sint gradus in distinctione rationis secudum magis & rminus, & ideo intellectus & voluntas in Deo, quamuis distinguantur secundum rationem, sicut & quaecunque alia attributa, distinguuntur tamen magis, & quo dam dissimili modo ab omnibus alijs attributis, quod patet ex tribus.

Primo, quia ista duo attributa habent distinctas rationes principiandi ad intra, quod non habent alia attributa, ex quo sequitur secundum, scilicet, quod distinctio aliorum attributorum accipitur ab extra solum, distinctio antem istorum duorum non solum acci pitur ab extra, sed etiam ab intra, ex isto autem secundo sequitur tertium, scilicet, quod distinctio aliorum accipitur secundum intel lectum creatum, & non per intellectum diuinum, quia tunc diuinus intellectus in cognitione suarum perfectionum dependeret ab extra, sed distinctio istorum duorum acci pitur, & constituitur non solum per intellectum creatum, sed etam per intellectum diuinum; quia in hoc nullo modo derogatur suae perfectioni.

Ex quibus colligo, quod distinctio proces sionum reducatur in distinctionem principiorum, quae sunt intellectus, & voluntas, non prout distinguuntur ratione, quia ratio nihil ibi cooperatur, sed prout distinguuntur secundum virtutem, quo modo preueniunt distinctionem rationis, & eam fudant & sic satisfactum est primae dubitationi. Secundo, dubitaret aliquis; quia, dato q praefatae processiones nullo modo distinguam tur sufficienter per principia productiua sed etiam per supposita producta, non tamen adhuc videntur sufficienter distincta, nam tam. principia productiua, quam supposita producta sunt extrinseca ipsis processionibus, oportet ergo dare aliquod aliud principium intrinsecum huius distinctionis.

Respondeo, quod non intendo dicere has processiones non distingui intrinsece seipsis, nec ea quae dicta sunt superius hoc probant, sed probant solum, quod non distinguantur seipsis per se & primo: quia si distingueremtur seipsis per se & primo, distinguerentur seipsis sufficienter, & per consequens remota distinctione, & oppositone suppositorum productorum, remota quoque distinctione prin cipiorum, adhuc distinguerentur, cuius con trarium superius est probatum.

Intendo ergo dicere, quod distinctio pricipiorum, & distinctio suppositorum produm ctorum concurrunt ad distinctionem dictarum processionum tanquam duae causae ex. trinsece, quibus positis ponitur earum distin ctio intrinseca & formalis, & eis remotis re mouetur, & hoc credo intendere omnes opi niones quae videntur attribuere istam distin ctionem alicui principio extrinseco a dictis processionibus, & hoc est, quod videtur mihi dicendum circa istam quaestionem.

Hoc viso, leue est respondere ad motiua aliarum opinionum; idcirco cum dicitur, quod productiones distinguuntur ex terminis; Di co quod verum est vbi productiones sunt eiusdem rationis cum ipsis terminis; in propo sito autem non estita, quia productiones sunt de genere relationis, terminus at vtriusque p ductionis est quid absolutum, scilicet essentia, vt patuit in 2. distinctione. Ad motiuum alterius opinionis patet quid sit dicendum, quia distinctio intellectus, & voluntatis non sufficit ad distinctionem ha rum processionum, nisi simul cum hoc ponatur distinctio suppositorum productorum; Nec est reducenda praefata distinctio in disti ctionem intellectus, & voluntatis secundum quod distinguuntur ratione, sed in distinctionem eorumdem virtualem, quae praeuenit di stinctionem rationis, & est eius fundamentum, vt superius dictum fuit.

Ad motiua tertiae opinionis respondeo; & ad primum, quo probant, quod distinguuntur seipsis, quia seipsis sunt id quod sunt concedo, quod distinguuntur seipsis non per se tamen & primo, sicut superius dictu fuit. Videmus enim quod duo indiuidua in genere substantiae sunt id quod sunt per suas formas substantiales, & tamen non distinguum tur per eas per se, & primo

Ad secundum dico, quod non sunt prineipia distinctionis personarum producentium, nisi mediante oppositone relatiua, quae est inter eas, supposita etiam distinctione princi piorum producentium

Ad dictum Aug. cum dicitur quod Spi- ritus Sanctus exit non vt natus, sed vt datus; Dico P. Aug. non tangere ibi totalem causam distinctionis Spiritus Sancti a filio. sed solum vnam causam, Ad illam tamen de necessitate sequitur altera, sicut visum fuit superius in xi. distinctione.

Ad alia motiua vero quibus probatur intellectum & voluntatem, quae sunt principia harum processionum, distingui formaliter ex natura rei. Dico ad primum quod ad saluan dum intellectum & voluntatem esse principia dictarum processionum sufficit, quod di stinguantur virtualiter eo modo, quo superius fuit ostensum. Et per hoc idem patet ad secundum motiuum, nam propter distinctio nem virtualem, quam habent, quae praeuenit distinctionem rationis, & est eius sundamen tum, possumus saluare, quod habeat distinctos modos principiandi

Per hoc etiam patet ad tertium, quia si po neretur, quod intellectus & voluntas essent idem omnibus modis, bene sequeretur affirmatio & negatio de eodem respectu eiusdem; nunc autem concessum est, quod inter eos sit aliqua distinctio, quamuis non talis, qualem ponunt ipsi

Ad motiuum quartae opinionis, cum dicunt, quod opposito relatiua est praecisa ratio omnis distinctionis realis in diuinis: Di¬ cendum hoc non esse verum: quia tunc fi- lius & Spiritus Sanctus distinguerentur folum per relationes oppositas, & nullo modo per relationes disparatas, & per consequens non distinguerentur penes esse natum, & pe nes esse datum: quod est contra August. & contra ea, quae dicta sunt superius. Non de bet ergo concedi, quod opposito relatiua sit praecisa ratio, & totalis causa omnis distin ctionis realis in diuinis, sed bene potest concedi, quod sit causa principalis, quia sine ea non potest esse aliqua distinctio realis. Et hinc est, quod ad omnem distinctionem realem, quae est ibi, concurrit opposito relatiua, non tamen concurrit ibi distinctio prin cipiorum; nam videmus, quod ad distinctio nem filij a Patre concurrit opposito relatio num, & nullo modo distinctio principiorum.

AD RATIONES autem principales appa ret quid sit dicendum per ea quae dicta sunt in praecedentibus articulis.