Quaestio 1

DISTINCTIONIS 2xx. QVAESTIO VNICA Vtrum relationes dictae de Deo ex tempore sint reales,

ARGVITVR PRO PARTE affirmatiua. 1 QIcut creatura realiter est producta, ita ADeus realiter est producens, sed creatura ex eo quod realiter est producta, refertur reali relatione ad Deum, ergo Deus, ex eo quod est realiter producens, realiter etiam refertur ad creaturas

2 Si relatio Dei ad creaturam non esset realis, sequeretur, quod esset secundum rationem, & per consequens non denominaret Deum realiter, Consequens est falsum, ergo & antecedens Falsitas consequentis pa tet, quia Deus denominatur realiter Creator, & realiter Dominus, Sequellam probo. quia denominatio relatiua supponit existen tiam relationis, si ergo relatio, qua Deus de nominatur Dominus, & creator, non esset in Deo realiter, sed solum secundum rationem denominaret Deum non realiter,

ARGVITVR PRO PARTE negatina. Agister in litera vult, quod, nulla reLLlatio noua Deo adueniat, sed sola appellatio relatiua

Confirmatur, quia si talis relatio temporalis esset realis, adueniret Deo aliquid eale de nouo, & per consequens, fieret in eo aliqua mutatio, quod est impossibile

RESPONDEO: In ista quaestione duo sunt videnda

An relationes dictae de Deo temporali ter sint reales

2 An sint in Deo secundum rationem tantum.

ARTICVLVS PRIMVS. Vtrum relationes dictae de Deo temporaliter sint reales

IVic articulo quidam dicunt, quod relationes temporales dictae de Deo sunt reales, non solum ex parte creaturae, sed et ex parte Dei; quia non solum creatura refei tur realiter ad Deum, sed etiam Deus refer¬ tur realiter ad creaturam, non tamen eodem modo, quia creatura refertur ad Deum realiter sicut fundamentum, vel subiectum rela tionis; Deus vero refertur realiter ad creatu ram, sicut terminus relationis, haec autem con clusio potest probari tripliciter.

1 Primo sic: Sicut se habet relatio tempo ralis ad creaturam in ratione subiecti, vel fun damenti, ita ad creatorem in ratione termi- ni, sed ita se habet ad creaturam, quod facit eam realiter referri taquam subiectum, ergo ita se habebit ad creatorem, quod faciet eum realiter referri tanquam terminum; Minor est vera; Maior probatur, quia secundum Sim plicium in Praedicamentis, semper habitudo, quae est in pluribus, est in vno, sicut in subie cto, & in alio, sicut in termino, & ideo habi tudo quae est relatio, sicut se habet ad subiectum, in ratione subiecti, sic ad terminum in ratione termini.

2 Illa, quae denominantur relatiua eadem relatione reali, si vnum eorum refertur realiter, & alterum, sed creator, & creatura denominantur relatiua eadem relatione reali, ergo sicut creaturae per illam relationem realem realiter referuntur ad creatorem, sequitur, quod creator per eadem relationem referatur realiter ad ipsas, non quidem tanquam subiectum relationis, sed tanquam ter minus vt dictum est; Maior est nota, quia qua ratione aliqua duo denominantur reali ter relatiua per vnam relationem realem, pa ri ratione per eandem relationem realem rea liter referuntur; Minor potest probari ex in tentione Magistri in ista distinctione, vbi vult, quod Deus ex tempore inceperit esse Dominus, non propter aliquid, quod de non uo sibi acciderit, sed propter aliquid, quod accidit creaturae, quae ex tempore incepit esse ei subiecta, quo stante sequitur necessario, quod Deus denominetur Dominus per solam relationem, quae est in creatura, ac por consequens sicut illa relatio, cum sit realis est ratio ipsi creaturae quod realiter denomi- netur, & referatur tanquam subiectum; ita erit ratio ipsi Deo quod realiter denominetur dominus, & realiter referatur tanquam terminus.

3 Illud, quod refertur ad aliud in ratione mensurae, refertur realiter tanquam terminus relationis, & non tanquam subiectum; sed Deus refertur ad creaturam in ratione mensurae, ergo refertur ad eam realiter, tan quam terminus; Minor est nota ex x. MetaphMaior probatur, ex quinto Metaph cap. de ad aliquid, vbi vult Aristoteles, quod menurabile, & scibile, & intellectuale, & omnia talia, quae pertinent ad genus mensurae, ideo referantur, quia alia referuntur ad ipsa; refer ri autem isto modo, non est referri vt subiectum relationis, sed vt terminus; ac per consi quens, sicut realis terminus realiter refertur, uia omnis mensura est realiter terminus, ita, & omne illud, quod refertur ad aliud in ratione mensurae, refertur realiter tanquam terminus

Contra istam opinionem sequuntur quatuor inconuenientia.

Primum est, quia idem erit subiectum, & teriminus respectu eiusdem relationis, quod patet esse falsum, nam cum subiectum relationis habeat oppositionem relatiuam ad ter minum, & e conuerso, si idem esset subiectum, & terminus respectu eiusdem relationis, idem haberet oppositionem ad seipsum, quod est impossibile; Consequentiam probo, quia si eadem est relatio, qua creatura refertur ad Deum vt subiectum, & qua Deus refertur ad creaturam, ut terminus (vt isti dicunt) sequitur necessario, quod creatura sit subiectum illius relationis, inquantum ipsa refer tur ad Deum, & ipsa eadem erit terminus re lationis, inquantum Deus secundum illam eandem relationem refertur ad ipsam.

Secundum est, quia eadem erit ratio depen dentiae, & ratio terminandi dependentiam, nam si terminus relationis inquantum terminus referatur, vt ipsi dicunt, sequitur necessario, quod inquantum terminus dependeat, quia referri non est aliud, quam quoddam dependere dependentia relatiua

Tertium inconueniens est, quia aliquihabebit formaliter esse relatiuum, & tamen non habebit in se formaliter relationem, quod videtur impossibile, nam sicut nihil potest es se formaliter album, nisi habeat in se formali ter albedinem, ita etiam nihil potest esse for maliter relatiuum, nisi habeat in se formaliter relationem,: Consequentiam probo, qua (secundum istos) terminus relationis refertur, & per consequens habet formaliter esse relatum, quia nihil aliud est referri, quam formaliter esse relatum, & tamen constat, quod non habet in se formaliter relationem inquam tum terminus, quia tunc terminus esset subiectum, quod est absurdum

Quartum inconueniens est, quia vna rela tio dabit duplex esse relatum vni subiecto quod videtur impossibile, eo quod esse cuiuscu quae formae non multiplicatur, nisi multiplicata forma, vel multiplicato subiecto; vbi er go non est nisi vna relatio, & vnum subiectum, ibi non potest esse nisi vnum esse rela tum, Consequentiam probo, quia relatio, quae est in creatura, dabit sibi vnum esse rela tum in ratione subiecti, & aliud esse relatum in ratione termini, quia ponunt, quod termi nus inquantum terminus referatur, & per consequens idem subiectum per eandem re- lationem habebit duplex esse relatum.

Motiua autem praefatae opinionis non eogunt, nam cum primo dicunt, quod sicut si habet relatio temporalis ad creaturam in ra tione subiecti, ita ad creatorem in ratione ter mini, dicendum, quod ista proposito est falsa si intelligatur ibi proportio quantum ad omnia, si autem intelligatur quantum ad de pendentiam relationis, vtpote, quia sicut resatio in suo esse dependet necessario ab ipso subiecto in ratione subiecti, ita etiam dependeta termino in ratione termini, quia vtrunque eorum necessario requiritur ad suum esse, sic vtique proposito est uera, & sic intelligit Simplicius, quando dicit, quod sem per habitudo est in duobus; nam sicut dictu est, omnis relatio necessario dependet a duo bus in suo esse; sic autem intelligendo propositonem, quamuis sit vera; in deductione tamen est fallacia consequentis, quia non se quitur, quod si relatio se habet proportionabiliter ad illa duo, quantum ad illud quod dictum est, quod propter hoc se habeat proportionabiliter quantum ad quaecumque alia

Ad secundum uero dicendum, quod si ali qua duo denominantur relatiua eadem relatione, ita quod ambo sint relatiua, sic maioi proposito est uera, si darentur talia duo, non tamen videtur possibile, quod sint aliqua talia; & ideo minor proposito sub isto sensu est omnino falsa, nisi aliter probetur, nam crea tor, & creatura ita denominantur relatiua eadem relatione, quod tamen creatura per illam relationem vere habet esse relatum eo quod uere, & realiter referatur, creator vero non habet vere esse relatum, quia non realiter re fertur, vt patebit infra, habet tamen appella tionem relatiuam, ex eo solum, quod est ter minus relationis

Ad tertium vero dicendum, quod maior proposito supponit falsum, scilicet, quod me ura, inquantum mensura referatur, quia tuc terminus inquantum terminus referetur cuius contrarium est probatum: Nec dictum Aristotelis e contra nos, quia non dixit Aristoteles, quod illa, quae pertinent ad genus mensurae referantur, sed vult quod dicantur ad aliquid; non est autem idem dici ad aliquid, & realiter referri; nam uidemus quod dexterum, & sinistrum in columna non reali ter referuntur, & tamen dicuntur ad aliquidi ex sola appellatione relatiua, quam habent extrinsece

VIDETVR ergo aliter esse dicendum, & idcirco scire oportet, quod communiter omnes Doctores in hoc videntur concorda re, quod Deus non referatur ad creaturam alqua relatione reali, & ideo Magister i ista distinctione dicit, quod appellatio illa, qua Creator relatiue dicitur ad creaturam, relati ua quidem est, sed nullam notat relationem, quae sit in creatore, quae autem sit causa huius videre non est facile: nam Doctores moder ni, qui in dicta conclusione concordant, in redendo tamen causam dicti, multo diuersificantur

Dicunt ergo quidam, quod tota causa, qua re relatio Dei ad creaturam non sit realis, est sumenda ex parte fundamenti; nam (secun¬ dum eos) ista est regula generalis in omnibs relationibus, scilicet, quod ideo aliqua relatio est realis, quia habet tale fundamentum, quod ex sui natura exigit habere alterum terminum, quando vero habet tale fundamen tum, quod ex sui natura non exigit habere alium terminum, tunc non est realis, quod autem ita sit in proposito potest probari tripliciter ex dictis eorum.

1 Illud, quod innascitur intrinsecus ex ipso fundamento, habet, quod sit quid reale ex natura sui fundamenti, relatio est huiusmodi, quia in hoc differt ab alijs sex praedicamentis extrinsecus aduenientibus, ergo &c

2 Sicut se habet habitudo essendi in alio ad suum fundamentum, ita habitudo essendi ad aliud, sed habitudo essendi in alio ad suum fundamentum est, quod si debeat esse realis, requirit necessario tale fundamentum, quod ex sui natura coexigat habere subie ctum, in quo realiter sit, ergo & habitudo es sendi ad aliud si sit realis, requirit necessario tale fundamentum, quod ex natura sua coexigat habere alterum terminum ad quen dicatur.

3 Manifestum est, quod coexigentia, qua relatiuum secundum esse coexigit suum cor relatiuum est maior, quam illa, qua relatiuum secundum rationem coexigit suum correlatiuum, sed relatiuum secundum rationem coexigit suum correlatiuum ratione respectus, ergo relatiuum secundum rem conexigit suum ratione fundamenti: applicando ergo hoc ad propositum, dicunt, quod quia Deus secundum sui naturam nullo modo coexigit creaturam, idcirco omnino sibi repugnat, quid sit fundamentum realis relationis ad eam.

Contra istam opinionem sequuntur quinque inconuenientia.

1 Quia, si relatio habet quod sit realis. ex coexigentia fundamenti, cum coexigentia sit quaedam relatio, non habebit hoc ex fundamento, vt ipsi dicunt, sed ex relatione fundamenti; & per consequens sibi contradicerent, ex quo etiam apparet, quod prima ratio pro eis inducta peccat per fallaciam con sequentis, a pluribus causis veritatis ad vnam, non enim sequitur, relatio habet quod sit realis ex fundamento, cui intrinsecus aduenit, ergo habet quod sit realis ab eo isto mo do, puta ratione exigentiae, quia potest esse alio modo, & maxime quia per hoc non hapetur quod sit realis ex ipso fundamento, sed ex ipsa coexigentia

2 Quia, si ita se habet habitudo essendi ad aliud ad suum fundamentum, quemadmodum habitudo essendi in alio ad suum, vt ipsi assumunt in secunda ratione, tunc sicut habitudo essendi in alio, & suum fundamen tum, quod est accidens absolutum, non con stituunt diuersa praedicamenta, ita etiam habi tudo essendi ad aliud, & suum fundamentum non constituerent diuersa praedicamenta, quod patet esse falsum.

3 Quia, sicut habitudo essendi in alio po test tolli a suo fundamento, non mutato prae dicamento, vt patet in Sacramento altari vbi tollitur habitudo essendi in alio a qualitate, non mutato praedicamento qualitatis ita poterit tolli habitudo essendi ad aliud a fundamento suo mutato praedicamento rela tionis, quod patet esse falsum, & ex hoc etiam apparet defectus secundae rationis

4 Si relatiuum secundum rem coexigeret suum correlatiuum non solum ratione respectus, sed etiam ratione fundamenti, vt ipsi assumunt in vltima ratione, sequeretur, quod ibi esset duplex coexigentia, & per consequens duplex relatio, immo vlterius sequeretur, quod nullum fundamentum re lationis esset quid absolutum, & per consequens esset in relationibus processus in infinitum.

3 Quia, nulla relatio de primo, & secundo modo erit relatio realis; nam in praefatis relationibus apparet euidenter, quod nulla est ibi coexigentia quantum ad fundamenta, videmus enim quod nulla est exigentia inter quantitatem, quae fundat relationem dupli, & quantitatem, quae fundat relationem dimidij quantum ad primum modum relatiuorum. Vlterius etiam nulla est comnexigentia relatiuorum secundi modi, vt inter hominem qui fundat relationem paternitatis; & hominem, qui fundat relationem fi- liationis, & tamen constat, quod istae sunt re lationes reales, & ex hoc apparet defectus vltimae rationis; est enim maior coexigentia in relatiuis secundum rem, quam in relatiuis secundum rationem, solum ex hoc, quod ista coexigunt se ratione respectus realis, illa vero ratione respectus rationis.

Sunt ergo alij qui dicunt, Deum ideo non posse fundare relationem realem in ordine ad creaturam, quia de ratione relationis rea lis est, quod sit in fundamento secundum po tentiam propinquam reducibilem ad actum per actum intellectus, & ideo si Deus haberet realem relationem ad creaturam, sequere tur, quod haberet aliquam potentialitatem, quod omnino sibi repugnat, cum sit actus purus. Vlterius sequeretur, quod aliquid es set in Deo, quod expectaret suum complementum, & actualitatem ab intellectu nostro, quod omnino est absurdum.

lsta tamen opinio deficit propter tria1 Quia supponit, omnem relationem habere suam actualitatem, & complementum ab actu intellectus, cuius contrarium patebit in 35. distinctione.

2 Quia dato quod istud esset verum, non tamen haberent intentum, quia posset dici, uod quamuis Deus non sit in potentia. ad aliquam entitatem realem, potest tamen esse in potentia ad aliquam entitatem rationis; relatio autem est ens rationis (secundum istam viam) cum expectet suum complementum a ratione.

3 Dato quod relatio haberet suum complementum ab intellectu, non tamen oporte ret propter hoc dicere, quod relatio illa, quae poneretur in Deo, haberet dictum suum conplementum ab intellectu, immo poterit eis dici, quod hoc habeat ab intellectu diuino, & per consequens non sequeretur inconue niens ab ipsis adductum

Sunt insuper alij, qui volentes reddere ra tionem aliam de quesito, dicunt quod tota causa, quare Deus non potest fundare relationem realem respectu creaturae, est sua sunma simplicitas, & summa necessitas, deroga retur namque (secundum eos) diuinae simplicitati, quia relatio Dei ad creaturam cum possit corrumpi, & de nouo aduenire, non potest esse idem, quod ipse Deus, qui simpliciter est aeternus, & incorruptibilis, & ideo si sit realis, necessario sua realitas esset distincta ab ipso Deo, & per consequens faceret rea lem compositionem cum eo: Secundo derogaretur etiam suae summae necessitati, quia de ratione entis summe necessatij est, quod nulla realitas sit in eo, quae coexigat aliquid contingens, si autem relatio Dei ad creatu ras esset realis, haberet in se Deus aliquam realitatem, quae comexigeret creaturam, quae est aliquid contingens: Nec obstat (secundum eos) si dicatur, quod quamuis creatura sit con tingens secundum suam actualem exigentiam, est tamen quid necessarium secudum suum esse possiblle, & ideatum. Tum quia tale esse est esse secundum quid, & non quid reale, & per consequens relatio ad ipsum non potest esse realis; Tum etiam quia dato quod sit aliquid necessarium, non est tamen ex se, sed per participationem, ei autem, quod est summe necessarium, repugnat habere aliqua realitatem, quae coexigat necessarium pr participationem, & per consequens non videtur ex hoc impediri propositum.

lsta autem opinio videtur deficere in tribs Primo, quia supponit relationem realem posse realiter distingui a suo fundamento, cuius contrarium patebit in 33. distinct

Secundo, quia illud quod assumit non vi detur necessario verum, scilicet illud, quod potest aduenire, & recedere, altero non mutato, sit realiter distinctum ab eo: nam videmus, quod inhaerentia accidentis tollitur al accidente non mutata realitate suae essentiae, sicut patet in Sacramento altaris, & tamen nullus diceret, quod illa inhaerentia esset quae dam realitas distincta a realitate suae essentiae, quia tunc illa inhaerentia inesset essentiae accidentis per aliam inhaerentiam, & illa por aliam, & sic in infinitum.

Tertio, quia videtur petere principium; nam dicere, quod in ente summe necessario non possit esse aliqua realitas, quae coexigat aliquod contingens, est assumere illud quod quaeritur, quia supposita conclusione, tota dubitatio praesentis articuli stat in videndo, quare in ente summe necessario, quod est Deus, non possit fundari aliqua realis relatio, vel aliqua realis coexigentia, quod idem est respectu creaturae contingentis; & maxime cum videamus, quod in ente incorruptibili potest fundari realitas corruptibilis, vt pote in intellectu nostro, qui est incorruptibilis potest fundari actus intelligendi, qui est corruptibilis, veile ergo assumere istud dictum sine alia probatione est petere principium, quod vtique facit praefata opinio.

ET IDEO adhuc est alius modus dicen di, dicunt enim quidam, quod vbi relatio est realis ex parte vtriusque extremi, ibi vnum extremum realiter ordinatur ad alterum, & expectat aliquo modo perfici per ipsum, nam dato quod sint aeque perfecta, sicut duo alba in aequali gradu fundantia similitudinem, ad huc tamen vnum eorum consequitur quan dam perfectionem ex alio, eo quod natura suae speciei perfectior est in eo simul cum alio, quam in eo solo sine alio, quapropter dicunt vlterius, quod prima radix relationis realis in creatura est limitatio; nam quia creatura est limitata, ideo imperfecta, & quia imperfecta, ideo mutabilis, & quia mutatur Vt perficiatur per aliquid extrinsecum, ideo habet realem dependentiam, & realem ordi nem ad tale extrinsecum: ad propositum ergo applicando, quia Deus caret omni limitatio ne, & per consequens omni imperfectione, & mutabilitate, idcirco non expectat perfici per aliquid extrinsecu, & per consequens non potest habere realem ordinem, vel realem relationem ad aliquid extra se, & hinc est (secundum eos) quod relationes diuinarum personarum non arguunt aliquam limi tationem, vel imperfectionem, nec mutabili tatem, nec dependentiam, quia non sunt ad aliquid extra; relationes autem reales creaturarum semper sunt ad extra.

HIC autem modus dicendi quamuis quamtum ad aliquid sit satis rationabilis, videtur tamen deficere in duobus.

Primo, quia si limitatio esset radicalis cau sa relationis realis in creatura, non posset assi gnari ratio, quare relatio scibilis ad scientiam non sit realis, cum omne scibile creatum sit quid limitatum, & situatum.

Secundo, quia si relatio realis in creatura semper arguit dependentiam, vt isti dicunt quaeratur ab eis, Vtrum ista dependentia sit aliquid aliud, quam ipsamet relatio, vel idem, non possunt dicere quod sit aliquid aliud, quaomvidemus manifeste, quod relatio non potest esse inter aliqua, vbi nulla sit praeuia dependentia; si vero dicant quod sit ipsamet rela tio, non habent propositum, quia dependen tia relatiua non videtur arguere aliquam ini perfectionem in dependente, nisi aliud dica tur, immo sic dicendo videntur perere prin eipium, quia nil aliud est dicere, relatio realis arguit dependentiam, quam dicere, relatio arguit relationem.

ESTergo adhuc alius modus dicendi, dicunt enim quidam, quod vbi est relatio rea lis ex parte vtriusque extremi, ibi oportet necessario extrema esse eiusdem ordinis, Deus autem, cum sit extra totum ordinem creatu rae, non potest esse eiusdem ordinis cum ea, & per consequens non potest habere ad ea realem relationem,

Haec autem opinio exponitur hoc modo a quibusdam, dicunt enim nonnulli, quod ex. trema relationis realis debent esse eiusdem ordinis, quia ex quo debent esse limitata ad genus, vtpote, si vnum extremum est species limitata ad genus relationis, & reliquum ex tremum sibi con respondens, debet esse species limitata ad genus relationis; Deus auten respondet relationi, quae est in creatura, vt aliquid excelleus, & illimitatum, & ideo nul lo modo potest ad eam refetri relatione reali

Contra autem istam opinionem videntur sequi duo inconuenientia.

Primum est, quia secundum istam viam non potest assignari ratio, quare scibile non habeat realem relationem ad scientiam, constat namque scibile non correspondere relationi quae est in scientia, vt aliquid transcendens, & illimitatum, & confirmatur, quia potest contingere quandoque, quod etiam quantum ad obiectum scibile sit eiusdem generis cum scientia, si scibile sit aliquid de genere qualitatis

Secundum inconueniens est, quia si ideo Deus non habet realem relationem ad crea turas, quia non est eiusdem ordinis cum ea, ari ratione creatura non habebit realem re lationem ad Deum, quia non est eiusdem on dinis cum eo, hoc autem est inconueniens, vt de se patet, ergo.

Propter quae omnia adhuc est alia via, quam tangit D. Aegidius, dicit enim, quod cum sint tria genera elationum, vt patet ex quin to Metaph relationes tertij modi, scilicet men surae, & mensurati non sunt reales ex vtraque parte, sicut patet ex intentione Aristot. ibi enim, vult quod illa, quae pertinent ad genus mensurae, non referantur, nisi quia alia referuntur ad ipsa, hoc idem etiam vult Com ibidem dicens quod in tertio modo relatiuorum relatio non est in substantia vtriusd extremi, sed alterius tantum, scilicet ipsius mensurati, ex quo colligitur nullam relatio nem de genere mensurae esse realem, & quia omnes relationes Dei ad creaturam sunt de genere mensurae, idcirco sequitur necessario, quod nulla talis relatio sit realis. Si auten arguatur contra eum quod Deus respicit crea turam, non solum in ratione mensurae, sed etiam in ratione producentis, secundum quen modum pertinet ad secundum genus relatiuorum.

Respondet, quod relatio producentis coincidit ibi cum relatione mensurae, cuius ratio est (secundum eum) quia vbi est relatio producentis realis, ibi oportet quod sit facta, vel possibilis fieri mutatio aliqua in producente, & quia in Deo producente non est facta nec possibilis fieri aliqua mutatio, idcirco relinquitur, quod eodem modo incipiat in eo relatio producentis, & relatio me¬ surae, & per consequens sicut relatio mensu rae in eo non est realis, ita nec etiam relatio producentis

HAEC autem opinio videtur mihi rationabilis, quia non solum dat causam, quare relatio Dei ad creaturam non sit realis, sed etiam dat causam quare relatio Dei ad creaturam tanquam mensurae ad mensuratum non sit realis, quia eo quod dicit, quod rela tio realis, si noniter incipiat esse in aliquo. necessario arguit aliquam mutationem factam, vel possibilem fieri in eo, cum in mensura secundum quod mensura non sit possi bilis aliqua mutatio, idcirco relatio mensurae, vel nullo modo est noua, vel si noua, non est realis; quod autem in mensura secundum quod mensura non sit possibilis mutatio al saret ex duobus.

Primo, quia mensuratum sortitur suam rationem specificam ex mensura, quae quidem ratio specifica est immutabilis

Secundo, quia per mensuram habetur certitudo de ipso mensurato, per quod aut capitur certitudo de aliquo oportet, quod sit inuariabile, & per consequens non potest fundare aliquam relationem realem variabilem

Vt tamen hoc melius intelligatur, & ad maiorem euidentiam totius quaestionis, est sciendum, quod adhoc, quod relatio sit rea lis ex parte vtriusque extremi, tria videntur requiri.

Primum est, vt sit mutua, & aequalis coexigentia in relationibus ex parte vtriusque extremi, eo quod sint simul naturali intelligentia

Secundum est, vt fundamentum dictarum relationum sit aequalis immutabilitatis vel mutabilitatis, siue etiam aequalis contin gentiae, vel necessitatis in essendo, & hoc se cundum oritur ex primo; nam quia relatio est idem realiter quod fundamentum, vt ad praesens suppono, oportet quod totam suam necessitatem, vel contingentiam, siue etiam immutabilitatem, & mutabilitatem habeat ab eo, & ideo relationes non possunt esse aequalis coexigentiae nisi fundamenta earum sint aequalis necessitatis, vel contingentiae.

Tertium est, vt extrema sint adinuicem connumerabilia, vel taquam partes alicuius totius integralis, vel taquam partes alicuius vniuersalis, vel tanquam partes totius analo gici, & hoc tertium oritur a secundo; nam quia fundamenta ponuntur esse aequalis ne cessitatis, & contingentiae, idcirco necessario constituunt multitudinem secundum ra tionem alicuius totius.

Ad propositum ergo applicando dico, quid vbicunque est relatio mensurae, & mensurati, ibi deficiunt duae primae conditiones

Prima quidem, quia relatio mensurati sim pliciter coexigit ipsam mensuram, sed relatio mensurae si esset realis non comnexigeret ip sum mesuratum, quia totum quod est in me sura est independens a mensurato.

Vlterius deficit ibi secunda conditio, quia non obstante mutabilitate mensurati, ratio mensurae manet inuariabilis, vt superius dictum fuit, quapropter ex illa duplici causa impeditur vniuersaliter relatio mensurae ne sit realis, & per consequens etiam relatio Dei ad creaturam, & maxime ex ista secunda, quia secunda dat intelligere primam, & ideo de hac secunda causa solum fiebat superius mentio

Tertio, relatio Dei ad creaturam impeditur ne sit realis specialiter propter defectum tertiae conditionis, vtpote, quia Deus non potest esse pars alicuius multitudinis, vel ali cuius totius, idcirco non potest per aliquam relationem realem coordinari cum alio, vel subordinari alicui; sed aliqua creatura, cum sit pars multitudinis, & totius, potest habere realem relationem, per quam coordinetur cum alio, & subordinetur sub alio; & sola ista causa videtur mihi sufficienter probare relationem Dei ad creaturam non esse realem, & haec de praesenti articulo.

ARTICVLVS SECVNDVS Vtrum tales relationes sint in Deo secundum rationem.

AD hoc dicunt aliqui huiusmodi rela tiones esse in Deo secundum rationem non tamen esse ibi temporaliter, & de nouo, immo ab aeterno, quia eadem est relatio secundum quam respiciebat creaturas ab aeter no, vt creaturus, & dominaturus, & eadem, qua respicit eas in tempore, vt creans, & dominans: hoc autem probat ex illa actione; quia cum talis relatio sequatur ad actionem, quam Deus habet in creatura, sicut est eade actio secundum substantiam, qua Deus erat creaturus, quando creatura non erat actu, sed tantum aptitudine, quae modo est creatura iam producta, ita videtur esse dicendum de relatione.

CONTRA autem istam opinionem sequutur duo inconuenientia, quia actio Dei transiens ad extra non erit noua; consequentiam probo, quia relatio Dei ad creaturam sequi¬ tur ad actionem transeuntem ad extra Sm inconueniens est, quia creatura non ha bebit esse nouum, & temporale, Consequen tiam probo, quia cum relatio sit simul cum termino, si relatio non est noua, nec terminus est nouus

Est igitur alia cuiusdam fratris nostri opi nio, quae asserit nullam relationem tempora lem esse ponendam in Deo non solum secudum rem, sed nec etiam secundum rationem cuius rationem assignat, quia si in Deo esset aliqua relatio secundum rationem, sequeretur, quod vere ro posset apprehedere Deum, vt subiectum ordinis, quod reputat falsum, nam ratio non apprehendit vere Deum si concipiat eum aliter quam sit; Deus autem nullo modo est subiectum ordinis ad creaturam, sed solum terminus, ergo.

CONTRA autem istam opinionem sequun tur tria inconuenientia, Primo, quod nulla relatio temporalis de nominabit Deum formaliter, hoc autem est falsum, nam Deus formaliter denominatur Dominus, & creator.

Secundo, quod nulla relatio erit secundum 1i rationem, Consequentiam probo, quia si ratio non potest apprehendere aliquod taquam subiectum ordinis nisi ita sit in re, vt iste dicit, sequitur necessario omnem relationem esse realem,

Tertio, quod non erit dare aliquod ens secundum rationem, Consequentiam probo. quia si noster conceptus non est verus nisi, cumn apprehendit illud quod est in re, & entia rationis non praeexistant in rebus, sequitur, vel quod nullo modo sint, vel quod sint figmenta

Motiuum autem opinionis non cogit; nam relatio Dei ad creaturam dicitur esse secundum rationem, non quia ratio appraehendat ipsum Deum esse subiectum ordinis, sed qua ad suam apprehensi nem hoc necessario sequitur, sicut patebit statim.

Quapropter videtur aliter esse dicendum Est ergo notadum, sicut dictum est in 3. & 1o distinct, omne illud esse ens rationis, quid quidem ita se habet ad actum rationis, quod nec ipsum puenit, nec sibi coexistit, sed subsequitur eum tamquam constitutum per ipsum

Ad hoc tamen quod ens rationis non sit sictitium oportet quod habeat suum funda mentum in se, non quidem immediate, sed mediante actu intellectus, per quem est con stitutum, ita vt res ipsa sine omni repugnan tia tali enti rationis respondeat, & ideo entia rationis vniuersaliter non videntur esse aliud, quam quaedam sequellae quasi exortae. & derelictae ex actu rationis cadente super entia realia¬

Ad propositum ergo descendendo dico, quod ille relationes sunt secudum rationem, quae quidem non praeueniunt in re, sed sunt dere lictae ex actu rationis cadente super entia realia: relationes autem Dei ad creaturas sunt huiusmodi; ergo &c. Maior patet ex his quae dicta sunt, Minorem probo; nam quod tales relationes Dei ad creaturam non praeueniam tur in re, satis apparet, quia tunc essent reales, cuius contrarium ostensum est in praecedente articulo, quod autem sint quaedam se quellae exortae ex actu rationis cadente super psum Deum & creaturam, leue est videre nam quia intellectus noster non potest intel ligere Deum, vt terminat relationem realem creaturae, nisi cointelligendo creaturam: id circo quamuis secundum se non coexigat crea turam, nec coordinetur sibi alio modo, coexi git tameu eam, & coordinatur ei vt stat sub nostro modo intelligendi, quia isto modo non intelligi mus eum sine creatura, & ideo ex ta si modo intelligendi necessario relinquitur quaedam coexigentia, & quaedam coordinatio per modum cuiusdam sequellae circa ipsum Deum sic intellectum, & sic est ens rationis & relatio rationis; Patet ergo quid sit dicendum quantum ad istum articulum, & quantum ad totam quaestionem.

AD RATIONES PRINCIPALES. AD primam dicendum, quod Deus dicie ealiter producens non propter rea lem conexigentiam, quae sint in eo respectu; creaturae, sed propter realem conexigentiam, quae est in creatura respectu sui, & idem di cendum est ad secundum