Quaestio 2

QVAESTIO SECVNIDAVtrum Deus sit primum cognitum ab intel lectu nostro

ARVITVR AD PARTEM affirmantem. IILlud, quod maxime concipitur conceptu indeterminato, & confuso, est nobis primo cognitum: Deus est huiusmodi: ergo &c Maior patet primo phys quia confusa sunt nobis primo, & maxime nota, quanto auten aliquid concipitur conceptu magis indeter¬ minato, tanto magis est confusum: Minor. etiam apparet, quia conceptus, qui proprie Deo competit, cum sit omnino illimitatus, non patitur aliquam determinationem.

2 Si Deus non esset a nobis primo cogni tus, non possemus cognoscere de Deo quid est, hoc est falsum ergo &c. Consequentiam probo, quia posito, quod Deus non sit primum cognitum, omnis cognitio quam habe remus de illo ex creaturis penderet; nulla autem creatura potest nos ducere in cognitionem quidditatis Dei; nam effectus non ducit nos in cognitionem quidditatis causae, nisi adaequetur illi; quod non potest dici de aliqua creatura respectu Dei. Falsitatem pro bo; per P. August. in de videndo Deum, vbi dicit, quod si omnino Deum quid sit nesciremus, omnino eum non amaremus.

3 Quod est per se notum, est primum con gnitum: Deus est per se notus: ergo &c. Maior patet ex opposito, quia quod non est pri mo per se notum, cognitio eius deducitur. ex alio: Minorem pbo per Dam. lib. 1. vbi vult, quod cognitio essendi Deum omnibus sit naturaliter insita, ergo erit primo notum omnibus Deum esse¬

4 Si Deus non esset primum cognitum, sequeretur quod Deum esse posset demonstrari,; consequens est falsum, ergo &c. Con sequentia patet, quia tunc non cognosceremus Deum, nisi per creaturas, quae sunt eius effectus, cognitio autem cause per effectum est demonstratiua. Falsitatem probo, quia substantiae non est demonstratio, vt patet secundo physicorum, esse autem Dei est idem, quod sua substantia: ergo &c

ARVITVR PRO PARTE negante¬. QVod est difficillimae cognitionis & Rmaxime remotum a sensibus nostris, non potest esse primum cognitum: Deus est huiusmodi, ergo &c. Minor est non ta; Maior etiam patet, quia nostra cognitio habet ortum a sensu

Confirmatur per illud secudi Metaphquia ad illa, quae sunt manifesta in natura, intellectus noster se habet, sicut oculus noctuae ad lucem Solis,

RESPONDEO: In ista quaestiones quatuor sunt videnda, quae tangunt argumenta praeposita,

1 An Deus sit primum cognitum a nobis.

2 An de Deo in via cognoscamus quod est.

3 An Deum esse sit per se notum.

4 An possit demonstrari Deum esse

ARTICVLVS PRIMVS. Vtrum Deus sit primum cognitum a nobis.

HVic articulo respondent aliqui distinRguendo de cognitione, & dicunt duplicem esse cognitionem vnam naturalem, & alteram rationalem, appellant autem illam cognitionem naturalem, quae habetur secun dum naturalem processum nostrae cognitionis, cuius est procedere ab indeterminato ad determinatum, & hunc processum naturalem incipimus, non solum in intellectu, sed etiam in sensu: cognitionem vero rationalem illam vocant, qua intellectus procedit per viam de ductionis, deducendo bonum vniuersale sub sistens per abstractionem ab hoc, vel illo bono.

Cum ergo quaeritur ab eis Vtrum Deus sit a nobis primum cognitum, dicunt, quod si loquamur de cognitione, quae habetur per naturalem processum, Deus est a nobis primum cognitum; Quod probatur ex dictis eo rum sic. Quanto aliquid habet conceptum magis indeterminatum, tanto prius nobis occurrit, & prius a nobis cognoscitur, sed Deus habet conceptum magis indeterminatum, quam quodcunque ens creatum, ergo prius nobis pcturrit, quocunque creato, & prius cognoscitur; Maior patet per eos, nam si naturalis processus nostrae cognitionis est procedere de indeterminato ad determinatum, oportet quod illud, quod maxime est indeterminatum prius nobis occurrat. Minorem probant faciendo vnam distinctionem de indetermina tione, alia enim est negatiua, & alia priuauua, indeterminatio negatiua est, qua aliquid sic est indeterminatum, quod nullam patitur determinationem: priuatiua vero est secundum quam aliquid potest determinari: con- stat autem quod prima indeterminatio est maior quam secunda; conceptus vero Dei quo a nobis concipitur, est determinabilis se cundum primam, quia res concepta, quae est Deus, cum sit actus purus, non expectat aliquam determinationem, & consequenter nec etiam suus conceptus: Quodcunque autem ns citra Deum, eo ipso, quod non est actus urus, habet conceptum sic indeterminatum, uod tamen est possibilis determinari, & expectat determinationem: sequitur ergo, conceptum de Deo esse magis indeterminatum quam sit conceptus cuiuscunque alterius en ts, & per consequens prius nobis occurrens

Et si quaeratur quisnam sit iste conceptus, qui est indeterminatus negatiue: Dicunt quod est conceptus entis, & primarum intentionum entis scilicet vnius rei, & boni: Nam dictae primae intentiones occurrunt nobis prius per conceptum indeterminatum negatiue, secun dum quem modum competunt soli Deo: con sequenter vero occurrunt per conceptum indeterminatum priuatiue, prout competunt alijs entibus a Deo. Addunt tamen vlterius quod propter magnam similitudinem, quae est inter determinationem negatiuam, & pri uatiuam, non percipimus vtrum in conceptu entis, & suarum primarum intentionum apprehendamus ens creatum, vel increatum. ideo concludunt, quod loquendo de cognitione, quam habemus secundum naturalem processum, Deus est primum cognitum ab ntellectu nostro; Sed loquendo de cognitio ne, quam habemus processu naturali, per viam deductionis abstrahendo ab hoc, & ab illo particulari, sic videtur aliter dicendum, secun dum eos, quod sit vltimum cognitum, quia hoc modo cognoscimus Deum per abstractio nem ab hoc particulari bono, & ab illo, por quam abst actionem deducitur intellectus ad bonum vniuersale subsistens; & abstrahedo ab hoc, vel ab illo particularivero, deducit ad verum vniuersale subsistens: Illud ergo, quod est terminus a quo in ista abstractione & deductione, est primum cognitum: quod vero est terminus ad quem, erit vltimum con gnitum: cum ergo Deus in isto processu sit terminus ad quem, sequitur quod sit ibi vlti mum cognitum, ipsa vero bona particularia, cum sint terminus a quo, erunt primo cognita.

Haec opinio est primo dubia in se. Tum quia illud, quod primo occurrit intellectui nostro debet esse facillimae cognitionis: Deus autem est difficillimae cognitionis, cum sit manifestissimus in natura, Tum quia cognitio Dei esset maioris certitudinis, quam cognitio aliorum, nam in cognitione complexorum il la quae primo occurrunt, sunt maioris certitudinis, vt patet de principijs; ergo ita & in incomplexis cognoscendis. Tum quia primi conceptus essent perfectiores, quam posteriores, quod est falsum: Consequentia patet, siquidem cognitio nostra procedit de imperfecto ad perfectum. Tandem sequeretur cogni tionem Dei in via non dependere ex creaturis, quia primum cognitum non dependet ex alijs in cognitionem. Nec valet si dicat quod depedet ex c eaturis inutum est vltimum cognitum; quia eadem ratione, qua prima Dei cognitio; potest haberi sine creatura, pari ratione e. quaecunque alia cognitio haberi poterit; & sic cognitio creaturae pendebit ex eo, & non e contra, cum sit primum cognitum

VLterius videtur dubia opinio ista in sua fundamentali ratione: Primo quia volunt, quod quanto aliquid est magis indeterminatum, tan to prius occurrat intellectui, hoc autem non est vniuersaliter verum, nam materia est ma xime indeterminata, & tamen non prius oc currit intellectui, quam forma: immo non nisi mediante forma: Si ergo proposito debet habere aliquam veritatem, oportet quod intelligatur respectu vnius, & non vniuersa liter, secundum quem modum non valet eis ad propositum; quia posset concedi quod Deus prius occurrat intellectui sub conceptu indeterminato, quam sub determinato, & tamen non propter hoc sequeretur, quod sim pliciter, & vniuersaliter prius occurreret nobis.

Praeterea non est omnino necessarium, quod respectu eiusdem rei conceptus indeterminatus prius occurrat, quam determina tus, potest enim alicui prius occurrere con- ceptus speciei, quam conceptus generis.

Deficit secundo in ratione fundamentali, dicens, quod ens, & primae intentiones entis occurrunt prius per conceptum indeterminatum negatiue, quam per conceptum inde terminatum priuatiue; quod non videtur verum, primo quia tunc intellectus procede ret de indeterminato negatiue ad indetermi natum priuatiue; & per consequens de magis perfecto ad minus perfectum: quod est contra suum processum naturalem: Consequentiam probo, quia intellectus non quieicit in aliquo indeterminato, sed semper na turaliter procedit de indeterminato ad deter minatum: Cum ergo conceptus indetermi natus negatiue sit indeterminabilis, cogitur necessario intellectus procedere ab huiusmo di conceptu indeterminabili ad conceptum determinabilem, qui est conceptus indeterminatus priuatiue; & quia talis conceptus est imperfectior, cum sit de ente creato, ille vero de increato, sequitur, quod procedat de magis perfecto ad minus perfectum

Iterum sequeretur, talem conceptum indeterminatum negatiue nullum habere ordi nem ad sequentes conceptus de Deo perfectiores, quia cum vnus sit determinabilis per alium conceptum perfectiorem, non poterit ex eo procedi ad perfectiorem. Nec valet si dicatur, talem conceptum esse perfectissimum omnium, qui possunt haberi a viatore de Deo; Quia tunc cognitio Dei in via nul lo modo dependeret a creatura, vt dictum est superius, quod est contra eos, quia in alio processu, in quo ponunt Deum vltimum co¬ gnitum, non est dubium, quod eius cognitio dependet a creatura.

Praeterea, cum talis conceptus sit abstractus immediate a phantasmate (est enim indeterminatus priuatiue) non videtur quomodo ab ipso abstrahatur immediate aliquis realis conceptus indeterminatus negatiue; nam sequeretur ad hoc, quod phantasma num quam generaret in intellectu alique conce ptum indeterminatum priuatiue, quod est falsum, etiam secundum eos, consequentia atet, quia si phantasma potest in sua prima impressione generare conceptum indetermi natum priuatiue, multo magis in quacunque alia sequente: ex quibus concluditur, quod Deus non est primum cognitum; nec fundamentum eorum ad hoc inductum cogit, vt superius patuit.

Confirmo autem istam conclusionem du plici ratione, primo: Illud, quod non potest esse phantasiatum, nec per se, nec per accidens, non debet poni primum cognitum ab intellectu nostro: Deus est huiusmodi, ergo &c. Maiorem probo, nam cognitio intellecti. ua quaecunqe ideo dependet a phantasmate, quia vel est imediate de aliquo phantasiato, vel deducitur ex alia cognitione, quae imme diate est de phantasiato, & sic prima cognitio, quae in nobis est, necessario est de aliquo. phantasiato vel per se, vel per accidens, opor tet enim intelligentem phantasmata specula ri: Minor probatur, quia omne per se phantasiatum est corpus, vel per se quantum, quod nefas est imaginari de Deo, ergo non est por se phantasiatus, nec etiam per accidens; quia omne phantasiatum per accidens, vel salte est quantum, vel cum quanto, quorum quod ibet est impossibile dici de Deo.

Secundo ad idem: si Deus esset primum cognitum, sequeretur, scientiam, quae conside rat de Deo, esse primam in ordine doctrinae; consequens est falsum, ergo &c. Falsitas pa tet, quia Metaphysica, quae de Deo considerat, non est prima ordine doctrinae, immo potius posterior, vt etiam dicit Auicennas primo suae Metaphysicae cap. tertio Con sequentiam probo, nam videmus, quod scie tia naturalis ideo praecedit Metaph. ordine doctrinae, quia considerat entia sensibilia, de quibus est prior intellectio, quam de intelligibilibus, de quibus est posterior intellectio.

ARTICVLVS SECVNDVS Vtrum cognoscamus de Deo in via quid est.

REspondet Doctor fundamentalis Aegi dius quod non: ex cuius dictis haec ra tio ad propositum desumitur De illa re non possumus scire quid est, ad cuius notitiam non possumus peruenire immediate per se ipsam, nec etiam per aliquod medium sibi proportionatum, nec vlterius per aliquam doctrinam ab alio traditam: Sed Deus est huiusmodi; ergo &c. Maior probatur indu ctione, quia omnis res, cuius quidditatem con gnoscimus, sic est disposita, quod possumus peruenire ad eius notitiam altero trium mo dorum, puta vel immediate per se ipsam, eo quod habeat proprium phantasma, per quod generatur In nobis cognitio sui: Vel quia est connexa, & proportionata alicui rei habenti phantasma, ratione cuius connexionis, intellectus poterit abstrahere cognitionem suae quidditatis; sicut cum accipit cognitionem de quidditate animae rationalis. Vel tandem hoc erit per scientiam acceptam ab alio: Minor etiam probatur, nam quod quidditas Dei non habeat phantasma, nec per se, nec ratione proportionati, satis patet. Tum quia non habet ordinem essentialem ad aliquid extra se, cum a nullo dependeat. Tum quia est infinita, & proportionem non habet cum re finita. Nec eius notitia ab alio tradi potest secundum Apostolum dicentem, quod notum est illis, Deus reuelauit, & quia quid ditas Dei est oino in proportio nata nostro in tellectui, dato quod descenderet aliquis bea tus de Caelo, non posset nobis tradere doctri nam de Deo, quem non possumus capere: quemadmodum & si aliquod brutum fieret rationale, & acquireret cognitionem de vniuersali, non posset tamen tradere doctrinam alijs brutis, quia illa non essent capacia

lsta conclusio confirmatur per D. Diony sium in de Diuinis nominibus, vbi dicit, diui namessentiam laudatam esse in diuinisEloquijs; tanquam inuisibilem, inscrutabilem, & non inuestigabilem: per hoc enim quod dicit inuisibilem, dat intelligere eam non posse cognosci in via immediate per se ipsam: per hoc vero quod dicit inscrutabilem denotat de ea non posse haberi cognitionem per scru tationem, & per aliquod medium: per hoc autem quod dicit non inuestigabilem, dat intelligere non posse de ea habere cognitionem per inuestigationem, & doctrinam ab alio, quia inuestigare proprie est ire post do ctrinam alterius, quasi eius vestigia sequen¬ do, & haec videtur fundamentalis Doctoris sententia, vult tamen quod de Deo cognoscamus quia est, per creaturas.

Contra hanc conclusionem arguitur triplici ratione.

1 Quandocumque de aliqua re possumus cognoscere illud, quod est sibi proprium & essentiale; tunc possumus cognoscere quidditatem eius: sed de Deo possumus cognoscere aliqua, quae sunt sibi propria, & essentialia, ergo &c. Maior patet, & Minor probatur, possumus enim cognoscere de Deo, quod est actus purus, quod est infinitus, & simpliciter aeternus, quae sunt sibi propria, & essentialia, cum nulli alteri competant, nec competere possint, ergo &c Nec valet si dicatur, quod cognoscimus omnia ista per remotionem, & abnegatiouem, quia proposito affirmatiua est prior negatiua, & per consequens prius oportet cognoscere aliquid affir matiue quid est, quam negatiue, quod non est; quia negatio non cognoscitur nisi per affirmationem.

2 Illud, de quo possumus habere cognitionem, terminantem quaestionem si est, potest nobis esse notum secundum suam quid ditatem: Deus est huiusmodi, ergo &c Mi nor est nota, quia si interrogetur an sic Des, respondetur ab omnibus quod est: Maior robatur, quia quaestio si est supponit quid nominis, quapropter non potest quaeri nisi de quidditate rei, & haec videtur intentio Aristot 2 Poster. vbi vult, quod cognitio si est sit pars cognitionis quid e; & confirmatur, quia esse Dei est idem quod sua quid ditas; ideo si possumus scire de Deo si est, vel quia est, possumus etiam scire quid est

Illud, ad quod maxime tendit nostrum desiderium, est possibile in rerum natura; sed nostrum desiderium maxime inclinatur ad sciendam quidditatem Dei, ergo hoc est possibile; aliter nostrum desiderium esset fru stra, Minor probatur, quia felicitas hominis consistit in speculatione ipsius Dei, vt patet 1o Ethicorum. Nec valet si dicatur homini sufficere de Deo cognoscere si est, quia talis cognitio de facili habetur, & per consequens frustra laboriosam posuissent Philoso phi Dei inuestigationem.

His tamen non obstantibus confirmo prae dictam conclusionem dupliciter, primo sic

Si viator cognosceret de Deo quid est vel hoc esset cognitione intuitiua, vel abstra ctiua: non intuitiua, quia tunc esset beatus; ne abstractiua, quia haec non est possibilis de Deo, vt probatum est; ego cum non detur alius modus cognoscendi quidditatem Dei sequitur, quod non possumus habere cognitionem quidditatiuam in via

2 Si viator cognosceret quid de Deo, vel hoc esset in conceptu confuso entis, vel in conceptu alicuius generis; non primum quia talis conceptus cum sit confusus, quidditaten Dei, quae est actualissima, explicare non potest, nec ducere nos in eius cognitionem, nec secundum, quia conceptus generis Deo repu gnat, idcirco concludendum est, quod in uia non cognoscamus de Deo, quod est.

Pro solutione rationum in contrarium prae mitto hanc distinctionem, quod aliquis conceptus potest esse de quidditate alicuius rei duobus modis, vno modo per se, & directe; ailio modo per accidens, & indirecte: tunc con ceptus est per se, & directe quidditatiuus. quando sic cadit super quidditatem, quod non modo extraneo, sed modo essentiale, e. proprio, rem illam notificat, vt si quis concipiat aliquam naturam creatam conceptu generis vel differentiae, & definitionis vere: Tunc au tem conceptus est de quidditate per accidens & indirecte, quando licet cadat super ipsam quidditatem, tamen cadit super eam modo quodam accidentali, & extraneo ab ipsa quid ditate, & per extrinseca; sicut si aliquis fereretur super quidditatem rei creatae medianti bus accidentibus, vel passionibus, seu etiam quibuscunque alijs extrinsecis, tunc haberet conceptum accidentalem de rei quidditate. exempli gratia, cognoscimus intellectum non strum mediante sua oper: tione, & obiecto. ex quibus tantum cognoscimus illa, quae sunt essentialia intellectui, in quibus differt a sen su, possumus enim cognoscere ex operatione & obiecto quod intellectus est immateria. lis, & incorporeus, non extensus, sicut sensus & tamen adhunc non habemus ce eo conce ptum essentialem, & quidditatiuum, cuius lignum est, quia adhuc dubitamus de eo, vtrum sit in genere substantiae, vel accidentis, quod non demoustrat diuersitas operationum.

Ex quibus apparet quomodo detur aliqu conceptus, qui cadit super quidditatem, & tamen non est quidditatiuus, nec essentialis, sed potius extrinsecus, & accidentalis. Quod si ita euenit in cognitione creaturae, multo magis eueniet in cognitione Dei, in, qua magis per extranea procedimus, quapropter, & si perueniamus ad quaedam essentialia, solum Deo propria, hoc non obstante, potius est dicencum, quod non cognoscimus quid est Deus, quam quid sit. Vlterius apparet von bene di cere illos, qui concedunt simpliciter, de Dec cognosci a nobis quod est, in quodam genera i, quia talis conceptus licet cadat super eius quidditatem, non tamen modo quidditatiuo sicut videmus de conceptu Metaphysicali qui cadit super res materiales, non tamen ha bet scientiam de rebus materialibus; quia non extenditur super eas mo mali, vel nnturali

His visis respondeo ad rationes in continrium positas

Ad primam c co, quod si de aliqua re cognoscimus quod est illi proprium, & essentiale modo quidditatiuo, tunc cognoscimus de ea quid est, hoc autem non est in proposito, vt superius visum est; ideo verius diciturs quod cognoscamus si est, vel etiam quid non est per abnegationem: nec obstat quod dicebatur de, negatione, quod cognoscatur per affirmationem, quia duplex est, negatio, vna quae cadit super rem intellectam, qua est illud, quod intelligitur, & hoc modo hene con gnoscitur per affirmationem, alia est negatio quae cadit super nostrum modum intelligendi, quae nil aliud est, quam quaedam circunstantia, nostri modi intelligendi, & non illud quod cognoscitur, propterea non oportet quod haec cognoscatur per affirmationem.

Ad secundam dico eodem modo, quia pre tata quaestio si est non terminatur per respo sionem, quae cadat super quiddi atem modo quidditati io, & ideo non oportet inferre quod cognoscamus de Deo quid est. Confirmatio etiam non valet, quia quam uis esse Dei sit idem quod sua quidditas secundum rem, differt tamen secundum r: tionem, ratione nostri modi intelligendi, itaquod eadem quidditas dicitur cognosri quantum ad quid est in se ipsa, si cognoscatur modo quid ditatiuo, & essentiali, sicut cognoscunt beati; dicitur vero cognosci, quatum ad si est, a no bis, quia cognoscitur modo accidentali, & extrinseco.

Ad tertiam dico, nostrum desiderium non esse ad cognoscendum Deum modo quiddi tatiuo, quia hoc est impossibile ii via, sed esse ad cognoscendum eum persectiori modo. quo potest cognosci per creaturas, quia in ta li cognitione habita per creaturas, sunt multi gradus, quatauis omnes sint extranei, a quidditate Dei, & ideo nullus eorum potest dici proprie quidditatiuus: vel dicas quod na turaliter tendimus in Deum quantum ad inclinationem, non quantum ad assecutionem, non enim naturaliter asse quimur Deum, sedex gratia, propterea nec naturaliter cognoscimus eum

ARTICVLVSTERTIVS. Vtrum Deum esse sit per se notum

AD hoc dicunt aliqui, quod duplex est proposito per se nota in se, & quo ad nos; illa est per se nota in se in qua praedicatum est de intrinseca tatione subiecti; & quia esse est de intrinseca ratione Dei, cum sit necesse esse, idcirco haec proposito est per se non ta in se; llla autem est per se nota quo ad nos in qua & praedicatum est de intrinseca ratione subiecti, & quod quid est subiecti est nobis notum, ex qua notitia possumus scire necessariam inhaerentiam praedicati cum subiecto; & quia non possumus scire de Deo quid est, qui est subiectum huius propositonis, ideo non est per se nota nobis.

1 Haec opinio videtur primo supponere falsum, scilicet, quod de Deo nullo modo cognoscamus quid est, hoc autem non videtui verum ex dictis in praecedenti articulo, vbi ostensum est, quod quamuis non cognoscamus in via Deum quidditatiue, cognoscimus tamen aliquo modo eius quidditatem, saltem accidentaliter, & extrinsece, cognoscendo quamdam praedicata essentialia, quae cadunt super eius quidditatem extrinsece; ratione quorum possumus concedere, quod cognoscamus de Deo quid nominis, & hoc sufficit ad propositionem per se notam quo ad nos, alioquin nulla scientia procederet ex principijs per se notis; & ratio est, quia scientia non supponit de suo subiecto quid rei; hoc enim inquirit, sed supponit quid nominis, si ergo quid nominis non sufficiat ad notitiam suorum prin cipiorum, scientia non procederet ex principijs per se notis.

2 Praeterea: dato quod verum sit, Deum non cognosci a nobis quidditatiue, adhuc ta men magis est contra eos, quia si omnino igno ramus quod est Deus, nullo modo possumus scire, quod esse, sit de intrinseca eius ratione, & per consequens non possumus affirmare cum certitudine, hanc propositionem Deus est, esse per se notam in se; cum ergo ipsi hoc affirment cum certitudine, vel cognouerunt. quid nominis de Deo, & hoc eis sufficit, vel non potuerunt scire, quod esse sit de intrinse ca Dei ratione; & sic non potuerunt hoc cum certitudine affirmare, aliter pro certo affirmassent, quod certe non apprehenderunt

3 Vlterius, quaero, quomodo intelligant hanc propositionem esse per se notam in se; nam vel intelligunt illam esse per se notam in se, quia est per se noscibilis ntellectui nostro, vel alicui alteri intellectui; si intelligat primo modo, habeo propositum, si vero intel ligant secundo modo, hoc non potest stare, quia termini dictae propositonis, vel offerunt se illi intellectui sub eisdem rationibus, sub quibus se offerunt intellectui nostro, vel sub alijs, si dicant quod sub eisdem, ergo eodem modo erit per se nota nobis; si vero dicat sub alijs, ergo non sunt ijdem termini, nisi solo nomine, & per consequens nec constituent eandem propositionem, & sic non erit eade proposito per se nota nobis, & in se, quod est contra eos.

4 Accedit, quod non semper in propositione per se nota praedicatum est de intrinse ca ratione subiecti, alioquin nunquam passio immediata cum subiecto faceret propositionem per se notam, cuius contrarium patet in pluribus.

Et ideo est altera opinio dicens, quod hu iusmodi proposito non est per se nota simpliciter, cuius rationem assignant, quia illa tam tum est per se nota, cuius termini sic sunt eui dentes in suis significatis, & etiam in modo significandi, quod ex eorum significatione potest fieri euidens certitudo apud intellectum de veritate dictae propositonis, quod probant per Arist primo post dicentem, prin cipia cognoscimus, inquantum terminos cognoscimus, euidens igitur cognitio talium pr positonum habetur sufficienter ex solis terminis, & quia ex isto termino, Deus, non potest haberi euidens notitia de veritate huius propositonis, Deus est, idcirco concludunt psam non esse per se notam

Vlterius, iste terminus, est, significat diuinam essentiam solum in quodam conceptu consuso, & generali, secundum quem modum omnes concipiunt, per hoc nomen Deus, ali quid, quod omnibus anteponunt, & quia sub conceptu confuso potest concipi aliquid, quod non est Deus secundum veritatem, idcirco dictus terminus exsuo modo signiceandi, non potest facere euidentem notitiam de veritate huius propositonis, prout verificatur de solo Deo.

Ista opinio non videtur possibilis; Tum uia non ponit alia principia, nisi quae imno tescunt ex sola notitia te minorum, &c tamen principia scientiae subalternatae dicuntur per se nota in illa scientia, eo quod inmotescuunt via sensus, memoriae, & experientiae, vt dixi in prologo, nec innotescunt ex sola notiria ter minorum, quia demonstrantur in scientiam superiori. Tum quia, vel per solam siguificatio nem terminorum intelligut significationem quid rei, & hoc non, quia nulla scientia pro cederet ex principijs per se notis, vt superius dictum est, vel significationem quid nominis, & tunc si ista sufficit, necessario haec pro posito Deus est, erit per se nota: quia signi ficatum huius nominis, Deus, ab omnibus potest apprehendi, nam (secundum eos) per hoc nomen, Deus, omnes apprehendunt, aliquid excellens, quod omnibus rebus anteponunt.

Tum quia ille conceptus generalis, & con fusus, quo Deum cognoscimus (secundum istos) vel est soli Deo proprius, vel communis etiam creaturis; Si primum, non poterit aliquid concipi in illo conceptu, quod non sit Deus, vel si concipiatur, non erit propositio, de qua quaerimus modo, vbi per Iy Deum, intelligimus ipsum verum Deum, si secundum, adhuc non habetur propositum, quia communiter conceptus cum creaturis non constituit hanc propositionem, de qua modo qrimus, & ideo haec opinio non est tenenda

Est ergo alia opinio dicens, tunc aliqum pro positionem esse per se notam, quando termini sic coniunguntur, quod ex ipsis potest acci pi euidens notitia de veritate illius propositionis, a quocunque cognoscente dictos terminos; ad propositum ergo dicunt huiusmo di terminum, Deus, posse dupliciter accipi, vno modo prout significat diuinam essentiam, secundum quod haec essentia est; & tunc non cognoscitur pfecte nisi a solo Deo, & beatis, & hoc modo esse comperit Deo pr prijssime, vnde constituit propositionem im mediatam, & per se notam, in quam resoluuntur omnes aliae propositiones, possibiles enuntiari de Deo, altero modo potest ac cipi, Iy Deus, prout significat diuinam essentiam, quatenus cognoscitur a nobis in ria, & dicunt quod isto modo non habemus de Deo aliquem conceptum in via, secundum quem sit per se notum nobis ipsum esse, & hoc probant tripliciter.

1 Illud, quod est demonstrabile, & reso lubile in aliquod prius, non est per se notum sed esse Dei, vt concipitur a nobis in via, ess demonstrabile, & potest resolui in aliquod prius, ergo non est per se notum, Maior patet, quia per se notum est indemonstrabile & iresolubile, Minor pbatur, quia esse prius competit Deo, quatenus est haec essentia, quo modo concipitur a beatis, quam quatenus concipitur a nobis, & sic per illud demon stratur, & in illud resoluitur.

2 Illa proposito non est per se nota, cuius terminos non concipimus prius quam eam concipiamus per fidem, vel demonstratio¬ nem, praefa a proposito est huiusmodi, ergo &c. Maior patet, quia proposito per se nota, debet esse nota ex solis terminis; Minor probatur, quia, vel nullo modo concipimus terminos, vel si eos concipimus, propositonem tamen praefatam ex terminis non tenemus, sed solum ex demonstratione, vel fide, ergo &c.

3 Nihil est notum de conceptu complexo, nisi sint prius notae partes illius conceptus vnitae adinuicem, sed conceptus, quem habemus de Deo per hanc propositionem Deus est, est aliquo modo complexus, ergo prius oportet scire partes eius adinuicem vnitas esse, quam sciamus praefatum conceptum verificari de Deo, & per consequens de nullo tali conceptu est per se notum ipsum attribui Deo: Maior est nota, quia omne, quod verum est de aliquo, prius oportet esse verum in se, nullum ergo complexum poterit verificari de aliquo, nisi prius sciatur psum esse verum in se; Minor probatur, quia nullus conceptus noster est Deo proprius, nisi contrahatur aliquo modo & sit complexus, sicut patet de conceptu entis, & veri, ac boni, si enim volumus aliquem horum conceptuum Deo appropriare, oportet, quod contrahamus eos per rationem summi, & pri mi, vel per aliquam talem rationem, secundum quam soli Deo valeat applicari.

Haec opinio videtur coincidere cum prima, quia sicut illa ponit, quod esse non est per se notum de Deo, vt a nobis concipitur, quia sic non innotescit ex terminis, ita vide tur dicere ista, ideo incurrit aliquo modo in eadem inconuenientia.

Videtur tamen specialiter deficer e ponens quod esse, Deo attributum, vt a nobis concipitur, possit demonstrari de eo, quod est falsum. Tum quia sequeretur ex dictis ipsorum quod noster modus conciiendi accideret rei concepte, demonstratio autem cadit super rem quantum ad illud, quod sibi necessario competit. Tum quia, esse Dei non esset idem, quod Deus, quia nihil demonstratur de eo, cum quo est idem, alioquin idem demonstraretur de se ipso. Tum etiam quia Deus esset prius notus, & magis notus nobis, secundum quod haec essentia est, quam quocumque alio conceptu, demonstratio enim semper fit per aliquid ma gis, & prius notum, si ergo demonstrabimus esse de Deo, vt anobis concipitur per ipsum met esse, quatenus haec essentia, cogimur di cere, quod Deus sit nobis notior, vt haec essentia, quam vt a nobis concipitur, quod nul lus diceret. Nec valet si dicatur, huiusmodi demonstrationem non fieri per intellectum nostrum, sed per intellectum beati videntis diuinam essentiam, siquidem nullus talis intellectus procedit in cognitionem diuinorum per discursum svllogisticum, sed simplici intuitu cognoscit. Tum quia nullus demonstrat aliquid de aliquo secundum modum specialem, nisi ipsum modo speciali concipiat, nul lus autem intellectus beati videntis diuinam essentiam, vt haec est, concipit eam eo modo, quo concipitur a nobis in via per fidem; & sic non poterit de ea aliquid demonstrare isto modo.

Ex quibus omnibus apparet, quod prima ratio huius opin non concludit, quia innititur fundamento falso.

Ad secundam, dico, quod non concludit. quia illa demonstratio, qua videtur demonstrare Deum esse, non cadit super esse diuinum, sed super aliquid aliud, vt patebit in sequenti articulo

Ad tertiam, nego quod supponit videlicet, quod nullus conceptus de Deo sit simpliciter simplex, cuius oppositum videmus in con ceptu entis simpliciter, boni simpliciter &c. quorum quilibet est proprius Deo, & nullus eorum est complexus, sed simplex, quod apparet ex eorum abstractione, nam quicumque vult concipere bonum simpliciter, abstrahit ab hoc, & ab illo bono particulari, vt dicebai P. Aug 8. de Trinitate cap. 5.

Secundo dico, quod admisso illo fundamen to, adhuc non habet intentum, videmus nm aliquam consequentiam esse per se notam, cuius antecedens indiget demonstrari, vel de clarari, vt patet in multis, quapropter non obstante quod conceptus proprius Deo sit complexus, & indigeat eius complexio demonstrari, poterit tamen eius attributio ad Deum, esse per se nota

Quapropter est opinio Aegidij Doctoris nostri, quae inter omnes mihi videtur rationabilior, qui vult, quod haec proposito, Deus est, sit per se nota supposita notitia significationis terminorum, quae cum habeatur a solis sapientibus, idcirco solis sapientibus erit per se nota, secundum propositionem quam ponit Doetius in libro de dogmatibus dices, quod sunt quaedam principia per se nota omnibus, & quaedam solis sapientibus, & ideo cum soli sapientes apprehendant significatum huius termini Deus, haec proposito Deus es, illis tantum erit per se nota, non omnibus

Ad euidentiam huius opinionis est intelli gendum quod duo sunt modi, quibus aliqua proposito dicitur per se nota, quos desumi¬ mus ab Arist. Primus modus est quando pro positonis notitia immediate ex ipso sensu ac cipitur, & isto modo proposito per se nota est etiam demonstrabilis, non quidem proter euidentiam, quam habet ex sensu, sed quia non caret medio svllogistico & demon stratiuo, quo potest probari, quamuis illo non indigeat ratione sensus, respectu cuius sufficienter innotescit. Hunc modum tangit Arist. in Prologo Metaph & secundo Poster. vbi dicit quod ex multis sensibilibus fit vna memoria &c. Vnde patet quod iste modus non habet locum nisi in terminis & scientijs quae sunt de sensibilibus, & ideo scientiae subalternae quantumcunque vtantur principijs demonstrabilibus in superiori scientia, di cuntur tamen procedere ex principijs per se natis, quod non est propter aliud, nisi quia eorum principia accipiuntur sufficienter nota, ex solo sensu

Secundus modus est, quando notitia alicuius propositonis accipitur immediate ex ipso significato terminorum, & hunc modum tangit Arist. primo post. dicens, quod princiia cognoscimus inquantum terminos cognoscimus, & hoc modo proposito per se non ta non est demonstrabilis, nec eius notitia per aliquod aliud medium est accipienda, sed per se, ex terminis tantum.

Ad propositum ergo dico, quod haec proposito Deus est, non est per se nota primo modo, quia termini eius non sunt sensibiles, nec ex sensu eorum euidentia potest accipi, sed secundo modo est per se nota, quia suppo sita notitia de significato suorum terminorum absque alio medio habetur euidens notitia de ea a solis sapientibus, quia hanc significationem cognoscere valent, quod probo, tali tatione, illa proposito est per se nota, quam nullus intellectus potest negare supposita notitia de significato terminorum, ista est hu iusmodi, ergo &c. Maiorem probo, quia ideo ntellectus potest negare aliquam proposito nem, quia non obstante quod habeat notitiam terminorum, adhuc est in potentia ad scien dum necessariam inhaerentiam praedicati cum subiecto per aliquod aliud, & ideo non cogi tur assentire dictae propositoni, nisi median te illo, & ex opposito, non potest negare pro positionem, quando ex notitia terminorum non est amplius in potentia ad sciendum inherentiam praedicati iam subiecto; Minor probatur, quia supposita notitia istius termini, Deus, intellectus immediate cognoscit neces sariam inhaerentiam huius praedicati, est, quid apparet, quia nomine Dei importatur purum esse, & purus actus ab omni potentia denu¬ datus; ei autem, quod tale est repugnat non esse, & prconsequens esse est de eius ratione, & haec est intentio Anselmi prosolog. ca 4 vbi ait, nullus intelligens id quod Deus est. potest cogitare eum non esse, licet haec verba dicat in corde suo &c. ergo non potest nega ri ab aliquo directe, nec valet si dicatur quod Anselms loquitur de cognitione patrie, quia sic contradiceret sibi, vt patet in fine huius capituli, vbi ait, gratias tibi ago, quia quod prius credidi te donante, iam nunc intelligo te illuminante, vt si te esse nollem credere, non possum intelligere.

Nec valet si dicatur, conceptus puri esse, & puri actus est complexus, & indiget demonstratione, quia si esset complexus non fieret per simplicem abstractionem ab hoc, & ab illo esse particulari, cuius contrarium experimur, & dato quod aliquo modo esset con plexus, non excludimus notitiam terminorum

Vlterius non valet si dicatur, quod habito tali conceptu adhuc possumus dubitare, an sit aliqua res correspodens huic conceptui, & sic non erit per se nota

Hoc non valet, quia quamuis nesciamus aliquam rem corespondere tali conceptui, quandiu ignoramus significatum huius termini, Deus, quandiu autem dictus terminus cognoscitur, quia vere signisicat aliquam rem, respondentem conceptui pro semper, nunquam talis conceptus est falsus, & ideo quamuis non perueniamus ad significatum huius termini Deus, nisi praeuia aliqua demonstratione, vt patebit in sequenti articulo, tamen habita notitia illius termini, quae a sapientibus potest haberi, statim innotescit Veritas huius propositonis, Deus est, ita ut intelligens non possit eam negare, ideo vere dicitur proposito per se nota, quia habet totum, quod est de ratione propositonis per se notae.

ARTICVLVS QVARTVS. Vtrum Deum esse possit demonstrari.

AD hoc dicunt aliqui distinguendum es se de demonstrabili; nam aliquod est demonstrabile simpliciter, & ex natura rei; quoddam vero, ex dispositone nostri intelle ctus; in propositum ergo dicunt, Deum ese se, non esse demonstrabile ex natura rei quia est idem, quod suum esse, ideo nullum cadit medium inter ipsum, & eius esse, per quod possit demonstrari, & maxime cum non habeat definitionem, quam ponimus medium in demonstratione; & haec est intentio Auic 8. suae Metaph primus inquit, qui est altissimus, non habet definitionem, & non pot fieri demonstratio de eo. Si vero loquamur de demonstrabili ex dispositione nostri intellectus, dicunt, quod Deum esse est demon strabile, non quidem prout est in se ipso, sed secundum quod significat compositonem in tellectus in illa enuntiatione, qua dicitur, Deus est: Quapropter videtur velle dicta opinio, quod demonstrationes, quae fiunt ad probandum Deum esse, non cadant super diuinum esse, sed super esse, quod dicit veritatem huius propositonis, Deus est.

Haec opinio, quamuis verum dicat, quod esse Dei non possit demonstrari de eo ex na tura rei, quia nullum est medium, per quod possit fieri talis demonstratio; non est tamen vera quantum ad aliam partem videlicet, quod demonstrationes, quae fiunt ad proban dum Deum esse, demonstrent esse, quod di cit veritatem huius propositionis, Deus est, quod non reputo uerum, primo quia esse, quod dicit veritatem propositonis, non est reale, sed esse rationis, quod quidem potess competere etiam non entibus, quia & de non entibus potest intellectus formare veras pro positiones; ideo nesciremus huiusmodi propositones esse reales, sed solum veras, quod potest etiam competere non entibus. Secu do quia demonstrationes quaecunque ex es fectibus procedentes, non notificarent aliqud esse reale, sed solum aliquod esse rationis, quod est falsum. Tertio quia esse rationis, & enuntiationis esset demonstrabile, quod est falsum,; non enim de intellectu enuntianto aliquid demonstraretur, quia tunc non ad notiam rei enuntiate perueniremus, sed ad notitiam intellectus enuntiantis; nec illud esse demonstraretur de re ipsa, quia tale esse non ponit aliquid in Deo, nec habet ibi aliquam causam, per quam possit de Deo de monstrari, & dato quod ibi poneret aliqud, & haberet causam per quam posset demonstrari, oporteret tamen, precognoscere de ipse Deo, quid est, quod dicitur per illud nomen, & per consequens habecemus de Deo notitiam ante omnem demonstrationem.

Accedit, quod, scito quid nominis de Deo, statim cogimur assentiri illi enuntiationi, qua enuntiatur huiusmodi esse de Deo; pro terea demonstrationes, quae viderentur no monstrare praefatum esse, non essent a posteriori, & per effrctu, quia illud esse, quod dicit veritatem propositonis; licet sit ens ra tionis, non tamen potest esse prius omnibus entibus, ex quibus procedunt tales demonstrationes, & per consequens, nec eorum causa, hoc enim esset valde absurdum. est ergo alia opinio ponens quod esse com petit Deo, secundum quod est haec essentia per se & primo, & ideo per eam demonstra ri potest esse de Deo, quatenus est a nobis cognitus: haec autem opinio fuit improbata in praecedenti articulo, ideo dimitto eam.

Quapropter Doctor noster dicit quod si demonstratio non demonstrat esse de Deo, noc est duplici de causa, primo quia esse Dei est per se notum, vt patuit in praecedenti art 2 quia esse Dei est idem, quod sua substantia, substantiae autem non est demostratio, vt patet 2. Post. ideo si aliquae demostra tiones videantur demonstrare Deum esse, il lae quidem non demonstrat esse de Deo, sed declarant quid importetur per hoc nomen Deus.

Ad euidentiam huius opinionis est intelligendum, quod demonstrare, vel declarare quid importetur per hoc nomen, Deus, pot intelligi dupliciter, vno modo directe, & hic modus est impossibilis, quia quid nominis supponitur in omni quaestione per se notum esse, & sic non potest demonstrari, alio modo indirecte, ita vt demonstratio cadat super alterum, ad cuius cognitionem sequitur cognitio quid nominis de Deo, & iste modus est verus, vt potest patere in omnibus demon strationibus, quae adducuntur a Doctoribus ad probandum Deum esse; vt facile apparebit accipiendo demonstrationem Aristo. In 8. physic. ad probandum esse vnum primum motorem, quia in mouentibus, non est processus in infinitum, ideo oportet deuenire ad aliquem motorem omnino immobilem, ex qua habemus quid importetur per hoc nomen, Deus, quia importatur quoddam mouens primum omnino immobile; haec ergo demonstratio, quamuis videatur demonstrare Deum esse quoddam ens primum, & immobile, non tamen demostrat, cum suum esse, & sua primitas, ac immobilitas idem sit, quod suum esse, sed demonstrat aliquid alterum, ad quod sequitur cognitio horum praedicatorum, & exinde cognitio quid nominis de Deo

Si ergo quaeratur, super quod cadit praedi cta demonstratio: dico quod cadit super ordinem mobilium, & mouentium terminatum ad vnum primum, nam ad litteram demonstrat Arist. quod ordo mouentium, & mobi lium non potest ire in infinitum, sed necessa rium habet terminum & statum, & quia non potest habere statum, nisi in aliquo primo motore immobili; idcirco statim ad hoc sequitur cognitio primitatis, & immobilitatis Dei, & sic scimus quid per hoc nomen Deus importatur, ens scilicet primum & immobile; isto ergo modo procedunt omnes rationes, quae videntur demonstrare Deo esse; & haec est mens Aegidij Doctoris nostri.

AD RATIONES PRINCIPALES. AD primam, dico maiorem non esse vniuersaliter veram, materia enim est maxime indeterminata, & confusa in suo con ceptu, & tamen non prius cognoscitur quam forma; Ad minorem autem potest concedi quod Deus prius occurrat nobis sub conceptu indeterminato, quam sub determinato, non tamen propter hoc sequitur, quod simpliciter, & vniuerfaliter sit primum cognitum; & Arist. intelligit, quod primo de se habeamus cognitionem confusam, & postea distin ctam: quia nostra cognitio procedit de imperfecto, ad perfectum

Ad secundam dico, quod scire quid est Deus potest intelligi dupliciter, vel modo quidditatiuo, & per intrinseca, vel modo accidentali, per extrinseca quaedam praedicata, quae non cadunt super eius quidditatem modo quidditatiuo, vt dictum est in secundo Arti. concedo secudo modo, sed nego primo. Authoritas autem P. Aug intelligitur si om- nino ignoraremus quid est Deus, tunc enim no diligeremus ipsum, sed sufficit scire quid nominis, quae cognitio pendet ex creaturis.

Ad tertiam, nego maiorem, non enim om ne per se notum est primum cognitum, quia potest probari per aliud, vt patet in scientia subalterna, & tunc essent plura primo cogni ta; ad probationem cum dicitur, per se notu non probatur, dico, quod supponit notitiam terminorum, & excludit propositionem, tan quam medium; Accedit, quod, Deum esse estiper se notum sapientibus, non omnibus, & ad Da mas dico, intelligere de naturali inclinatione, non autem de actuali consecutione.

Ad quartam dico, Deum esse posse demon strari stat dupliciter, vel demonstratione dire cta, quae cadat super eius quidditatem, & sub stantiam, & hoc nons vel indirecte, explican do quid importe ur per hoc nomen Deus; & hoc medo concedo; non demonstratur ergo substantia Dei, quia substantia non demonstratur, vt inquit Arist sed demonstratur ex nis inferioribus, vt ex ordine mouentium quid significet hoc nomen Deus, & hoc non repugnat per se noto, vt patet de per se notis propositonibus scientiae subalternae, & et in per se notis ex notitia terminorum, nam secundum AEgidium, quod est per se notum solum sapientibus, non habet rationes terminorum notas cuilibet, & ideo non est contra rationem eius, quod declaretur quantum ad id, quod importatur per nomina posita in illa propositone haec satis.