Table of Contents
Commentarius in libros Sententiarum
Liber 1
Prologus
Distinctio 1
Quaestio 1 : Utrum fruitio sit essentialiter unus actus. Quid importetur per hoc nomen fruitio.
Quaestio 2 : Utrum obiectum fruitionis ordinatae, et proprie dictae sit unum tantum.
Quaestio 5 : Utrum uti sit actus necessario distinctus ab ipso frui.
Distinctio 2
Quaestio 1 : Utrum sit tantum unus Deus.
Quaestio 2 : Utrum cum unitate divinae essentiae stet pluralitas perfectionum attributalium.
Quaestio 3 : Utrum cum unitate essentiae stet pluralitas personarum.
Distinctio 3
Quaestio 1 : Utrum Deus cognoscatur a nobis aliquo communi conceptu cum creaturis.
Quaestio 2 : Utrum Deus sit primum cognitum ab intellectu nostro.
Quaestio 3 : Utrum primum cognitum ab intellectu nostro sit aliquod universale.
Distinctio 4
Quaestio 1 : Utrum in divinis sit generatio
Distinctio 5
Quaestio 1 : Utrum divina essentia sit generans
Quaestio 2 : Utrum divina essentia sit formalis terminus generationis
Quaestio 3 : Utrum divina essentia sit subiectum generationis
Quaestio 4 : Utrum filius generetur de substantia patris
Distinctio 6
Quaestio 1 : Utrum pater generet filium naturali necessitate
Quaestio 2 : Utrum pater generet filium voluntate
Distinctio 7
Quaestio 1 : Utrum potentia generandi in Deo sit aliquid absolutum
Distinctio 8
Quaestio 1 : Utrum in Deo sit aliqua realis compositio
Quaestio 2 : Utrum in Deo sit aliqua compositio secundum rationem
Distinctio 9
Quaestio 1 : Utrum generatio in divinis distinguat filium a patre
Quaestio 2 : Utrum sit aliquis ordo in divinis inter patrem, et filium
Distinctio 10
Quaestio 1 : Utrum Spiritus Sanctus procedat per modum voluntatis
Distinctio 11
Quaestio 1 : Utrum Spiritus Sanctus procedat a filio
Quaestio 2 : Utrum si Spiritus Sanctus non procederet a filio, distingueretur ab eo
Distinctio 12
Quaestio 1 : Utrum Spiritus Sanctus procedat a patre, et filio per mutuum amorem
Distinctio 13
Quaestio 1 : Utrum generatio filii, et processio Spiritus Sancti sint realiter distincta
Distinctio 14
Quaestio 1 : Utrum detur duplex processio Spiritus Sancti, scilicet aeternae, et temporalis
Distinctio 15
Quaestio 1 : Utrum missio sit communis toti Trinitati
Distinctio 16
Quaestio 1 : Utrum in divinis sit missio visibilis
Distinctio 17
Quaestio 2 : Utrum charitas possit augeri
Distinctio 18
Quaestio 1 : Utrum id, quod significatur nomine doni, in divinis sit quid essentiale
Distinctio 19
Quaestio 1 : Utrum divinae personae sint aequales
Quaestio 2 : Utrum detur aliqua veritas praeter divinam
Distinctio 20
Quaestio 1 : Utrum filius sit aequalis patri in potentia
Distinctio 21
Distinctio 22
Quaestio 1 : Utrum Deus sit nominabilis a nobis aliquo nomine significante suam essentiam
Distinctio 23
Quaestio 1 : Utrum nomen personae in divinis significet intentionem rei, vel rem intellectam
Distinctio 24
Quaestio 1 : Utrum in Deo sit unitas
Quaestio 2 : Utrum in Deo sit aliquis numerus
Distinctio 1
Distinctio 26
Distinctio 27
Quaestio 1 : Utrum verbum mentis nostrae habeat aliquam similitudinem cum verbo increato
Distinctio 28
Quaestio 1 : Utrum innascibilitas in divinis dicat rationem positivam
Distinctio 29
Quaestio 1 : Utrum principium dicatur secundum unam rationem in Deo, et creaturis
Distinctio 30
Quaestio 1 : Utrum relationes dictae de Deo ex tempore sint reales.
Distinctio 31
Quaestio 1 : Utrum aequalitas, et similitudo sint nomina relationum realium.
Distinctio 32
Quaestio 1 : Utrum pater, et filius diligant se Spiritu Sancto.
Distinctio 33
Quaestio 1 : Utrum aliqua relatio in creaturis sit verum ens reale extra animam.
Quaestio 2 : Utrum proprietates personales in divinis sint relationes reales distinctae ab essentia.
Quaestio 3 : Utrum proprietates relativae sint idem quod origines.
Distinctio 34
Quaestio 1 : Utrum persona sit aeque simplex sicut essentia.
Distinctio 35
Quaestio 1 : Utrum Deus habeat scientiam de aliis a se
Distinctio 36
Quaestio 1 : Utrum in Deo sint Ideae.
Distinctio 37
Quaestio 1 : Utrum Deus sit ubique.
Distinctio 38
Quaestio 1 : Utrum futura contingentia in divina essentia immutabiliter repraesententur.
Distinctio 39
Quaestio 1 : Utrum divina providentia ad omnia se extendat.
Distinctio 40
Quaestio 1 : Utrum Deo conveniat aliquas praedestinare, vel reprobare.
Distinctio 41
Quaestio 1 : Utrum praedestinatio habeat causam.
Distinctio 42
Quaestio 1 : Utrum in Deo sit potentia.
Distinctio 43
Quaestio 1 : Utrum Deus sit omnipotens.
Distinctio 44
Quaestio 1 : Utrum Deus possit facere universum melius quam fecit.
Distinctio 45
Quaestio 1 : Utrum voluntas divina convenienter distinguatur in voluntatem signi, et beneplaciti.
Distinctio 46
Quaestio 1 : Utrum voluntas divina necessario semper impleatur.
Distinctio 47
Quaestio 1 : Utrum illud, quod est contra voluntatem antecedentem, obsequatur voluntati consequenti.
Distinctio 48
Quaestio 1 : Utrum voluntas nostra debeat conformari voluntati divinae.
Quaestio 1
Utrum missio sit communis toti TrinitatiARGVITVR PR PARTE negatiua. IILlud, quod nullo modo est ponendum in diuinis, non potest dici commune toti Pri nitati; missio est huiusmodi; ergo &c. Maior patet, Minorem probo, quia missio dicit mu tationem, & separationem missi a mittente, quod omnino remouendum est a diuinis,
2 Si missio esset communis toti Trinitati, tunc esset quid essentiale, & non notiona le: sed hoc est falsum per P. Aug. 10 de Tri- nitate cap. 20. vbi ait, quod mitti filium est cognoscere ipsum ab alio esse, quod non haberet veritatem, nisi missio esset quid proprium, & notionale.
3 Si esset communis Trinitati sequeretur, quod quaelibet persona mitteret se ipsam; hoc est falsum; ergo. Consequentia est nota, quia actiones communes toti Trinitati videm tur posse reciprocari in qualibet persona: Dicimus enim, quod pater intelligit filium & intelligit se eodem modo; ergo poterimus dicere, quod mittit filium, & mittit se: Falsitatem probo, per Aug. 2. de Trinit. cap. 2 dice tem quod "pater nunquam legitur missus"
4 Sequeretur, quod missio filij non posset separari a missione Spiritus Sancti, cuius contrarium videmus, quia dona intellectus. cum quibus mittitur filius, possunt conferri sine donis voluntatis, cum quibus mirtitur Spiritus Sanctus: Fuit etiam missus filius in carne, & non Spiritus Sanctus; ergo &c.
ARGVITVR ADPARTEM affirmantem. Issio idem est, quod temporalis dona LVI tio, sed haec est communis toti Trini tati, quia tota Trinitas se donat, ergo. 2 Missio videtur idem esse, quod persone missae manifestatio, hoc autem potest compe tere omnibus personis; ergo &c. Maior potest probari per P. Aug. 4 de Trinit. cap. 20. vbi ait quod filius mittitur, "eo quod ex tem pore cuiuscunque mente percipitur".
2 Vtrum missio in diuinis sit quid essentiale, vel quid notionale. 3 Vtrum quaelibet persona mittat se ipsam. 4 Vtrum separetur missio filij a missione Spiritus Sancti.
ARTICVLVS PRIMVS. Quid sit missio, & quomodo est ponenda in diuinis. Ro hoc articulo primo intelligendum est, quod in missione tria sunt consideranda, scilicet mittens, missus, & termi nus ad quem mittitur: Ex parte mittentis ibi est auctoritatis collatio, quia mittens dat auctoritatem misso, sicut Papamittens legatum dat ei suam auctoritate. Ex parte missi est ibi mutatio, Tegatus n accepta auctoritate a Papa mouetur ad exequendum ea, quae sunt sibi commissa: Ex parte vero termini ad quem est missio, est ibi operis executio; nam videmus, quod vbi primum Legatus puenerit ad locum ad quem mittitur, mcipit exequi ea, quae sibi commissa fuerunt
Haec autem tria ita se habent, quod solum duo competunt missioni secundum se, scilicet auctoritatis collatio, & operis executio: Nam quod ibi sit mutatio, vel separatio missi a mittente, hoc non prouenit ex parte missio nis, sed ex imperfectione, & diminutione ipsius missi; si enim missus ita esset perfectus, & illimitatus, quod vbique esset praesens, non moueretur nec separaretur ab ipso mittente.
In diuinis ergo possumus ponere: missionem quantum ad ea, quae sibi competunt se cundum se, remota imperfectione, quae est ibi ratione missi; & ideo est ibi missio quantum ad auctoritatis collationem, & ad operis exe cutionem: Eest enim vere aucto itatis collatio ratione personae mittentis; quia sicut dat esse personae per originem, ita potest dare auctoritatem eidem personae dum mittitur. Est etiam ibi operis executio in termino ad quem est missio, puta ipsa sanctificatio, quam persona missa in creatura rationali, quae videtur esse terminus istius missionis, operatur.
Ex hoc apparet missionem esse idem cum processione temporali quantum ad rem significatam: Nam vtrumque istorum importat duo, scilicet originem personae a persona, & nouum effectum sanctificationis in creatura rationali; Differunt autem in modo significandi, quia missio significat totum hoc sub vno nomine, processio autem temporalis sub pluribus nominibus; & ideo sicut processio temporalis addit supra processionem simpli citer nouum effectum sanctificationis; ita et & ipsa missio Apparet ergo quid sit missio, & quomodo ponenda sit in diuinis
I& dictis in praecedenti articulo facile responderi potest huic quaesito: Nam dictum est ibi, quod missio importat collationem auctoritatis ex parte mittentis, collatio vero auctoritatis ex parte mittentis est actus notionalis; quia dat intelligere originem, & distinctionem personalem: per notionalia nintelligimus omnia illa, quae notificant distin etionem personarum, quia notionalia a noti ficando sunt dicta; essentialia vero dicuntur omnia illa, quae sunt communia toti Trinitati, quia essentialia dicuntur ab essentia, quae est communis tribus: ldcirco cum quaeritur, vtrum missio sit quid essentiale, vel notiona le, patet quid sit dicendum: Nam inquantum importat collationem auctoritatis ex parte mittentis, sic dicit quid notionale, inquantum vero importat executionem operis in termino ad quem, sic dicit quid essentiale; quia ista operis executio non est a sola persona missa, sed a tota Trinitate, nam tota Trinitas sanctificat rationalem creaturam, opera enim Trinitatis ad extra sunt indiuisa¬
Sed quaeret aliquis quid principalius. de ratione missionis; An illud notionale, quod est collatio auctoritatis, Vel illud essentiale, quod est executio operis. Ad quod videtur dicendum, quod princi palius dicat quid essentiale propter duo. Primo, quia missio in suo modo significamdi videtur importare tendentiam in aliquem terminum, omnis autem tendentia denomi- natur, & specificatur a termino, & per consequens illud, quod competit missioni ex par te termini, videtur sibi principalius conuenire.
Secundo, quia missio, quantum ad illud notionale quod dicit, est idem quod origo, vel processio; differt tamen ab ea per illud es sentiale, quod est operis executio: Nam dice batur superius, quod missio addebat supra processionem simpliciter nouum effectum sanctificationis: Illud ergo, quod est in missione essentiale, se habet ad modum differen tiae propriae, & constitutiuae; & per consequens sibi principalius competit: Et haec do praesenti articulo. I
AD hoc est dicendum, quod si aliqua persona est in diuinis, quae nullo modo mittatur, etiam nullo modo mittit seipsam: & quia persona Patris nunquam legitur missa (vt superius dicebatur) idcirco pater nullo modo mittit seipsum. Remanet er- go dubium de filio, & Spiritu Sancto; Vtrum quando mittuntur mittant seipsos: Ad quod respondendum est affirmatiue; sic enim Master in littera probat per auctoritatem D. P. Aug. Sed per quem modum hoc possit salua ri, indiget declaratione, neque hoc est omni no leue; & duo sunt quae faciunt hic diffi cultatem.
Primum est, quia dictum fuit, quod missio dicit auctoritatis collationem ex parte mittentis; constat autem, quod nulla persona confert esse, & auctoritatem sibiipsi; ergo nulla persona mittit seipsam.
Secundum est, quia sicut pater ex eo quod non est ab alio, ita mittit quod non mittitur, sic per oppositum filius, & Spiritus Sanctus inquantum sunt ab alio; ita videntur, mutti, quod nullo modo mittantur, & sic neu ter eorum mittit se ipsum
His tamen non obstantibus dicedum est, sicut prius, nisi velimus contradicere P. August. & Magistro; Dimissis ergo aliorum modis dicendi, quia forte non satisfaciunt, dico solum, quod mihi melius videtur in proposito.
Aduertendo prius, quod in persona mittente tria sunt consideranda, scilicet auctoritatis plenitudo, auctoritatis collatio, & collatae auctoritatis manifestatio; quae facile patere possunt, nam quod in persona mittente sit auctoritatis plenitudo apparet, quia si eam non haberet, non posset illam alteri personae conferre, & per consequens nec eam mittere. Quod etiam habeat vim eandem auctoritatem conferendi, apparet ex dictis supra: similiter quod manifestetur ex missione haec auctoritatis collatio declaratur per P. August. 4. de Trinit. cap. 20. dicentem, quod "sicut natum esse est filio a Patre esse; ita mitti est filio cognosci, quod ab illo sit": ex quibus apparet, quod missio manifestat personam missam originari a mitten te; & per consequens trahere ab eadem esse, & auctoritatem: Talis autem manifestatio non fit nisi per nouum effectum in natura ra tionali tantum, & quia talem effectum cau sat non solum persona missa, sed etiam perso na mittens, cum sit toti Trinitati communis; idcirco per manifestationem originis personae missae a persona mittente, & per manifestationem collatae auctoritatis per eam vtraque persona, scilicet nittens, & missa idem ope- ratur, eo quod vtraque persona facit illum ef fectum, per quem est talis manifestatio.
Ad propositum ergo dico, quod si consi deremus pienitudinem auctoritatis, quae est in persona mittente, cum eadem plenitudo sit in persona missa, potest verisicari perso nam mittere seipsam: & ideo filius, & Spiritus Sanctus non mittuntur ad modum ser- uorum, qui in actu missionis magis aguntur, quam agant, sed mittuntur ad modum Tega torum, qui sunt ex latere obtinentes plenam auctoritatem. a principe mittente; propter quod omnes actiones suas agunt sicut principalis mittens: Vnde & de talibus Legatis potest dici, quod mittant seipsos ex eo quod non agunt suas actiones, sicut serui, vel sicut instrumenta; sed agunt auctoritatiue, sicut ille qui mittit: & si hoc potest concedi de hu iusmodi Legatis, multo magis de filio, & Spi ritu Sancto, qui per omnia aequales sunt in auctoritate ipsi Patri mittenti.
VIterius si consideramus in mittente manifestationem auctoritatis collatae, sic etiam apparet, quod persona missa mittit seipsam: nam cum talis manifestatio fiat per nouum effectum sanctificationis a tota Trinitate, quamuis sit appropriatus personae missae; idcirco si ex tmonifestatione facta por talem effectum aliqua persona dicitur mittens, pari ratione tota Trinitas dicetur mittens, & per consequens quaecunque persona in Trinitate erit etiam mittens seipsam: hinc est quod filius potest mitti a Spiritu Sancto; nam quamuis non trahat originem ab eo, facit tamen illum eundem effectum, quem facit pater, & filius, per quem manifestatur, quod filius traxerit priginem, & auctoritatem a patre, & haec est intentio August. primo de Trinit cap. 5. vbi ait, quod "mitti a patre filius sine Spiritu Sacto non potuit, quia cum intelligitur Patre eum misisse, quia ex femina eum fecit, non vtique sine Spiritu Sancto fecisse dicitur"; qua si dicat, quod ideo pater dicitur misisse filiu in carnem, quia fecit effectum incarnationis, per quem manifestatum fuit Mundo filium traxisse originem a Patre, & quia istum effe ctum non fecit pater sine Spiritu Sancto; id circo dicit August. quod si pater non fecit istum effectum sine Spititu Sancto; ita nec etiam misit eum sine Spiritu Sancto; Patet ergo quo persona aliqua mittat seipsam quantum ad istas duas conditiones.
Si autem consideramus illam conditionem persone mittentis, scilicet quod det auctoritatem personae missae, sic persona non mittit seipsam, quia non confert sibi ipsi auctoritatem, & ideo dicebat Saluator lo 8. 2 me ipso non veni: ex quibus concludo, quod mis sio actiue sumpta conuenit toti Trinitati, non tamen aeque proprie, quia Spiritus Sanctus, cum non conferat auctoritatem alteri perso nae, non ita proprie dicicur mittens, sicut pa ter, & filius.
His visis soluuntur illa duo dubia superi posita; Ad primum concedo quod nulla e sona sic mittat seipsam, quod sibi ipsi confe rat auctoritatem. Ad secundum dico quod non est simile de missione sumpta actiue, & passiue, quia ad hoc vt aliqua persona mittatur passiue, requiritur necessario quod ac cipiat esse, & auctoritate ab alia, sed ad hot, quod mittat actiue sufficit, quod agat acti ue, sicut persona, quae principaliter dicitur mittens, & quod vlterius manifestat per effectum se habere originem, & auctoritatem ab alia persona, & sic saluamus aliquam per sonam mittere seipsam.
D hoc est breuiter dicendum, quod si quaeratur vtrum missio filij separetur a missione Spiritus Sancti per distinctionem rationis concedo, quod sic: Quod patet ex duobus: Primo, quia missio includit processionem personae missae: Cum ergo sit alia pr cessio personae filij, & alia personae Spiritus Sancti, sequitur, quod alia sit missio vnius, & alia alterius.
Secundo, quia missio dicit nouum effectu sanctificationis; hic autem effectus sanctifica tionis oportet, quod fiat quantum ad intellectum, & voluntatem, quia secundum istas duas potentias Deo coniungimur, propter quod indigemus alio dono quantum ad intellectum, & alio quantum ad voluntatem; & quia donum intellectus appropriatur filio, & habetur per missionem eius; donum vero voluntatis habetur per missionem Spi- ritus Sancti, & est illi appropriatus: Idcirco sequitur, quod missio filij sit distincta a missione Spiritus Sancti, non solum, prout missio dicit processionem, sed etiam, vt dicit ope ris executionem, scilicet nouum effectum in creatura productum
Sed si quaeratur vtrum missio filij separetur a missione Spiritus Sancti, quantum ad veram distinctionem, ita quod vna possit fic ri sine alia; sic dicendum est, quod non, & fa cile declaratur: Constat enim, quod per mis sionem personae diuinae fit santificatio creaturae rationalis, quae quidem sanctificatio non potest fieri per solum donum intellectus, vel voluntatis, sed exigit vtrunque donum, & per consequens concurrit ibi necessario mis sio vtriusque personae.
Et confirmatur, quia si creatura rationalis posset sanctificari per solam missionem filij, sequeretur, quod posset amari a silio, & non amaretur a Spiritu Sancto; & per consequens eodem modo posset amare filium non amamdo Spiritum Sanctum, quod est impossibile: Consequentiam probo; Nam sicut filius amat creaturam rationalem, & amatur ab ea amo re gratuito, cum eam sanctificat per suam missionem, ita & Spiritus Sanctus: si ergo filius posset ad eam mitti, eamque sanctificare sine Spiritu Sancto, sequeretur necessario, quod posset eam amare, & ab ea amari sine Spiri- tu Sancto.
AD ARGVMENTA principalia. AD primum dico, quod sunt in diuinis est missio sine motu locali, quia ille motus dicit imperfectionem, quae non est po nenda in diuinis, & sic non quantum ad om nes conditiones est ibi collocanda
Ad secundum dico, quod missio potest du pliciter considerari, vel utum ad collationem auctoritatis, vel quantum ad executionem operis: Primo modo non est communis toti Trinitati, sed secundo modo.
On this page