Quaestio 3

QVESTIO TERTIA Vtrum primum cognitum ab intellectu nostro sit aliquod vniuersale.

ARGVITVR AD PARTEM affirmantem. SPecies est quoddam vniuersale, sed spe cies est primum cognitum ab intellectu nostro, ergo &c. Maior est nota: Minor probatur, quia, cum intellectus noster cogno scat per abstractionem a singularibus, illud erit primum cognitum, quod primo, & immediate a singularibus est abstractum, hoc autem est species, quae immediate de ipsis sin gularibus praedicatur, ergo &c.

2 Illud est primum cognitum ab intellectu, quod sibi est maxime proportionatum vniuersale est huiusmodi, ergo &c. Maior pa tet, minorem probo, quia de ratione vniuerfalis est esse abstractum ab hic, & nunc, secudum quem modum maxime est proportiona tum intellectui, qui cum sit immaterialis, est etiam abstractus.

3 Ens rationis est prius cognitum, quam ens reale, sed vniuersale est primum inter en tia rationis, ergo simpliciter est primum cognitum; Maior probatur, quia intellectus, vel nullo modo cognoscit rem, secundum illud esse quod habet extra animam, vel saltem prius cognoscit eam, secundum esse quod ha bet in anima, quia ipsa non existente extra animam potest adhuc eam cognoscere, pro ut solum est in anima (sicut patet in hyeme de rosa) sed hoc esse in anima est ens rationis distinctum ab ente reali. Minorem probo, nam, cum sint quaedam entia rationis incom plexa, sicut vniuersalia, & quaedam complexa, sicut enunciationes, & svllogismi, non est dubium, quod vniuersalia, cum sint incomplexa, int priora inter entia rationis.

ARGVITVR NEGATIVE. I vniuersale esset primum cognitum ab Ointellectu, sequeretur, quod praeueniret omnem actum intellectus, consequens est fal sum, ergo &c. Consequentia est nota, quia primum cognitum ab aliqua potentia, est pri mum, quod mouet eam, & sic praeuenit om- nem actum eius. Falsitatem probo, quia intel lectus facit vniuersalitatem in rebus, vt patet per Com. 1. de Anima, & ex consequenti eius actus praeuenit esse vniuersale

RESPONDEO: in ista quaestione quatuor sunt videnda, quae tanguntur in argumentis.

1 An primum cognitum ab intellectu, nostro, sit aliqua species specialissima, immedia te abstracta ab ipsius indiuiduis.

2 An de ratione vniuersalis sit esse abstractum ab hic, & nunc

3 An vniuersale sit ens rationis, vel ens reale

4 An primum cognitum ab intellectu non stro sit aliquod vninersale, sicut quaeritur principaliter.

ARTICVLVS PRIMVS. Vtrum primum cognitum sit aliqua species specialissima.

AD hoc respondent quidam affirmatiue, dicentes, quod primus conceptus ad quem mouetur itellectus est conceptus spei specialissimae, & per consequens, primum con nitum ab eo, est aliqua species specialissima scilicet illa, cuius singulare fortius mouet sen sum, quod probant triplici ratione.

1. Quando causae, naturaliter concurrunt ad aliquem effectum, si non sunt impeditae, agunt in quantum possunt, & inducunt per fectiorem formam, quam possunt, sed plures causae mouentes intellectum ad primum con ceptum, naturaliter concurrunt ad hanc mo tionem, ergo causant in ipso perfectiorem con ceptum, quem possunt, iste est conceptus spe ciei specialissimae, ergo &caet. Maior est nota; Minor probatur, quia primus conceptus intellectus praeuenit omnem actum voluntatis & per consequens est mere naturalis, causae ergo concurrentes ad dictum conceptum, agent mere naturaliter, & causabunt perfectiorem effectum, quem poterunt.

2 Si conceptus speciei, non esset primus, ad quem moueretur intellectus, sequeretur, quod moueretur prius ad conceptus commu niores, & quantum essent communiores, tan to prius ad eos moueretur, sicque primo mo uentur ad conceptum entis, & aliorum transce¬ dentium, de quibus considerat Metaph Consequens est falsum, ergo &c. Consequentia est nota, & Falsitas probatur, quia si conceptus entis, & aliorum transcendentium prius occurreret intellectui, Metaphysica quae de eis considerat, esset prior alijs scientijs ordine doctrinae, & sic non possent sciri aliae scie tiae, nisi post eam, quod est falsum, & contra Arist. 1. Metaph cap. 5. vbi vult Metaph esse vltimam ordine doctrinae

3 Si conceptus communiores prius occur rerent intellectui, sequeretur, quod non posset cognosci aliqua species, nisi prius cognoscerentur omnia praedicamenta, quae sunt superiora ad illam speciem, consequens est falsum ergo &c Consequentia est nota, & Falsitas consequentis apparet, nam si omnia praedica ta super: ora ad specie, prius cognoscerentur, consumeretur multum temporis ante cogni tionem speciei.

Nec obstat, inquiunt, dictum Arist. 1. Phy sicorum, quod confusa sint nobis prius nota, quia hoc est intelligendum respectu eiusdem cogniti, quando scilicet potest cognosci duplici cognitione, puta confusa, prout significatur per nomen, & distincta, sicut explicatur per definitionem, modo species prius com gnolcitur cognitione confusa, vt significatui per nomen, quam cognitione distincta, vt ex plicatur per definitionem.

Haec opinio mihi non satisfacit, & contra eam sequuntur tria inconuenientia. Primum, quia conceptus speciei esset perfectissimus coceptus, qui possit haber de re cognita, quid tamen est falsum, siquidem conceptus definitionis est perfectior; immo si ratio ipsorum valeret, deberent dicere alterum trium, vel quod intellectus agens moueret intellectum possibilem prius ad conceptum definitionis, quam ad conceptum speciei definitae, tanquam ad perfectiorem, vel, quod conceptus definitionis non sit perfectior, quod etiam est falsum, vel quod causae mouentes naturaliter intellectum ad primum conceptum, non cau sent in ipso perfectiorem conceptum, quam possunt, & sic contradicerent sibimeripsis.

Secundo, sequeretur, conceptum generis cu iuscunque rei nunquam esse dubium, sed sen per certum, cuius contrarium dicunt, nam ex hoc probant, quod conceptus entis sit alius a conceptu generis, quia stante conceptu en tis certo, adhuc potest esse dubium de ipso genere, Probo consequentiam, quia si conce ptus speciei primo occurrit, oportet, quod sit certior quocunque alio conceptu, stante autem certitudine speciei, non potest esse du bium de genere, ergo coatradicunt sibi ipsis dicendo, quod conceptus generis possit esse dubius, & non dubius.

Tertio sequeretur, quod genus semper co gnosceretur post speciem, quod est falsum; Consequentia est nota. Falsitatem probo, namn si genus intelligeretur post speciem, vel esset er abstractionem ipsius a specle, prout habet rationem totius vniuersalis respectu speciei, vel esset per resolutionem speciei in ipsum, vt pars quaedam eiusdem speciei; primum non potest dici, tum quia intellectus procederet de perfecto ad imperfectum, quod est contra suum modum procedendi naturalem, tum quia huiusmodi abstractio non esset negatiua, sed magis positiua, non enim negaret ab intellectu cognitionem similis speciei, im mo poneret in eo cognitionem speciei, & ge neris, & per consequens tanquam genus faceret cognitionem confusam speciei apud intellectum, quod est falsum; nec etiam potest dici secundum, scilicet per resolutionem peciei in ipsum genus, vt fit in definitione, quia tunc semper genus haberet rationem partis respectu speciei, quod est falsum, opot tet ex quibus apparet quod dare aliquam con gnitionem: in qua genus cognoscatur ante speciem,

Et haec videtur intentio Arist. 1. Physicorum, vbi simpliciter absque aliqua limitatione ait, confusa esse nobis prius nota, & hunc esse modum nostrum procedendi naturalem, tui etiam concordat Auic. 1 suae Metaphisitae cap. 7. dicens, quod ens, & res communes imprimuntur in animam prinia impressione Nec sufficit dicere, quod cognitio confusa pro cedat determinatam, respectu eit sdem cogn ti, vt nomine, vel definitione significatur, sic enim dicendo habemus propositum, quia co gnitio rei vt significatur per nomen, habet multos gradus, sicut etiam vna, & eadem res potest habere diuersa nomina, eadem enim res per nomen generis, & speciei importatur, & tamen sub confusiori ratione cognoscitur impor ata per nomeu generis, quam per nomen speciei, & sic apparet, quod conceptus generis praecedit conceptum speciei.

Modo ad rationes huius opinionis respon detur.

Ad primam itaque nego minorem, quia causae concurrentes ad istum effectum impe diuntur ratione in dispositonis intellectus. possibilis, qui non est dispositus naturaliter, ad recipiendum imediate conceptus specierum, sed naturaliter est dispositus primo ad conceptus vniuersaliores, & mediantibus illis ad magis speciales recipiendos, sicut & ma teria primo recipit formas elementorum, que sunt imperfectiores, & postea formas mixtorum, quae sunt perfectiores

Ad secundum nego falsitatem consequen tis; Ad probationem vero, cum dicunt, Metaph esset prior alijs scientijs ordine doctrinae, dico, quod hoc non oportet, quia duo sunt modi cognoscendi ens, & alia ttanscendentia, vnus modus est per simplicem appre hensionem prius occurentem, alius modus per resolutionem aliorum in ipsa, & ipsorum ad altissimas causas: primus modus, cum non sit scientificus, non pertinet ad aliquam scien tiam, & isto modo conceptus entis, & aliorum transcendentium primo occurrunt nobis: se cundus modus, cum sit scientificus, pertinet ad aliquam scientiam, & non ad quamcumque sed ad solam Metaph & hoc modo ens, & alia trascendentia non cognoscuntur primo, & immediate, sed vltimo, & mediantibus alijs scibilibus, de quibus sunt speciales sciae.

Ad tertiam dico, quod ibi non consumitur tepus, quia cum intellectus non transeat de vno conceptu simplici in alium conceptum simplicem per discursum, potest in tempore breuissimo fieri sub omnibus istis conceptibus. Ex quibus apparet, quod conceprus spe ciei non necessario, nec vniuersaliter primo occurrit nobis; an vero in aliqua cognitione primo oecurrat, nihil ad praesens, sufficit enim scire pro praesenti articulo, quod spe cies specialissima non est primum cognitum, vt ponebat praefata opinio.

ARTICVLVS SECVNDVS Vtrum de ratione vniuersalis sit esse abstractum ab hic, & nunc

AD hoc respondeo, quod potest intelli gi dupliciter huiusmodi quaesitum, vno modo, an haec sit ratio formalis, & completa vniuersalis, scilicet esse abstractum ab hic, & nunc; alio modo an sit de sua ratione, tanquam eius immediatum fundamentum: si quaeratur primo modo, dico, quod nons si vero fecundo modo, concedo, quod sic, vnde duas probo conclusiones, vnam negatiuam, alteram affirmatiuam.

Primam conclusionem probo tali ratione. Si esse abstractum ab hic, & nunc esset de ratione vniuersalis tanquam suum formale complementum, sequeretur, quod quicquid abstraheretur ab hic, & nunc, esset vniuersa le, consequens est falsum, ergo & antecedens Consequentia patet, & Falsitatem probo, quia Deus, & intelligentiae maxime abstrahuntur ab hic & nunc, cum non dependeant a tem pore, vel loco, & tamen nulla illarum est vniuersale, ergo esse abstractum ab hic, & nuc, vel nullo modo erit de ratione vniuersalis, quod non est dicendum, vel non erit de eius. ratione, taquam suum formale complementum;

Secundam conclusionem probo sic, illud, per quod differt vniuersale a particulari im; mediate est de sua ratione, tanquam immediatum fundamentum: sed per esse abstractum. ab hic, & nunc, vniuersale differt immediate ab ipso particulari, ergo esse abstractum erit de ratione vniuersalis, taquam immedia tum fundamentum ipsius. Maior probatur, quia differentia intrinseca, per quam aliquid differt ab alio immediato, oportet, quod sumatur vel a suo proprio principio formali, vel a suo proprio, & immediato principio ma teriali, ista non sumitur a principio formali, vt patuit, ergo &c. Minor autem apparet pr Arist. primo Post. vbi ponens differentiam inter vniuersale, & particulare inquit, particulare, quod sentitur, necesse est esse hoc ali quid, & hic, & nunc, vniuersale autem non,

Ad maiorem autem euidentiam harum con clusionum est intelligendum, quod tria con currunt necessario ad ipsum vniuersale. Pri mum est illud, quod est quasi fundamentum remotum vniuersalitatis, & hoc est aliqua na tura distinguibilis, & plurificabilis per aliquem gradum additum, siue sit essentialis ille gradus, quemadmodum natui a generis distinguitur, & plurificatur per gradus differentiarum, qui sunt essentiales; siue talis gradus sit accidentalis, ficut natura specifica. plurificatur per gradus indiuiduales, qui sunt accidentales. Appello autem istud fundamentum remotum vniuersalitatis, quia licet haec natura sit distinguibilis, & plurificabilis. per aliquod additum, hoc tamen non sufficit ad fundamentum vniuersalitatis immediatum, alioquin praefata natura esset vniuersa lis, antequam intellectus eam intelligeret, & sic vniuersalitas praeexisteret in rebus, & non faceret eam intellectus, quod est contra Auerroem in primo de Anima¬

Secundum, quod concurrit ad rationem vniuersalitatis, est aliquod fundamentum ime mediatum, scilicet abstractio eiusdem naturae ab hic, & nunc, & ab omnibus conditionibus, per quas potest diuidi, & plurificari, quae quidem abstractio cum non sit iealis, fit solum per intellectum, qui dicitur facere vniuersalitatem in rebus, eo quod faciens hanc abstractionem, facit aliquid, ad quod necessario sequitur vniuersalitas irebo. Dico autem vniuersalitate sequi hac abstractionem, quia ratio vniuersalis non existit formaliter in esse abstracto, alioquin quodcunque habe ret esse abstractum, esset vniuersale, quod est falsum, vt patuit superius.

Et confirmatur, quia vniuersale non cognoscitur, nec definitur per esse abstractum ab hic, & nunc, sed per essc commune pluribus, & per praedicari de pluribus, quod non en propter aliud, nisi quia esse abstractum non est formale complementum vniuersalitatis, sed est necessarium, & immediatum fundamentum, eo quod necessitat naturam ad fun dandum immediate intentionem vniuersalitatis, vt inferius declarabitur.

Tertium, quod concurrit ad rationem vni uersalis est essc commune multis per quandam indifferentiam, & carentiam diuisionis & in isto tertio completur ratio vniuersalis tum quia definitur per predicari de pluribus, tanquam per propriam differentiam, tum quia de ratione vniuersalis est, quod sit quoddam totum quia multa comprehendit, vt patet 1. Physicorum, multa autem comprehendit, quia est illis comune, ideo statim, quod habet istam communitatem est vniuersale, nec expectat aliquid aliud, & sua communitas est suamet vniuersalitas, quae communitas magis priuatiua est, quam positiua, cum sit pr priuationem, & carentiam omnis distinctionis, quod patet, quia communitas ipsius est secundum potentiam, & non secundum actum; illud autem, quod est tale secundum potentiam, est tale secundum priuationem, quia ad potentiam necessario sequitur priuatio, & confirmatur, quia communitas vniuersalis cum possit esse ad opposita, sicut patet de commu nitate generis, impossibile est, quod sit secudum actum, alioquin verificatentur opposita de eodem secundum actum, sequitur ergo, quod sit secundum potentiam, & priuationem.

Praeterea, patet hoc idem, quia partes totius vniuersalis conueniunt in eo, remota om ni distinctione ipsarum ad inuice; vniuersalem enim se habet indifferenter adopposita, communitas autem ipsius est talis, qualis est communicatio suarum partium in eo, vnde si commun catio partium in eo est per indistinctionem, se quitur, quod etiam comunitas ipsius ad par tes suas sit per priuationem, & carentiam di stinctionis, ex quo apparet, quod abstractio alicuius naturae, & ab omnibus, per quae posset diridi, & plurificari, necessitat talem naturam ad fundandum immediate intentionem vniuersalitatis; Nam quia vniuersalitas nil aliud est, quam quaedam communitas secun dum potentiam se habens per indifferentiam ad plura, illud, quod necessitat hanc naturam ad talem indifferentiam, & communitatem, necessitat etiam illam ad fundandum immediate vniuersalitatem, sed hoc est abstractio ab hic, & nunc, & ab omnibus per quae posset diuidi, & plurificari, ergo &c. Maior patet, & Minor probatur nam ex eadem causa habet natura vniuersalis, quod sit communis multis per indifferentiam, & quod sit vna in multis, & vna praeter multa, quia ista duo sunt penitus idem; constat autem, quod tota causa quate hoc modo sit vna, sit abstractio ipsius naturae ab omnibus diuidentibus eam, quia per abstractionem, circumscribuntur ab illa quaecunque habent ipsam plurificare, & diuidere, ideo ex vi abstractionis necessario sequitur, quod sit vna in omnibus, & vna pro ter multa, in quibus habet existere, & sic patet, quod esse abstractum non est formale com plementum vniuersalitatis, sed est eius neces sarium, & immediatum fundamentum, quia ex vi abstir actionis necessitatur natura ad fudandam veritatem vniuersalitatis: & sic habetur, quod tria concurrunt ad rationem vniuersalis si natura aliqua actu plurificata vel plurificabilis & haec qpr fundamento remo to. Abstractio ab hic & nunc, ab omnibusque conditionibus diuidentibus, & plurificantibus praefatam naturam, & haec tanquam im mediatum, & necessarium fundamentum; tandem esse vnum in multis, & vnum praeter multa, siue quod idem est, essc commune multis per indifferentiam, & hoc concurrit, tanquam formale complementum ipsius vniuersalis

Sciendum est insuper, quod vniuersale quantum ad ista tria ita se habet ad intellectum, quod secundum eius fundamentum remotum praeuenit omnem actum intellectus; secundum vero fundamentum immediatum coexistit actui eius, & secundum suum formale complementum omnino sequitur actum intellectus: Quae tria per ordinem declarantur.

Quod enim praeueniat, apparet ex duobs; primo quia natura fundans vniuersalitatem intrinsece habet, quod sit diuisibilis, & pluri ficabilis, quamuis haec potentia non reducatur ad actum, nisi per aliquod additum: cum ergo intellectus nil sibi cooperetur ad hoc vt sit diuisibilis haec natura, & plurificabilis, nihil etiam illi cooperatur, adhoc vt sit fundamentum remotum vniuersalitatis, propter quod praeuenit omnem actum intellectus. Secundo hoc idem patet, quia nisi vniuersale praeueniret actum intellectus vt est eius fundamentum remotum, sequeretur, quod non praeueniret ipsum aliquo modo, hoc autem ess falsum. Consequentia est nota, & falsitas pro batur. Quia tunc vniuersale nullum haberet fundamentum in re, & sic esset figmentum.

Declaro secundum, scilicet, quo modo vni versale quantum ad suum fundamentum immediatum, quod est esse abstractum ab hic& nunc, coexistat actui intellectus, quia illud coexistit actui intellectus, quod non habet suum essc completum nisi ex eo quod terminat actum intellectus, sed natura abstracta ab hic & nunc, non habet hoc esse abstractum com plete nisi ex eo quod terminat actum intelle ctus, ergo &c Maior est nota; nam actus, & terminus sibi mutuo coexistunt; Minor probatur, quia si natura abstracta non comexisteret actui intellectus sequeretur, quod intellectus nihil cooperaretur ad huiusmodi esse abstractum, nec ad ipsam vniuersalitatem, immo vniuersalia praeexisterent in rerum na tura ante omnem actum intellectus, vel sub sequerentur omnem eius actum.

Nec valet si dicatur, quod huiusmodi abstractio fiat per intellectum agentem, & non per possibiem; & ideo potest preuenire actum ipsius, quia quamuis intellectus agens faciat abstractionem a phatasmaribus; secundum rationem immutandi, haec autem abstractio non sufficit ad fundamentum vni uersalitatis: Quia fundamentum vniuersalita tis debet simpliciter esse abstractum, & non concernere aliquod particulare, & materiale subiectum: quod autem abstranitur per intellectum agentem semper concernit phantasiam, non enim aliter posset immutare intellectum possibilem, cum debeat esse appro pinquatio agentis ad passum: quae quidem approximatio non potest saluari in proposito, nisi ponatur illud, quod est abstractum per intellectum agentem, esse in phantasia, quae faciat approximationem ad intellectum possibilem, relinquitur ergo, quod abstra ctio facta por intellectum agentem in ratione immutandi, non sufficia: ad fundamentum vniuersalitatis, sed requiratur vlterius abstractio intellectus possibilis in ratione ter minandi: Et ista videtur sufficere, quia, quod abstrahitur per intellectum possibilem in ra tione terminandi, non concernit phantasiam, quae est organum materiale; cum non coope retur sibi in terminando actum intellectus possibilis, alioquin terminatio actus, ita requ reret approximationem obiecti ad potentiam, sicut immutatio, quod videtur absurdum. Concludo ergo, quod abstractio natura fun dantis vniuersalitatem, non est accipienda secundum intellectum agentem tantum, sed secundum intellectum possibilem, ex quo ent infero, quod intellectus possibilis est ille, quo facit vniuersalitatem in rebus.

Dato tamen quod abstractio intellectus agentis sufficeret ad fundamentum vniuersa litatis, adhuc tamen non tollitur propositum, quia cum eius abstractio sit in ratione immu tandi, nihil abstrahitur per eum, nisi vt actu immutet intellectum possibilem, & per consequens eius abstractio, & illud quod abstra hitur, non coexistit cum eo: quapropter qucquid dicatur semper habetur propositum, sci licet quod vniuersale, quantum ad suum immediatum fundamentum, non praeexistit actui intellectus.

Nec etiam potest dici, quod sequatur actum intellectus, quia tunc primus actus intellectus non haberet aliquem terminum quod probo; nam si huiusmodi fundamentum immediatum vniuersalitatis sequitur actum intellectus possibilis certum est, quod non pot ipsum terminare per illud, quia terminus actus debet coexistere actui, & non sequi ipsum, & multo minus poterit ipsum termina re per suam vniuersalitatem, quia etiam ipsa vniuersalitas sequetur actum intellectus, & sic nianebit actus sine omni termino; nisi for te vellimus dicere, quod terminetur ad fun damentum remotum vniuersalitatis, quod omnino est falsum, siquidem in fundamento remoto non apparet aliqua actio intellectus agentis; Vnde oporteret, quod intellectus possibilis in suo primo actu esset sine omni actione intellectus agentis; & multo magis in quolibet alio actu; & per consequens in nullo indigeret intellectus agentis actione. quod est absurdum: Si ergo volumus vitare sta inconuenientia, cogimur dicere, quod primus actus intellectus possibilis, terminetur ad illud quod est immediatum fundamentun vmiuersalitatis: & ita praefatum fun damer tum non habet essc completum, nisi quando actu terminat actum intellectus, ipsi coexistendo, sicque patet secudum, quod erat declarandum.

Declaro tertium, scilicet, quod vniuersale quantum ad suum formale complementum sequatur actum intellectus possibilis; quod sic probo; Illud, quod non habet esse, nisi postquam actus intellectus possibilis est terminatus, sequitur actum ipsius, formale complementum vniuersalis est huiusmodi, ergo &c. Maior est nota: Minor probatur: quia, quando aliqua sibi mutuo coexistunt, quic¬ quid est posterius vno illorum, est etiam po sterius altero, sed esse abstractum ex parte vniuersalis, & actus intellectus possibilis ter minatus ad ipsum, sibi mutuo coexistunt; ergo formale complementum vniue salis non habet esse, nisi post actum intellectus possibilis, prout terminatur ad ipsum: & sic patet quomodo esse abstractum sit de ratione vniuersalis.

ARTICVLVS TERTIVS. Vtrum vniuersale sit ens rationis, vel ens reale

AD hoc dico quod possumus loqui de vniuersali tripliciter; vno modo quo ad suum fundamentum remotum, & sic est ens reale; quia praeuenit omnem actum intellectus; Alio modo quantum ad suum fu damentum immediatum, & sic dubium est an sit ens reale, vel rationis; dico tamen, quod est ens reale. Ad cuius euidentiam est intel ligendum, quod esse abstractum ab hic & nunc, & a conditionibus indiuiduantibus, partim est ex natura rei, & partim ex opere ntellectus, ex natura formae potentialiter, & incomplete: ex opere vero intellectus, actua liter & complete: Quod sic probatur: Illud est complete ex opere intellectus, quod non habet essc completam nisi coexistente opere intellectus, esse abstractum est huiusmodi ergo &c. Maior patet, quia si non depende ret ab opere intellectus non indigeret ad sui complementum actus ipsius; Minor etiam patet, quia cum abstractio alicuius formae non compleatur simpliciter, nisi in ratione termi nandi aliquem actum praescindentem eam ab omnibus, per quae habet diuidi, & plurifi cari, & talis actus non sit nisi intellectus, necessario dependet, quo ad suum esse comple tum, ab actu intellectus.

Quod autem huiusmodi esse abstractum incomplete, & potentialiter sit ex natura for nae, patet, quia ad praefatam abstractionem forma est in potentia, secundum exigentiam suae naturae, nam ideo forma potest abstrahi ab ijs quae plurificantur sine mendacio, quia sic exigit ratio naturae ipsius, nam, cum omnes huiusmodi conditiones sint praeter natu ram formae, exigit ex sua natura, vt actus, qui potest terminari ad propriam eius rationem, praescindat, & abstrahat eam ab omnibus quae sunt praeter eius rationem: secundum Auerroem 2. Physic. 18. probantem quod abstractio Mathematicorum fiat sine menda cio, dicens, abstrologus considerat formas pro ut sunt abstractae a materia, sed extra animam sunt in materia, & non accidit falsum, quoniam natura earum exigit ita separari ratione, nullo modo falso occurente.

Hoc praemisso, probo, quod vniuersale quantum ad esse abstractum, sit quid reale, & hoc dupliciter.

1 Non minus respondet vniuersale intel lectui quantum ad esse abstractum, quam primus motus quantum ad esse numeratum, sed hoc est ita respondet quod est quid reale, ergo & vniuersale sic respondebit intellectui, quantum ad esse abstractum, quod etm erit quid reale: Maior probatur quia sicut motus ex intrinseco suae naturae sic exigentis, est aptus natus coexistere actui intellectus numerantis, ita forma illa, quae est vniuersalis, erit apta ex natura sua coexistere actui intellectus abstrahentis.

Et vt ista similitudo clarius appareat, con siderandum est, per quem modum motus pri mus ex intrinseco suae naturae habet, quod possit correspondere, & coexistere actui intellectus numerantis, propter quod, notandum est, quod quamuis motus primus non habeat partes distinctas, nec distinguibiles pe interruptionem, & discontinuationem, vere tamen habet partes distinguibiles per nume tationem: & ideo ex intrinseco suae naturae est in potentia ad esse numeratum, quae potentia vt reducatur ad actum, non indiget ni si quodam extrinseco comnexistente: puta actu animae numerantis, secundum quem mo tus est aptus coexistere actui numerationis ntellectus: ita videtur in proposito de vniuersali; quia forma quae fundat vniuersalitatem, etit dicitur vniuersalis: quamuis non possit abstrahi, vel separari secundum realem existentiam ab omnibus, quae habent eam di uidere, & plurificare, vere tamen potest abstrahi ab omnibus his secundum rationem terminandi; quia ex se est in potentia ad esse abstractum in ratione terminantis; & idec vt reducatur ad actum, non indiget nisi aliquo actu abstracto, terminato ad ipsam, qua si per modum abstrahentis eam ab omnibus extraneis, per quae plurificatur, & tunc actu dicitur habere esse abstractum, & hoc modo dicitur immediatum fundamentum vniuersalitatis; & sic patet maior: Minor etiam est nota, quia primus motus quantum ad esse numeratum, sic respondet actui intellectus numerantis, quod vere est quid reale, alioquin tempus, cum non sit aliud quam esse nu meratum, non esset quid reale, quod est fal sum, cum sit in praedicamento reali,

Praeterea ad idem; lllud, quod coexistit actui intellectus tanquam eius terminus & mensura, est quid reale; forma vniuersalis quantum ad esse abstractum coexistit actui intellectus, tanquam terminus, & mensura eius, ergo est quoid reale. Maior est nota quia ictus realis non terminatur, nec mensuratur per aliquid, quod non sit reale: Minor etiam apparet, quia nihil est in forma per quod possit tetminare & mensurare actum intellectus immanentem, & abstractum, nisi suum esse abstractum, scilicet formae: patet ergo, quod vniuersale quo ad esse abstractu est quid reale: Nec tamen potest ex hoc sim pliciter inferri, quod forma vniuersalis reali ter sit abstracta. Quia eius esse abstractum est reale, non quantum ad realiter subsistere, sed quantum ad realiter terminare, & mensurare actum intellectus.

Vlterius, possumus tertio modo loqui de vniuersali, quantum ad eius formale comple mentum, quod est esse vnum in multis, & vnum praeter multa, siue essc commune multis per quandam indifferentiam, & hoc modo simpliciter dico, quod vniuersale est quid rationis distinctum ab ente reali: quod probo quinque rationibus

lllud, quod dicit puram priuationem vel nullo modo est ens, vel solum ens rationis, sed vniuersale quantum ad suum forma le complementum est huiusmodi, ergo &c. Maior est nota: quia priuatio non est ens rea le; quamuis non sit simpliciter ens rationis; Minor patet, ex dictis in superiori articu vbi ostensum est, quod vnitas, & communitas vniuersalis est per priuationem, & carentiam omnis diuisionis: de qua etiam communitate ostensum est, quod erat formale complemen tum vniuersalis. Et confirmatur per Con. 12. Metaph tex. 15. vbi videtur dicere, quod res communes alio modo dicuntur esse vnum, & alio modo communes; nam dicuntur esse vnum quia carent differentijs formarum indiuidualium: dicuntur vero communes, quia ad carentiam talium formarum non sequitur posito alicuius formae indiuiduantis; Quapropter talis vnitas simpliciter est priuatiua ratione sui, & ratione suae causae, quia non ha bet aliquam causam posituam formalem, si cut habet vnitas indiuidui, & vnitas, quae con uertitur cum ente, & ponit exemplum de forma generica, quae dicitur vna numero; non quia habeat formam indiuidualem (ab illa n¬ omnes remouentur) sed dicitur vna numero, quia est distincta ab omnibus alijs, & subdit quod formae communes in quibus fundatur. vniuersalitas sunt entia in potentia, & ideo scire aliquid secundum quod est vniuersale, est scire in potentia, quasi diceret, quod vnitas, & communitas vniuersalis oritur ex pri uatione formarum indiuidualium: & sic formale complementum vniuersalis erit ens rationis.

2 Illud, quod non habet suum fundamentum in re nisi mediante actu intellectus, est ens rationis: vniuersale quantum ad suum for male complementum est huiusmodi, ergo &c. Maior patet, quia ens reale dicitur vel quia habet essc completum ante actum, intellectus, vel qua sic immediate habet suum fundamentum in re, quod potest immediati correspodere, & coexistere actui intellectus; quod autem non habet esse altero horum duo rum modorum non est ens reale, sed rationis. Minor probata, est per ea quae dicta fuerunt in fine praecedentis articuli; vbi ostensum fuit, quod vniuersale quantum ad formale complementum sequitur actum intellectus, nec fundatur in re, nisi mediante eo.

3 Si vniuersale quantum ad suum forma le complementum esset quid reale, vel esset aliquid in intellectu, vel extra intellectum; n intellectu autem non, quia ibi est species, vel habitus, vel actus: de nullo autem istorum potest dici, quod sit vniuersale, cum non prae dicetur essentialiter de his, quae sunt extra ntellectum, sicut praedicatur vniuersale, nec etiam potest dici quid reale extra intellectum, quia vel esset extra intellectum subsistenter, vel inhaerenter, nullum autem horum praedicatur essentialiter de pluribus: Nec et o est esse extra intellectum terminatiue, quia tunc non sequeretur actum intellectus, sed coexisteret illi, & terminare ipsum, cuius con trarium superius est ostensum

4 Si vniuersale formaliter acceptum esset quid reale sequeretur, quod duo vniuer salia essent duo entia realia, quod est falsum; quia genus, & species vere sunt duo vniuer alia, & tamen in esse positiuo, & reali non ponuntur esse ab inuicem diuersa, quia nullus diceret quod essent duo entia realia, quod non potest ex alio prouenire, nisi quia in suo esse formali completo non important aliquid reale

Si vniuersale quantum ad suum forma le complementum esset quid reale, sequere tur, quod esset quoddam totum reale, hoc autem est falsum, Consequentia est nota quia secundum Aristo. 1. Physicorum vniuersale est totum, quia multa comprehendit, vnde si secudum hanc communitatem est aliquid reale, necessario etiam est totum reale; Falsitatem probo, quia si esset totum reale non ha beret totam suam essentiam, & realitatem in qualibet sui parte, quod est falsum: nam prae dicatur de qualibet sui parte praedicatione essentiali, dicente hoc est hoc. Et sic patet quomodo vniuersale est quid reale, & quid rationis

Occurrit tamen dubitatio, nam si vniuer sale quantum ad suum fundamentum, est quid reale, & quantum ad formale complementum est quid rationis, videbitur quid compositum ex ente reali, & rationis: imo ex ente, & non ente, quod est absurdum.

Ad quod dico dubitationem non procedere, quia ista duo, vel tria non ingrediuntur intrinsece rationem vniuersalis, sed solum alte rum illorum scilicet, esse vnum in multis, & commune multis, & ideo sicut subiectum non ingreditur intrinsece rationem priuationis priuatio tamen requirit determinatum subiectum, sic etiam fundamentum vniuersali tatis non ingreditur intrinsece rationem vni uersalis, quamuis vniuersale requirat determinatum fundamentum: Quapropter sicut priuatio quantum ad fuum fundamentum est quid reale, quantum vero ad suum forma le est non ens; sic in proposito: vniuersale fun damentaliter est ens reale, formaliter vero est non ens

Nec obstat si dicatur, quod vniuersale pri dicatur de particulari essentialiter, praedicatione dicente, hoc est hoc, quia non est intel ligenda dicta praedicatio, quasi quod vniuersalitas sit id, quod praedicetur, quia tunc non ens posset praedicari essentialiter de ente, quod est falsum; Illud ergo, quod ibi praedicatur, non est ipsa vniuersalitas, sed fundamentum vniuersalitatis: Est tamen notandum, quod quamuis vniuersalitas non dicat aliquid po sitiuum supra suum fundamentum, necessario tamen est requisita in actu praedicationis, quia fundamentum vniuersalitatis ideo prae dicatur, quia apprehenditur per modum for mae inexistentis ijs, de quibus praedicatur, quae quidem apprehensio illi non competit, nisi ex eo quod est sub vniuersalitate, & ideo oportet immaginari, quod sicut non obstante. quod priuatio non dicat aliquid supra mate riam, materia tamen non posset esse subiectum generationis, nisi haberet priuationem annexam, ita in proposito, non obstante quod vni uersalitas non dicat quid positiui supra suum fundamentum, ipsum tamen fundamentum non posset esse subiectum praedicationis, nisi haberet annexam vniuersalitatem: haec satis.

ARTICVLVS QV.ARTVS. An primum cognitum ab intellectu nostro sit aliquid vniuersale¬

iam dictis in praecedentibus articulis potest aliquo modo haberi, quid huic artic, sit dicendum. Nam si loquamur de vni uersali quantum ad suum fundamentum re motum, quomodo praeuenit actum intellectus, sic non potest esse primum cognitum ab intellectu; quia hoc modo habet esse hic & nunc, & est intelligibile in potentia; immo non aliud, quam ipsa forma singularis.

Si vero loquamur de vniuersali quantum ad suum fundamentum immediatum, quod est esse abstractum ab hic, & nunc, sic etiam dico, quod non est primum cognitum, sed est prima ratio cognoscendi formam illam, quae habet tale abstractum, quod probo tali ratione.

Illud est prima & immediata ratio cogno scendi rem aliquam, quod primo, & immediate facit proportionem inter rem illam, & actum cognoscendi,; sed hoc facit esse abstractum, quod est immediatum fundamentum vniuersalitatis, ergo &c. Maior videtur nota, quia sublata proportione rei cognitae ad actum cognitionis, vel nulla erit cognitio, vel saltem non erit illa, quae terminatur ad rem cognitam, & sic res manebit incognita, nisi adsit aliquid faciens proportionem, quod vo tabitur prima ratio cognoscendi. Minor pro batur, nam res cognita habet terminare, & mensurare actum cognitionis intellectus per hoc solum, quia est abstracta ab hic, & nunc & ab omnibus extraneis; actus enim cognitionis intellectus est abstractus ab hic, & nuc idcirco requirit terminum, & mensuram similiter abstractam: Tota ergo proportio con sistet in hoc esse abstracto.

Non est tamen huiusmodi vniuersale primum cognitum, quod probo dupliciter.

1 Illud, quod non potest cognosci nisi actu reflexo, non potest esse primum cognitum, sed esse abstractum, quod est immediatum fundamentum vniuersalitatis, non potes cognosci ab intellectu, nisi actu reflexo, ergo &c Maior est nota, quia actus reflexus non potest esse primus actus, & per consequens, nec cognitum per eum erit primum cognitum. Minor probatur: quia res cognita non ha pet esse abstractum nisi inquantum terminat actum intellectus, & ideo non potest cogno sci quod habeat tale esse, nisi cognoscatur quomodo habeat rationem termini respectu praefati actus; & quia intellectus non potest cognoscere quomodo terminet suum actum, nisi comparando eam ad ipsummet actum, quod nequit facere, nisi cognoscendo suum actum per reflexionem, ideo de primo ad vltimum, non cognoscet rem illam habere esse abstractum, nisi actu reflexo.

2 Illud, quod non cognoscitur nisi actu complexo, non est primum cognitum, sed hoc esse abstractum non cognoscitur nisi actu complexo, ergo &c. Maior patet, quia actus complexus non est primus actus intellectus. Minor probatur quia intellectus non cogno scit hoc esse abstractum, nisi attribuendo ipsum alicui rei cognite, vt cognita est, quae quidem attributio non potest fieri per actum simplicem, sed debet fieri per complexum.

Ex istis elicio quaedam correlaria, primum, quod obiectum cognitum non est omnino idem cum ratione cognoscendi, & terminan di actu suae ipsius cognitionis; alioquin posset cognosci huiusmodi ratio terminandi actu simplici, & recto quemadmodum ipsum obiectum: quod patet esse falsum. Secundum, quod vnum, & idem obiectum potest habere diuersas rationes terminandi, ratione quarum pertineat ad diuersas potentias, vt dicebatur in prima distinctione, loquendo de obiecto voiuntatis, & intellectus: exemplo de colore, qui quidem vt visibilis, terminat actum visus, vt sensibilis autem, actum sensus com munis, quae quidem rationes non sunt com pletae distinctae in colore, nisi per coexistentiam dictorum actuum, vt ibidem tangebatur, quia nec intelligitur complete earum di stinctio, nisi mediantibus dictis actibus, ad quam distinctionem ex natura rei necessitatur Ter tium, quod non est inconueniens obiectum beatorum in patria esse infinitum, rationem tamen sub qua videtur & terminat actus vi sionis eorum, esse finitam, & per consequens quantumcunque Deus infinitus sit subiectum Theologiae nostrae, ratio tamen sub qua ess obiectum, necessario est finita, vt ostensum fuit in prologo, Patet ergo, quod vniuersale quo ad immediatum fundamentum vniue salitatis non est primum cognitum

Si autem quaeratur de vniuersali quantum ad suum formale complementum, an sit primum cognitum: Respondeo, quod nec est primum cognitum, nec prima ratio cognocendi; Et quod non sit primum cognitum facile patet, quia suum formale complemen tum non potest cognosci nisi mediante suo fundamento immediato, quod, cum non pos sit esse primum cognitum vt visum est, multo minus poterit esse hoc formale complementum vniuersalis.

Quod etiam non possit esse prima ratio co gnoscendi deducitur ex iam dictis; ostensum enim fuit, quod vniuersale quantum ad su formale complementum sequitur actum intellectus, & est posterius eo, quod autem est posterius actus intellectus, non est primum cognitum ab eo; immo hoc formale complementum vniuersalitatis cognoscitur per secundum actum intellectus, qui est reflexus, & quasi complexus. Hinc est, quod vniueralia dicuntur pertinere ad secundas intentiones quasi secundaro intellecta.

Ad cuius euidentiam est intelligendum, quod non ideo pertinent vniuersalia ad se cundas intentiones, quasi sint ipsae secnndae intentiones, vel constituta per secundos actus intellectus, sed qa cognoscuntur, in esse constituendo illa per secudos actus, quasi se cundaria intellecta, nam quodlibet vniuersale vere constituitur per actum intellectus; quia cum formale complementum vniuersa lis necessario, & non contingenter, sequatur suum immediatum fundamentum, cogimur omnino dicere, quod, si suum immedia tum fundamentum non expectat secundum actum intellectus, nec etiam ipsum formale complementum expectabit constitui per eum dem secundum actum, sed necessario consti tuetur per primum, ita vt nunquam sit dare fundamentum vniuersalitatis, sine ipsa vniuersalitate: quapropter dico, quod si vni uersalia dicantur intentiones, quia sint formaliter in intellectu, vniuersalia etiam erunt formaliter in intellectu, & per consequens non poterunt praedicari de rebus extra intellectum existentibus

lmmo vlterius sequeretur, intellectum non facere vniuersalitatem in rebus, sed in se ipso: Et ideo debemus immaginari, quod si cut fundamentum vniuersalitatis non existit in intellectu, sed in rebus ipsis, ita etiam & suum formale complementum; Et ista est intentio Arist: & Commentatoris primo Me taph vbi arguunt contra Platonem ponentem vniuersalia separata, ex eo quod, entia de quibus habemus scientiam, non essent vni uersalia: Quia sicut nihil potest esse album er albedinem separatam, ita etiam nihil po test esse vniuersale per vniuersalitatem sepa ratam: & Comment. ibidem com. 43. inquit ista sensibilia si in eis non fuerit intentio vni: uersalis admixta, non erunt entia vniuersalia, & exemplificat dealbedine, vt patet ibiPossumus ergo ex his habere propositum; nam si vniuersalia habent esse in rebus non solum quantum ad suum fundamentum, sed etiam quantum ad suum complementum non possunt dici quedam intentiones, sed quaedam intellecta, non quidem primaria, sed se cundatia; quia non cognoscuntur per primum actum intellectus, qui est simplex & rectus, sicut superius dictum fuit.

Et hinc est, quod circa talia potest accide re error, & deceptio, quia quamuis sint simplicia, modus tamen cognoscendi illa est con plexus, ex quo etiam sequitur, quod Logica, quae considerat de vniuersalibs & de alijs entibus rationis, non dicitur scientia realis, sed rationalis; nam quantumcunque conside ret res, non tamen considerat eas prout sunt in se ipsis quo modo sunt primo cognitae per primum actum intellectus, & pertinent ad sciam rea lem, sed considerat eas in ordine ad nostrum intellectum, quatenus sunt secudo intellecta, vel intelligibilia, quo modo fundant vniuersalitatem, & alia entia rationis; & sic non cognoscuntur actu recto, sed reflexo; vn de communiter logica est dicta modus scien di, quia non est directe de ipsis rebus a nobis cognitis actu recto, sed est de modo cognoscendi eas, qui modus non cognoscitur, nisi actu reflexo; Et quia ex tali modo cognoscendi relinquitur vniuersalitas in rebus & alia entia rationis, Vt patebit 15. dist. quan do agetur de vnitate; idcirco logica non solum considerat modos cognoscendi res, sed etiam entia rationis, quae ex nostro modo con gnoscendi circa res cognitas relinquunt, pro pter quod simul dicta est modus sciendi, & scientia rationalis, & sic patet quid dicendum de praesenti quaestione.

AD ARGVMENTA principalia. D primum dico, quod vniuersale non est primum cognitum, ad probationem vero de specie, quae primo abstrahitur a singularibus, dico, quod ratione nostri modi cognoscendi, genus potest abstrahi a singularibus prius, & immediatius, quam species: dato tamen, quod ita esset, adhuc non habetur. positum, quia vniuersale in suo esse abstracto non erit illud, quod primo congnoscitur, sed est prima ratio sub qua cognoscitur res, & quae terminat actum nostrae cognitionis, Vt supra dictum est.

Ad secundum dicedum, quod illud, quod est maxime proportionatum intellectui, non oportet, quod sit primum cognitum ab eo, sed sufficit, quod sit prima ratio cognoscendi & hoc modo vniuersale quantum ad esse ab stractum, quod est immediatum fundamen¬ tum suae vniuersalitatis, est maxime proportionatum intellectui, quia est prima ratio, sub qua res cognoscitur, vel per quam res intellecta terminat, & mensurat nostram con gnitionem.

Ad tertium patet quid dicendum, quia, cum ens rationis non cognoscatur actu recto, sed reflexo, non potest esse primum cognitum, & ideo argumentum non procedit.