Quaestio 2

QVAESTIO SECVNDA2E Pt. 2ua Ij A ttis. Vtrum detur aliqua veritas praeter diuinam

ARGVITVR AD PARTEM negantem. 1QI esset dare aliqu aliam veritatem, vel poAIneretur formaliter in rebus extra aiam existentibus, vel poneretur formaliter in ani ma, vel poneretur formaliter in rebus cogni tis, & abstractis vt habent esse apud animam obiectiue, vel tandem poneretur aliquid for maliter consequens res cognitas propter non strum modum cognoscendi eas, sed nullo isto rum modorum potest poni alia veritas, ergo praeter veritatem diuinam, quae est in diuinis personis, non est dare aliquam aliam veritatem: Maior videtar nota per sufficientem diuisionem. Nam quicunque imaginatur ali quam veritatem extra Deum, eam aliquo istorum modorum imaginatur Minorem probo quantum ad omnia membra diuisionis; & primo, quod nulla veritas sit ponenda in rebus secundum esse quod habient extra ani mam, quia tunc posset de eis haberi scientin secundum talem esse, quod est falsum, Consequentia est nota, quia cum scientia sit verorum, vt patet primo posteriorum, sicut aliqua scientia se habeo ad veritatem, ita se dec bet habere ad scientiam: Falsitatem probo, quia si scientia posset dari de rebus secundum esse, quod habent in seipsis extra animam, cum secundum tale esse sint singu lares, posset haberi scientia de singularibus contra Arist. 10. Met. & primo posteriorum

2 Probo quod veritas non possit poni in intellectu, quia illud, quod dicit perfectionem, & non potest poni in rebus, videtur quod non possit poni in intellectu, sed veritas dicit perfectionem, & non potest poni in rebus; ergo nec in intellectu; Maior est nota quantum ad vtranque partem. Nam quod veritas dicat perfectionem de se est notum, cum Deo maxime attribuatur: quod etiam non possit poni in rebus patet ex argumento praeceden te Probo ergo Maiorem: Suppono enim quod totum, quod est in nostro intellectu naturali ter acquisitum, sit causatum a rebus, quia in tellectus, noster nascitur sicut tabula rasa, si ergo veritas, quae dicit perfectionem simpliciter, non potest poni in rebus quae se habet sicut causa, multo minus poterit poni in intellectu, quia totum, quod habet naturaliter acquisitum, habet a rebus tanquam causatum ab eis

3 Probo veritatem non esse formaliter in rebus secundum esse cognitum, quod habent apud animam obiectiue. Nam veritas non compatitur secum mendacium, sed res secun dum esse abstractum, quod habent apud ani mam obiectiue, habent mendacium, ergo non est ponenda formaliter veritas in eis secundum tale esse. Maior est nota Minorem probo, quia illud esse est fictitium, & cum medacio, quod non est possibile reperiri in rerum natura, sed tale esse abstractum est huiusmo di, ergo &c

4 Probo quod veritas non sit formaliter aliquid consequens res intellectas, quasi quod derelictum ex nostro modo intelligendi eas, quia si esset aliquid tale consequens, vel de relictum sequeretur, quod actus nostri intel lectus circa res intellectas aliquid causaret, hoc autem est falsum, quia effectus non cau sat aliquid circa causam, sed actus intellectus causatur a re intellecta, vt superis ponitur ad praesens, ergo non cau sat aliquid circa causam.

ARGVITVR PRO PARTE affirmante¬. 1QIcut se habent res ad entitatem, ita ac Averitatem, vt patet secundo Met, sed est dare in rebus muitas entitates praeter en titatem diuinam, ergo etiam multas veritates preter veritatem diuinam, Confirmatur, quia Verum, & falsum etiam opponuntur in anima, cum sint opposita, & opposita habeat fieri circa idem, vt patet 8. Metaphy¬

2 Si non esset dare aliquam veritatem prae ter diuinam, tunc multae scientiae humanitus adinuentae, quae non tractant de veritate diuina, essent de non veris, quod est falsum, quia omnis scientia est verorum, sequitur ergo quod sit dare multas veritates praeter diuinam.

RESPONDEO: In ista quaestione quatuor sunt videnda

1 An veritas sit formaliter in rebus prout habent esse extra animam

2 An veritas sit formaliter in intellectu.

3 An veritas sit formaliter in rebus secu dum esse cognitum, & abstractum quod ha bent apud animam obiectiue.

4 An veritas sit formaliter aliquid conse quens res intellectas, vel quasi aliquid dere lictum ex nostro modo intelligendi circa res intellectas.

ARTICVLVS PRIMVS. Vtrum veritas sit formaliter in rebus extra animam

IVic articulo respondent quidam veR. ritatem simpliciter esse ponendam in intellectu; in rebus autem secundum quandam denominationem: quod probant ex ordine contrario quem habent appetitus, & intellectus; quia in appetendo est motus animae ad res; in intelligendo vero ess motus rerum ad animam, & ideo sicut appe titus denominatur bonus a rebus ad quas est suus motus; ita e conuerso res denominabun tur verae ab intellectu, quia eorum motus est ad ipsum, quapropter sicut ratio boni ponitur simpliciter in rebus, in appetitu autem denominatiue; ita etiam e contrario ratio ve ri ponitur simpliciter in intellectu, in rebus autem denominatiue. Addunt tamen quod duplex est intellectus, vnus a quo res ipsa nullo modo dependens est, sicut in tellectus noster speculatiuus, alius a quores ipse dependent, sicut intellectus noster practicus a quo dependent res artificiales, & in tellectus diuinus a quo dependent res natu rales. Dicunt ergo quod res ipsae habent per se ordinem ad illum intellectum a quo dependent, per accidens autem ad intellectum illum a quo non dependent, & quia iudicium datur de re non secundum illud quod com etit ei per acidens, sed secundum illud quod competit per se, idcirco res naturales (secun dum eos) debent iudicari, & denominari verae non per ordinem ad intellectum nostrum speculatiuum a quo non dependent, sed per ordinem ad intellectum diuinum a quo dependent, res vero artificiales denominabun tur verae per ordinem ad intellectum nostrum practicum, quia ab ipso dependent. Et quod ita sit probatur ex dictis eorum, quia ita se ha bent res naturales ad intellectum diuinum, quemadmodum res artificiales ad intellectum nostrum practicum, sed artificiales dicuntur verae per hoc quod directe assequuntur formam artis, quae est in nostro intellectu practi co, ergo naturales dicentur verae per hoc quod directe consequuntur Idaeas quae sunt formae extra res in intellectu diuino.

lsta opinio mihi videtur rationalis ponens res naturales denominari veras per hoc, quod assequuntur Idaeas, quae sunt formae exemplares artis diuini intellectus, sed si intelligat veritatem illam per quam denominantur ve rae, esse simpliciter, & formaliter in arte diuini intellectus, & non in rebus, mihi non videtur vera: nec etiam per eorum dicta habentur sufficienter omnes modi accipiendi veritatem.

Quapropter quantum ad istum articulum videtur mihi dicendum, quod in rebus extra animam est simplicitet, & formaliter aliqua veritas. Pro cuius dicti declaratione assumo definitionem de veritate, quam dat Anselmus in libro de veritate dicens; quod veritas est rectitudo sola mente perceptibilis, quam quidam definitionem diligenti studio inuesti gauit, & ideo quicunque vult pertractare de veritate huic definitioni maxime potest inniti: si ergo volumus videre; vtrum in rebus extra animam sit simpliciter, & formatiter aliqua Veritas, attendendum est, vtrum in eis sit simpliciter, & formaliter aliqua rectitudo sola mente perceptibilis; ibi enim est veritas, vbi est talis rectitudo, & quia in re bus secundum esse quod habent extra animam inuenitur formaliter talis rectitudo, idcirco dicendum est simpliciter, quod in eis est ali qua Veritas formaliter: vt tamen melius videatur qualis sit haec rectitudo, & veritas. quae in rebus extra animam est ponenda for maliter, distinguendum est de huiusmodi re ctitudine, & veritate, quae distinctio valebit non iorum quantum ad presentem articulum sed etiam quantum ad ea, quae dicenda sunc in sequentibus

Sciendum ergo quod praeter istam rectitudinem, & veritatem increatam, quae Deus est, inuenio quadruplicem aliam rectitudinem.

Prima est rectitudo simplicis assecutionis, & imitationis..

Secunda est praeceptae, & manifestae adaquationis.

Tertia est cuiusdam expressae representationis, & configurationis. Quarta est attributionis, & significationis

De vltimis tribus nihil ad praesens dico, quia de eis patebit in sequentibus articulis: De prima ergo, quae valet quantum ad praesentem articulum, nunc solum dicam.

Et ideo cum quaeritur, vtrum veritas formaliter sit in rebus secundum esse quod habent extra animam: dicendum quod in eis est veritas sumpta primo modo, prout dicit rectitudinem assecutionis, siue imitationis; consistit autem ista rectitudo in rebus ex ec quod assequuntur suam naturam, & suum esse in effectu iuxta dictamen illius artis quan imitantur, & a qua mensurantur, & deriuamtur, & quia regula, & mensura rerum natulium est ars diuina; idcirco earum rectitudo, & veritas consistit in assequendo suam natu ram, & suum esse in effectu per imitationem illius artis, ita vt ab illa nullatenus deuient, vel declinent, quia earum declinatio ab illa arte esset earum oliquitas, & falsitas, quia ve ro regula, & mensura actuum humanorum est ipsa ratio, vel prudentia, siue lex diuina, idcirco dicitur esse rectitudo, & veritas in actibus humanis quando praefatis regulis con formantur: Per oppositum vero tunc est. in eis obliquitas, & falsitas, quando ab eisdem regulis deuiant, & declinant, similiter quia regula, & mensura artificialium est ars humana, idcirco earum rectitudo, & veritas consistit in imitando dictam artem, eorundem vero falsitas, & obliquitas consistit in deuian do ab eadem arte.

Ex quibus omnibus possumus colligere, quod veritas sumpta primo modo consistit in conformitate ciiuslibet rei ad suam regulam, & mensuram: & haec est intentio Ansel mi in libro de veritate, vbi probat veritatem esse in enunciatione, in opinione, in voce, in sensu, & in quibuscunque rebus, isto modo scilicet, per hoc quod assequuntur in sua na tura, & in suo esse illud, quod debent ha¬ bere, & quod debent esse, tunc autem vnaquequae res assequitur in sua natura, & in suo esse illud quod debet habere, & illud, quod debet esse, quando conformatur suae regulae, & mensurae: & ista videtur esse intentio Saluat. nostri apud lohan. 3. vbi ait: Qui male agit odit lucem, & non venit ad lucem vt non manifestentur opera eius, qui autem facit veritatem venit ad lucem vult ergo Saluator noster quod homo peccator non facit veritatem, sed iustus, quod non est propter aliud, nisi quia actus hominis peccantis deuiant a sua regula, & mensura, quam debent imitari, & cui deberent conformari, propter quam deuiationem non assequitur rectitudi nem quam debet habere in sua natura, & in suo esse: & hinc est quod de Diabolo dicitur lo: S quod fuit homicida ab initio, & in veritate non stetit: quod quidem verbum po tractat Anselmus in libro de veritate iuxta intentionem Saluatoris nostri: vnde apparet hominem iustum facere veritatem, quia cius actus assequuntur rectitudinem quam debent habere. Ex quibus hanc possumus formare rationem ad propositum. Vbicunque est formaliter aliqua rectitudo sola mente po ceptibilis, ibi est formaliter aliqua veritas, sed in rebus secundum esse quod habent ex tra animam est formaliter aliqua veritas, ergo &c. Maior patet ex definitione Anselmi Minorem probo, quia conformitas cuiuscun que rei ad suam mensuram est sua rectitudo, quae quidem rectitudo est sola mente pro ceptibilis, quia sensus non potest cognoscere rationem mensurati, & mensurae, & per con sequens nec illam conformi: atem, quam ha bet mensuratum ad mensuram: & ideo sola mens, & ratio est illa, quae potest cognoscere vtrunque Haec autem conformitas, & re ctitudo est formaliter in ipsis rebus, vt de se patet, e go & veritas.

Oecu: rit tamen contra praedicta vna dubitatio Nam posset aliquis dicere, quod se cundum hanc viam non poterimus cognoscere veritatem rerum naturalium, nisi comgnoscendo conformitatem earum ad diuinam artem, ac per consequens semper in cognitione veritatis cuiuscunque rei naturalis com gnoscemus diuinam artem, cuius contrarium docet experientia.

Ad hoc dicendum, quod licet non cogno scamus diuinam artem, cognoscimus tamen aliquid quod supplet vicem ipsius, scilicet il lam veritatem, quae a rebus est abstracta vir tute intellectus agentis; quae quidem veritas potest supplere vicem diuinae artis, vt decla ratum fuit in principio huius libri¬ Apparet ergo ex his omnibus quomodo in re bus, secundum esse quod habent extra animam, sit formaliter aliqua veritas, scilicet asse cutionis, & imitationis; & isto modo videtur loqui de veritate Auicenna primo suae Metaph vbi ait, quod veritas vniuscuiusque rei est proprietas sui esse, quod stabilitum est ei constat autem, quod vnicuique rei statuitur, & stabilitur esse a sua regula, & mensura, per quod esse eam imitatur, & sibi conforma tur, & sic in eo consistit formaliter sua veritas, & haec de praesenti articulo.

ARTICVLVS SECVNDVS. Vtrum veritas sit formaliter in intellectu.

Artem affirmantem sustinet fundatissimus Doctor Aegid & innititur his fundamentis.

Arist. 8. Metaph ponit, quod quemadmodum bonum, & malum sunt in rebus, sic verum, & falsum sunt in anima: Constat aut quod bonitas est in rebus formaliter, ergo & veritas formaliter in intellectu erit.

2 Veritas est adaequatio rei ad intellectum, sicut Com. dicit, & ita definitur ab lsidoro libro de definitionibus, & quia talis adaequa tio est formaliter in intellectu, idcirco sequi tur, quod veritas sit formaliter in intellectu:; Quod autem adaequatio sit formaliter in in tellectu probat. Adequatio importat quan dam relationem realem, quae non est in rebus respectu intellectus, sed in intellectu respectu rerum, quia intellectus mensuratur; rebus, & non e conuerso (& hinc est quod scientia refertur realiter ad scibile, non aut scibile ad scientiam, sicut patet 5. Metaph ficut ergo dicta relatio est realiter in intellectu, & non in rebus, ita talis adaequatio dictam relationem importans erit formaliter, & realiter in intellectu, & non in rebus.

3 De ratione veritatis est, quod sit manifesta ei, in quo est, dicente Philosopho primo Priorum; Oportet omne, quod verum est. ipsum sibi manifestum esse, veritas dicit non quamcunque adaequationem, sed adaequationem cum notitia, ergo vbi ista duo poterunt congregari, in eo solum vreritas simpliciter est po nenda, sed praefata duo inueniuntur in solo intellectu, ergo veritas formaliter est in eo; quod autem praefata duo in solo intellectu inueniantur, apparet, quia solus intellectus cum sit virtus immaterialis, potest se reffecte re supra se, & cognoscere suam adaequationem, quae est in se¬

4 Sicut bonum est obiectum appetitus, ita verum est obiectum intellectus, qua propter sicut ratio boni est illa, per quam res ha bet esse volitum apud appetitum intellectiuum, ita ratio veri erit illa, per quam res habet es se cognitum apud intellectum, sed res habet esse cognitum apud intellectum non per esse reale, quod habet in seipsa, quia in hoc distinguitur ratio cogniti a ratione voliti, nam ad hoc quod sit cognita non requirit realem existentiam sui in effectu, sicut patet de Ro sa in hyeme; ad hoc autem quod sit volita requirit realem sui existentiam in effectu, & ideo sicut ratio boni quaerenda est in rebus, quia res sunt volitae propter esse, quod habent in seipsis, & non propter esse, quod ha bent in appetitu, ita e conuerso ratio veri est quaerenda in intellectu, quia res non sunt con gnitae propter esse, quod habet in intellectu

Sententiam D. Aegidij tuetur etiam Cotfredus. Contra eam tamen insurgunt nonnul li doctores sic. Si veritas consisteret formaliter in adaequatione rei, & intellectus, opor teret talem adeaequationem vel esse in essendo, vel in representando; non in essendo, quia res intellecta saepe est corruptibilis, & saepe est substantia, actus autem intelligendi semper est spiritualis, & semper est accidens; nec in representando, quia (secun¬ dum eos ) representatio rei apud intellectum praecedit ipsam cognitionem saltem or dine naturae, veritas autem vel est simul cum cognitione, vel sequitur eam, ergo nullo modo potest dici, quod veritas sit formaliter ad aequatio rei, & intellectus.

lstis tamen non obstantibus dico, hac opi nionemesse bonam.

Ad cuius euidentiam est intelligendum, quod quamuis veritas possit accipi quatuor modis, vt superius est declaratum, attamen secundus modus, de quo est sermo in praesen ti articulo, videtur magis conformis commu ni vsui loquendi, nam omnes, qui loquuntur de veritate, illam videntur appropriare intel lectui, iste autem est potissimus modus appropriandi sibi eam, nam ponendo, quod ve ritas sit certitudo, vel adaequatio manifesta ei, in quo est, non potest poni in aliquo extra intellectum, quia quamuis sensus possit habere quandam certitudinem, & adaequatio. nem ad rem sensatam, illa tamen adaequatio non est sibi nota, quia non est potentia supra se, nec super illud, quod est in se conuersiua.

Vlterius. Modus etiam iste accipiendi ve ritatem concordat intentioni Arist. & Com. qui ponunt secundo Metaph finem scientiae speculatiuae esse veritatem: Constat autem huiusmodi finem speculatiuae scientiae esse in intellectu, in hoc enim differt speculatiua a practica, si ergo finis speculatiuae est in intellectu, & veritas est talis finis, sequitur veritatem formaliter in intellectu reperiri.

Praeterea Arist. sexto Ethicorum asserit verum, & bonum esse obiectum intellectus speculatiui: constat autem, quod bonum ali cuius est in eo, cuius est bonum, ergo etiam & veritas erit in eo formaliter; quapropter videtur, quod Arist. ibi intendat loqui de ve ritate non generaliter, sed specialiter, prout dicit quandam rectitudinem intellectus spe culatiui, quo modo certum est formaliter esse in intellectu; vnde & Doctores ponentes ve ritatem esse formaliter in intellectu non loquuntur de veritate generaliter, sed specialiter secundum communem vsum loquendi; idcirco D. Aegidius distinguit in 4. quolib plures modos accipiendi veritatem; dico ergo, quod si loquamur de veritate specialiter, 4 ut dicit quandam rectitudinem notam ei, in quo est, sic est formaliter in intellectu, & hoc modo veritas addit supra rectitudinem noti tiam, & manifestationem, & sic loquitur D. P. Augustinus in de vera Religione dicens, quod veritas est, qua ostenditur id, quod est

Hoc visoleue est respondere ad rationem Durandi, nam cum dicitur, quod talis adaequatio vel esset in essendo, vel in representando dico, quod in representando; cum ad ditur quod representatio apud intellectum praecedit cognitionem, dico quod duplex est representatio, vna per speciem, & ista praece dit, alia per actum, & haec potest esse simul cum actu. Vel dicendum, quod ista adaequa tio, in qua consistit veritas, non ponitur conpletiue in representatione, sed in iuditio, & cognitione, vt intellectus dicatur adaequatus rei, quia sic eam cognoscit, sicut est apta na ta cognosci, & sic de ea iudicat, sicut debet iudicari,

ARTICVLVS TERTIVS. An veritas sit formaliter in rebus secundum esse cognitum, & abstractum.

AD huius quesiti euidentiam est intelli gendum, quod secundum quorundam opinionem veritas generaliter sumpta non est aliud, quam quidditas cuiuscunque rei segregata ab omni ratione extranea positua, & priuatiua: Hoc autem dupliciter probant. Primo ex communi vsu loquentium, nam omnes de veritate loquentes distinguunt gradus in ea penes maiorem, & minorem segregationem suae quidditatis ab omni extranea ratione; ideo nanque vnum aurum consueuit dici verius alio, quia magis segregatur ab omni eo, quod non est aurum, & ita vniuersaliter patet in omnibus rebus; qua propter videtur necessario sequi, veritatem cuiuscunque rei non esse aliud, quam sua propria ratio quidditatiua ab omni extraneo segregata.

Secundo hoc idem probant ex eo quod ista tria videntur aequipollere, scilicet puritas, sinceritas, & veritas: constat autem, quod pu ritas, & sinceritas cuiuscunque rei consistit in segregatione suae quidditatis ab omni ratione extranea, ergo & veritas.

Ex ista autem conclusione inferunt duas alias, quarum Prima est, quod veritas secun dum esse existentiae inuenitur in solo Deo, quia sola sua quidditas existit in rerum natu ra ab omni extraneo segregata.

Secunda conclusio est, quod in omnibus alijs rebus a Deo non est veritas secundum esse existentiae, sed solum in esse cognitum, & abstractum, quod apud animam habet ob iectiue, quia nulla quidditas creata existit in rerum natura segregata ab omni extraneo, simmo (quod plus est) nec Deus posset facere aliquam quidditatem sic existere, nam eo pso quod ipsam faceret, esset particularis, particularitas autem est quaedam ratio extra nea, quae accidit quidditati, secundum eos; quapropter videtur sequi, quod veritas pura, & sincera cuiuscunque rei creatae non sit in ipsa secundum esse existentiae, sed secundum esse conceptum, quod habet apud animam, quia secundum tale esse est segregata ab omni extraneo, nam intellectus concipit eam abstrahendo ab omni eo, quod non est ipsa Ex quo apparet, quod si quis vellet respondere quaesito secundum hanc opinionem, de beret dicere, veritatem puram, & sinceram consistere formaliter in esse cognito, & abstracto, quod habent res apud animam obsectiue.

dictum non potest stare propter duo; Primo, quia deuiat ab intentione D. Anselmi, nam Haec autem opinio licet quantum ad aliquid sit rationabilis, Vt patebit, videtur tamen deficere tripliciter.

Primo, quia ponit, veritatem formaliter non esse aliud, quam quidditatem cuiuscun que rei segregatam ab omni extraneo, quod si veritas est quidditas cuiuscunqe rei, cum quidditas rei absolutae sit quid pure absolutum, sequitur quod veritas rei absolutae sit quid absolutum: Hoc autem est contra DAnselmum, qui (vt patuit superius) ponit ve ritatem esse rectitudinem sola mente perceptibilem: constat autem omnem talem recti tudinem, secundum quod reperitur in natu ra creata, non esse aliud, quam quandam con formitatem ipsius ad suam mensuram, quia nulla est natura creata, quae non habeat aliquam mensuram, & regulam creatam, vel increatam, cui indigeat conformari, si debeat esse recta, talis autem conformitas est quaedam relatio. Quapropter sequitur (secundum D. Anselmu) quod veritas vel sit quaedam re latio, vel saltem includat relationem necessario,

Secundo sequeretur, quod quaelibet natura creata haberet verius esse in nostra itel ligentia, quam in sua naturali existentia, quod est absurdum: Consequentia probatur; nam ipsi dicunt, quod quia Veritas est quidditas cuiuscunque rei segregata ab omni extraneo, idcirco pura veritas non est in rebus secundum esse existentiae, sed secundum esse conceptum, quod habent apud animam, quapro pter relinquitur quod res creatae habeant ve rius esse apud animam, quam apud seipsas in sua reasi existentia.

Vlterius deficit ista posito, quia ponit, quod descriptio, seu notificatio superius fa cta de verirate competat omni veritati, quoc dictum duo habet inconuenientia. Primum est, quia omnis veritas pertinebit ad aliqud praedicamentum, & per consequens erit de consideratione Metaphysici, consequens est falsum, ergo &c. Consequentia est nota, quia secundum praefatam notificationem veritas non est aliud, quam quidditas cuiuscunque rei, secundum quod quidditas cuiuscunque pertinet ad aliquod praedicamentum, & est de consideratione Metaphysici; ergo veritas qualitercunque sumatur, pertinebit ad aliquod praedicamentum, & erit de consideratione Metaphysici, probo falsitatem consequentis per Arist. 8. Metaph vbi separat ens, & diuidit in decem praedicamenta, quae sunt de consideratione Metaphysici, ab illo ente, quod dicitur vt vnum, & per consequens da tur aliqua veritas, quae non est de aliquo prae dicamento, nec pertinet ad considerationem Metaphysici, Secundum inconueniens est, quia Veritas cuiuscunque rei non erit ponenda nisi vbi erit sua quidditas formaliter, & quia quidditas cuiuscunque creaturae non est in Deo formaliter, sequitur, quod in Dec non sit veritas alicuius creaturae, cuius con¬ trarium patuit in Prologo in primo Articulo.

Vlterius deficit ista opinio, quia ponit, quod Deus non possit facere aliquam quidditatem sine omni extraneo, quia ipsa esset singularis, singularitas autem est extra ratio nem quidditatis.

Quod quidem dictum dupliciter deficit. Primo, quia supponit vnum dubium, nam si quidditas est prior omni extraneo sibi addito, & prius possit fieri sine posteriori absque omni contradictione (vt plures ponunt) vide retur forte alicui, quod dictum istud in se vel esset omnino falsum, vel valde dubium. Secundo, quia vbi aliqua quidditas est singularis seipsa, ibi singularitas non est extra rationem quidditatis, nec accidit sibi, alioquin singularitas accideret quidditati diuinae, vbi autem Deus faceret aliquam talem quidditatem sine omni addito, ibi quidditas. illa esset singularis seipsa, & per consequens singularitas non accideret sibi

Dico ergo, quod si sit quaestio de veritate generaliter sumpta, non potest responderi vna singulari responsione, quia (sicut dictum tuit superius) veritas potest accipi quatuor. modis, ex qua distinctione apparet in rebus secundum esse cognitum, & abstractum non inueniri veritatem sumptam primo modo,si Veritatem assecutionis: Nam (sicut patuit su perius in primo articulo istius quaestionis) veritas assecutionis est assecutio propriae naturae in effectu secundum conformitatem ad suam regulam, & mensuram, & ideo quandiu res aliquae non habent actualem existen tiam in effectu, tandiu carent ista veritate, quae est rectitudo assecutionis, eo quod habeat executionem suae propriae naturae, & si esset eis omnino impossibile habere actualem existentiam in effectu, nullo modo possent habere talem rectitudinem, vel talem verita tem. Et quia res quaecunque secundum esse cognitum, & abstractum, quod habent apud animam obiectiue, non habent actualem exi stentiam in effectu, quicquid sit de possibili, idcirco videtur relinqui necessario, quod, non sit in eis Veritas assecutionis.

Secundo dico, quod in eis acceptis secun dum tale esse non est veritas sumpta secundo modo, scilicet prout est rectitudo cuiusdam tertae, & manifestae adaequationis ei in quo est: Nam (sicut fuit ostensum in articulo praecedenti) veritas sumpta isto modo inuenitur solum in intellectu formaliter, res aute secundum illud esse abstractum, de quo mo do loquimur, non sunt in intellectu formaliter, immo obiectiue tantum, ergo non est in eis Veritas sumpta isto modo. Sed si loqua mur de veritate sumpta tertio modo, scilicet prout est rectitudo cuiusdam expressionis & representationis; dicendum, quod in rebus secundum esse cognitum, & abstractum, quod habent apud animam obiectiue, est veritas isto modo, quia secundum tale esse exprimunt, & representant suas rationes exem plares, & ideaies, quae in diuina arte continentur, quod probo tripliciter,

1 Non minus dependent res creatae ab arte diuina secundum quod sunt in sua rea li existentia, quam res artificiales secudum quod sunt in nostra intelligentia, sed ita dependent ab arte diuina, secundum quod sunt in sua reali existentia, quod tota earum recti tudo, & veritas eorundem consistit in imitando illam artem, ergo & esse eorum consistit in nostra intelligentia imitando eandem artem: ista autem imitatio non potest intelligi nisi duobus modis, scilicet vel in assequen do esse, & realem existentiam in effectu iuxta dictamen illius artis in representando, & exprimendo illud, quod est in illa arte: con stat autem, quod res creatae secundum esse cognitum, & abstractum, quod habent apud animam non imitantur illam artem in essen do, & assequendo realem existentiam in effe ctu iuxta dictamen dictae artis; quapropter relinquitur quod imitentur eam in represen tando, & exprimendo rationes exemplares, & ideales, quae in ea continentur. Minor istius ronis videtur satis nota. Maiorem vero probo per Com. 2. Metaph 4. vbi vult, quod omnia entia acquirant esse, & veritatem per primam causam: Nec potest dici, quod intel ligat omnino idem per esse, & veritatem, tum quia esset ibi negatio, tum quia loquitur ibi de veritate, secundum quod cadit sub consideratione alicuius scientiae, veritas ergo non aliud est quam res scita secundum esse cognitum, & abstractum, quod habet obiectiue apud intellectum, & ideo secundum intentio nem Com sicut omnia entia acquirunt a pri ma causa quod sint entia per imitationem ipsius in sua reali existentia, ita etiam acquirunt, quod sint vera in nostra intelligentia per imitationem eiusdem, quamuis ista imita tio sit alio modo in esse, & alio modo in veri tate, vt iam potest patere ex dictis.

2 Res creatae, & abstractae por intellectum agentem cognoscuntur ab intellectu possibi li sub esse puro, & immutabili, vel ergo talis cognitio est recta, & veridica, quia habet in seipsis esse purum, & immutabile, vel quia representant aliquid purum in sua reali existentia, in qua saepius recipiunt variationem, Primum non potest dici, quia res non habet esse purum, & immutabile, vt patet: Nec se cundum, quia estm nostra cognitio saepius varia tur ergo talis cognitio erit recta, & veridica, quia res abstractae representant aliquod purum, & immutabile: hoc autem non potest esse aliud, quam relationes exemplares, & ideales rerum creatarum, quae in diuina intelligentia immutabiliter continentur. 3 Omnis rectitudo cuiuscunque rei creatae consistit in conformitate ad aliquam men suram, sed res creatae sub esse abstracto, quod habent apud nostrum intellectum, habent aliquam rectitudinem, ergo earum rectitudo consistit in conformitate ad aliquam mensuram: quaeritur ergo de ista mensura, vtrum sit in rebus, vel in nostro intellectu, vel in intellectu diuino, nam in aliquo istorum trium videtur esse ponenda: Primum non potest dici, quia in rebus extra animam non est aliquod absti actum, & immutabile respectu cuius possit accipi ista conformitas. Nec secundum, quia nostra scientia, & noster intellectus non mesuraretur a rebus, immo es set mensura rerum, quod patet esse falsum, ergo talis mensura, a qua debet accipi dicta conformitas, est in intellectu diuino. Constat autem (sicut dicebatur superius) quod sta conformitas non est secundum existentiam, sed secundum representationem, scilicet quia res abstractae apud intellectum nostrum representant suas rationes exemplares, & ideales, quae in diuino intellectu immutabiliter continentur, & quia representans configuratur aliquo modo ipsi represen tato, idcirco talis Veritas potest dici non soum rectitudo representationis, sed etiam re ctitudo configurationis, vt tunc dicantur res creatae, vere abstractae, & vere scitae apud nostrum intellectum; sic ergo sunt abstractae, & sic seitae prout sunt in intellectu diuino contentae, & in nobis configuratae, & sic pos sumus saluare, quod de re corrupta est vera scientia, & quod talis abstractio hat sine me dacio, & plura alia, quae fuerunt declarata in prima quaestione istius libri.

Patet ergo, quid sit dicendum ad istum articulum, scilicet quod in rebus secundum esse cognitum, & abstractum, quod habent apud animam obiectiue, est veritas sumpta tertio modo, scilicet prout est rectitudo representationis, & configurationis.

Ad rationes autem in contrarium est faci le respondere, quia non plus probant nisi quod quidditas rei abstracta, & segregata ab omni extraneo sit veritas, quod potest conce di dummodo intelligatur quod quidditas sit veritas prout includit conforimitatem ad suam mensuram: Si autem intelligant, quod sit ve ritas sine inclusione, alicuius talis conformi tatis negandum est: nec rationes cogunt. Deficiunt etiam praefatae rationes, quia non probant, quod quidditas segregata ab omni extraneo sit veritas vniuersaliter sumpta, si cut probare intendunt

ARTICVLVS QVARTVS. Vtrum veritas sit formaliter aliquid consequens esse derelictum ex nostro modo intelligendi.

CIrca hunc articulum quidam dicunt, veritatem non esse aliud, quam quandam conformitatem rei intellectae, secudum quod intellecta ad seipsam secundum esse reale, quod habet in sua natura, & quia con formitas rei ad seipsam isto modo est quaedam relatio rationis, idcirco (secundum eos) veri tas est ens rationis. Hoc autem probant du pliciter.

Primo sic. Quando aliquid competit plu ribus, ita tamen quod per vnum illorum omnibus alijs, illi competit simpliciter, & per prius, sed esse verum competit propositioni, & intellectui, & rei intellectae, ita quod pro positoni, & intellectui competit per rem intellectam, ergo simpliciter, & prius competit rei intellectae. Maior est nota, quia sanitas, quae dicitur de animali, cibo, & vrina, non dicitur de vrina, & cibo, nisi propter sa num, quod est in animali: idcirco simpliciter, & per prius dicitur de animali, quam de omnibus alijs. Minor autem probatur ab eis, quia proposito non dicitur vera, nisi sicut signum illius veritatis, quae competit rei intellectae, secundum quod intellecta: Intelle ctus etiam non dicitur verus, nisi quia est con formis rei intellectae, secundum quod intelle cta: res vero intellecta dicitur vera non pro pter entitatem, quam habet extra animam, sed propter conformitatem, quam habet secundum quod intellecta ad seipsam, vt existit extra animam: ergo de primo ad vltimum veritas simpliciter, & prius competit rei intellectae, secundum quod intellecta, & quia res intellecta, secundum quod intellecta, exi stit apud animam obiectiue, inferunt vlterius, quod veritas sit obiectiue in intellectu, subiectiue vero nusquam

Quod etiam confirmant, quia omne, quod est subiectiue alicubi, siue in anima, siue ex. tra animam, est vnum ens reale, veritas non est ens reale, sed ens rationis, cum sit con¬ formitas rei ad seipsam, quae non potest esse nisi relatio rationis.

Secundo sic. Veritas non est aliud, quam quaedam conformitas, vel ergo est conformi tas intellectus ad rem, vel rei ad intellectum, vel conformitas rei secundum quod est intellecta ad seipsam, secundum id, quod est in sua natura: Primum non potest dici quia intellectus non videtur verus formaliter, sed solum representatiue, & enunciatiue, scilicet quia representat, & enunciat veritatem alterius: No potest dici secundum, quia nul la res dicitur vera propter conformitatem ad suum representans, vel enuncians, sed magis e conuerso: quapropter relinquitur tertium. squod veritas sit conformitas rei secudum illud, quod est in sua natura ad seipsam, secundum quod intellecta.

Addunt autem, quod res intellecta non habet talem conformitatem prout est intelle cta intellectu simplici, sed complexo, & enum ciatiuo, quia solus talis intellectus represen tat, & enunciat veritatem de re, comparando rem, secundum quod intellecta, ad seipsam secundum id quod est.

Ex quibus omnibus apparet, quod si velemus respondere ad istum articulum secun dum istam opinionem, oporteret nos dicere, quod veritas generaliter sumpta formaliter est ens rationis consequens res intellectas me diante actu intellectus complexo, & enuncia tiuo, ita tamen quod non est in aliquo tanquam in subiecto, sed solum est obiectiue apud intellectum.

lsta tamen opinio quamuis quantum ad aliquid sit rationabilis, vt patebit, deficit tamen in se, & in suo modo ponendi.

1 Quod autem deficiat in se probatur. Si Veritas generaliter sumpta est ens rationis, sequitur, quod omnis rectitudo sola mente perceptibilis sit ens rationis, quod est absurdum, consequentiam probo ex intentione Anselmi in libro de veritate, vbi vult, quod veritas generaliter sumpta sit rectitudo sola mente perceptibilis, si ergo veritas generaliter sumpta est ens rationis, sequitut quod omnis rectitudo sit ens rationis.

2 Stante hac opinione in rebus non erit aliqua rectitudo, antequam intelligantur, quod est absurdum: consequentia est de se satis euidens

3 Sequitur quod veritas erit de consideratione solius Logicae, quod patet esse falsum, cum sit maxime de consideratione Metaphvt patet in secundo Metaph consequentia autem est satis euidens, quia ens rationis est de consideratione solius Logicae.

4 Sequitur, quod veritas non erit finis ali cuius scientiae speculatiuae, quod patet esse falsum secundo Metaph Consequentia satis apparet, quia nulla scientia intendit pro fine ens rationis.

Deficit etiam ista opinio in suo modo ponendi.

1 Nam dato quod omnis veritas esset ens rationis, modus tamen ponendi non videtur conueniens propter tria; primo, quia dicunt quod veritas est conformitas rei, secundum quod intellecta ad seipsam secundum illud, quod est, hoc autem est falsum, quia conformitas illa, quae pertinet ad veritatem, est quaedam rectitudo, res autem intellecta non habet rectitudinem ex conformitate ad seipsam, sed ex conformitate ad suam mensuram, vbi res intellecta habet mensuram.

2 Deficit iste modus ponendi, quia dicunti quod ista conformitas est causa, quare intel lectus dicatur verus, quod est falsum, quisequitur ipsum intellectum: Nam nisi intel lectus prius intelligeret, non esset in re ista conformitas, posterius autem non est causa veritatis in priori.

Et confirmo rationem, quia talis conformitas est ens rationis, secundum eos, actus autem intellectus est ens reale, ens autem ra tionis non est causa veritatis in ente reali. 3 Deficit, quia dicunt, quod quia veritas est ens rationis, & ideo nusquam est subiectiue: Nam omne, quod est alicubi subiecti ue, secundum eos, est ens reale, quod quidem dictum est falsum propter duo; Primo, quia videmus quod priuatio est subiectiue in ma teria, & tamen non est quid reale.

Secundo, quia si veritas non esset subiectiue in re intellecta, non poterit eam deno minare simpliciter, & formaliter, cuius contrarium ipsimet volunt: quapropter videntur sibi contradicere per istud dictum. Sententia mea est, quod si quaeratur in isto articulo de veritate generaliter, apparet ex praecedentibus articulis, quod veritas generaliter sumpta non potest esse aliquid derelictum ex nostro modo intelligendi consequens res intellectas. Si autem quaeratur de verita te sumpta specialiter quarto modo, qui superius ponebatur, prout veritas est quaedam rectitudo attributionis, vel figurationis eorum, quae sequuntur res intellectas ex nostro modo intelligendi eas; dicendum, quod entia rationis sunt quaedam derelicta ex nostro modo intelligendi circa res intellectas sicut potest patere ex his, quae declarata sunt in tertia distinctione, & aliqualiter in prolo go, & ideo habent indicare, & significarecon formitatem nostri modi intelligendi ad rem intellectam, & e conuerso; & quod ita sit po test declarari tam in intellectu simplicium, quam in intellectu complexorum: Nam si volumus videre in quo gradu abstractionis intellectus noster intelligat simplicem quid ditatem, statim aspicimus, quae communitas, & vniuersalitas sit sequta ac tale intelligere, quia ad maiorem gradum abstractionis semper sequitur maior vniuersalitas. Noe autem oportet quaerere de tali intellectu sim plicium, vtrum sit rectus, vel non rectus, quia circa ea non contingit errare, nisi prout circa ea est aliquis gradus compositonis: Si autem volumus videre, vtrum nostet intel lectus circa complexa, in quibus contingis errare, sit rectus, oportet nos etiam aspicere ad illud, quod derelictum est ex tali actu intelligendi. Nam debemus imaginari, quod quemadmodum ad abstractionem simpliuis quidditatis derelinquitur necessario circa ea quaedam communitas rationis; quae non est aliud, quam vniuersalitas, ita etiam ad apa prehensionem duorum terminorum coniun ctim derelinquitur necessario circa illos terminos quaedam complexio rationisiquae non est aliud quam enuntiatio :Et ideo cum vo umus videre, vtrum noster intellectus complexus sit rectus, aspiciamus adiltam compo sitionem rationis derelictam, ex eo quod fi dicta complexio repugnet terminis illis, statim cognoscemus, quod intellectus praecedens fuerit falsus, si vero talis complexio con gruat terminis illis, statim videmus, quod in tellectus complexus praecedens est rectus.

Ex quibus dictis, si vera sint, possumus elicere duo, quae faciunt ad responsionem eius, quod quaeritur in praesenti articulo; primum est, quod rectitudo entis rationis, & maxime complexorum consistit in recta, & conformi attributione eorum ad res intellectas; & per consequens etiam in assignando contormitatem nostri intellectus ad eas; nam vnum istorum sequitur ad alterum, quia sico plexio rationis fuerit conformis, & congruens terminis intellectis, necessario intellectus com plexus praecedens erit rectus, & conformis eisdem terminis, cuius rectitudo habet iudicari, & significari per rectam attributionem dictae complexionis.

Secundum est, quod cum entia rationis derelinquantur, & oriantur ex actu nostri in tellectus, eorum etiam rectitudo oritur ex rectitudine eiusdem actus, & per consequens sicut talia entia consequentur res intellectas, ita etiam eorum rectitudo: Si autem ista duo vera sint, dicendum ad quaesitum, quod fi loquamur de veritate, prout sumebatur superius quarto modo, scilicet prout dicit rectitudinem attributionis, & significationis, veritas est aliquid consequens, & derelictum circa res intellectas ex nostro modo intelligendi eas

Quia tamen in praefatis dictis sunt aliqua dubia, idcirco oportet ea tollere, vt melius pateat intellectus istius articuli. Primum du bium est, quia non apparet causa, quare ex actu nostri intellectus talia entia relinquatur, & ideo hoc videtur quoddam fictitium.

Secundum est, quia si consequuntur ad actum nostri intellectus videtur quod ipse sit eorum fundamentum, & per consequens ipsum sequentur, & ipsum denominabunt, & non ipsas res intellectas, sicut superius fuit dictum

Tertium dubium est, quia non apparet qualem naturam habeant talia entia, & an sint in aliquo praedicamento, quod si dicatur ea non habere aliquam naturam positiuam, sequitur, quod nullam possint habere rectitudinem, vel veritatem.

Ad primum dico, quod duabus de causis talia entia derelinquuntur ex actu nostri intel lectus, primo quidem ex parte nostri intellectus, nam quia intellectus noster est poten tia cognoscens, vt patet tertio de anima, idcirco in suo processu, & in suo actu semper habet annexum aliquem defectum per modum priuationis, qui defectus importatur per entia rationis, sicut patet discutrendo per aliqua eorum: composito nanque enunciatiua non videtur esse aliud, quam quaedam priuatio simplicitatis in re intellecta secundum quod intellecta, quia res intellecta, secundum quod intellecta intelligitur intellectu complectente, & non vt simplex: Hinc est quod ad talem actum necessario sequitur compositio enunciatiua circa eam: Nam dato quod in re intellecta esset vera composito realis, si tamen intelligeretur intellectu simplici vt simplex, quemadmodum facit Angelus, nul la sequeretur composito enunciatiua: Intelligit nanque Angelus veritatem quocun que intellectu simplici, vt simplex. Intellectus vero noster intelligit veritatem talium complexorum procedendo de potentia ad actum hoc modo, quia intelligit terminos illius compositonis seorsum distinctis conceptibus, postea intelligit eosdem terminos con iunctim vnico conceptu simultaneo comple ctente virtualiter eos; & ad talem conceptum necessario sequitur composito enunciatiua in illis terminis, quia sic intelligere praefatos terminos nil aliud est, quam eos adinuicem componere, composito autem est terminus actus componentis; ergo de primo ad vltimum talis composito est aliquid derelictum ex actu intellectus ratione sui modi intelligendi; & ista est intentio, Arist. & Com. in tertio de anima capite de intellectu simplicium, & complexorum, comparat enim ibi Arist. & Com, actus intellectus componen tis actionem amicitiae, quam ponebat Empe docles: sicut ergo composito realis apud Em pedoclem est auquid consequens entia com posibilia, ex eo quod subijciuntur actioni amicitiae; ita composito rationis apud Arist. & Com erit aliquod ens rationis consequens res intellectas, ex eo quod subijciuntur, & obijciuntur actioni intellectus componentis.

Apparet ergo ex omnibus istis principalem causam ad quam reducuntur entia rationis es se nostrum modum intelligendi, nam quod dictum est de entibus rationis, quae consequum tur intellectum complexorum, potest etiam dici de illis, quae consequuntur intellectum simplicium, vt fuit declaratum superius in 3. distinct. Secundariam autem causam ad quam reducuntur talia entia esse ipsas res in tellectas, quia non repugnat eis sic intelligi, immo ex natura rei sunt in potentia, vt sic intelligantur. Nam si repugnaret eis sic intelligi, tunc semper intellectus non esset falsus, quod est absurdum, si autem hoc habet ex natura rei, scilicet quod sint in potentia ad sic intelligi, pari ratione ex natura rei essent in potentia ad fundandum quaecunque necessario relinquuntur ex tali actu intelligendi. Ex quibus omnibus apparet, quod non est fictio ponere talia entia sic constituta cir ca res intellectas propter modum intelligen di eas

Ad secundum dicendum, quod quantum cunque talia entia consequantur actum non stri intellectus, non tamen consequuntur ipsum in ratione fundamenti, quia talis sequela non sequitur eo modo, quo passio se quitur subiectum, sed eo modo quo terminus actionis consequitur actionem agentis, & ideo sicut terminus actionis non est in agente, sed in eo, quod subiicitur actioni, ita ista entia rationis non sunt in intellectu, per cuius actum constituuntur, sed in rebus intellectis, quibus subiiciuntur suo actui; quod etiam specialiter apparet de compositone enuncia tiua: nam si talis composito esset in intellectu, sequeretur, quod composito esset in con ponente, quod est falsum.

Sequitur itaque quod omnia talia entia con sequantur res intellectas in ratione funda¬ menti. Si autem vlterius arguatur quod intellectus non sit componens, nec constituens talia entia, quia non est actiuus, nec passiuus: Dicendum quod dicta entia cum non habeant aliquam naturam positiuam, vt patebit, non requirunt aliquam causam acti uam proprie dictam, & ideo intellectus ex eo quod ipsa constituit, non potest proprie dici actiuus, sed solum habet similitudinem agentis,

Ad tertium dicendum, quod dicta entia non habet aliquam naturam positiuam, nec sunt in aliquo praedicamento, nec expedit ad praesens hoc probare de ipsa vniuersalita te, quae derelinquitur ab actu intelligendi simplici, quia hoc fuit sufficienter probatum superius quando agebatur de Vniuersali in tertia distinctione.

Quapropter restat hic probare solum de enunciatione, quae derelinquitur ex actu intelligendi complexo; quod probo quinque rationibus

1 Illud, cuius fundamentum potest esse non ens, non dicit aliquam naturam posituam, sed fundamentum compositonis enuciatiuae potest esse non ens, ergo &c. Maior est nota. Minorem probo, quia videmus ma nifeste quod intellectus potest primo appre hendere priuationem, & ipsum vniuersale seorsum distinctis conceptibus, postea vero componere ea adinuicem, & formare enunciationem, cuius enunciationis erunt termi- ni, non entis, vt patet.

2 Illud, quod non est aliquid reale in in tellectu, nec extra intellectum, non dicit ali quam naturam positiuam, sed composito enunciatiua noni est aliquod reale nec in in tellectu, nec extra intellectum, ergo &c. Maior est nota per sufficientem diuisionem eorum, quae habent aliquam naturam positiuam, & aliquam realitatem. Minorem pro bo, quod enim non sit aliquod reale in intellectu, apparet per iam dicta superius, scilicet quia tunc composito esset in compone te, & quod non sit aliquod reale extra intel lectum patet, quia tunc nuquam posset fun dari in terminis non entibus, cuius contratium patuit. Vlterius etiam, quia si esset aliquod reale fundatum in habitudine illorum terminorum, ex quibus constituitur, tunc nunquam fieret variatio in habitudine aliquorum terminorum, quin fieret variatio in enunciatione: cuius contrarium videmus: nam si mutetur habitudo inter Sortem, & al bedinem, sub qua erat, ita vt sit non albus, adhuc hoc non obstante, intellectus potest immobiliter persistere in ista enunciatione, Sortes est albus. Quapropter relinquitur, quod non sit aliquid reale existens in illis terminis, sed solum aliquid rationis derelictum ex intellectu complexo talium terminorum

3 Illud, quod non pertinet ad aliquod praedicamentum, non dicit aliquam naturam posituam, sed talis composito enunciatiua non pertinet ad aliquod praedicamentum, ergo non dicit aliquam naturam positiuam. Maior est nota, quia decem praedicamenta ambiunt totum genus entis positui. Minorem probo, per Arist. 8. Metaph vbi diuidit ens vt verum contra ens reale descendens in decem praedicamenta, quod ens vt verum con sistit in affirmatione, & negatione, vt patet per Arist. & Com. ibidem: affirmatio autem, & negatio sunt species enunciationis. Con firmatur per Comm. 5. Metaph com. 14. vbi ait, hoc nomen prout significat essentiam est aliud ab ente, quod significat verum, per quod quidem ens vt verum ipse intelligit istud ens rationis, quod consistit in affirmatione, & negatione, vt patet ibidem. Insuper quod ista sit intentio Arist apparet in 5. Phy iicorum, vbi ipse diuidit non ens secundum compositionem, & diuisionem a non ente se cundum actum, ente tamen secundum potentiam in genere substantiae, & genere acci dentis: ex quibus apparet, quod esse, & non esse secundum compositonem, & diuisionem enunciatiuam non sunt de genere substantiae, nec accidentis

Non plus habet de entitate composito rationis subiecti cum praedicato, quam composito realis substantiae cum accidente, sed composito realis substantiae cum accidente non dicit aliquam naturam posituam, ergo multo magis illa non dicet naturam positua Maior est nota. Minorem probo, quia si talis composito substantiae cum accidente di ceret aliquam naturam positiuam; illa, vel es set de genere substantiae, vel accidentis: non de genere substantiae, quia tunc & ipsa pari ratione componeretur alicui accidenti per aliam compositionem, & aliam substantiam, & sic esset processus in infinitum: nec est de venere accidentis, quia componerentur sub stantiae per aliam compositonem, & per aliud accidens, & sic esset processus in infinitum.

Si enunciatio diceret aliquam naturam posituam, & aliquod esse reale, necessario talis natura, & tale esse significarentur per verbum sum, es, est, Consequens est falsum, ergo &c Consequentia est nota, quia istud verbum esse, secundum quod est nota compositonis praedicati cum subiecto, significat esse enunciationis. Falsitatem consequentis probo per Aristotelem primo Periher. vbi dicit, quod istud verbum esse, vel non ess non est signum rei cuius rationem reddit ibi dem, scilicet, quod si ipsum purum dixeris ni hil est, significat enim quandam compositonem, quam sine extremis non est intelligere, ergo non solum entia rationis, quae con- stituuntur per actum intellectus simplicem, non dicunt naturam posituam, sed nec illa, quae constituuntur per actum intellectus con plexum, sicut enunciatio, vel etiam svllogismus, quia eadem ratio est de vtroque.

Nec tamen ex hoc potest inferri, quod Lo gica sit de non entibus, tanquam de subiecto, quia nec ens rationis est ibi subiectum, sed ens reale prout dicit fundamentum entis ra tionis, & ista videtur intentio Arist. 4. Metaph vbi vult, quod Dialecticus versetur circa totum ens, sicut & Metaph. quamuis alio modo, quia scilicet Logica considerat de toto ente reali prout fundat ens rationis, secundum quem modum non considerat de eo Metaph Vel possumus dicere, quod sub iectum in Logica est actus rationis, secundum quod per ipsum constituuntur entia rationis.

Apparet ergo ex his, quod opinio superis improbata in isto articulo est rationabilis. quantum ad hoc, quod diuidit ens rationis contra ens reale: deficit tamen quantum ad quaedam alia, sicut superius patuit. Nec suae rationes cogunt.

Ad primam dicitur, quod verum est, veri tatem dici de re intellecta per se, & primo, non tamen sequitur quod dicatur de ea pro pter conformitatem ad seipsam, sed propter conformitatem ad suam mensuram, vt superius patuit.

Ad secundam dicendum, quod verita: vno modo est conformitas intellectus ad re, vt patuit superius in secundo articulo, nul lo modo autem est conformitas rei ad intellectum, nisi forte loquamur hic de intellectu practico, qui potest esse mensura aliquarum rerum: sed loquendo de intellectu pure spe eulatiuo, qui mensuratur a rebus, sic nullo modo potest proprie dici, quod veritas sit in rebus propter conformitatem, ad intellectum, sed magis e conuerso, quia mensuratum conformatur mensurae, non e conuerso

Cum vero vlterius inferunt, quod si veritas non est conformitas intellectus ad rem, nec rei ad intellectum, ergo conformitas rei ad seipsam: Dicendum, quod non sequitur, quia proceditur a pluribus causis Veritatis ad vnam tantum, potest enim dari alia con¬ formitas praeter istas, in qua consistit veritas rerum, scilicet conformitas rerum ad suam mensuram.

Apparet autem ex isto articulo, & ex tribus praecedentibus, quid sit dicendum ad quaestionem principalem, qua quaerebatur, vtrum esset dare aliquam veritatem praeter veritatem diuinarum personarum, sicut veri tas simpliciter, nihil enim prohibet quando possint dari quatuor modi veritatis superius declarati, eo quod in quolibet eorum inuenietur rectitudo sola mente perceptibilis.

Ad primam, nego minorem, & ratio pri ma, quae inducebatur ad eius probationem, non cogit, quia scientia nostra non est de quacunque veritate. Nam (secundum istam viam) de veritate futurorum contingentium possemus habere scientiam, quod est falsum; hoc autem ideo est, quia quamuis habeant aliquam veritatem, illa tamen veritas est mutabilis, & variabilis: ita potest dici in proposito de veritate sumpta primo modo.

Secunda etiam ratio deficit, quia supponit, quod in rebus non possit poni veritas, quod est absurdum, tum quia in eis est veritas sumpta primo modo, tum sumpta secundo modo, saltem secundum potentiam: nam veritas secundo modo est abstrahibilis ab eis virtute intellectus agentis, & in virtu te primae virtutis mensurantis, & veridican tis talem abstractionem: ficut declaratum fuit in primo articulo primae quaestionis Prologi.

Tertia etiam ratio deficit, quia talis abstractio veridicatur propter suam mensuram, quam habet in prima veritate, quia sibi conformatur, & configuratur, quapropter nullum patitur mendacium, nam tale esse abstractum primarium, & immutabile, quauis non inueniatur in rebus, secundum quod sunt in seipsis, inuenitur tamen in eis secundum quod sunt contentae in prima veritate, tanquam in arte.

Quarta ratio non est alicuius ponderis quia non est inconueniens, quod per actum nostri intellectus constituatur aliquid, quod non sit ens reale posituum, sed ens rationis condi¬ uisum enti reali se habens ad modum priuatio¬ nis