Quaestio 2

QVAESTIO SECVNDA Vtrum obiectum fruitionis ordinatae, & proprie dictae, sit vnum tantum.

ARVITVR AD PARTEM negatiuam. TRui est amore inhaerere alicui rei pro pter se, non referendo eam in aliquid alterum, sed plura sunt, quibus voluntas po test ordinate inhaerere propter se, non referendo eam in aliquid alterum, ergo &c Ma ier patet ex dictis in praecedenti quaestione: Minorem probo, nam tunc voluntas inhaeret ordinate alicui rei propter se, quando non ex sui peruersitate, sed ex sui natura, potest quietari in illa re, ita vt non referat eam in aliud, nunc autem voluntas cum habeat capacitatem, & naturam finitam, potest ex sui natura quietari, non solum in bono increato. quod est infinitum, sed etiam in bono creato, quod est finitum: potest ergo pluribus inhaerere propter se ordinate &c.

Confirmo rationem, na est dare aliquid, quod excedit capacitatem voluntatis, puta bonum infinitum, & aliud quod est infra, puta aliud bonum creatum, quod non potest satiare, ergo est dare aliquid, quod adaequet, puta aliquod aliud bonum creatum, quod potest satiare, quietabitur ergo volun tas ordinate non solum in bono infinito excedente, sed etiam in aliquo bono finito adaequanti Nam ista est regula Ceometrarum. quod vbi est dare excedens & excessum, ibi est dare adaequans, & adaequatum.

2 Si voluntas fruitur summo bono ordinate mediante aliquo bono creato, ergo obiectum suae fruitionis ordinatae non est vnum tantum: Consequentia est de se nota: propo antecedens: nam voluntas non fruitur summo bono per actum delectationis, nisi vt sibi copulato per actum amoris, (vt patuit in quaestione praecedente) ergo immediate fruitur actu amoris, & mediante illo fruitur. summo bono: similiter non fruitur summo bo no per actum amoris, nisi vt nobis copulato per actum visionis, vel cognitionis; ergo im mediate fruitur visione, & mediante illa fruitur summo bono, & ita erunt plura obiecta suae fruitionis ordinatae & non vnum tantum.

3 Ponum increatum, est obiectum fruitio nis ordinatae, sed bonum increatum habet plures rationes fruibiles, ergo obiectum fruitionis ordinatae non est vnum tantum: Maior patet: Minorem probo, nam secundum Aristot. primo Ethicorum cap. 4, & 5. secundum aliam tationem bonum dicitur aequaliter enti, & in quod quid est, & in quali & in quanto, & in ad aliquid, cum ergo bonum increatum habeat in se plures rationes entis, videlicet absoluti, & respectiui, & plures est relationes, sequitur quod habebit plures rationes bonitatis, & per consequens habebit plures rationes fruibiles.

ARGVITVR AD PARTEMM affirmatiuam. Tbiectum fruitionis ordinatae ex xatu ra rei non est referibile in aliud alte rum, sed tale non potest esse nisi vnum tantum, ergo obiectum fruitionis ordinatae erit solum vnum. Maiorem probo, quia obiectum frnitionis ordinatae quietat voluntatem ex sui natura, & sufficienti bonitate, cum sibi voluntas ordinate inhaereat propter se: si aute esset referibile in aliud alterum non esset per se sufficiens, ad quietandum voluntatem: & per consequens si voluntas sibi inhaereret 4 pter se inordinate, inhaereret, & inordinate frueretur, probo Minorem, nam illud quod ex natura rei non refertur in aliud alterum oportet esse summum bonum, cum omnia alia sint referibilia propter ipsum, ipsum autem non potest esse nisi vnum tantum, quia quid dicitur per superabundantiam vni soli conuenit: & sic obiectum fruitionis est vnum¬

RESPONDEO, in ista quaestione tria sunt videnda

An obiectum fruitionis possit esse aliquod bonum creatum.

2 An voluntas fruatur summo bono, me diante aliquo alio, vel immediate¬

3 An voluntas fruatur Deo vnica ratione fruibilitatis vel pluribus.

ARTICVLVS PRIMVS. Vtrum obiectum fruitionis possit esse aliquod bonum creatum

Vantum ad hoc est intelligendum, quod siue fruitio sit idem quod beatitudo, vt quidam ponunt: siue aliud, vt ponunt alij, ex parte tamen principij obiectiui conueniunt saltem naturaliter, ita quod creatura rationalis secundum hoc non fruitur fruitione ordinata nisi obiecto beatifico, nee beatificatur, nisi tali fruibili. Quaerere ergo vtrum obiectum fruitionis ordinatae pos sit esse aliquod bonum creatum, est quaerere, vtrum natura intellectualis quaecunque, ad quam solum proprie pertinet frui, & bea tificari, possit ordinate frui aliqua creatura; & in ea beatificari.

Ad hoc autem respondet Auicenna quod sic, ponit enim nono Metaphysices suae capite quarto, quod intelligentia superior per suum intelligere producit inferiorem, & illa aliam, & secundum ordinem orbium, vsque ad illam vltimam, quae praeest secundum eum spherae actiuorum, & passiuorum: & quia perfectio cuiuscunque rei a sua causa dependet: idcirco natura intellectualis tunc vere fruitur, & est vere beata, quando per suum actum supra se redeundo, conuertit se in suam causam. Nam in tali conuersione est completus circulus, qui est ab eodem in idem; & per consequens completa perfectio, quae in natura intellectuali beatitudinem, & frui tionem importat: Secundum ergo ipsius sen tentiam intelligentia inferior potest frui intelligentia superiori, a qua producitur, & in ea beatificari. Ex hijs patet, Auicennam dicere duo, primum, quod vna intelligentia po test aliam creare, quod est falsum, vt ostende tur in secundo lib secundum, quod vna potest in aliam beatificari, contra quod dictum arguo modo tripliciter

Primo sic, illa natura, quae per suum actum potest attingere primam causam, non potest quietari in aliqua creatura fruitione ordinata; natura intellectualis est huiusmodi ergo &c. Maior est nota pro hoc, quia omnis natura, & omnis potentia tunc solum quie¬ tatur secundum modum suae naturae, quando attingit, vltimum & maximum in quod potest, ab illo n vltimo, & maximo, in quod po test tota sua virtus, & sua potissima perfectio mensuratur, vt patet primo Caeli, & Mudis prima autem causa est vltimum & maximum, ad quod potest attingere aliqua natura; si ergo natura intellectualis per suum actum potest in hoc maximum non poterit quieta ri in aliqua creatura inferiori isto maximo probo Minorem. .quia natura intellectualis habet potentiam, & operationem abstra, ctam, & per consequens non limitatam ad aliquam partem entist poterit ergo in quodlibet ens, & ita in primam causam.

Confirmo rationem per eundem Auicqui ponit 5. Metaph capite quinto, quod obiectum intellectiuae potentiae est ens in con muni: potest ergo natura intellectualis per suum actum attingere quamlibet pantem en tis, & per consequens primam causam.

Secundo sic, illa potentia quae habet pro obiecto aliquid commune, non potest quietari in aliquo contento sub illo communi ordinate, praeterquam in primo: sed obiectum potentiae intellectiuae est ens in communi; ergo non poterit quietati in aliquo contento sub ente praeter quam in prime ente, & in primo principio, & ita eo solofrui ordinate Maiorem probo pro hoc, quia inter contem ta sub aliquo communi, solum primo conti nens est non referibile in aliquid aliorum, & per consequens sibi soli propter se potest. po tenria ordinate inhaerere, & ipso frui: Minor per ipsummet Auicen superius allegatum.

Tertio sic: si natura intellectualis quaecun que posset frui aliqua creatura, aut cognoret eam esse creatam, aut dubitaret de ea an esset creata nec ne, aut neutrum hocum congnosceret, nec dubitaret de aliquo eorum. Si dicatur primum sequitur, quod ea non frua tur, quia intellectus, & appetitus non quiescunt in aliquo effectu, quamdiu per ipsum ad causam ipsam non perueniant, si dicatur secundum, tunc false eam cognosceret, (fali sum autem per Arist. primo Post. sciri non potest) ac per consequens ea ordinate frui non posset, si dicatur tertium, non quiesceret in ea, nec illa frueretur, quia qui dubitat de aliquo non quiescit, quamdiu ad veritatem non perueniat, si tandem dicatur, quod nec est dubius, nec cognoscit aliquo istorum duorum, hoc videtur omnino falsum, quia haec est prima quaestio, quae occurrit circa quodcunque De quolibet ente verum est affirmare, vel negare quod est vel quod non est, cum ista sit vna de primis diuisionibus entis scilicet causae, & causati, vel saltim dicedum, quod ista est minima cognitio, que habetur de illa cieatura, & per consequens non poterit esse cognitio beatifica; concludo ergo quod nulla creatura potest esse obiectum fruitionis ordinate.

Ratio autem ipsius Auicen, non concludit tum quia supponit falsum, in eo quod di cit vnam intelligentiam causare aliam. Tum quia dato, quod hoc verum esset, non tamen esset completus circulus, nec completa reditio, cum intelligentia causata conuerteret se per sui actum ad intelligentiam immediate causantem: nam illa intelligentia non causat, nisi in virtute primae cause: propter quod non est completa reditio, nisi redeat ad primam causam. Tum etiam quia non est netessarium, quod ratio principij, & finis conueniat, & coincidat in eandem rem, nisi in prima causa, dato ergo quod vna intelligentia se haberet vt efficiens respectu alterius inferioris, non propter hoc oporteret quod se haberet in ratione finis.

Dicendum est ergo quod solus Deus, po test esse obiectum fruitionis ordinatae, dicen te D. Aug in lib de natura boni circa principium, quod tam magnum bonum, est natura rationalis; vt nullum sit bonum, quo beata sit, nisi solus Deus; cuius rationem reddit. 9. de Trin sic dicens, quod "eo imago Dei est, quo capax eius, & particeps esse potest", ex quibus verbis potest formari talis ratio: llla natura, quae est capax Dei, non potest ordina ta fruitione quietari in aliquo infra Deum; creatura rationalis est huiusmodi; ergo &c Maior est euidens per hoc quod potentia, quae est capax maioris boni, nunquam quietatur in minoribono, nisi fiat peruersio in ea & tunc non est ordinata fruitio. Minor patet per Aug. vbi supra. lsta tamen ratio quan tum ad minorem propositionem procedit ex creditis: praecedentes autem rationes ex con iecturis, & excommuniter concessis, & ideo cum non sufficiat ista, sufficiunt illae: sic ergo patet primum principale.

ARTICVLVS SECVNDVS Vtrum voluntas fruatur summo bono immediate vel mediante aliquo alio

AD hoc dicunt quidam, quod voluntas non fruitur summo bono, nisi me¬ diante aliquo alio actu alterius potentiae, per quem attingitur, puta in patria fruitur mediante visione, quae est actus potentiae intelle ctiuae, quia per illum actum videtur prius attingi, & ideo cum quaeritur ab eis, quid sit obiectum ordinatae fruitionis, dicunt, quod est duplex, vnum principale, & remotum, & hoc est summum bonum, aliud secundarium, & immediatum, & hoc est aliquis actus, mediante quo, Deus attingitur: Ad probandam autem istam conclusionem, supponunt, quod inter amorem amicitiae, & concupiscentie, sit haec differentia, puta quod obiectum imme diatum amoris amicitiae, pbtest esse, & est a quid extrinsecum, & subiecto distinctum ab ipso amante, & hoc patet ad sensum, nam tunc amamus aliquem amore amicitiae, quando sibi volumus aliquod bonum propter se, esto quod nihil ex hoc nobis proueniati obiectum vero immediatum amoris concupi scentiae (vt ipsi dicunt) est aliquid nobis intrin secum, non distinctum subiecto ab ipso amate, exempli gratia, secundum eos amamus vi num amore concupiscentiae, & ideo non pro pter se, sed propter actum gustandi; immedia tum ergo obiectum huius amoris, est ipse actus gustandi, qui nobis est intrinsecus, nec subiecto distinctus, ipsum autem vinum gustatum, est tanquam obiectum remorum; quibus praemissis, conantur probare propositum tribus rationibus.

Primo sic, obiectum immediatum amoris concupiscentiae, est aliquis actus intunsecus, non distinctus subiecto ab ipso amante, quo attingitur obiectum remotum, & extrinsecum, sed fruitio est quidam amor concupiicentiae, prout dicunt isti; ergo eius obiectum est aliquis actus intrinsecus ipsi fruenti, mediante quo attingitur summum bonum, tanquam obiectum principale, & remotum: Ma ior patet ex suppositione praemissa: Minorem probant per hoc, quia fruitio est quaedam delectatio vt a pluribus conceditur, delecta. tio autem non potest esse amor amicitiae, cuius obiectum est aliquid extrinsecum separa tum ab ipso amante, quia nullus delectatur aliquo bono a se separato, sed de bono coniuncto per aliquem actum, puta, delector de vino mihi coniuncto per actum gustandi: se quitur ergo, quod delectatio sit quidam amor concupiscentiae, & per consequens fruitio.

2 Praeterea. Idem est obiectum desideri praecedentis, & delectationis sequentis, sed summum bonum, vel ipse Deus non pot esse immediatum obiectum desiderij; ergo nec delectationis, sequitur ergo, quod immediatum obiectum vtriusque, sit aliquis actus, quo mediante Deus attingitur; Maior patet, quia ita se habet desiderium, & delectatio ad obie ctum, sicut motus, & quies ad terminum; nunc autem videmus, quod idem est terminus, ad quem motus est, & in quo habito est quies; ita idem erit obiectum, pro quo haben do est desiderium, & quo habito est delectatio; Minor probatur ab eis; non enim (dicunt) desideramus Deum secundum se, quia obiectum desiderij est aliquod futurum, quod de Deo non dicitur, & per eandem rationem non desideramus aliquid Deo secundum se; quia nihil futurum potest Deo aduenire, sed bene desideramus nobis aliquid futurum de Deo, scilicet actum, per quem nobis coniungatur, ergo immediatum obiectum desiderij & delectationis, quae est fruitio, erit aliquis actus quo mediante Deus attingitur; puta visio

3 Vlterius obiectum fruitionis, est aliquid complexum, sed Deus secundum se acceptus est quid incomplexum; ergo &c. Maior probatur, quia (secundum eos, amor concupiscentiae, qui est fruitio, vt probatum est, sequitur actum intellectus componentis, & diuidentis, qui dicit de fugiendo, & prosequendo; intellectus autem per simplicem actum nihil dicit de his; Minorem reputant per se notam: Concludunt ergo, quod aliquis actus sit immediatum obiectum fruitio nis, quo mediante attingitur DEVS puta visio.

Hec opinio saluo meliori iudicio, duo pre cipue ponit falsa, primum que Deus sit obiectu remotum fruitionis, ex eo quod fruitio non terminatur ad ipsum, nisi vt includitur in actu visionis, quo mediante attingitur. Secundum quod ipsa visio Dei sit immediatum obiectum fruitionis, haec enim duo videntur falsa. Nam si Deus non esset obiectum fruitionis, nisi quatenus visus, sequeretur quod voluntas non inhaereret illi propter se; nec delectaretur in eo propter se; Consequens est falsum; ergo & Antecedens, Consequentia sper eos) patet, quia sicut obiectum immedia tum delectationis secundum gustum, est ip se actus gustandi; ita obiectum fruitionis (cu sit quaedam delectatio de Deo viso) est ipse actus videndi: ideo sicut appetitus sensitiuus non appetit gustabile propter se, vt delectetur in eo propter se, sed propter actum gustam di; ita voluntas videntis Deum non inheret Deo, nec delectatur in eo propter se; sed pro pter actum videndi: Falsitas consequentis probatur, quia inhaerere Deo hoc modo, magis est ipso vti, quam frui, quod enim quaeritur propter aliud, cadit proprie sub vsu, dicen te patre Augustino ij de Ciuit. Dei cap. 20. quod "ea re vtimur, quam propter aliud quae rimus", ea autem re fruimur, quae nos per se ipsam delectat, non referendo in aliud

Praeterea arguo, quod visio non sit imme diatum obiectum fruitionis, sicut gustatio de lectabilis est immediatum obiectum illius delectationis; nam hoc posito, sequitur quod videns Deum magis fruatur visione, quam Deo, Consequentia patet per dicta eorum nam gustans vinum magis delectatur in ipsa gustatione, quam in vino; a pari, videns Deum, magis delectabitur in visione, quam in Deo.

Vlterius duo videtur supponere omnino irrationabilia, puta quod omnis delectatio sit amor concupiscentiae, & quod immediatum obiectum amoris concupiscentiae sit quid crea tum, non distinctum subiecto ab ipso concupiscente, primum est falsum: quia sequeretur, quod amicitia vera non posset habere aliquam delectationem, quod est contra Ari stotelem 8. Ethicorum, cap. 3. & 4 vbi ponit, quod amicitia perfecta habet delectationem veram, ex quo elicitur, quod omnes aliae ami citiae imperfectae sint, quae habent delectatio nem concupiscentiae; Consequentia patet quia si omnis delectatio est quidam amor con cupiscentiae (vt dicunt) in amicitia nulla erit delectatio. Item sequeretur quod nulla res delectaret propter se ipsam, nam secundum amorem concupiscentiae, non delectamur in aliqua re propter se, sed prout eam referimus in nos ipsos, fruibile autem delectat propter se secundum patrem Augustinum superius allegatum.

Secundum suppositum etiam est falsum; ideo probo quod obiectum immediatum amc ris concupiscentiae, non sit quid intrinsecum & indistinctum subiecto a concupiscente; & primo sic¬

1 Illud quod non apprehenditur esse com forme ipsi concupiscenti, nisi mediante aliquo alio, non est immediatum obiectum amo ris concupiscentiae sed actus gustandi vinum est huiusmodi; ergo &c Maior est nota; nam sicut aliquid concupiscitur, sic appraehenditur esse conforme, probo Minorem, quia comformitas vini ad ipsum concupiscentem praecedit, & est causa conformitatis, ac bonitatis, quae est in actu gustandi respectu concupiscentis; & ideo non potest appraehendi ille actus esse conformis, & bonus, nisi primo ap praehendatur ipsum vinum esse conforme, & bonum ipsi concupiscenti.

2 Sicut se habent motus, & quies in corporib ad terminum; ita se hnt desiderium, & dele ctatio in animalibs respectu obiecti, sed mots & quies ita se habent, quod vbi apparent di stincti termini, vnus intrinsecus, & alter extrinsecus, extrinsecus praecedit intrinsecum in ratione terminandi; ergo in desiderio, & delectatione si est dare distincta obiecta, ex. trinsecum debet praecedere intrinsecum; Maior est concessa ab eis superius; Minorem declaro, videmus enim in motu locali, & in quiete duos terminos, vnum extrinsecum, scilicet locum, & alterum intrinsecum scilicet vbi; constat autem quod primus terminus, & immediatus est ipse locus, nam corpus non acquirit vbi per motum, nisi mediam te loco, siquidem vbi derelinquitur in corpore locato ex adiacentia loci. Dato ergo quod duo sint obiecta, puta vinum conforme ipsi concupiscenti, & actus gustandi ipsum, & vnum esset obiectum eiusdem desiderij, & delectationis mediante alio, quod etiam est dubium, magis tamen esset dicendum, quod actus gustandi esset obiectum me diante vino conforme, quam e contra

3 Sicut se habet obiectum desiderij ad ij sum desiderium; ita obiectum delectationis ac delectationem, sed obiectum desiderij, quis sit ex trinsecu, & subiecto distinctu ab ipso concup scente causat nihilominus in eo actum desideri immediate sine aliquo intrinseco in ratione ob ecti; ergo & obiectum delectationis causabit eodem modo delectationem, quamuis sit extrinsecum, puta propter solam conformi- tatem appetitus; Maior est nota: quia propter eandem rationem, per quam aliquid cau sat desiderium, quando est absens, causat et delectationem postea, quando est praesens; Minor patet ad sensum; videmus enim quod cibus, vel potus, quando est absens immedia te causat desiderium per solam conformitatem, quam habet ad appetentem, & non me diante aliquo alio.

Ad rationes vero dicitur, quod non valent, & ad primam, nego quod obiectum amo ris concupiscentiae sit aliquid intrinsecum, vt patet per iam dicta, concessa tamen Maio ri: Minor est simpliciter falsa, videlicet quod fruitio sit amor concupiscentiae, & cum pro batur, quia est delectatio, dico quod delectatio siue dilectio, quae est secundum veram amicitiam, non est amor concupiscentiae, cum ibi res amata delectet propter se; talis auten delectatio est ipsa fruitio.

Ad secundam: concessa Maiori; licet sit dubia, nego Minorem quod Deus non possit esse obiectum immediatum desiderij, quia omne quod desideratur, in quantum bonum desideratur, & quia summum bonum, est bo num per se ipsum, non mediante aliquo alio; ideo &c. Cum vero dicunt, quod Deus non est futurus dico, quod quamuis per se ipsum non sit futurus, est tamen ibi aliquid annexum necessario requisitum ad causandum vtrumque actum, puta cognitio, vel visio, quae nec est obiectum immediatum desiderij, vel delectationis, nec clauditur ratione obiecti sed ratione ordinis actuum, vel ratione modi recipiendi ipsius potentiae, & respectu hu ius conditionis potest dici ibi aliquid futurum: quia obiectum manet absens ab ipso desiderante; sicut exempli gratia, immediatum obiectum actus gustandi est ipsum gustabile, & actus gustandi videtur mediare applicationem inter gustabilis ad gustantem; non diceret tamen aliquis quoed illa applicatio esset obiectum immediatum actus gustandi, non enim mediat in ratione obiecti, sed in ratione annexi necessario requisiti.

Ad tertiam, nego Maiorem, nam quando aliquid amatur amore amicitiae propter se, sine relatione ad aliud alterum, tunc obie ctum non est complexum, quod veritatem habet maxime in fruitione patriae: & dato quod haec proposito esset vera, Minor tamen est falsa, nam cum dicunt, quod Deus secundum se non est quid complexum, dico quod quamuis non sit quid complexum ratione alicuius intrinseci inclusi in obiecto, po test tamen dici quid complexum ratione ali cuius extrinseci necessario requisiti, & annexi

Videtur ergo aliter dicendum ad istum al ticulum, nam cum quaeritur an voluntas frua tur Deo immediate, vel mediante aliquo, di co quod hoc tripliciter potest intelligi; primo vtrum fruatur mediante aliquo formali tanquam actu, & hoc concedo, fruitur, n. Deo mediante proprio actu formaliter, qui est frui tio. Secundo vtrum fruatur Deo mediante aliquo alio tanquam dispositone necessario praeuia, & annexa ipsi fruenti, & hoc etiam concedo, quia fruitur Deo per amorem mediante visione, quae praeuia est, & media tanquam disposito necessario requisita: similiter fruitur Deo per delectationem mediante amore. Tertio potest intelligi an voluntas fruatur Deo mediante aliquo alio tanquam obiecto inter voluntatem fruentem, & Deum fruibilem, puta mediante visione, vt dicebat opinio superius improbata, & sic nego, quia (vt ostensum est) nullum ens crea tum, sed solus Deus, potest esse obiectum prdinatae fruitionis; immo dato quod visio Dei posset esse obiectum fruitionis ordinatae magis tamen esset verum dicere, quod voluntas frueretur visione mediante Deo viso, quam quod frueretur Deo viso mediante vi sione, quod probo. Nam (vt superius dictum est) quando voluntas tendit in duo bona delectabilia secundum ordinem aliquem, in illud tendit prius, & immediatius, quod prius & immediatius illi proponitur, nunc autem supponatur, quod ista sint duo bona fruibilia secundum ordinem, puta visio Dei, & Deus visus, prius pponet voluntati Des visus, qu visio; & sic voluntas prius fruetur Deo, quam visione; Maior patet, & Minor probatur, nam Deus visus, proponitur voluntati per actum intellectus rectum; visio vero per actum reffexum, vt de se patet, constat autem, quod actus rectus intellectus, praecedit actum ipsius reflexum; ergo prius proponetur voluntati Deus visus, quam visio, & per consequens magis erit dicendum, quod voluntas fruatur visionem mediante Deo viso, quam e conuer so, quicquid ergo ponatur, semper est dicen dum, quod voluntas fruatur Deo immediate in ratione obiecti.

ARTICVLVS TERTIVS. Vtrum in Deo sit tantum vna ratio fruibilitatis, vel plures, ita vt voluntas possit ipso frui secundum vnam, & non aliam rationem, vel secundum plures simul

AD hoc respondent quidam, quod de Deo fruibili possumus loqui dupliciter, vno modo vt est fruibilis in via; alio modo, vt est fruibilis in patria: primo modo dicunt quod Deus habet plures rationes fruibiles, ita vt viator possit eo frui secundum vnam, non fruendo secundum aliam, puta frui potest essentia, non fruendo personis, & vna persona absque alia, fruitione ordinata; & probant de essentia in comparatione ad personas duplici ratione

1 Sicut se habet viator ad concipiendam diuinam essentiam, ita & ad fruedum ea, sed potest in via concipere essentiam, non conci piendo personas, ergo &c Maior patet, quia cognitio intellectiua est praeuia, fruitioni vo luntatis Minor probatur per P. August. y de Trin c. 3. vbi dicit, quod essentia dicitur ad se, & non ad aliud relatiue, modo quod dici tur ad se, & non ad aliud in suaratione, & suo conceptu, non includit relationem, pote rit ergo diuina essentia concipi non concepta relatione, & per consequens non conceptis personis, quae constituuntur per relationes. Item essentia ex se habet quod sit infinita & summum bonum absque relatione; ratio autem fruibilitatis est summum bonum, er- go poterit illa frui uiator absque personis.

2 Praeterea, ratio naturalis ipsius viatoris potest artingere Deum seeundum quod habet rationem summiboni, quae est ratio fruibilitatis, sed viator naturaliter non potest attingere aliquam personam diuinam, ergo de essentia concludet, quod sit fruibilis, & per consequens fruetur illa sine personis; Maior est nota. Minor probatur, quia si naturaliter viator posset personas attingere posset etiam cognoscere naturaliter Trinitatem, quod est falsum. Addunt quod non posset ordinate frui persona non fruendo essentia, siquidem persona in sui ratione, & in suo conceptu includit essentiam.

Vlterius probant alteram conclusionem, quod viator possit ordinate frui vna persona non fruendo alia, tali ratione, ideo viator frui tur vna persona absque altera, quia concipit eam habere rationem summiboni, non concipiendo hoc de altera, sed hoc potest facere viator dum est in vla, ergo &c. Maior paret, & Minorip obatur, quia respectu diuinarum personarum sunt distincti articuli, & omnes includunt rationem summi boni vt patet Po test ergo viator concipere vnam personam, prout illi respondet proprius articulus, & sistere in illa, hihil de altera persona concipien do, & sic fruetur vna, non fruenda altera

Quod si obijciatur Persona diuina est rela tiua, & vnum relatiuorum non potest concipi non concepto reliquo. Respondent quod non est necessarium, quod qui cognoscit, & fruitur vno relatiuo, ppter hoc fruatur & re liquo, nam potest quis frui creatore, & tamen non fruetur creatura, quae terminat hanc relationem. Item dicunt, quod quamuis pater dicatur relatiue ad filium, & vt sic non possit intelligi, non intellecto filio, non dicitur tamen relatiue ad spirituum sanctum, inquam tum pater, nec etiam filius, in quantum filius refertur ad spiritum sanctum, poterunt ergo hae personae intelligi non intellecto spiritu san cto, & per consequens poterit viator eis frui non fruendo spiritus sancto.

Addunt etiam quod totum hoc, quod dictum est d huiusmodi fruitione, intelligitur de fruitione actuali, & non habituali, & per fru tionem habitualem intelligunt quandam in clinationem, prque homo sic est dispositus, quod sicut fruitur vno istorum sine altero, ita possit frui vno cum altero, absque inclinatione ad contrarium actum, quia fruitio vnius per sonae non stat cum odio alterius, dicente Do mino, qui odit me, & patrem meum odit, & haec de fruitione viae.

Si autem loquamur de fruitione Deatorum in patria, dicunt quod quamuis de facto bea tus fruatur simui essentia & personis vnica fruitione, posset tamen Deus de potentia absoluta facete, quod beatus frueretur essetia sine personis, & vna persona sine alia, quod probant dupliciter.

Quandocunque aliquis actus respicit duo obiecta vnum tanquam primarium a quo specisicatur, & in quod essentialiter tendit, & aliud tanquam secundarium, in quod non tom dit, nisi virtute primi obiecti, potest Deus facere sine contradictione, quod ille actus terminetur ad obiectum primarium, & non ad secundarium, sed actus fruitionis respicit diuinam essentiam tanquam obiectum primarium a quo specificatur, & in quod essen tialiter tendit, personas vero tanquam obiectum secundarium, in quod tendit virtute primi obiecti, quod est essentia: similiter re spicit primam personam vt obiectum primarium, secundam vero vt obiectum secundarium, ergo poterit Deus facete quod actus fruitionis terminetur ad essentiam, & non ad personas, & quod terminetur ad primam, absque eo quod terminetur ad secundam, & sic Deatus poterit frui vno obiecto sine altero.

Maiorem declarant exemplo de actu visionis Deati; constat enim quod illa visio ter minatur ad essentiam, vt ad obiectum primarium, ad res vero quae apparent in essentia terminatur tanquam ad obiectum secundarium, quia in eas non tendit nisi virtute essentiae, posset Deus ergo facere quod Deatus eodem actu visionis videret essentiam, & non videret res alias in essentia, & quod videret eodem actu res quas prius non vide bat, nam quando sunt duo obiecta sic distin cta potest Deus absque contradictione facere quod idem actus terminetur ad vnum, & non ad alterum.

Minorem probant, quia secudum eos Tr nitas personarum non est de ratione diuinae essentiae in quantum est obiectum fruitionis, nam pater est prior origine filio, & Spiritu Sancto, in illo autem priori signo originis pater est beatus, & fruitur sua essentia, cum tamen in illo priori non dum sit communicata, ergo sequitur quod Trinitas personarum non sit de ratione essentiae, vt est obie ctum fruitionis; Trinitas ergo personarum si concurrat ad fruitionem hoc erit tanquam obiectum secundarium.

Praeterea si essentia non obijceretur primae personae in ratione obiecti fruibilis, nisi vt existens in tribus personis, sequeretur quod pater non haberet actum fruitionis, nisi post productionem aliarum personarum, quod est falsum; nam sicut per actum productio nis non accipit essentiam ab alia persona, sed communicat eam alijs, ita per eundem actu communicat alijs personis fruitionem, & omnes essentiales perfectiones.

Insuper sequeretur quod aliqua perfectio essentialis, puta fruitio, esset postetior proprietatibus relatiuis, cum praesuponant personas esse constitutas per proprietates relatiuas, hoc autem videtur falsum, quia pari ratione, qua essentia praecedit illas proprieta tes, ita & quaelibet essentialis perfectio debet illas praecedere.

Haec opinio quinque dicit quae mihi videntur falsa, ideo contra eam arguo & primo contra hoc quod viator possit frui essentia non fruendo personis, arguo tripliciter.

1 Sicut se habet vtibile ad vtentem, ita fruibile ad fruentem, sed vtens non potest vti re aliqua abstrahendo eam a suo supposito, ergo nec fruens poterit frui essentia di uina abstrahendo eam a personis diuinis: Maior patet, quia vtrobique est eadem proportio: Minor probatur, nam quando essen tia rei abstrahitur a suo supposito, abstrahitur etiam ab omni loco, & tempore: circa rem autem sic abstractam non possumus ha bere aliquem vsum, vel finem, vel actum, ni si mere speculatiuum, quia sicut patet in pr logo Metaph actus & omnes operationes unt circa singularia, ergo &c

2 Sicut se habet fruitio inordinata ad essentiam creaturae, ita fruitio ordinata ad essentiam Creatoris; sed prima non potest haberi de essentia abstrahendo eam a supposito, ergo nec secunda: Maior est nota: Minor autem probari potest sicut in praecedenti articulo.

3 Fruitio viae si sit ordinata debet respon dere fruitioni patriae, sed illa patriae non erit de essentia abstrahendo eam a persona; ergo nec ista vie: Maior est nota, quia fruitio viae praecedit illam in ratione meriti minor ab eis conceditur.

Secundo arguo hanc opinionem, quia po nit, quod viator possit frui vna persona fine altera; hoc enim videtur falsum; nam, vel hoc esset ratione essentiae, vel ratione relationis, non ratione essentiae; quia cum sit vna, & eadem numero in omnibus personis. non poterit viator vna frui persona sine alte ra, non ratione relationis; nam cum relatiua sint simul naturali intelligentia, non possunt intelligi, vnum sine altero, & per consequens non poterit viator vna frui psona sine altera.

Tertio deficit praefata opinio ponens, quod de potentia Dei absoluta possit beatus videre essentiam sine personis, & vnam personam sinc altera; & per consequens frui vna sine altera.

Nam magis differt essentia creaturae, a suo supposito quam essentia diuina a personis; sed per nullam potentiam fieri potest, quod essentia creaturae videatur aperta visione, non viso suo supposito; ergo multo minus fieri poterit quod essentia diuina videatur intuitiue non visis personis; Maior conceditur; Minor probatur, nam (per eos) visio intuiti ua non habetur nisi de re praesente secundum suam actualem existentiam, sed essentia crea turae non existit actualiter praesens, nisi per suppositum in quo est, ergo &c.

Confirmatur, quia magis abstrahit esse crea turae ab essentia, quam essentia diuina a suppositis, haec patet, quia essentia creaturae ve ro intellectu potest intelligi etiam cum esse opposito; essentia autem diuina nullo modo, nunc autem essentia creaturae sic se habet, quod quamuis abstrahat ab existentia cognitione abstractiua, non abstrahit tamen ab ea cognitione intuitiua; vt ipsimet dicunt ponentes differen iam inter has cognitiones; ergo sequitur, quod diuina essentia per quamcumque potentiam possit abstrahi a suppositis cognitione intuitiua; quamuis possit cognitione abstractiua

Praeterea, si beatus per diuinam potentiam posset videre essentiam absque personis, vel videret eam existentem in aliquo supposito, vel in nullo, vel videret eam indifferenter se habentem ad esse, & non esse in snpposito, vel videret eam absolute per quandam abstractionem ab omnibus istis; si dicatur pri mum habetur propositum, si autem dicatur secundum est impossibile; quia quod non est, non potest videri; modo quod essentia diuina non existat in aliquo supposito est omni- no falsum, si dicatur tertio modo est similiter impossibile per eandem rationem, non enim essentia se habet per indifferentiam ad esse, & non esse in supposito; si vero dicatur quarto modo, tunc illa visio erit abstractiua non intuitiua,; & per consequens nec beatifica.

Quarto contra eandem opinionem probo. quod beatus de potentia Dei absoluta non ossit videre primam personam absque alia. Nam illa, quae sunt connexa quantum ad com gnitionem abstractiuam multo magis sunt connexa quantum ad cognitionem intuiti¬ uam: sed diuinae personae ita sunt connexae quoad cognitionem abstractiuam, quod nequeunt intelligi nisi simul; ergo multo magis quantum ad cognitionem intuitiuam simul debent intelligi; Maior patet per hoc quia cognitio intuitiua requirit maiorem con nexionem quam abstractiua, quae enim connectuntur cognitione intuitiua, diuiduntur cognitione abstractiua; Minor pbatur, quia diuinae personae, cum sint relatiuae, vna non est prior alia secundum intentionem, semper autem per cognitionam abstractiuam, primo abstrahitur, & cognoscitur illud quod est prius secundum intentionem, & intelligentiam.

Praeterea D. P. August. primo de Trinitate cap. 8. super illud loannis, Domine osten de nobis patrem, & sufficit nobis, inquit siue audiamus ostende nobis filium, siue audiamus ostende nobis patrem, idem tamen valet, quia neuter sine altero potest ostendi vnum quippe sunt sicut ipse ait, ego, & pater vnum sumus; illa ergo supposita quae sunt vnum in essentia, ita se habent, quod qui vi det vnum videt, & alterum, secundum illud qui videt me videt, & patrem, diuinae perso nae sunt huiusmodi; ergo &c Maior pr obatur, nam essentia diuina aequali necessi ati est in omnibus suppositis; ergo qui videt vnum suppositorum, videt qua necessitate essentia est in illo, & sic videt etiam qua necessitate, eadem est in altero, & per consequens vi det necessario & alterum, quod non solum est verum de facto, sed etiam de possibili; petens enim Filippus visionem patris, perebat aliquem effectum omnipotentiae, quae patri attribuitur,

Quinto contra eandem probo, quod trini tas personarum non sit velut obiectum secun darium fruitionis, & hoc dupliciter.

Primo quia sequeretur quod beatus non vere frueretur Trinitate personarum, nec in ea beatificaretur; consequens est falsum; ergo & antecedens; Falsitas consequentis patet omnibus; & per P. Augustinum primo de Trinitate ca 8 probatur, vbi ait quod "ple num gaudium est frui Trinitate, ad cuius ima ginem facti sumus" Consequentiam probo du pliciter; Primo quia eo quod Trinitas perso narum ponitur secudarium obiectum, sequitur quod beatus non diligat eam propter se, & per consequens non vere fruatur illa, quia frui est amore inhaetere alicui propter se Se- cundo quia ex quo visio, & fruitio non dependent, nec specificantur ab obiecto secundario; (vt istimet dicunt) sequitur, quod huiusmodi obiectum non pertineat ad veritaten fruitionis; sicut etiam patet in exemplo, quod ipsimet ponunt de rebus visis in diuina essen tia, quae cum sint obiectum secundarium non pertinent ad veritatem fruitionis, nec beatus in eis beatificatur.

Si vero dicunt, quod Trinitas personarum pertinet ad integritatem fruitionis essentialiter, quamuis sit secudarium obiectum, sequitur contra eos hoc inconueniens, quod primarium obiectum fruitionis non erit infinitum bonum nec satiabit beatum, quod est fal sum, Consequentiam probo; nam obiectum primarium cum sit infinitum bonum, (vt dicunt omnes) debet in sua ratione includere quicquid pertinet ad integritatem fruibilita tis, alias non esset fruibile infinitum, sed tri nitas personarum pertinet ad integritatem fruibilitatis,; ergo in sua ratione debet obiectum primarium includere Trinitatem: cum ergo illam non includat (secundum eos) sequitur, quod non sit bonum infinitum potens satiare

Praeterea ad idem. Si Trinitas personarum esset obiectum secundarium fruitionis, seque retur quod poneret in numerum cum diuina essentia, consequens est falsum ergo, & antecedens; Falsitas patet, quia hoc concesso in diuinis poneretur quaternitas; Consequen tiam, probo, quia cum obiectum primarium. & secundarium habeant inter se ordinem necessario sunt distincta in re, & ponunt ad inuicem in numerum, & maxime in proposi to, quia ordo horum obiectorum necessario secundum eos oportet, quod praeueniat om- nem actum rationis, & per consequens quod sit ordo realis inter realiter distincta Conclu do ergo, quod iste modus dicendi, licet sit sub tilis, & ingeniosus, mihi tamen non videtur quod possit stare

Rationes etiam, quibus innititur, facile soluuntur, & ad primam, nego, quod viator possit concipere essentiam in ratione fruibilis obiecti, non conceptis personis; quia opot tet, quod qui vult illa frui, eam concipiat vt est in rerum natura, & vt existit, & quia ne cessario existit in tribus personis; ideo opor. tet, quod fic illa fruatur.

Ad dictum Augustini, quod essentia est ad se non includendo in suo conceptu relationem: Hoc concesso apud viatorem, non propter hoc habetur, quod essentia possit concipi, vt fruibilis, non concepta persona, saltem in generali, quamuis possit concipi non conce pta persona in speciali, puta quod sit relatiua, & per relationem constituta. Vel dicatur quod si viator conciperet essentiam, non concipiendo relationem, talis conceptio esset mere speculatiua, cum fiat per quandam abstractionem, & sic non conciperet essentiam, vt fruibilem

Ad secundam cum dicunt, quod viator na turaliter attingit Deum, vt habet rationem summi boni dico, quod non attingit sufficieter vt oportet, quatenus est fruibilis fruitione ordinata; Concesso tamen hoc, non habetur propositum, quia ratio naturalis, sicut at tingit diuinam essentiam in communi, & non in speciali; ita attingit eius personalitatem in quodam generali, propter quod non potess inferri, quod cognoscat distincte Prinitatem.

Ad tertiam, cum probant quod viator possit frui vna persona sine alia, concipiendo personam secundum proprium attributum dico, quod sic concipiendo semper includit aliam personam propter inseparabilitatem vnionis vnius personae cum altera; vnde Au gustinus primo de Trinitate cap. 8. dicit, "propter ipsam inseperabilitatem sufficienter nominatur vel pater solus, vel filius solus", nec inde seperatur vtriusque spiritus, & ideo ex consideratione proprij articuli intelligitur, quod vna est distincta ab alia, non tamen intelligitur sine alio in ratione fruibilis.

Item dato quod vna intelligatur sine alte ra, non esset tamen intellecta in ratione fruibilis; nam multum refert intelligere aliquid absolute, & intelligere ipsum in ratione fruibilis.

Ad confirmationem de Creatore, & crea tura, dico quod non valet, quia accidit Crea tori in quantum fruibilis, quod referatur ad creaturam, & maxime cum illa relatio sit tantum secundum rationem. Item non pono, quod tota causa, quare diuinae personae non sint frui biles vna sine altera, sit ista, quia videlicet sunt mutuo relatiue, sed quia simul cum hoo, habent vnam essentiam bonitatis fruibilis, & sunt inclusae in rationae essentiae, saltem in quantum est fruibilis.

Per hoc etiam patet quod non valet cum addunt, quod Pater, & Filius non dicuntur relatiue ad Spiritumsanctum, nam vt tactum est, hoc non est propter relationem, sed propter vnicam bonitatis rationem ini personis existentem, quae quidem bonitas ron potest intelligi a viatore secundum rectum finem in ratione fruibilis, quod existat in patre, & filio, quinsimul etiam intelligatur existere in Spiritu Sancto.

Ad rationem qua probant quod de potentia Dei absoluta pot Deus fatere, quod beatus fruatur essentia, sine personis, nego hanc propositionem, & cum dicunt, quod potesi Deus facere, quod vnus actus terminetur ad obiectum primarium, & non ad secundarium; dico, quod hoc non est simpliciter verum, quia sequeretur, quod Deus terminaret suam cognitionem ad essentiam, ita vt, non ad Tri nitatem, nec ad creaturas, quorum vtumque est inconsonum rationi; similiter posset face re, quod cognitio visus terminetur ad colorem, & non ad superficiem, quod a multis ne gatur. Dato tamen quod maior esset vera, minor adhuc est simpliciter falsa; quia probatum est, Trinitatem non esse obiectum secundarium, & ad illud de priori originis, in quo dicunt Patrem beatum, concedo, nego tamen quod essentia obijciatur Patri absolute, & non prout existit in suppositis; nam cum diuina essentia habeat aequalem necessitatem ad illa tria supposita, est etiam eadem cum omnibus illis; vnde pro nullo signo poterit se monstrare aperta visione sine eis, & multo minus cum vno illorum, sine altero.

Ad inconuenientia, quae conantur deducere, dico ad primum quod inter actum fruitionis, & productionis non est talis ordo ex natura rei; sed potius est ibi simultas; ideo non est dicendum, quod pater fruatur post productionam filij, & non ante, sed omnia ista sunt ibi simul ex natura rei, nec ista prioritas originis sic est ibi intelligenda quasi pa ter in vno signo habeat essentiam, & omnem essentialem perfectionem, & in alio signo communicet eam filio, sicut videntur ipsi ima ginari; nam hoc modo pater esset magis suppositum absolutum quam relatiuum. Item sequeretur quod esset dare aliquod signum, in quo filius non haberet diuinam essentiam & per consequens transiret de non esse ad esseDebemus ergo dicete quod est prioritas originis, intelligitur solum quantum ad modum habendi essentiam, & omnem essentialem perfectionem, puta quia pater habet eam a le, & non ab alio, filius a patre, & Spiritus Sanctus ab vtroque: lste tamen modus non ponit prius, & posterius in aliqua persona, nec aliquod signum, quinimo in eodem signo Pater communicat essentiam Filio, & vterque Spiritui Sancto, & sic non est verum dicere quod pro aliquo signo dinina essentia obijciatur Patri, pro vt est in illo tantum, vel absolute sine personis; nam sicut pro quocunque signo semper est in tribus; ita cuicunque obi ciatur dummodo aperte videatur, semper vi debitur existere in tribus

Nec valet si dicatur, quod perfectio intrin seca primae personae dependebit ex alijs por sonis, quasi ab illis accipiens, quod non con ceditur: quia dependet ab alijs personis, non quasi ab eis recipiens sed magis quasi eas coexigens, & hoc non inconuenit. Ad secundum inconueniens dico, quod falsum est quod ibi sit prioritas, & posteritas ex natura rei inter essentialia, & personalia, bene tamen potest esse ibi aliqua prioritas secundum nostrum modum intelligendi acceptum ab istis sensibilibus, in quibus nihil est simile, propterea decipiuntur ex falsaeima ginatione, existimando quod ibi sit prioritas ex natura rei,

Quapropter videtur mihi esse dicendum, quod Deus simpliciter non habet plures ra tiones fruibiles, sed vnam tantum simplice, & indiuidualem, secundum quod voluntas beati fruitur indiuidualiter vna essentia, vel vna bonitate in tribus personis, & tribus per sonis in vna bonitate, & licet essentia possit abstrahi per intellectum a personis, & vna persona ab alia quocunque modo, de quo non curo ad praesens quantum tamen ad rationem fruibilitatis mutuo se includunt essentia, & personae, ita vt per nullam potentiam possit beatus frui essentia sine personis, nec vna persona sine altera: Erit ergo vna ratio fruibilitatis in omnibus eis, quae conclusio li cet probata fuerit per rationes contra praefa tam opinionem adductas; adhuc tamen pro batur tali ratione.

Si ratio fruibilitatis plurificaretur in diui nis, etiam ratio vltimi finis ibi plurificaretur, consequens est falsum, ergo &c. Consequen tia est nota, quia ratio fruibilitatis, & vlti mi finis, vel est eadem, vel vna sequitur ad alteram, falsitatem probo; nam sicut ibi non plurificatur ratio principij; ita non debet multiplicari ratio finis, vt patet per P. Aug.¬ s, de Trinitate cap xij, dicentem, quod "Pater, & Filius non sunt duo principia, sed vnum principium creaturae", & Arist. xij Metaphprobat quod est deuenire ad vnum vltimum finem. Concludo ergo, quod Deus habet vnam tantum rationem fruibilitatis, qua bea ti aperte fruuntur videndo ipsum, & viatores aenigmatice cognoscendo.

Sed dicet aliquis, an sicut comprehensor per nullam potentiam potest frui essentia sine personis; ita etiam & viator:

Respondeo quod supposito viatori esse reuelatum, sicut modo est, diuinam essentiam existere in tribus personis, quae sint con relatiuae; non potest ordinate frui essentia non fruendo personis, nec vna persona sine altera, rationes fuerunt superius assignatae; posset tamen Deus aliter facere, quia potuis set haec omnia non reuelare, sicut nondum sunt reuelata per fidem gentilibus & paganis, & ideo non fruuntur vna essentia in tri¬ bus personis.

Intelligendum vlterius est, quod ad istam conclusionem sequitur altera; puta quod si cut est vna ratio fruibilitatis essentiae, & trium personarum; ita est vnus actus fruitionis in beato, qui terminatur ad essentiam, & ad per sonas: Nam vna ratio formalis in obiecto vi detur arguere vnum actum in potentia

Praeterea, si esset alius actus fruitionis, per quem beatus frueretur Patre, & alius, por quem fruaretur Filio, vel essentia; quaero, vtrum aliquis; illorum actuum sit ita perfectus, quod satiet potentiam beati; si dicas quod sic, tunc alij superfluunt, & tuc poterit frui essentia sine personis, vel vna persona sine altera, quod est contra iam dicta; si dicas quod non satiat, tunc omnes erunt imperfecti, & sic voluntas beati non erit satiata, quod est falsum.

Vlterius, beatus habet vnum actum visionis essentiae, & trium personarum; ergo & vnum actum fruitionis. Consequentia patet ex ordine ipsorum actuum, & etiam pro pter proportionem eorundem ad illud obiectum; Antecedens probo per P. August. xv. de Trinitate cap. 10 vbi dicit, quod tunc "non erunt volubiles nostrae cognitiones ab alijs in alias euntes, sed omnem scientiam nostram vno simul conspectu videbimus", non habebimus ergo actus interruptos, & quod dictum est de beato, potest etiam dici de viatore, in quo plurificatur iste actus per accidens, puta propter interruptionem, quod non est in beato.

AD ARGVMENTA principalia. AD primum concedo Maiorem, quod frui sitamore inhaerere alicui propter se; nego tamen Minorem, quod voluntas possit ordinate inhaerere bono finito, & crea to; nam in solo bono infinito, & increato potest quietari: & cum probatur quia ha bet capacitatem infinitam; Ad hoc respondent quidam quod quamuis capacitas poten tiae fruentis sit finita formaliter; est tamen infinita obiectiue; & hoc non est inconueniens quia inter obiectum, & potentiam est relatio proportionis, & non similitudinis, ex trema autem proportionis non habent vnam naturam: ideo non inconuenit, quod vnum extremum sit finitum: quia habet fundamentum finitum, & aliud sit infinitum, quia non habet terminum, & sic dicunt, quod haec relatio est finita ratione fundamenti, & infinita ratione termini, immo quaecunque relatio creaturae ad Deum erit finita, & infinita hoc modo.

Haec solutio mihi non placet; Tum quia capacitas potentiae non est relatio, alias potentia esset capax per relationem, bene potest dici, quod consecutiue importet quandam relationem, siue quendam modum relatiuum, in suo tamen principali significato non dicit aliud, quam ipsammet naturam potentiae; Tum quia non est verum, quod inter obiectum, & potentiam sit tantum relatio propot tionis; nam antequam potentia habeat aliquen actum, inter ipsa cadit habitudo proportionis, habito autem actu, videtur ibi consurgere alia habitudo adaequationis, scilicet & conmensurationis, quae fit penes quendam modum quantitatiuum, qui inuenitur in vtro que; Tum quia dato quod esset tantum in ter illa relatio proportionis, adhuc non habe tur propositum; quia haec relatio habet quan doque terminum infinitum, & quandoque fi- nitum, ita ergo poterit dici in proposito: quod capacitas nostrae potentiae possit quietari etiam in bono finito.

Ideo videtur mihi aliter dicendum, quod capacitas finita potest vtique quietari in bono finito, vbi non sit capacitas maioris boni; nunc autem capacitas creaturae rationalis est ad bonum infinitum, quamuis non sub ratio ne infinita, sed finita, ut dictum est in quaestione subiecti Theologiae: ldcirco non est mi rum si non satietur in quocunque bono finito

Sed diceres, si capit bonum infinitum sub ratione finita, tantum est, ac si caperet bonum finitum, & sic remanet difficultas

Respondeo quod multo plus est capere; bonum infinitum etiam sub ratione finita quam capere quodcunque bonum finitum; nam hoc potest referre creatura in aliud bonum, & sic non potest erdinata fruitione in eo quietari, illud autem cum sit insinitum; non potest referre ad alterum, propterea debet in eo solo quiescere ordinata fruitione.

Ad confirmationem cum dicebatur vbi est dare excedens, & excessum, &caet. dico quod verum est in his, quae sunt eiusdem rationis, quod non est in proposito, vel dico, quod cum capacitas voluntatis se extendat ad bonum infinitum, nullum bonum excedit suam cap. citatem. Potest tertio dici, quod bonum in finitum excedit, & adaequat, capacitatem vo luntatis, & intellectus, alio tamen, & alio mo do, quia vt est infinitum simpliciter, est exce dens; inquantum vero capitur ab vtraque potentia modo finito, & sub ratione infinita, est adaequatum.

Ad secundum patet per id quod dictum est in secundo articulo, vbi ostensum est quod voluntas fruitur summo bono immediate in ratione obiecti, quamuis fruatur ipso median te aliquo actu in ratione dispositonis praeuiae, necessario requisitae, vnde non potest inferri quod sint plura obiecta fruitionis ordinatae.

Ad tertium cum dicitur quod bonum increatum habet in se plures rationes fruibiles, puta rationem entis absoluti, & respectiui, & etiam plures rationes reales: Respondent quidam, quod bonum secundum quod conuertitur cum ente, non habet rationem simpliciter perfecti, quia huiusmodi bonum, non est relatio.

Haec solutio mihi non placet, nam quamuis relatio creata non sit ens summe bonum & summe perfectum, posset tamen aliquis di cere, quod relatio increata sit ens summe bo num, & summe perfectum, si quidem quicquid est in Deo est perfectum sine defectu, & sine diminutione.

Videtur ergo mihi dicendum, quod si plu res rationes entis in Deo remanerent distinctae tanta distinctione, quod non coinciderent in eandem entitatem, tunc ratio valeret, nunc autem est totum oppositum, quia plures rationes in Deo, non obstante quacunque distinctione, transeunt in eandem en titatem, & sic tantum est de entitate, & per- fectione in vna sola persona, quantum in om nibus, & per consequens vnica est ratio fruibilitatis

Concludo ergo pro hac quaestione quod obiectum fruitionis ordinatae est vnum tantum, quia est solum bonum incausatum, quo fruimur immediate in ratione obiecti, habentis vnicam rationem fruibilitatis.