Quaestio 1

DISTINCTIO SECVNDAIrea distinctionem secundam: quaero de vnitate Diuinae essen tiae, & primo. Vtrum sit tantum vnus Deus.

ARGVITVR AD PARTEM negatiuame. 1QI vnum contrariorum fuerit in natura, Aerit & alterum, primo caeli, sed est dare vnum summumbonum in natura, videlicet Deum, cuius essentiae vnitatem nittitur probare Magister in littera, ergo erit dare vnum summum malum, & quia contraria non dependent a se inuicem, quodlibet istorum erit independens, & per consequens quodlibet erit Deus

Confirmo rationem, quia sicut oportet da re summum bonum, per cuius participationem quodlibet aliud sit bonum, ita videtur quod oporteat dari summum malum, per cuius participationem quodlibet aliud sit malum.

2 Enti independenti non repugnat plurificari, sed per ipsum Deum intelligimus quoddam ens independens, ergo Deo non repugnat plurificari, & sic erunt plures DijMinor ab omnibus conceditur, probo ergo Maiorem, quia si, enti independenti repngna ret plurificari, vel hoc esset ratione, qua ens vel ratione, qua independens. Non ratione qua ens, quia sic cuilibet enti repugnaret plu rificari, nec ratione, qua independens, quia videmus quod idiuidua sub eadem specie a se inuicem non dependent, & tamen plurificantur. Similiter diuersae species sub eodem genere non dependent a seinuicem, & tamen plurificantur: ergo & pari ratione po terunt esse plures Dij a seinuicem independentes.

3 Illud, quod non derogat diuinae perfectioni, Deo non repugnat, sed plurificari non derogat diuinae perfectioni, ergo &c. Maior est nota, Minorem probo. Nam cum de ratione boni sit communicatio, quanto aliquod bonum est perfectius, & melius, tanto magis communicatur, & plurificatur. 4 Illud, quod non repugnat ordini vniuersi, sed magis facit ad suam perfectionem, est possibile poni in natura: sed esse plures Deos non repugnat ordini vniuersi, immo magis facit ad suam perfectionem, ergo &c. Maior patet, quia vniuersum supponitur esse in optima dispositone, & maxime quantum ad sua principia, probo Minorem: Nam si essent plures Dij plus haberent de perfectione, & bonitate, quam vnus solus, & per consequens redderent vniuersum magis perfectum.

ARGVITVR AD PARTEM affirmantem. A Rist. xij. Meth. eoncludit esse vnum pincipatum, & vnum principem, por quem intelligit ipsum Deum, ergo &c.

RESPONDEO. In hac quaestione qua tuor sunt videnda, quae tanguntur in argumentis propositis.

1 An sit dare vnum principium summe malum, per cuius participationem omnia alia mala sint mala.

2 An principio summe bono, quod est Deus, repugnet plurificari, eo quod sit ens independens

3 Vtrum repugnet sibi plurificari ratione suae perfectionis.

4 Vtrum pluralitas Deorum repugnet or dini vniuersi.

ARTICVLVS PRIMVS. Vtrum sit dare vnum principium summe malum, cuius participatione omnia alia sint mala

RESPONDEO, impossibile esse dare huiusmodi principium contrarium prin cipio summe bono, & hoc probo tripliciter,

1 Summe bono non est aliquid contrarium ergo non est dare summe malum illi contratium, Consequentia est nota, probo antecedens, tum quia contraria debent esse in eodem genere, vt patet in 4. Meth summum autem non est in aliquo genere, vt suppono ad praesens, tum quia contraria requirut ma teriam, nam sicut patet, in eadem materia ess obiectum contrariorum, summum autem bo num est denudatum ab omni materia, & ab omni potentia: nam sicut dicit Comment. in 12 Meth com. x. in eo nulla est potentia, nec essentialiter, nec accidentaliter, per quod potest patere, quod non sit in genere, quia ge nus sumitur a potentia. Tum tertio, quia comtraria sunt de genere accidentis, nam substam tiae nihil est contrarium, vt patet in praedica mentis, & quarto phys summum autem bonum non potest esse de genere accidentis, quia tunc accidens esset simpliciter nobilius substantia, quod est absurdum.

Nec valet si dicatur, quod summe malum opponitur summe bono, non sicut contrarium, sed sicut priuatio.

Nam quamuis priuatio, & habitus non sint necessario de genere accidentis, quia inue niuntur etiam in genere substantiae, non tamen sunt extra omne genus, summum auten bonum est extra omne genus, vt alias probabitur.

Accedit, quod sicut contraria requirunt eandem materiam, circa quam fiant, ita eoden modo priuatio, & habitus, summum autem bonum est denudatum ab omni materia, (vt dicebatur.

Habetur ergo ex omnibus istis, quod non sit dare summum malum oppositum sumvne bono, nec per modum contrarietatis proprie dictae, nec per modum priuationis.

Secundo idem, si esset dare summum malum, esset dare puram priuationem, consequens est falsum, ergo & antecedens: Consequentia est nota, quia malum dicit defectu & priuationem, & per consequens summi malum dicit purum defectum, & puram priuationem; probo Falsitatem, quia malum. & priuatio semper requirunt aliquod subie ctum, & aliquam naturam, supra quam fundentur, cum in hoc differant a simplici nega tione, non est ergo dare aliquod malum, quod non sit fundatum in aliquobono, & per consequens non est purum malum, vel summum malum.

Tertio si esset dare summum malum poer cuius participationem omnia alia mala essent, sequeretur quod non ens haberet rationem cause, & effectus, Consequens est impossibile e go & Antecedens. Impossibilitas Consequentis est nota, probo Consequentiam, quia si pona tur summum malum simpliciter esse non ens, habebit ergo non ens rationem causae.

Iterum alia mala causata ab isto summe malo, quamuis ratione fundamenti sint entia, quia fundantur super aliqua natura positiua, cum non sint summe mala: quia tunc non causantur ab isto summe malo, nisi inquantum mala sunt, & hoc modo sunt non entia; sequitur quod non ens habent rationem effectus; Et sic patet primum principale.

ARTICVLVS SECVNDVS An principio summe bono repugner plurificari ratione, qua est ens independens

AD hoc respondeo, quod sic, & probo tribus rationibus

Primo si essent plura independentia, vel distinguerentur per rationem independentiae, vel per aliquod aliud, quia illud vel esset in¬ dependens, vel dependens: si ponatur depen dens, erunt composita ex dependenti, & independenti, & per consequens ambo depen debunt ab aliquo alio, tum quia in sui ratione includunt aliquod dependens: tum etiam quia sunt composita, quodlibet autem compositum dependet ab aliquo extrinseco com ponente, eo quod nullum compositum, vel componibile efficiat suammet compositonem, ergo non est possibile plura independentia esse, & per consequens nec plures Deos.

lstam rationem tangit Auicenna 5. Metaphc. 8. vbi vult, quod non sit dare plura nenesse esse, quia non possent differre per necesse esse, cum in hoc conueniant, nec per ali quod consequens ad necesse esse, quia ad idem necesse esse semper sequitur idem, differrent ergo per aliquod possibile, quod ha bent ab extrinseco, & per consequens non erunt necesse esse, tum quia in sui ratione includunt aliquod possibile, tum etiam, quia dependebunt ab alia causa¬

Secundo ad idem sic. lllud, quod conuenit alicui rei secundum esse proprium, & singulare, quod habet, non plurificatur, sed esse in dependens conuenit primo enti secundum esse proprium, & singulare, quod habet, er go non plurificatur Maior est satis nota. Nam ideo primum ens est independens, & necesse esse, quia a seipso, & non per aliud alterum determinatur ad necessario esse, quod autem sic determinatur est quoddam singulare: quia omne, quod actu existit, singulare est: Et ideo sicut aliquod determinatur ad esse, ita deter minatur ad suam singularitatem: Hinc est, quod materialia non sunt singularia per se ip sa, quia non determinantur ad esse per se; & per consequens in suo esse sunt dependentia:; primum autem ens, quia seipso est quoddam fingulare; ideo est independens. Relinquitur ergo quod independentia sibi conueniant ra tione suae singularitatis, & per consequens erit sibi propria, & non poterit alteri conue nire, & ita non poterunt esse plura independentia.

lstam rationem videtur tangere Commen tator 1 2. Meth com xi vbi videtur imaginari, quod ponentes numerum in Deo cogantur ponere substantiam plurificari, quod tamen non est verum, vt infra patebit. Volens tamen ostendere, quod prima substantia non possit plurificari in diuersis suppositis, quod est ad propositum nostrum, dicit, quod cum substantia fuerit numerata congregatum vnum per vnam intentionem additam congre gato: intelligit autem ibi per aggregatum ip sum suppositum, quod habet substantiam, vult ergo dicere, quod si dicta substantia plu rificetur, ita quod sint plures Dei, tuc Deus, qui est nomen supposit habentis substantiam, erit vnus vnitate singularitatis, non per ipsam, sed per aliquod additum, quia hoc dato substantia diuina non determinaretur ad esse singulare per seipsam, sed per aliquod additum, quemadmodum substantia materialis, & per consequens, sicut suppositum substantiae materialis dependet in suo esse signa to, & actuali, ab eo, quod additur suae substamtiae, & a causa, quae hoc superaddit; ita suo mo do diceret Commentat. quod suppositum di uinae substantiae dependeret in suo esse signato, & singulari ab intentione addita suae ubstantiae, & a causa, quae faceret illam additionem. Si autem volumus vitare illud inconueniens, cogimur dicere, quod ens independens, eo ipso, quod independens est, determinatur ad habere esse signatum, & singulare in rerum natura per se ipsum, & suam substantiam propriam, & non per aliquam intentionem additam, & secundum istam viam ratio dependentiae conuenit ei ratione suae propriae singularitatis, & sua propria singula ritas ratione suae independentiae.

Tertio ad idem sic. Si ens independens posset plurificari, tunc possent esse in rerum natura plures omnipotentes, Consequens est falsum, ergo & Antecedens, probo Consequentiam, nam ideo aliquod in rerum natura habet omnipotentiam, quia est independens a quocunque alio, & omnia alia depen dent ab ipso, si ergo possent esse plures independentes pari ratione, qua vnus esset omni- potens, eadem ratione, & alius, probo Falsita tem Consequentis. Nam ille; qui est omnipo tens debet habere potentiam super omnia alia a se, sic quicunque illorum deberet habere potentiam super alios distinctos a se, & per consequens alij non erunt omnipotentes, & in Deo implicatur contradictio.

lstam rationem tangit Riccardus primo l bro suo de Trinit cap. vlt. vbi probat, quoc non possent esse plures omnipotentes dices quod qui vere est omnipotens, efficere poto rit vt caeterorum quilibet nihil efficiat. Intel ligendum tamen, quod ista ratio supponit quod in rerum natura sit aliquid, quod habet omnipotentiam, & hoc supposito probat, quod non possint esse plura talia. Vtrum au tem istud suppositum possit efficaciter probari, habebit locum in secundo libro. Sic er- go patet, quod Deo repugnat plurificari ratione, qua ens independens, sicut quaerebat secundum argumentum.

Contra tamen dictas rationes, quidam te¬ nentes non posse efficaciter probari Deum es se vnum, sed solum fide teneri, quia dicunt, si cut est articulus de distinctione personarum; Ita etiam de vnitate essentiae occurrunt dicentes, istas rationes, & similes non necessario concludere; Instant ergo contra primam, & dicunt, quod si essent plura independentia vel plura necesse esse, distinguerentur seipsis, quemadmodum etiam si Deus faceret duas intelligentias eiusdem speciei, sicut tenetur communiter, quod posset facere, ille distinguerentur seipsis.

Iterum instant contra secundam, dicunt enim quod ipsum singulare potest plurifica ri. Nam videmus, quod Diuina persona est quoddam singulare, & tamen plurificatur; distinguunt ergo de singulari, quod duplex est singulare, quoddam quod accipit esse ab alio, & istud non potest plurificari, & quod dam, quod habet esse cum alio, non tamen accipit esse ab eo, & istud potest plurificari

Contra tertiam rationem instant dicentes quod non oporteret si essent plures omnipo tentes, quod vnus eorum haberet posse sup alios, quia alij non essent obiectum omnipo tentiae suae, sicut non sequitur, Pater est omni potens, ergo habet posse super Filium, ita vt possit facere, quod Filius nihil possit, sicut vi detur imaginari Riccardus, quia hoc modo Filius non est obiectum omnipotentiae suae.

Istae tamen instantiae de facili tolluntur, Nam cum dicunt primo, quod si essent plura indepedentia, vel plura necesse esse distin guerentur seipsis, hoc non potest capere intellectus, nam quia essent eiusdem rationis, nec haberent aliquam intentionem additam, per quam possent distingui, cum supponantur vere principia, nec esset inter ea aliqua ratio distinctionis, remanerent ergo penitus indistincta, & penitus vnum: teste Doetio primo de Trinitate, vbi dicit, quod ibi nulla est pluralitas, vbi nulla est differentia Nec est simile, quod adducunt de duabus intelligentijs, quia illae duae intelligentiae eiusdem rationis si fierent a Deo, possent distingui per intentionem additam earum substantiae, cum eis non repugnet recipere additionem, duo autem independentia, vel necesse esse, nec distinguerentur seipsis cum sint eiusdem rationis, nec per aliquod additum, quia eis re pugnaret quaecumque additio.

Secunda instantia faciliter tollitur. Nam cum dicunt quod singulare potest plurifica ri, hoc non videtur possibile, quia tunc singulare esset vniuersale, nec valet quod addu cunt de Diuina persona, quae plurificatur; Nam si accipiatur diuina persona in speciali, secundum quem modum est vere singularis, puta pro persona Patris tantum, vel pro per sona Filij tantum, sic non potest plurificari, quia impossibile est esse plures Patres in Diuinis, vel Filios, & Spiritus Sanctos.

Tertia instantia non procedit. Nam quan do dicunt, quod si essent plures oipotentes, quilibet eorum non posset super oes alios, &c. hoc non potest stare, quia pari rtione posset di ei de quolibet ente, quod esset omnipotens; dato quod in vnum tantum esset possibile, nam diceretur, quod non posset super oia alia, quia non sunt obiectum omnipotentiae suae; nec valet quod adducunt, quia Pater in Diuinis est omnipotens, & tamen non ha bet posse super Filium, ita vt Filius non possit, hoc enim est multum dissimile, nam Pater, & Filius in diuinis mutuo se coexigunt, tum quia sunt relatiua, tum etiam quia habent eandem substantiam. Quapropter si Fi lium destrueret, seipsum destrueret, & si faceret, quod Filius nil posset, similiter faceret se nil posse. Si autem essent plures omni potentes habentes diuersas substatias, vnus non conexigeret alterum, seipso remanente; & ideo instantia non habet locum. Patet ergo secundum principale.

ARTICVLVS TERTIVS Vtrum repugnet Deo plurificari ratione. suae perfectionis.

AD hoc dicendum quod sic, & probo tripliciter.

Primo, ei, quod est summe perfectum, & optimum, repugnat plurisicari, Deus est huiusmodi, ergo &c. Maior videtur nota, quia quod dicitur per superabundantiam vni soli conuenit, vnise dctauo Ethicorum Arist. di cit quod illud, quod per superabundantiam dicitur, non estnatum fieri nisi ad vnum tan tum, probo Minorem: Nam omnes intelligunt per ipsum Deum ens optimum, & sum me perfectum, dicente P. Augustino 8. de Trinit. c. 3. quod plura, & plura bona bonum hoc, & bonum id, tolle hoc, & tolle illud, & vide ipsum bonum si potes, & ita Deum videbis.

Instatur tamen contra istam rationem, quod optimum potest capi duobus modis, sci licet positue, & negatiue, optimum positiue non potest esse nisi vnum, quia debet esse melius vniuersaliter quolibet alio, sed optimum negatiue potest plurificari; quia suffi¬ cit ad summam suam perfectionem, quod non habeat aliquod supra se melius, tamen pote rit habere aliquid iuxta se aeque bonum, sicut verbi gratia si essent duo calida

lsta tamen instantia de facili potest tolli, nam ille modus accipiendi optimum negatiue est contra Philosophos, Theologos, & Grammaticos. Quod autem sit contra Philo sophos apparet, quia Arist. superius allegatus vult, quod illud, quod per superabundantiam dicitur, non sit natum fieri nisi ad vnum tan tum, non potest ergo accipi nisi positue. Nam si acciperetur negatiue, sibi non repugnaret reperir i in pluribus. Est etiam contra Commentatorem 1. Ethicor, vbi dicit. Quoniam autem vnum aliquod oportet esse optimum.

Est etiam dictum istorum contra Theologos, nam D. Anselmus Monologion quinto cap 1 ait, datur aliquod summum, quod sic eminet alijs, vt nec par habeat, nec praestantius eo reperiri possit.

Quod autem sit contra Grammaticos ap paret. Nam Grammatici dicunt, quod comparatiuum supponit posituum, & superlatiuum supponit comparatiuum, sicut igitur con paratiuum significat illud idem, quod significat posituum perfectiori modo, ita superlatiuum videtur significare illudmet idem, quod prius significabat comparatiuum perfectiori tamen modo; Concludit ergo superlatiuum in sua intranea ratione posituum & comparatiuum, puta hoc, quod dico optimum, includit in sua ratione bonum, & melius, cum ergo bonum, & melius significent illud, quod significant positiue, & non negariue, multo magis, & ipsum optimum in suo modo significandi semper erit posituum, & nunquam negatiuum, sicut ergo illud, quod est simpliciter melius in aliquo genere, non compatitur secum aliud aequale in aliquo ge nere, ita & illud, quod est optimum. Stat er- go prima ratio, quod cum Deus sit optimum in toto genere entis, non compatiatur secum aliud aequale, & per consequens repugnet sibi plurificari ratione suae summae perfectionis,

Secundo probo hoc idem sic; Cui repugnat habere communem conceptum cum ali quo alio, ei repugnat habere aliquod aequale; ted Deo repugnat habere communem conce ptum cum aliquo alio ratione suae summae perfectionis, ergo sibi repugnat habere alium Deum aequalem; Maior videtur nota, quia ea, quae sunt aequalia in perfectione, necessatio habent vnum communem conceptum. Probo Minorem, ea, quae habent commune conceptum, & sunt distincta, vel habent conmunem conceptum secundum speciem, sicut indiuidua, vel secundum genus, sicut diuersae species, vel secundum analogiam, sicut diuersa geuera, non potest dici quod plures Dij habeant communem conceptum primo modo, quia tunc essent composit ex ratione specifica, in qua communicarent, & ex condi tione indiuiduali, per quam differrent; nec potest dici secundum, quia tunc essent com posit ex ratione generis, in qua conuenirent, & ex ratione differentiae, per quam differrent: composito autem omnis Deo repugnat, quia causa compositonis est possibilitas, possibilitas autem dicit imperfectionem Nec po test dici tertium, scilicet quod habeant communem conceptum secundum analogiam, tum quia conceptus analogi non est vnus, sicut magis communiter tenetur, tum quia dato quod esset vnus, oporteret, quod praefa ti essent composit ex ratione, per quam con uenirent, & per quam differrent, tum etiam quia non essent aequaliter perfecti: nam si sub eodem genere non possunt esse diuersae species aequaliter perfectae, multo magis sub eadem analogia, non poterunt esse diuersa ge nera aequalis perfectionis,

Contra istamr ationem instatur primo; Si esset plures Dij, non oporteret quod essent composit ex ratione, per quam conuenirent & ex ratione, per quam diffeirent. Nam videmus, quod Diuinae personae conueniunt, & differunt, &tamen non sunt compositae. Secundo. Si essent plures Dij non oporteret, quod haberent communem conceptum secundum genus, quia nullus eorum esset in genere: Nam non ideo Deus non est in genere, eo quoe non sit possibilis alius Deus, dato enimlquod esset alius Deus, iste tamen Deus, quem ponimus modo, non esset in genere, quia ab intrinseco suae naturae sibi repu gnat, & pari ratione nec alius Deus esset in genere, & per consequens non oporteret, quod ambo haberent communem conceptum secundum genus.

Prima instantia tollitur sic Non est simile, de modo quo conueniunt, & differunt Diuii nae personae a se inuicem, & plures Dij si essent, quia diuinae personae conueniunt re absoluta, & differunt relatiua, res autem relatiua ita se habet ad rem absolutam, quae est diuina essentia, quod nullam perfectionem, nulla ve actualitatem addit super eam, quia cum diuina essentia sit perfectissima, & actualissi ma, nulla perfectio potest ei addi. Sed si essent plures Dij, re absoluta conuenirent, & re ab soluta differrent, vel ergo dices quod com¬ municant, & differunt eadem ratione absoluta, vel alia, & alia. Si dicas, quod eadem, tunc res illa absoluta erit necessario secundum aliquem gradum, vel modum perfectio nis in vno, secundum quem non erit in alio; quia si esset in vtroque secundum eundem modum, vel gradum perfectionis, tunc inter eos nulla esset ratio differendi secundum ra tionem, & multo minus secudum rem, ergo ibi necessario erit quaedam composito possibilis, & actualis.

Si autem dicas, quod sit alia res absoluta, per quam conueniunt, & alia per quam dif ferunt, tunc non est dubium, quod ibi est composito; patet ergo quod prima instantia non procedit.

Secunda instantia non videtur procedere: Nam cum dicunt, quod si essent plures Dij, non haberent communem conceptum secundum genus, dicendum, non esse intelligibile, quod aliquo modo habeant similem naturam, & non habeant commune conceptum, vel secundum speciem, vel sal tem secundum genus, quod si quis neget in proposito, pari ratione poterit hoc negare in omnibus alijs; illud vero medium, quod ad ducunt, non valet, nam cum dicunt, quod si essent plures Dij, neuter eorum esset in genere, simpliciter est negandum, & cum pro bant, quia non ideo Deus non est in genere, eoqud non sit possibilis alius, sed quia ab intrinseco suae naturae sibi repugnat. Dicendum quod vnum istorum sequitur ad alterum: puta quia repugnat Deo ab intrinseco suae naturae esse in genere, ideo repugnat es se alium Deum in eodem genere secum, sed si esset alius Deus in eodem genere, vel in eadem specie, non repugnaret sibi ab intrinseco suae naturae esse in genere, quia vere ha beret eandem naturam, quam ponitur habe re modo, propter quod in isto dicto semper implicatur contradictio, nam inquantum po nitur, Deum non esse in genere, supponitur, quod sua natura sit purior actus, & per consequens non sit distinguibilis, & diuisibi lis ab intrinseco per aliquos gradus essentiales ad modum generis, vel ab extrinseco per aliquas conditiones indiuiduales ad modum speciei, inquantum vero ponitur esse alium Deum praeter ipsum, sequitur, quod sua natura sit distincta, & diuisa in ambobus, veper diuersos gradus essentiales, vel per diuei sas conditiones indiuiduales, & per consequens, quod sit in genere, vel in specie; remotis ergo istis instantijs stat adhuc secunda ratio, scilicet quod si essent plures Dij haberent communem conceptum, vel salte non posset hoc fugi, quin haberent vnitatem secundum analogiam, quia secundum Deatum Dionvsium lib. 1. de diuinis nominibus, non est aliqua multitudo, quae non participet vno, quod probat ibidem discurrendo per singulos modos multitudinis, vt patet intuenticui concordat Proclus in principio sui libri. Si autem plures Dij haberent vnitaten secundum analogiam non essent aequaliter perfecti, & per consequens ille solus, qui esset perfectior, esset Deus, ergo repugnat Deo plurificari ratione suae summae perfectionis.

Tertio probo hoc idem sic; Fi, quod est in finitae perfectionis, repugnat plurificari; Des est huiusmodi, ergo; Minorem suppono, Ma iorem probo. Nam si infinita Diuina perfectio plurificaretur, sequeretur quod daretur Maius infinito, consequens est impossibile, ergo & antecedens, probo Consequentiam, quia sicut duo perfecta habent plus de perfectione quam alterum tantum, ita & duo infinita perfecta simul sumpta plus habent de perfectione, quam alterum solum; Si ergo essent plures Dij, & quilibet infinitae actiui tatis, & perfectionis, vt supponitur, plus esset de perfectione in eis omnibus simul sumptis, quam in vno solo, cum ergo in vno sit perfectio infinita, erit dare maius infinito.

lsta ratio patitur vnam instantiam. Nam videtur ad eam sequi, quod non sit possibile dare aliquam creaturam, quia plus videtur esse de perfectione in Deo, & creatura simul, quam in Deo solo, secundum modum arguendi superius obseruatum, sed in solo Deo est perfectio infinita, ergo esset dare Ma ius infinito

Ad hoc dico, quod non est plus de perfei ctione in Deo, & creatura simul, quam in Deo solo, quia quicquid perfectionis est in creatura, totum praeexistit in Deo, dicente Dionysio 3. de diuinis nominibus, quod ipse Deus incircumscripte preaccipit in se totum esse, quod non est propter aliud, nisi quia Deus est perfectus per essentiam, creatura autem per participationem, sed si essent plu res Dij, quilibet esset perfectus per essentiam, propter quod instantia non procedit.

Intelligendum autem quod quidam probant istam eandem rationem duabus conclu sionibus, quae videntur mihi sumptae ex parte diuinae perfectionis, propter quod haberent locum in isto articulo si concluderent de necessitate: quod tamen non credo, vt statim patebit, quarum prima sic pot formari,

Si essent plures Dij, vnus non intelligeret alium, consequens est falsum, ergo, & antecedens, Falsitas consequentis apparet, quia derogaret rationi vtriusque. Consequentia probatur, quia si ponatur, quod vnus Deus intelligat alium Deum, alius Deus intelligens intelliget alium Deum per essentiam Dei intellecti, aut per suam propriam essentiam, non per essentiam Dei intellecti, quia tunc actus intelligendi Dei intelligentis causaretur, & dependeret ab essentia Dei intellecti, & pari ratione essentia Dei intelligentis de penderet, quia supponitur, quod actus intelligendi sit idem, quod essentia Dei, repugnat autem Diuinae perfectioni, quod sua essentia, vel suus actus dependeat, si autem dicatur, quod intelligat alium Deum non per es sentiam Dei intellecti, sed per suammet essen tiam, quae est quaedam similitudo Dei intellecti, tunc sequeretur, quod non intelligat eum perfecte, sicut intelligibilis est, & sicut intelligitur a seipso, nam cognoscitur a seipso per suam essentiam intuitiue, cognitio vero per similitudinem non est intuitiua, & per consequens non ita perfecta, sicut illa, quam est per essentiam, hoc autem derogat diuinae pr fectioni, quod intelligat aliquam rem non pro fecte, sicut intelligibilis est.

Confirmatur ratio, quia nulla potentia potest habere duo obiecta adaequata, eo quod alterum omnino superflueret, si autem vns Deus intelligeret alium Deum, suus intellectus, haberet duo obiecta adaequata, scilicet essentiam propriam, & essentiam Dei intellecti, quarum quaelibet supponitur esse infinita.

4 Secundo sic arguitur, Si essent plures Dij, sequeretur, quod vnus non diligeret alium, quantum diligibilis esset. consequens est falsum, ergo & antecedens, Falsitas consequentis probatur, quia si vnus non diligeret alium, quemadmodum diligibilis est, non haberet amorem debitum, & ordinatum, hoc autem repugnat diuinae perfectioni; Con sequentia probatur, quia quilibet eorum esset diligibilis infinite, vnus autem non posset diligere alium infinite, patet, quia quilibet naturaliter plus diligit se, quam alium, nisi contineatur in eo vel sicut effectus eius, vel sicut bonum partiale in bono totali, neu trum autem potest dici de vno Deo respectu alterius, si plures essent, quia nec vnus esset effectus alterius, nec etiam bonum vnius esset partiale respectu alterius boni, ergo quilibet eorum plus diligeret se, quem alium Deum, & per consequens non diligeret alium Deum infinite, sicut diligibilis esset

Confirmatur ratio, quia si vnus illorum Deorum diligeret alium vel diligeret eum vt eo vteretur, vel vt eo frueretur, si primo modo, omnino haberent voluntatem inordi natam, quia magna peruersitas est vti Deo. Si secundo modo, sequitur, quod fruitio pos set habere plura obiecta adaequata, quod non videtur possibile, quia excepto vno solo, oia alia superfluerent, nam destructis omnibus alijs vno solo remanente adaequato, fruitio remaneret.

lstae rationes quamuis sint apparentes, non videtur tamen mihi, quod concludant necessario, & quod possent faciliter solui a tenentibus, quod ista conclusio non possit demonstrari, propter quod volo eas soluere. Ad primam ergo concedo Consequentiam, quod vnus Deus non intelligeret alium, nec repugnaret suae perfectioni, quia sicut vnus Deus non indigeret alio ad suum per fectum intelligere, propter quod in nullo derogaretur perfectioni vtriusque si vnus non intelligeret alium, soluendo autem hoc mo do, prima ratio cum sua confirmatione non concludit.

Alio modo possum dicere negando Consequentiam, & cum probatur, quod vnus Deus non intelligeret alium per essentiam Dei intellecti, dico, quod verum est in ratio ne medij, sed intelligeret per suammet essen tiam, quae esset perfecte representatiua essen tiae Dei intellecti. Et cum additur, quod co gnitio per similitudinem representantem est imperfecta, dico, quod cognoscere aliquam rem per similitudinem potest prouenire ex duabus causis: vno modo propter absentiam rei cognitae, & talis cognitio bene est imperfecta, quia non est intuitiua, alio modo potest hoc prouenire propter diuersitatem, quae est inter rem cognitam, & cognoscentem, sit ue inter rem cognitam, & actum cognitionis, secundum quem modum visus cognoscit co orem sibi praesentem per speciem, & similitudinem ipsius, & talis cognitio est bene per fecta, quia vere intuitiua, secundum quem modum Deus cognoscit creaturas per essen tiam suam, quae est similitudo eorum, vt ipsi concederent. Applicando ergo hoc ad propositum diceretur, quod vnus Deus intelligeret alium per similitudinem secundo modo, & non primo modo, propter quod non sequeretur, quod cognitio illa esset imperfe cta, quia vere esset intuitiua, nam essentia rei intellectae vere esset praesens intellectui Dei intelligentis

Ad confirmationem vero cum dicitur, quod tunc intellectus Diuinus haberet duo obiecta adequata, dico quod non essent duo vt duo, sed magis duo, vt vnum, tum quia es sent eiusdem rationis, tum quia intellige¬ retur per vnum medium

Ad secundam rationem respondeo etiam dupliciter, primo modo concedendo consequentiam, quia vnus Deus non diligeret alium, nam sicut dicebatur superius, quod vnus eorum non indigeret alio ad suum perfectum esse, nec ad suum perfectum intelligere, ita possumus dicere in proposito, quod non indigeret eo ad suum perfectum diligere, propter quod poterit suus amor perfectus esse non extendendo se ad alium Deum, & secundum istam solutionem, confirmatio istius rationis non habet locum, siquidem vnus Deus non vteretur, nec fueretur alio Deo, quia nullum actum haberet respectu ipsius.

Secundo respondeo negando Consequentiam, & cum probatur, quia est diligibilis infinite, nam tunc diligeret eum quantum se, dico, quod non est diligibilis infinite a quo- cunque, sed solum respectu sui ipsus, quia amor fundatur supra vnione, & ad seipsum habet maximam vnionem, scilicet vnionem per identitatem, propter quod a seipso infini te diligitur, ad alium vero Deum non habet tantam vnionem, quia solum habet vnionem per similitudinem, quapropter non oportet, quod ab alio Deo diligatur finite, non enim amor recipit mensuram suae quantitatis ab ipso obiecto diligibili absolute, sed inquantum est vnitum diligenti, idcirco sua quantitas magis videtur mensurari penes vnionem di ligibilis ad diligentem, quam e conuerso.

Ad confirmationem dicitur, quod ibi non est fruitio, nec vsus, quia ratio fruitionis non cadit nisi supra finem, & ratio vsus super illud, quod est ad finem. Si autem essent plures Dij, Vnus non se haberet ad alium, nec sicut finis, nec sicut illud, quod est ad finem, propter quod ita esset ibi simpliciter amor, quod nec vsus, nec fruitio. Concludo ergo quod repugnat Deo plurificari non propter istas rationes, quae non concludunt hoc necessario, sed propter rationes superius adductas, & haec de secundo.

ARTICVLVS QVARTVS. Vtrum repugnet esse plures Deos ratione perfectionis, & ordinis vniuersi.

REspondeo quod sic: idque probo tri pliciter.

Primo sic. Quod repugnat primo motui, maxime repugnat ordini vniuersi, sed esse plures Deos repugnat primo motui, ergo maxime repugnat ordini vniuersi. Maior satis est nota, quia primus motus maxime facit ad perfectionem vniuersi, & ad conseruationem ordinis, cum sit quaedam vita omnibus natu ra subsistentibus, vt qicit Arist. 8. Physicorum. Probo Minorem, nam si essent plures Dij vel primus motus esset ab ijs omnibus, vel ab vno eorum solo, si ab vno eorum solo, omnes alij superfluerent, quantum ad motum, & per consequens quantum ad ordinem vniuersi, hoc autem omnino repugnat perfectioni vni uersi, scilicet ponero aliquid, quod suo ordini non expediat. Si autem dicat, quod primus motus est ab eis omnibus, uel est ab eis omni bus simul, uel suceessiue, si simul, ergo nullus eorum est sufficiens per se solus, quia si vnus per se solus sufficeret, frustra alij mouerent, nam frustra fit per plura, quod potest fieri per pauciora.

Si autem quilibet eorum est insufficiens nullus erit simpliciter perfectus, quod est absurdum.

Si vero dicatur, quod est ab omnibus suc cessiue, tunc primus motus non erit continuus, cuius contrarium probatum est. 8. Phy sicorum, & primo Celi, & mundi. Quod autem hoc sequatur apparet per Arist. 8. Physi corum, vbi ait, quod motus continuus, & unus est ille qui prouenit ab vno mouente tamen & isto medio vtitur Arist. & Comment. ibi dem ad probandum primum motorem esse vnum.

Sed posset aliquis dicere quod existentia Dei non dependet a motu, & ideo ex vnitate motus non necessario concluditur vnitas Dei nam cum motus nil faciat ad diuinam perfectio nem, & ad suam existentiam, videtur, quod ex ista parte non repugnet esse plures Deos, nullus tamen eorum habebit habitudinem ad motum.

Ad istam instantiam dico, quod quamuis existentia Dei a motu non dependeat, quia non accipit per ipsum aliquod esse, nec aliquam perfectionem: intrinsecam, quam prius non haberet, secundum tamen mentem Phylosophi, & Commentatoris, quorum est ista ratio, existentia Dei necessario exigit motum, tanquam aliquid, quod necessario consequi tur ad suum esse, & ad suam perfectionem. Vnde, & Commentator 12 Meth. com. 35. dicit, quod motus non est prima perfectio cor porum coelestium, & intelligentiarum mouen tium, est tamen consequens primario perfectionem earum. Et ideo propter istam necessariam consecutionem, saltem apud Arist. & Commentatorem, & apud eorum sequaces potest. necessario concludi ex vnitates primi motus vnitas primi motoris, & per consequens vnitas Dei-

Aliter dico magis Theologice, quod quamuis Deus simpliciter habeat contingentem, & liberam habitudinem ad motum, quia libe re motum potest causare, & non causare, & potest facere, quod nullus motus sit in rerum natura, tamen possumus necessario concludere, quod praeter illud Deum, a quo depen det primus motus, & per consequens totus ordo vniuersi, impossibile sit dare alium Deum qui nullam habitudinem habeat ad motum Nam possum petere de illo Deo, quare non moueat, & quare non gubernet, & regat totum vniuersum, sicut facit iste: vel ergo dices, quia non potest, vel quia non vult; Si non potest, ergo non est potens quantum iste, & p consequens solus iste erit Deus; si non, vult ergo habet contrariam voluntate ab isto, & per consequens sicut ad velle istius sequitur vni uersi gubernatio, ita ad velle alterius contra rium deberet sequi vniuersi. s. destructio Et istam rationem tangit Damascenus primo libro cap. quinto sic inquiens, quomodo autem multis existentibus gubernabitur mundus, & non soluetur, & corrumpetur, pugna in gubernantibus, considerata differentia, sup ple voluntatum: Nec potest dici, quod vnus gubernet vnam partem mundi, & alius aliam, tum quia hoc est contra suppositum, tum etiam, quia Damascenus hoc excludit dicens quod tunc quaeritur.

Quis ordinat partes mundi, & permanentiam eius: Nam neuter eorum poterit hoc fa cere, quia neuter se extendet ad omnes partes, oportebit ergo dare tertium Deum, qui ad omnes vniuersi partes se extendat, & iste solus erit Deus.

Nec valet si dicas, quod praeter istum Deum, qui totum mundum gubernat, sit possibile po nere alium Deum, qui nec habeat eandem voluntatem cum isto in mundi gubernatione, nec in mundi destructione, propter quod nec mundum gubernabit cum isto, nec mun dum destruet contra istum, quia non poteris effugere, quod cum ille alius Deus habeat li bertatem, sicut iste, poterit determinare se ad alteram partem, sicut determinauit se iste, po namus ergo, quod determinet se ad modum gubernandi; tunc gubernabit simul cum isto, & per consequens alterum eorum superflue ret, vel ponamus quod se determinet ad alte ram partem, scilicet ad mundum destruendum, tumc sequeretur, quod immediate simul, & semel mundus gubernabitur ab vno, & destruetur ab altero, quod est impossibile, stat ergo prima ratio in suo robore. Secundo probo hoc idem. lllud, quod repugnat vltimo fini omnium motuum, & om nium actionum, repugnat maxime ordini vni uersi, sed esse plures Deos repugnat vltimo fini omnium motuum, & omnium actionum, ergo repugnat maxime ordini vniuersi. Maor est nota, quia ordo vniuerfi maxime apparet in motibus, & actionibus entium; & ideo, quod repugnat fini motuum, & actionum, omnino repugnat ordini vniuersi; probo Minorem: si essent plures Dij, necessario essent vltimi fines omnium motuum, & actionum, quae sunt in vniuerso, & si essent plures vltimi fines motuum, & actionum, motus, & actiones, quae sunt in vniuerso, non essent connexae, quia diuersi motus, & actiones non connectuntur ad inuicem, nisi propter. vnum finem, qui intenditur, si autem motus & actiones non essent connexae, entia non essent connexa, & si entia non essent connexa, totus mundus periret, ergo de primo ad vltimum, qui ponit plures Deos destruit totum vniuersi ordinem: lstam rationem tangit Con mentator. 12. Meth. com 44. vbi vult, quod motores orbium per omnes suos motus, & actiones intendant, tanquam finem principalem, assimilari primo principi, & primae causae, quia in intelligendo primam causam consistit principalis eorum perfectio, cum ergo non possint sibi assimilari, quantum ad fine intrinsecum principalem, puta vt sint perfecti intrinsece, sicut iste est, quia hoc est oino mpossibile, idcirco istam similitudinem non ntendunt, sed intendunt sibi assimilari, quamtum ad aliquem sinem extrinsecum secundarium, consequentem finem intrinsecum principalem, iste autem finis extrinsecus secundarius, quem intendit primus Princeps, est ordo totius vniuersi, & propter istum fine causat primum motum, siue mediante moto re appropriate, siue immediate, quia de hoc non curo ad praesens, alij ergo motores aliorum orbium volentessibi assimilari, quantum possibile est, conformant se sibi intendendo istum eundem finem. Et ideo propter istum eundem finem causant motus in orbibus suis subordinando omnes praefatos motus primo motui, & actioni primi principis, quasi sibi subseruientes, & adiuuantes ad consecutionem intenti finis, scilicet ordini vniuersi.

Quod autem haec sit intentio Com apparet pluribus in locis, maxime tamen in loco praeallegato, si quis velit diligenter animaduertere eius verba; ibi enim expresse dicit perfectionem vniuscuiusqe intelligentiae, & motoris consistere in intellectione causae pri mae: & istae est finis eorum principalis, assi¬ milari scilicet primo Motori, quantum est eis possibile, ad quem principalem finem sequitur immediate quod intendant alium fi- nem secundarium ordinem videlicet vniuersi

Sed contra hanc rationem diceret aliquis plutes esse Deos, vnum tamen eorum tantum habere rationem vltimi finis.

Huic dubitationi potest responderi dupli citer, primo modo dicendo, secundum Com mentatorem hoc esse impossibile, quod ille sit Deus, & non habeat rationem vltimifinis, quia tunc non haberet aliquam actionem & esset ociosus, quod Deo repugnat quae responsio procedit saltem contra illos, qui non credunt, vnitatem Dei apud Philosophos fuisse demostratam; Alio modo respo detur, quod supposito ordine vniuersi qui nunc est, habitudo etm ipsius ad Deum, tanquam ad vnicum finem, est. necessaria, & sic, qua ratione dependet ab ipso Deo, depende bit etiam ab alio; si erit dare alterum. Nec va let si dicatur, quod ideo magis dependet ab vno, quam ab alio, quia ab vno est products & non ab alio, quia posset quaeri qua ratione ille alius non produxit Mundum sicut istevel quia non potuit, vel quia noluit, si dicatur quod non potuit, ergo non omnipotens, vt iste, si vero noluit, tunc poterit argui sicut arguebatur superius circa mundi gubernationem, manet ergo secunda ratio in robore.

Tertia ratio, illud, quod repugnat mensu rae omnium entium, repugnat maxime ordi ni vniuersi, sed esse plures Deos repugnat mensurae omnium entium, ergo repugnat maxime ordini vniuersi, probatur Maior, nam ordo vniuersi fundatur super distinctos gradus entis, qui distinguuntur per appropinquationem, & recessum a prima mensura entium, qui ergo tollit rationem prima mensurae in genere entium, tollit distinctio nem graduum in entibus, & toilit ordinem vniuersi;, probo Minorem, nam sicut patet 10. Met. de ratione mensurae, est vnitas, & ideo videmus quod vnum habes rationem mensurae in quantitate discreta, non plurificatur, nisi forte per accidens, puta ratione ma teriae in qua ponitur, ita ergo debet esse de prima substantia, quae est mensura omnium substantiarum, illa ergo substantia non potest plurificari, nisi forte per accidens, sed hoc est falsum, quia nullam habet materiam, in qua possibile sit ipsam poni, cum sit actus purus absque omni poia, vt patet 10. Metaph

AD ARGVMENTA PRINCIPALIA AD primum ergo concedo Maiorem quia cum summe bono non sit aliquid contrarium, ideo nihil valeret ad probadum propositionem Maiorem, quia nec minor est sumpta sub ea, cum supponat summe bono esse contrarium summe malum, quod tamen est simpliciter falsum.

Ad secundum vero dicendum negando Maiorem, & cum probatur, quia vel repugna ret etiam independenti plurificari ratione qua ens, vel ratione, qua independens, dico, quod ratione, qua independens, cum vero vlte rius probatur contrarium, quia indiuidua sub eadem specie a se inuice non dependent, & etiam species sub eodem genere, dicendum quod dato, hoc ita esse (quamuis non sit omniquaque verum) multi tamen sunt alij modi, quibus possent dependere, propter quod non sunt independentia, Deus autem simpliciter, quantum, ad omnem modum est independens

Ad tertium, nego Minorem, & cum probatur, quia de ratione boni est communica tio, dicendum hoc verum esse, at non quaecunque, sed illa tantum, quae saluat rationem boni communicandi, talis autem communicatio, & plurificatio non congruit, nec saluat perfectionem Diuini boni, immo magis sibi repugnat, & ideo ratio non concludit.

Ad quartum nego Minorem, & ad proba tionem cum dicitur, quod si essent plures Dij, haberet plus, de perfectione quam vno solus, dico, in huiusmodi dicto semper mplicari incompossibilia, nam inquantum ponuntur duo Dij, plus debet de perfectione in ambobus quam in vno solo; inquantum vero supponitur Deum esse infinitum, & nfinito non esse dare Maius, sequitur quod non sit plus de perfectione in ambobus, quam in altero solum, dato tamen quod ista essent compossibilia in se, argumentum non concludit, quia saltem ordini vniuersi repugnat esse plures Deos, super quo tamen ordine argumentum se fundabat.