Quaestio 2

QVAESTIO SECVNDA Vtrum proprietates personales in diuinis. sint relationes reales distinctae ab essentia.

ARGVITVR PRO PARTE negatiua. Elatio (vt supra ostensum est) habet I totam suam realitatem a fundamento: vbi ergo non plurificatur realitas fundamenti, ibi non potest plurificari realis relatio, & per consequens non possunt ibi esse plures relationes reales, sed in diuinis non plurificantur realitates fundamenti, cum sit vna sola essentia, quae est fundamentum omnium relationum personarum diuinarum, er go non erunt ibi plures relationes reales.

2 Si ponatur tales proprietates esse relationes reales, sequitur, quod sint realiter distinctae ab essentia; consequens est falsum, ergo &c. Falsitas consequentis patet, quia fa cerent compositionem cum ea (vt potest patere ex his quae supra dicta sunt,, probatur consequentia, quia vna quaeque res, sicut se habet ad esse, ita ad distingui a quocunque alio; si ergo praefatae proprietates sunt reales, sequitur, quod sint realiter distinctae ab essentia.

3 Videtur quod inter essentiam, & proprietates relatiuas sit aliqua distinctio ex natura rei, secundum suas proprias rationes for males, quia si dictae proprietates sunt reales, vt communiter supponitur, necessario retinent suas proprias rationes formales per quas sunt reales, & quia propria ratio proprietatis relatiuae, cum sit propria vni soli personae, non est ratio essentiae, quae est conmunis om- nibus, videtur necessario relinqui, quod intersit aliqua distinctio, vel non identitas secundum suas proprias rationes formales

4 Videtur quod saltem sit inter ea non identitas secundum suas proprias veritates, & indiuisiones, quia illa, quae habent oppositas vnitates, non sunt idem secundum eas: essentia, & proprietas relatiua sunt huiusmodi, ergo &c Maior patet; Minorem probo, quia vnitas essentiae est communicabilis; vnitas autem proprietatis est incommunicabilis; ergo oppositae.

AD OPPOSITVM arguo, quia siue dictae proprietates sint relationes reales siue non, nullo tamen modo videntur distingui ab essentia.

1 Nam omnis distinctio, quantucunque minima, tollit aliquo modo omnem simplicitatem, sicut patet de distinctione rationis, quae minima est, & tamen simplicius est aliquid, si sit simplex re, & ratione, quam si sit simplex re, & non ratione, cu ergo essentia Dei sit simplicissima (vt patuit suprain S distin l non videtur habere in se aliquod, quod sit ab ea distinctum re, vel ratione. Consirmatur per D. Augustinum in de fide ad Petrum, & introducitur a Magistro in dist. 8. vbi sic ait. In Dei substantia non est aliquid quod non sit substantia, nec aliquid, quod accidat ipsi, sed quicquid ibi potest intelligi substantia est.

RESPONDEO: In ista questionem quinque sunt videnda

1 An proprietates personales sint relationes reales.

2 An dictae proprietates sint distinctae ab essentia realiter,

3 An inter essentiam, & proprietates relatiuas sit identitas quantum ad earum proprias rationes formaies,

4 An inter ea rit non identitas quantum ad earum proprias vnitates, & indiuisiones.

3 An inter ea sit saltem distinctio rationis. troi

ARTICVLVS PRIMVS. An proprietates personales sint relationes reales.

Crca hunc articulum dicendum est, quod sic, idque patet ex tribus Primo, quia sunt in diuina essentia, circum. scripto omni actu rationis.

Secundo, quia si non essent relationes rea les, vel oporteret dicere, quod essent modi absoluti, cuius cont arium fuit ostensum in 28. dist vel quod essent relationes secudum rationem, & per consequens non facerent di stinctionem realem inter diuinas personas, quod est falsum.

Tertio, quia cum dictae proprietates non possint esse modi absoluti, si sint relationes vt dictum est) oportet, quod sint relationes ad originem pertinentes, scilicet relationes producentis, & producti, tales autem relationes non possunt esse secudum rationem, quia tuc idem produceret seipsum, quod est impossibile; relinquitur ergo quod sint reales.

Decurrunt autem contra istam conclusionem tria dubia,

Primum est, quia (secundum opinionem Porretani, quae communiter recitatur) relationes personales non sunt in diuina essentia, vel in personis tanquam insistentes, sed tanquam alsistentes, & extrinsecus affixae, Et ideo si ista opinio vera esset, vel oporteret dicere, quod proprietates personales non essent relationes reales, vel quod non essent in personis, quod est damnatum ab Ecclesia

Secundum dubium est, quia relatio realis secudum suam formalem rationem videtur esse de gencre accidentis; In Deo autem non potest esse aliquod accidens, ergo nec aliqua realis relatio

Tertium dubium est, quia relatio est quaedam realis dependentia; dependentia autem videtur importare imperfectionem, & per con sequens non est in Deo ponenda

Ad primum dico, quod quamuis plures sint modi exponendi praefatam opinionem, quantum tamen sonant verba, videtur dicen dum, quod opinio Qilberti sit falsa, quia cum proprietates relatiuae sint personaies (vt patuit in 20. distinct) si relationes non essen insisten es, sequeretur, quod proprietates non Insisterent personis, & per consequens non possent eas constituere, nec distinguere, quod est falsum.

Sciendum tamen, quod relationes perso nis non esse insistentes, sed assistentes, potest intelligi tripliciter. Primo, vt accipiatur ibi insistere, prout idem est, quod inhaerere per modum accidentis, quod est absurdum, & ideo si isto modo intellexit Porretanus, verum dixit: Secundo, vt accipiatur insistere prout nominat rem insistentem sub sua propria ratione conceptibili, secudum quam est distinguibilis per actum rationis a fundamen to cui insistit, & isto etiam modo potest verificari, quod nulla relatio, proprie loquen¬ do, insistat, quia quauis sua realitas insistat, sua tamen propria ratio conceptibilis a fundamento non insistit in insistendo, sed potius in alslistendo, hoc est in refferendo, & in essendo ad aliud; nam & isto modo definit eam intellectus, quapropter si talis fuit sensus Porretani non errauit. Tertio vero modo potest intelligi, quod relationes non sint insistentes, ac si diceretur, quod earum realitas non est intrinseca essentiae, vel personis per insistentiam, sed extrinseca per affixionem, & assistentiam: & iste intellectus est omnino erroneus. Nam si relatio esset extrinseca ab essentia isto modo, vel esset quoddam ens per se subsistens extra naturam diuinam, & tunc non constitueret aliquam diuinam personam, vel esset quoddam ens extrinsecus adueniens ad modum accidentis quorum vtrunque patet esse falsum, & erroneum. Et ideo opinio praefata, cum videatur praetendere istum intellectum, in suo modo dicendi, merito est damnata

Quapropter simpliciter est dicendum, quo relationes personales sunt reales, & realiter existentes in essentia, & in personis, quamuis aliter, vel aliter, quia in essentia existunt tanquam in fundamento a quo distinguuntur sola ratione (vt patebit infra) & ideo essentia per eas non determinatur, nec distinguitur, sicut probat Magister in litera autho ritate Damasceni. In personis vero existunt sicut constituens in constituto, & ideo habent eas determinare, & distinguere, & sic patet ad primum dubium.

Ad secundum vero dubium respondent quidam, dicentes, quod de ratione accidentis sunt tria, scilicet inexistentia, extraneitas, & dependentia. Debet enim aceidens nexistere, vel inesse, quia non per se existit. Debet etiam esse extraneum, quia non ingre ditur ad constitutionem rei, imo aduenit post eius essc completum. Debet tertio dependere ab eo, cui aduenit, quia eo ipso, quod est ab eo extraneum, & coniungitur illi, oportet quod dependeat ab eo, vel e conuerso.

Et quod ista tria sint omnino aliena a re- lationibus diuinarum personarum, cum sint constitutiuae earum relinquitur, quod nullo modo sint accidentia.

Hic tamen modus dicendi, licet sit rationabilis, non tamen reddit causam vltimam, quare relationes diuinarum personarum non sint accidentia, quia adhuc potest ab eis quaeri, quare dictae relationes sint constitutiuae, & non extraneae, & sic remanet adhuc principalis dubitatio.

Et, ideo alij dicunt, quod relatio in crea¬ turis est aceidens propter contingentiam, & mutabilitatem fundamenti, & quia relationes praefatae habent pro fundamento diuinam substantiam immutabilem; idcirco nullo modo sunt accidentia. Quae quidem solutio apparet mihi rationabilis, quia ostensum est supra, quod relatio coincidit in eandem realitatem cum fundamento, & per consequens oportet, quod & mutabilitatem, & naturam accidentalem trahat ab eo.

Ad tertium vero dicendum, quod dependentia relatiua non est dependentia conseruationis, vel efficientiae, sed cuiusdam coexigentiae: & ideo non ponit in Deo aliquam imperfectionem, & haec de primo articulo.

ARTIGVLVS SECVNDVS An dictae proprietates relatiuae sint distincte ab essentia realiter.

CIrca hunc articulum quidam dicunt, RA quod essentia, & proprietates personales distinguuntur realiter, non sicut res, & res facientes compositonem, nam (secun¬ dum eos) relatio tam in Deo, quam in creaturis, non est aliud, quam quidammodus fundamenti realiter ab eo distinctus. Ponunt er- go duas conclusiones.

Prima est, quod sit realis distinctio inter essentiam, & proprietates relatiuas.

Secunda, quod ista realis distinctio non arguat ibi compositonem. Primam conclusionem probant quadrupliciter.

1 Illud, quod secundum se totum est respectus secundum nihil sui, potest esse quid absolutum, & per consequens secundum totam suam realitatem est distinctum ab absoluto, sed quaelibet proprietas relatiua secundum se tota est respectus: essentia autem est quid absolutum, ergo proprietas relatiua secundum totam suam realitatem erit distincta ab essentia.

2 Proprietas relatiua sumpta secundum totam realitatem suam, vel est distincta ab essentia, vel est idem cum ea sola, si dicatur, quod sit distincta ab essentia habetur propo situm si vero dicatur, quod sit illud idem, quod sola essentia sequitur magnum inconueniens, scilicet, quod sicut essentia cum relatione constituit personam, ita sola essentia constituet eam.

3 Diuina persona, aut constituitur ex duobus secundum rem, aut ex duobus secudum rationem, si dicatur ex duobus secundum rem habetur propositum, si vero dicatur ex duobus secundum rationem, sequitur, quod non sit suppositum reale

4 Pater, & filius distinguuntur realiter; aut ergo sola realitate essentiae, aut quadam alia realitate distincta ab essentia; non sola realitate essentiae, quia in essentia nullo mo do distinguuntur, ergo quadam alia realitate distincta ab essentia, haec autem non est, nisi realitas proprietatis relatiue, ergo &c Et potest confirmari ista ratio, quia Pater, & filius distinguuntur suis proprietatibus. Si ergo eorum proprietates non sunt aliqua rea litas distincta ab essentia, sed sola realitas es sentiae, sequitur, quod distinguantur sola rea litate essentiae, quod est erroneum

Probant insuper secundam conclusionem tripliciter.

Primo, quia videmus, quod in diuina essentia est realis distinctio personarum, & non inducit ibi aliquam compositonem; ergo &c

Secundo, quia videmus, quod etiam in eadem persona est realis distinctio relationum, vtpote, in patre est paternitas, & spira tio actiua, & tamen nullam faciunt ibi compositionem.

Tertio, quia si proprietas relatiua faceret compositonem cum essentia, haberet se ad eam, sicut quid in alio, hoc autem est incon ueniens (secundum eos) quia illud, quod se habet ad alterum sicut quid in alio, est res habens modum, relatio autem non est res ha pens modum, immo est quidam modus fun damenti (vt supra dicebatur secundum eorum opinionem..

Contra hanc opinionem induco octo inconuenientia. 1 Quia non potest vitare, quin essentia ponat in numerum cum proprietatibus relatiuis, ex quo ponitur relatio distincta ab eis, & per consequens erit quaternitas in diuinis, quod est erroneum.

2 Quia non potest saluare, quod proprie tates relatiuae sint in essentia, vel in personis, quod est contra Magistrum in ista distinct. & contra determinationem EcclesieConsequentiam probo, quia ipsi dicunt, quod illud, quod est in alio, vel insistit alteri, est res habens modum, proprietas autem relati ua non est res habens modum, sed modus quidam, ergo non potest dici de ea vere, quod sit in essentia, vel in persona.

3 Quia istud dictum incidit omnino in opi. Porret. quod patet. Nam coguntur dicere necessario, quod proprietates relatiuae, vel sint res insistentes, vel subsistentes, vel assistentes. Si dicant, quod sint insisten¬ tes, contradicunt sibi ipsis, quia tunc proprietates erunt res habentes modum, cuius contrarium asserunt. Si vero dicant, quod sint subsistentes, tunc erunt ibi quatuor subsistentiae, scilicet tres relatiuae, & vna absolu ta, & per consequens quatuor supposita, si vero dicant, quod sint assistentes, habemus propositum, quod incidant in opinionem Porretani.

4 Quia proprietates relatiuae non poterunt constituere personas, cuius oppositum ipsimet volunt. Consequentiam probo, qua de ratione principij constitutiui est, quod insistat ipsi constituto, proprietas autem re latiua, cum non sit res habens modum (secu dum viam istius opinionis) sed tantum modus, non poterit esse insistens

3 Quia proprietates personales, vel non erunt fruibiles, vel erunt quedam fruibilia di stincta ab essentia, quod totum patet esse fal sum. Nam si ponantur non esse fruibiles, sequitur, quod personae diuinae non sint fruibiles se totis, sed habeant vnam partem secundum quam sint fruibiles, & aliam secundum quam non sint fruibiles; quod est absurdum. Si vero ponantur esse distincta fruibilia, sequitur, quod sint plures vltimi fines, quod etiam est absurdum.

8 Quia dictae proprietates se habebunt p additionem ad essentiam, & per consequens essentia diuina non erit infinita, quia illud quod est infinitum, non patitur additionem alicuius extranei.

3 Quia essentia diuina erit in potentia ad proprietates, vel e conuerso, quod patet esse falsum, cum sit actus purus cuinihil admiscetur de potentia, vt patet per Com. 1o Metaph com 7 Consequentiam probo, quia cum ex duobus entibus in actu non fiat vere vnum, impossibile est imaginari, quod essentia, & proprietas telatiua veniant ad constitutionem vnius personae tanquam duo rea liter distincta, & vnum eorum non sit in po tentia ad alterum.

3 Quia essentia, & proprietas necessario facient compositionem, quod tamen ipsi volunt vitare, quia composito non est aliud, quam vnio aliquorum plurium, quorum vnum est in potentia ad alterum, ita autem esset in proposito (secundum istam viam) ergo &c.

Nec valet, quod dicunt realem distinctio nem posse esse sine eompositone; Quia hoc vtique est verum, quando illa, quae sunt realiter distincta, ita se habent, quod, vnum eorum non est in altero, nec est fundamentum alterius, nec ambo veniunt ad constitutionem alicuius tertij, secundum quem modum personae ita se habent in diuinam essentia, quod nec vna informat alteram, nec omnes simul veniunt ad constitutionem alicuius tertijs Sed si proprietas esset realiter distincta ab essentia, aliquo modo se haberet per informationem ad eam, quia essentia vere, & pro prie esset fundamentum proprietatis; & ite rum ambo venirent ad constitutionem vnius tertij, scilicet personae: & per consequens non potest ibi vitari composito.

Nec etiam valet si dicant illud, quod ess in alio per insistentiam, vel informationem, esse rem habete modum: Quia cum ponant talem modum realiter distinctum a re, cuius est modus, coguntur necessario dicere, quod dictus modus, vel sit per se subsistens, vel alteri inherens, siue insistens; & per consequens coguntur ad contradictoria.

Rationes autem eorum soluentur in vltimo articulo huius quaestionis

ARTICVLVS TERTLVS. An inter essentiam, & proprietates sit non identitas quantum ad proprias rationes formales earum.

Vic articulo respondent quidam, quod Pest aliqua inter ea non identitas, vel distinctio, circumscripto omni actu rationis, ratione cuius distinctionis proprietates relatiuae connumerantur essentiae non sicut res, cum re, quia sic faceret compositionem, & cogerent, nos ponere quaternitatem in diuinis; sed connumerantur ei sicut modus cum re; quia relatio secundum suam formalem rationem non est res, sed modus rei, & ideo ap pellant istam distinctionem formalem, quan doque vero modalem, vel realem, non quidem realitate rei, sed realitate modi. Motiua autem huius opinionis sunt tria

1 Boetius in libro de Trin. ait, quod alia praedicamenta, quae dicunt rem, cum veniunt n diuinam predicationem mutantur, relatio vero non mutatur, & per consequens manet ibi secundum suam propriam, & formalem rationem distinctam ab essentia.

2 Relatio secundum suam formalem rationem dicit circumstantiam rei, etiam in crea turis, cuius circumstantiae ratio consistit in esse ad aliud, essentia vero dicit rem absolutam, cuius circumstantia consistit in esse ad se. Illud autem, quod dicit circumstantiam, non transit in rem, quia tunc circumstantia rei fieret res, & illud, quod est ad aliud fie¬ ret ad se, quod est impossibile; remanet ergo relatio secundum suam propriam, & formalem rationem distincta ab essentia.

3 Si relationes nullam haberent distinctionem ab essentia non facerent aliquam di stinctionem in personis in modo habendi eam, quod patet esse falsum per Damal libs 1cap. 11 vbi dicit, quod diuinae personae non distinguuntur re, sed inexistentia, hoc autem non haberet veritatem, nisi distinguerentur in modo habendi essentiam, & confirmatur ratio per eundem in eodem libro cap. 9. vbi dicit, quod omnia, quae habet pater, habet fi- lius, praeter ingenerationem, quae nec significat substantiae differentiam, nec dignitatem, sed modum inexistentiae.

Sunt insuper quidam alij Doctores, qui videntur coincidere omnino in eandem sen tentiam, dicunt enim necessarium esse pone re aliquam distinctionem, vel non identitatem ex natura rei inter essentiam, & proprie tates relatiuas, quam quidem distinctionem vocant formalem, & quidditatiuam. Nam quamuis essentia ratione suae infinitatis non compatiatur in se aliquid realiter distinctum a se, quia sic faceret cum illo compositonem, compatitur tamen aliquid a se distinctum formaliter, quia talis distinctio nullam inducit compositionem, quod autem oporteat pone re talem distinctionem, vel non identitatem, probant praecipue quinque rationibus

Ex natura rei pater in se habet essentiam communicabilem, & proprietatem non communicabilem, & per consequens inter ea est aliqua distinctio, alioquin contradicto ria verificatentur de eodem, & secundum idem; non potest autem dici, quod sit inter ea distinctio realis, quia talis distinctio indu ceret compositionem, ergo erit distinctio for malis ex natura rei eo modo, quo dictu est

2 Cognitio intuitiua ad obiectum, vt existit actualiter in sua natura, non fallitur. sed intellectus paternus cognoscit intuitiuc aliquam non identitatem inter essentiam, & suam proprietatem constitutiuam, ergo ex natura rei est ibi aliqua non identitas. Maior patet. Minor probatur. Nam quod cognoscat ibi aliquam non identitatem apparet, quia cognoscit, quod communicabile, & incommunicabile non possunt competere ei- dem rei secundum idem, quia tunc esset ibi manifesta contradictio, quod autem cognoscat eam intuitiue facile est videre, quia ois cognitio diuina est intuitiua, alioquin posset Deus proficere in cognitione, quia expecta. ret cognitionem intuitiuam.

3 Illa, quae ita se habent, quod vnum po test realiter inueniri sine altero, habent necessario aliquam non identitatem: proprietas relatiua, & essentia sunt huiusmodi, ergo &c. Maior patet, quia impossibile est, ea, quae sunt omnino idem ex natura rei, separa ri aliquo modo extra intellectum. Minor ent est satis euidens, quia essentia inuenitur rea liter in filio sine proprietate relatiua patris.

4 Illud non est negandum in diuinis, quo negato, concluditur necessario, quod pater, & filius sint omnino idem realiter in ter se, sed negando omnem non identitatem. concluditur omnimoda identitas inter patrem, & filium, ergo &c Maior est nota, quia cum conclusio sit haeretica, non potest concludi, nisi ex aliquo falso, & erroneo. Minor probatur per illud principium, quaecunque vni & eidem sunt eadem inter se sunt eadeNam per virtutem istius principij tenet om- nis forma svllogistica. si ergo essentia est o- mnino idem cuilibet proprietati relatiuae, pa ter, & filius erunt omnino idem in essentia, & per consequens omnino idem inter se Si autem ponatur ibi dicta non identitas secundum rationes formales, tunc in tali processu paralogismus est, quia aliter concluditur vnitas extremorum inter se, quam fuerit sumpta in medio; Nam cum dicitur, quod pater, & filius sunt idem in essentia hoc vtiqu est verum realiter, sed non formaliter, & ideo non potest concludi omnimoda identitas eorum inter se, quapropter si vitare volumus hoc inconueniens omnino concedere debemus non esse identitatem formalem inter essentiam, & relationes.

3 Si negamus dictam non identitatem, conuincimur per svllogismum expositorium concedere, quod paternitas sit filiatio, sic atguendo, haec essentia est filiatio, haec paterni tas est haec essentia, ergo paternitas est filiatio: si autem ponamus dictam distinctionem formalem, statim possumus vitare praefatum svllogismum, vt potest patere per habita Ex quibus omnibus apparet, quod secundum has duas opiniones, omnino est ponenda ali qua distinctio, vel aliqua non identitas inter essentiam, & proprietates relatiuas secu dum proprias earum rationes formales

Hae autem duae opiniones aliquo modo differunt inter se, & aliquo modo conueniunt Differunt enim quia tenentes primam opinio nem, ideo ponunt, quod proprietates relatiuae non sint distinctae res ab essentia; quam uis distinguantur ab ea formaliter, vel moda liter, quia volunt, quod tam in Deo, quam in creaturis relatio non possit dici proprie res, sed modus rei. Tenentes autem secun¬ dam opinionem concedunt, quod relatio in creaturis sit res distincta a fundamento realiter, & formaliter; in Deo tamen transit in essentiam secundum suam realitatem, & ma net secundum suam formalem rationem, & ideo non debet dici distincta realiter, sed for maliter solum, & sic patet, quod conueniunt in conclusione principali, & differunt in suo fundamento, seu in modo ponendi eam. Et quia de modo ponendi vtriusque opinionis di ctum est supra; idcirco arguendo modo simul contra ambas, quantum ad conclusionem principalem dico, quod incurrunt sex inconuenientia.

Primum, quia diuinae personae non distin guerentur realiter, sed solum formaliter, & modaliter, quod est falsum. Consequentiam probo, quia si distinctio proprietatum ab essentia esset causa distinctionis personarum inter se (vt ipsi praetendunt maxime tenentes secundam opinionem) cogerentur neces sario dicere, quod talis sit distinctio persona rum ad seinuicem, qualis est distinctio proprietatum ab essentia; & confirmatur, quia sicut non possuntinferre maiorem identitatem personarum ad seinuicem, quam sit iden titas proprietatum ad essentiam, procedendo secundum eorum viam; ita etiam pari ratione non poterunt inferre maiorem distinctionem earundem ad seinuicem, quam sit distinctio proprietatum ab essentia.

2 Quia Pater in diuinis non eriti realiter pater, nec filius realiter filius, sed solum mo daliter, vel formaliter, quod est absurdum. Probo consequentiam, quia denominatio non potest excedere inexistentiam formae denominantis, & quia proprietas relatiua non exi stit in Deo (secundum istas opiniones) sub aliqua propria realitate, sed solum sub pro pria formalitate, & in quantum quidam mo dus, telinquitur, quod solum formaliter, vel modaliter denominet.

3 Quia daretur medium inter rem, & non rem, quae sunt contradictoria, Consequentiam probo, quia proprietas relatiua ac cepta sub propria formalitate, & inquantum est quidam modus non potest dici (secundum eos ) quod sit res, quia tunc distingueretur realiter ab essentia; nec etiam potest dici quod sit non res, quia tunc non esset aliquid positiuum, sed pura negatio; relinquitur ergo quod sit medium inter rem, & non rem.

4 Quia esset dare medium inter distinctionem realem, & rationis, quod est falsum; quia tunc oporteret dare medium inter ens reale, & ens rationis, quod est impossibile; Consequentia est nota, cum expresse ponant, quod ista distinctio nec sit realis, nec secun dum rationem.

3 Quia esset dare distinctionem sine numerositate, quod est impossibile; vel cogentur dicere, quod essentia ponat in numerum cum proprietatibus, & per consequens erit quaternitas in diuinis

G Quia proprietas relatiua se habebit per additionem aliquo modo ad essentiam, & pr consequens essentia erit aliquo modo in po tentia ad ipsam.

Vlterius praeter haec omnia secunda opi nio videtur incurrere specialiter tria inconuenientia.

Primum est, quia in relatione aliud erit sua realitas, & aliud sua formalitas, & per consequens erit composita ex realitate, & formalitate, quod est absurdum. Probo consequentiam, quia nisi realitas, & formalitas in relatione essent distincta, impossibile esset quod relatio transiret in essentiam secundum suam realitatem, quin etiam transiret secundum suam formalitatem. Nam quando aliqua duo sunt penitus idem, si vnum illorum transit in aliquod tertium, & reliquum tramsire debet.

Secundum inconueniens est, quia forma litas in relatione erit prior sua realitate, quod patet esse falsum. Nam dato, quod ista duo essent distincta, adhuc tamen realitas praece deret ipsam formalitatem, tanquam fundamentum eius. Probo consequentiam, quia illud, quod manet altero tramseunte, est prius eo: sed formalitas relationis manet transeunte sua realitate (secundum istam opinionemi ergo formalitas est, prior realitate.

Tertium inconueniens est, quia essentia non erit ita infinita respectu relationis quan tum ad suam formalitatem, sicut quantum ad suam realitatem, & per consequens non erit simpliciter infinita, quod nullus diceret Probo consequentiam, nam tota ratio, quare identificet sibi relationem quantum ad suam realitatem, est, quia est infinita realiter, & ideo non patitur additionem alicuius alterius realitatis. Si ergo non identificat sibi eam quantum ad suam formalitatem, sequitur, quod non sit infinita formaliter, Quidam tamen hanc distinctionem forma lem hoc modo explicant dicentes, quod talis distinctio dicitur formalis, & ex natura rei formaliter distincta, quia non ponit om- nem modum identitatis, ita vt sit sensus, essentia, & relatio non sunt formaliter idem, dest, non sunt omnibus modis idem, quia si essent idem omnibus modis, essent idem de¬ finitiue, & in primo modo dicendi per se, quod videtur salsum, quia nec vnum eorum est alterius tota definitio; nec pars definitionis,

Haec tamen exposito non potest stare propter tria: Primo, quia distinctio rationis est minor, quam distinctio formalis: sed illa requirit extrema, ergo magis ista. Secundo, quia cum distinctio sit quaedam relatio, ponere distinctionem sine extremis, est ponere relationem sine extremis, quod est omnino impossibile. Tertio, quia incidunt in illud, quod volunt vitare. Nam dicere, quod essentia, & relatio non sunt idem definitiueidem est, ac si dicerent, quod habent distinctas definitiones: ponere autem distinctas definitiones, est ponere distincta extrema, er- go &c.

Quapropter videtur simpliciter esse dicen dum, quod inter essentiam, & proprietates relatiuas nulla sit ponenda talis distinctio, vel non identitas secundum earum proprias rationes formales. Motiua autem istorum sol uentur in fine quaestionis

ARTICVLVS QV.ARTVS. An inter essentiam, & proprietates sit aliqua diuersitas secundum proprias earum vnitates.

Vic articulo quidam respondent affir matiue distinguunt tamen de vnitate, & indiuisione dicentes, quod est duplex indiuisio, vel vnitas. Vna, qua quaelibet res est indiuisa in se, & a se, ex eo quod habet ad se ipsam identitatem repetitionis, repetendo se ipsam sub eodem nomine, & eodem conceptu, siue sub diuersis nominibus, & diuersis conceptibus, quo modo Sortes, homo, & alal dlicuntur habere vnitatem, & identitatem. quia vnum eorum repetit rem alterius, sub alio conceptu. Alia vero est vnitas, & indiuisio, qua aliqua res potest esse indiuisa a quadam re, non per identitatem repetitionis, sed per identitatem indistinctionis, secudum quem modum rectitudo dicitur esse indiuisa a linea, & quaelibet passio vniuersaliter a suo subiecto, non quia habent identitatem repetitionis, quia tunc vnum eorum nominatum, repeteret rem alterius, quod patet esse falsum, sed quia habeat identitatem indistin ctionis. Nam propria passio sic est indistincta a subiecto, quod intellectus non potest eam praecise concipere, non includendo ibi subie ctum. Primam tamen vnitatem, quae estper re¬ petitionem eiusdem rei, vocant indiuisionem absolutam, illam vero, quae est per indistinctionem, vocant indiuisionem relatiuam & hoc rationabiliter, quia illa, quae sunt vnum primo modo, respiciunt se mutuo in recto, tanquam habentia identitatem absolutam. lla vero, quae sunt vnum secundo modo, respiciunt se mutuo in obliquo, tanquam habentia identitatem relatiuam. Nam eo ipso, quod talis identitas est respectu alicuius in obliquo, videtur ad aliud, & non ad se, & per consequens relatiua, & non absoluta. Addunt insuper, quod illa quae sunt idem, per repetitionem eiusdem rei sub alio conceptu, necessario alterum eorum est ens rationis, sicut patet in Sorte, & homine, quia homo secundum quod repetit rem importatam per Sortem, non dicit rem mere extra animam, imo dicit rem, vt conceptam.

Hoc ergo ad propositum applicando, dicunt, quod diuina essentia, & proprietates relatiuae, non habent vnitatem per repetitionem, eiusdem rei sub alio conceptu, quia tuc alterum eorum esset ens rationis, & per con sequens non esset in Deo, quicquid n in Deo. est, realiter ibi existit. Vlterius etiam non po test dici, quod habeant vnitatem per repetitionem eiusdem rei sub eode conceptu, quia tunc esset nugatio in dicendo, essentia est poternitas: Remanet ergo, quod habeant iden titatem indistinctionis, quia tunc res sunt pe nitus indistinctae, quando intellectus non po test concipere vnam earum, non includendo aliam, & ideo fundant penitus eandem vnitatem, & indiuisionem relatiuam, Hoc tamen non obstante retinent sibi suas proprias vnitates, & indiuisiones absolutas, propter duo. Primo, quia vnitas absoluta nunquam separatur a re, quamdiu manet sua realitas. Secundo, quia vnitas relatiua supponit vnitatem absolutam. Propter quae omnia concludunt, quod in qualibet persona diuina sunt tres indiuisiones, & identitates. Vna, qua essentia est indiuisa a se ipsa, & sbi ipsi eadem Alia, qua quelibet proprietas est indiuisa a se, & sibi ipsi eade, & amuae istae sunt absolutae. Tertia est, qua essentia est eade proprietati, & indiuisa ab ea, & ista est relatiua

Quod autem primae duae indiuisiones, vel vnitates absolutae sint distinctae, probant dupliciter. Primo quidem, quia illae vnitates sunt distinctae, quibus opponuntur distinctae mul titudines, sed vnitati essentiae opponitur mul titudo essentiarum, vnitati autem paternitatis, quae est proprietas, opponitur multitudo paternitatum, quae sunt distinctae multitudinos, ergo &c. Secundo, quia si esset eadem vnitas, vel indiuisio absoluta sequeretur, quod esset idem error ponere in Deo plures essentias, & plures paternitates, quod patet esse falsum.

Probant insuper, quod dictae duae indiuisiones absolutae differant ab illa tertia relati ua, & hoc dupliciter. Primo, quia illa relatiua supponit istas duas absolutas. Secundo, quia quaelibet indiuisio absoluta est in se ade quata, & conuertibilis; indiuisio vero relatiua essentiae cum quacunque proprietate non est adaequata, nec conuertibilis: remanet er- go quod sint distinctae.

Per istas autem indiuisiones volunt vitare omnes difficultates, quae sunt de Trinitate personarum. Nam quia proprietates relatiuae sunt idem cum essentia identitate relatiua; ideo saluatur ibi simplicitas, quia vero non sunt idem identitate absoluta, ideo contradictoria praedicata possunt eis attribui, non tamen propter hoc est ibi contradictio, quia talia praedicata non verificantur de eodem; & per consequens saluabitur distinctio realis personarum, & haec est eorum opinio ex dictis eorum collecta.

Quae quidem opinio videtur mihi deficere propter nouem

Primo deficit, quia ponit, quod illa, qua sunt vnum per identitatem repetitionis, sicut homo, & alal habent identitatem absolutam, quod patet esse falsum, ex dictis eorum, dicunt enim identitate absolutam esse conuertibilem, & adaequata, & in hoc differt ab identitate relatiua: si ergo homo, & aial sunt idem per identitatem repetitionis, coguntur necessario dicere, quod sunt idem conuertibiliter, quod omnino est falsum, vel coguntur ad contradictoria, quod est penitus inconueniens

2 Quia ponit illa, quae sunt idem identitate repetitionis, ita se habere, quod semper alterum eorum est ens rationis, nec est in eo quod denominat, nisi secundum rationem, & sic probant, quod paternitas non sit eadem essentiae per repetitionem, quia sequeretur, quod esset ens rationis, & non esset in Deo realiter. Iste tamen modus dicendi manifeste falsus est, quia videmus quod alial est idem homini per repetitionem (secundum eos) & tamen constat, quod aial est nomen rei existentis extra animam, alioquin sequeretur, quod homo non esset realiter alial; & ideo vi dentur decipi per fallaciam figurae dictionis, Non enim sequitur alial est distinctum ab ho mine secundum rationem, ergo est ens rationis; quia in antecedente non sumitur illud; quod est alal, sed ipsa distinctio animalis, quae pertinet ad praedicamentum relationis; in consequente vero sumitur illud quod est animal, & pertinet ad praedicamentum substantiae.

3 Quia ponit, quod propria passio habeat identitatem relatiuam cum subiecto, & ex hoc ipso non potest concipi praecise sine subiecto, vt dicunt, quod est falsum; nam constat eandem identitatem, & indistinctionem, quam habet passio cum subiecto, habere subiectum cum passione: quapropter si dicta indistinctio, & identitas est causa cur passio non possit concipi praecise non includendo subiectum, pari ratione erit causa cur non possit concipi subiectum non includendo passionem, quod patet esse falsum, & ideo iste modus dicendi videtur peccare per non causam, vt causam.

4 Deficit, quia ponit indiuisionem relatiuam supponere indiuisionem absolutam: ad quod dictum sequitur necessario, quod essentia possit concipi praecise non coincludendo proprietatem relatiuam, & e conuerso,: cuius oppositum praefata opinio omnino asserit, & per consequens videtur sibi contradicere: Consequentiam probo, quia si sem per prius potest concipi sine posteriori ipsum praecise non includendo, ergo si illa indiuisio absoluta, qua essentia est indiuisa a se ipsaest prior illa indiuisione relatiua, qua est indiuisa a proprietate, poterit concipi essentia praecise, prout stat sub sua indiuisione absoluta, quo modo non includit proprietatem, priusquam concipiatur, prout stat sub indiuisione relatiua, secundum quem modum includit proprietatem.

3 Quia non possunt saluare, quod indiui sio absoiuta, & relatiua sint distinctae, sicut intendunt, quod patet, Nam vel erunt distin ctae seipsis, quod non potest dici, cum sint purae priuationes, vel ex diuisionibus, quas priuant, quod etiam nequit dici, quia non priuant diuisiones debitas inesse, vel possibiles inesse; imo diuisiones impossibiles; & ideo dictae indiuisiones videntur praecedere diuisiones, quas priuant, & per consequens non poterit sumi earum distinctio ab eis: Neo potest dici, quod sint distinctae ex fundamen to, quia ipsi non ponunt in fundamento aliquam distinctionem praeuiam eis, remanet er go, quod sint penitus indistinctae

o Quia ponit propriam, & distinctam pas sionem sine proprio, & distincto subiecto, quod videtur impossibile, & absurdum, quod autem hoc sequatur, ex dictis ipsorum probo. Constat namque, quod vnitas, & indiuisio absoluta, secundum quam quodlibet ens est indiuisum a seipso, consequitur vtrunque ens inseparabiliter per modum passionis: si ergo essentia habet suam propriam indiuisio nem absolutam distinctam ab indiuisione pr prietati, sequitur necessario, vel quod essen tia sit distincta a proprietate, quod non con cedunt, vel proprias, & distinctas passiones esse sine propriis, & distinctis subiectis.

Quia (secundum istam viam) oportebit reducere affirmationem in negationem, quid non sapit veram logicam. Consequentiam probo: quia ponentes dictam opin. ideo videm tur ponere praefatas indiuisiones, vt essentia, & proprietas propter proprias indiuisiones posse habere propria praedicata, & distinctas attributiones: & quia illa praedicata, in quibus proprietates distinguuntur ab essentia, possunt esse affirmatiua, dicere, quod ta lia possint attribui proprietati, absque eo quod attribuantur essentiae propter suam propriam indiuisionem, est reducere affirmationem in negationem

Vltimo deficit, quia non potest vitare con tradictionem in diuinis personis per istas indiuisiones, sicut intendunt ponentes eam immo volendo vitare contradictionem incidunt in eam, nam ex eorum dictis potest con tra eos sic argui. Essentia est in se indiuisa sua propria indiuisione absoluta, & non est indiuisa indiuisione propria relationis; essen tia, & relatio sunt penitus idem, ergo idem est indiuisum, & non indiuisum indiuisione absoluta, & relatiua, quod est contradictio.

Propter quae omnia videtur simpliciter dicendum, quod inter essentiam, & proprietates non sit ponenda aliqua non identitas secundum proprias vnitates, vel indiuisiones. Nec expedit vlterius respondere ad motiua dictae opinionis, quia (sicut iam patet ex dictis) omnia videntur deficere in suis fundamentis.

ARTICVLVS QVINTV Vtrum inter essentiam, & proprietates relatiuas sit ponenda distinctio rationis,

TVic articulo respondetur quod sicNQuia si tollatur distinctio rationis, vel oportet nos incidere in aliquam opinionem superius improbatam, vel non apparet aliqua via, per quam possit vitari, quod contra dictoria praedicata non competant eidem rei secundum idem. Et ideo doctores antiqui communiter posuerunt, quod ibi esset distinctio roionis; & istam viam tenent D. Tho¬ & Aegid, qui etiam satis concordare videntur adinuicem. Nam D Thomas dicit, quod essentia, & proprietas relatiua differunt ratione, prout ratio sumitur ibi pro definitione Aegid. vero dicit, quod differunt ratione, quia hoc est de ratione relationis, vt ipsa secundum suam rationem quidditatiuam, & definitiuam distinguatur a fundamento so la ratione, ab opposito vero realiter; & ideo non obstante, quod relatio in diuinis sit distincta ab essentia sola ratione, adhuc tamen manet ibi secundum propriam rationem quid ditatiuam, secundum quam facit realem prae dicatorum distinctionem. Ex quo apparet im mediate, quod isti duo Doctores videntur in hoc concordare, scilicet quod relatio ita sit distincta ab essentia sola ratione, quod tamen retinet ibi suam propriam quidditatem, & definitionem.

Quidam ergo volentes sequi istam viam dixerunt, quod relatio, & essentia distinguum tur sola ratione; & tamen hoc non obstante non sunt idem conuertibiliter, quia ratio hominis sic excedit ipsum Sortem, quod potest esse idem alicui alteri, vt puta Platoni, cui non est idem ipse Sortes, & ita suo modo volunt dicere in proposito, quia non obstante quod essentia sit distincta a paternita te sola ratione, quia tamen non est sibi idem conuertibiliter, poterit esse idem alicui alte ri, vt puta filiationi, cui non est idem ipsa pa ternitas, & per istum modum ipsi vitant om- nes difficultates, quae consueuerunt induci in ista materia.

Haec tamen declaratio destruit seipsam nam potest quaeri ab eis, Vtrum ista inconuer tibilitas sit ex natura rei, vel ex operatione in tellectus. Si dicant quod sit ex parte rei, co guntur dicere, quod ibi sit aliqua distinctio ex natura rei praeueniens omnem actum rationis, cuius contrarium intendunt, & per consequens destruunt suam opinionem. Si vero dicant, quod sit ex opere intellectus, quemadmodum inconuertibilitas, quae est ho minis ad Sortem, & Platonem, non est communitas rei, sed solius rationis, ita etiam com munitas essentiae ad paternitatem, & filiatio nem erit solius rationis, quod non solum est falsum, sed etiam erroneum.

Et ideo nonnulli alij accipiunt hanc distinctionem rationis alio modo, dicunt enim, quod distinctio rationis inter relationem, & essentiam prouenit ex deficientia nostri intellectus non potentis capere sub vno conce ptu diuinam simplicitatem.

Sed iste modus dicendi videtur omnino it rationabilis propter tria Primo, quia sequeretur, quod omnia illa, quae habent identitatem realem, & non exce dunt nostrum intellectum, possent capi ab eo per vnum conceptum, quod patet esse fal sum, nam videmus, quod genus, & differen tia in istis inferioribus habent vnam realita tem, nec excedunt nostrum intellectum, & tamen non possunt capi ab eo per vnum con ceptum.

Secundo sequeretur, quod nullum attributum caperemus per vnum conceptum quod etiam est falsum. Probo consequentiam, quia quodlibet attributum in Deo excedit nostrum intellectum, ita vt impossibile sit ab ipso comprehendi.

Tertio, iste modus dicendi non iuuat ad uitandum contradictionem in diuinis; quia distinctio rationis i intellectu isto modo ar guit omnimodam identitatem inter essentiam, & paternitatem, & per consequens quaecumqu praedicata, quae competunt realiter essetiae, videm tur competere realiter paternitati, & e conuerso, Sed essc communicabile competit rea liter essentiae, ergo & paternitati. Praeterea esse incommunicabile competit paternitati, ergo, & essentiae, & ideo secundum istam viam habemus manifestam contradictionem in diuinis

Quapropter si volumus sustinere differen tiam rationis, videtur mihi esse dicendum huiusmodi distinctionem rationis (prout de ea nunc loquimur) habere pro fundamento aliquam realem identitatem, & ideo quot sunt modo identitatis, tot sunt gradus in dif ferentia rationis: Inuenio autem in rerum natura duos modos identitatis, quemadmodum in corporibus duos modos continuitatis: qu sunt modi declarandi, vt ex eorum similitudine, vel proporiione isti duo modi identita tis facilius innotescant.

Est ergo vnus modus continuitatis qui ex natura rei tollit omnem discontinuatio. nem, vel diuisionem realem, non solum actualem, sed etiam potentialem, & talis mo dus continuitatis, inuenitur singulariter in solo caelo: nam quia caelum non potest recipere aliquam peregrinam impressionem, idcirco repugnat suae continuitati, quod possit pati aliquam diuisionem realem: qua propter simpliciter tollit omnem talem diuisionem. AIter vero modus continuitatis est, qui quamuis tollat diuisionem realem secun dum actu, admittit tamen diuisionem realem se cundum potentiam, & talis modus continui tatis inuenitur in generabilibus, & corrupti bilibus, quorum continuitati non repugnat dfuisio. Et ideo de eorum continuitate non possumus simpliciter dicere, quod tollat om nem diuisionem realem; na, cum ens reale di uidatur per potentiam, & actum, si tolleret simpliciter omnem diuisionem realem, tolle ret etiam diuisionem secundum potentiam

Hoc ergo applicando ad propositum, dico, quod sicut in rebus composits compositione quantitatiua, inuenitur duplex modus continuitatis; ita in rebus simplicibus carentibus omni compositone reali, inuenitur duplex modus identitatis. Vna nanqe identitas est, quae tollit omnem distinctionem ra tionis, actualem, & potentialem, sicut patet de definitione, & definito; quae quidem tantam habent identitatem, quod inter ea nulla relinquitur distinctio rationis actualis, nec etiam distinguibilitas potentialis. Et ideo illa distinctio rationis, quae est inter definitionem, & desinitum, non prouenit ex natura rei ne cessitantis, vel cooperantis ad talem distinctionem, sed solum ex nostro modo cognoscendi, potentiali, & imperfecto procedente de implicito ad explicitum. Nec tamen f pter hoc talis distinctio rationis debet dici fictitia, quia sufficit, quod in re non sit contraria disposito ad eam, exempli gratia.

Videmus namque, quod sunt aliqua accidentia, quae sunt ex natura subiecti necessitantis, & cooperantis ad eorum inexistentiam, & talia dicuntur proprie inesse natura liter: sunt vero quaedam alia accidentia, ad quorum inexistentiam subiectum non neces sitat nec cooperatur, nec tamen propter hoc, dicuntur inesse violenter, quia sufficit, quod in subiecto non sit eontraria disposito ad ea Ita etiam in proposito dico, quod adhoc, quod aliqua distinctio rationis non sit fictitia, sufficit in fundamento non esse contrariam dispositionem ad eam, & ita patet primus modus identitatis,

Dico iusuper. quod est quaedam alia iden titas, rei simplicis, quae tollit omnem distinctionem realem actualem, & relinquit distin guibilitatem rationis potentialem, & incom pletam: ita quod si superueniat intellectus potens distinguere, illa distinctio, quae prius erat possibilis, & incompleta, postea fit actua lis, & completa; &dicetur talis distinctio par im esse ex natura rei partim ab intellectu; quia ex natura rei, erit potentialiter, & incomplete, ab intellectu vero actualiter, & complete; & talis modus identitatis videtur habere locum inter partes definitionis, quae sunt genus, & differentia: nam quamuis eorum identitas tollat omnem distinctionem actualem, & potentialem in eadem re, quam uis etiam tollat distictionem rationis actua¬ actualem, relinquit tamen distinctionem rationis potentialem: ita quod intellectus superueniens necessitatur ad distinguendum inter illa; Et quod ita sit, apparet ex duobus

Primo, quia illa, quae non possunt concipi eodem conceptu definitiuo ex natura rei, necessitat ad distinctos conceptus, genus, & differentia sunt huiusmodi, ergo &c. Maior patet, quia cum conceptus definitiuus sit pro prijssimus, & maxime ex natura rei; impossibile est, quod aliqua concipiantur distinctis conceptibus definitiuis, quin ex natura rei proueniat distinctio dictorum conceptuum, Minor etiam apparet, quia differentia nullo modo cadit in conceptu definitiuo ipsius generis: & ideo si vtruque eorum difiniretur, necessario haberet distinctas definitiones.

2 Illa, quorum vnum potest concipi, & esse cum opposito alterius, necessario concipiuntur distinctis conceptibus, genus, & dif- ferentia sunt huiusmodi, ergo &c. Maior est nota, quia impossibile est, quod vnum, & idem concipiatur cum opposito sui ipsius. Minor etiam apparet, quia genus, non solum potest concipi cum opposito ipsius differentiae, sed etiam esse, saltem in diuersis; possumus ergo ex omnibus istis concludere, quod duplex est distinctio rationis Vna quae prouenit ex natura rei necessitantis, sicut est distinctio generis & differentiae; alia quae prouenit ex na tura rei non repugnantis, sicut est distinctio definitionis, & definiti; & quaelibet istarum est fundata super teali identitate, & simplicitate, quauis sit alius modus identitatis (vt visum est) Si tamen quaeratur: quomodo dicti duo modi identitatis in eadem re simplici distingnuntur: Dico, quod distinguuntur per hoc, quod possunt fundare diuersas definitiones secundum rationem, & ideo eorum di stinctio est solum secudum rationem, quamuis proueniat ex natura rei potentialiter. Ad maiorem autem euidentiam eorum, quae dicta sunt, sciedum, quod ista distinctio rationis quae prouenit ex natura rei necessitantis, non debet videri alicui fictitia cum sit secundum intentionem Aristot. & Com con stat enim secundum intentionem vtriusque, quod tempus non addit aliquam realitatem supra motum, dicente Com. 4. Phys. c. 10S. quod tempus extra mente non est nisi motus, & tamen constat, quod anima necessitatur ad distinguendum inter tempus, & motum, & ad dandum de eis distinctas definitiones; & hinc est, quod quamuis tempus sit vera res, quia coincidit in eadem realitatem cum motu, non habet tamen suum esse de finitiuum complete distinctum ab esse defi nitiuo motus, nisi per actum animae, & propter istam causam non dicitur esse in rerum natura, nisi secundum potentiam, & ista est intentio Arist. 4. Phys. vbi quaerit, vtrum tem us esset, si anima non esset; ad quod respondet, quod esset vtique ens, si anima non esset, quae verba exponens Com. c. 37. dicit, tepus igitur in actu non erit, nisi anima sit in potentia vero erit, licet anima non sit, & ineodem com. ante verba praefata volens ostendere, quod eius totale esse non est ab anima, ait, esse eius in anima non est omni- bus modis, quoniam si ita esset, esset fictum, vt chimera, & hircoceruus, sed esse eius extra mentem est in potentia, propter sabiectum proprium, & esse eius in anima est in actu, scilicet quando anima egit illamactionem in subiecto appropriato ad recipiendum eam.

Ex quibus omnibus apparet, quod secudum ntentionem Aristot & Auer distinctio defi- nitiua inter tempus, & motum, prouenit ex natura rei necessitantis: quia illud, quod est fundamentum istius distinctionis, est appropriatum ad recipiendum eam, & ex hoc aparet, quod non bene exponunt verba praefata, dicentes, quod intentio Arist. & Com. fuit, quod tempus esset ens rationis, constitu tum per animam, quia tunc etiam motus esset eus rationis. Nam sicut patuit superius per Coment, tempus coincidit in eandem realitate cum motu, quia extra animam non est nisi motus; & ideo verba superius adducta non sunt exponenda secundum intellectum istorum, sed eo modo, quo superius dictum est, scilicet, quod tempus quantum ad suam entitatem non dependet ab anima, quia habet eandem entitatem cum motu, dependet tamen ab ea quantum ad suum esse conceptibile, & definibile, secundum quod est distinguibile a motu, quia non habet hoc complete nisi per animam, & ideo possumus communiter concludere, quod est aliqua distinctio rationis fundata super reali identita te, & simplicitate, proueniens tamen ex natura rei necessitantis, & de hoc possent induci plura exempla.

Nam videmus, quod ratio visibilis, & coloris coincidunt in eandem realitatem, ita quod nulla est ibi distinctio extra intellectum, secundum actum, & tamen intellectus necessitatur ad concipiendum eam diuersis conceptibus definitiuis. Et propter istam causam, iudicat intellectus, quod ratio visibilis quantumcunque non sit distincta a colore realiter, dicitur tamen de eo in secundo modo di cendi per se, sicut patet in 3. de anima. Posset etiam poni exemplum de actione, & passione, de quibus facile esset probare, quod dicunt vnam rem simplicissimam extra intellectum, & tamen hoc non obstante, intellectus necessitatur ad concipiendum eam di stinctis conceptibus, & ad dandum deeis distinctas definitiones, multa etiam exempla omitto propter breuitatem.

Vnde ad propositum redeundo dico, quod duplex est distictio rationis. Vna, quae proue nit ex natura rei non repugnantis, sicut est distinctio definitionis, & definiti, & ista non valet nobis ad propositum. Alia est quae prouenit ex natura rei necessitantis, sicut est distinctio generis, & differentiae, de quibus di- cebatur superius, quod extra intellectum di cunt vnam rem simplicissimam secundum actum, sunt tamen duo distinguibilia secundum potentiam, secundum Com. 7. Meta Com. 3i vbi dicit, quod partes definitionis hominis, quae sunt animalitas, & rationalitas, sunt vnum & idem in actu, & duo in po tentia; non potest autem intelligi, quod sint duo in potentia alio modo, nisi quod sunt duo distinguibilia per actum rationis; & per consequens eorum distinctio prouenit ex na tura rei necessitantis potentialiter, & incom plete, ex opere autem intellectus distinguen tis actualiter, & complete; & talis distinctio rationis est inter relationem, & fundamentum, & ideo constituunt distincta praedita menta (sicut patuit superius in tertio artio. praecedentis quaest.1 isto etiam modo inuenitur distinctio rationis inter essentiam, & proprietatem relatiuam in diuinis; quia quamuis dicant vnam rem simplicissimam extra intellectum carentem omni distinctione reali, vel formali, siue etiam modali, sunt tamen duo conceptibilia distinguibilia secundum poten tiam per actum rationis; & hoc prouenit ex natura rei necessitantis, quia non sunt compossibilia in eode conceptu definitiuo, quan tumcunque intellectus concipiens clare videat vtrumque; imo quod plus est, si intellectus diuinus posset plurificare suos conceptus, conciperet ea distinctis conceptibus, quia tamen non patitur pluralitatem conceptuum, concipit ea vno conceptu, qui aequipollet duobus: & hinc est, quod relatio, & essentia in diuinis constituunt distinctos mo dos praedicandi, propter quod communiter conceditur ab omnibus, quod in diuinis ma neant duo praedicamenta

Distinctio ergo rationis isto modo intelle cta videtur saluare diuinam simplicitatem. & videtur sufficere ad euitandam contradictionem in diuinis, quod valeat ad saluandam diuinam simplicitate apparet. Quia illa, quae sunt penitus idem extra intellectum, nul am faciunt compositionem, sed illa, quae ha bent talem distinctionem rationis, sunt penitus idem extra intellectum (vt dictum est) ergo &c. & confirmatur, quia illa distinctio, quae nullam facit compositionem in creatura, multo minus debet facere compositionem in Deo: sed talis distinctio rationis nullam facit compositionem in creatura, ergo multo minus in Deo. Maior patet, quia quicquid est in Deo, inuenitur ibi modo actualiori in infinitum, quam sit in creatura; & per consequens minus potest facerc compositonem, cum omnis composito ex potentialitate procedat. Minor probatur dupliciter. Primo, quia videmus, quod relatio in creaturis est distincta a fundamento isto modo, & tamen nullam facit cum eo compositonem, alioquin non posset sibi denuo aduenire, vel ab eo recedere sine mutatione. Secundo, quia videmus, quod talis distinctio est inter intellectiaum, & sensitiuum in anima intellectiua, & tamen nullam faciunt ibi compositonem, alioquin sequeretur, quod anima intellectiua, quae habet dictos gradus distinguibiles, ex natura rei per actum rationis, esset compositior anima uegetatiua, quae eos non habet, quod est absurdum. Quapropter concludo, quod talis distinctio rationis in nullo derogat diuinae simplicitati.

Vlterius dico, quod fufficit ad vitandum contradictionem in diuinis, quia cum sit sumpta ex natura rei necessitatis, aequipollet distinctioni reali, & qud ita sit probo tripliciter.

Primo, llla distinctio rationis, quae habet pro fundamento vnam rem aequipollentem duplici realitati, aequipollet reali distinctioni; distinctio rationis sumpta ex natura rei necessitantis est huiusmodi, ergo &c. Maior videtur nota, quia ita se habet distinctio rationis ad distinctionem realem, quemadmodum res, quae est fundamentum realis distin ctionis; & ideo si fundamentum distinctionis rationis aequipolleat distinctioni reali; ita distinctio ronis aequipollebit distictioni realiMinor etiam apparet, cum nulla alia causa possit assignari, quare aliqua vna res necessitet ad distinctionem rationis, nisi quia aequipollet duplici realitati, quae est fundamentum distinctionis realis.

Secundo, sicut se habet vnitas rationis ad vnitatem realem, ita distinctio rationis ad di stinctionem realem, sed vnitas rationis, quae prouenit ex natura rei necessitantis, aequipol set vnitati reali; ergo & distinctio rationis proueniens ex natura rei necessitantis aequipollebit distinctioni reali. Maior patet, quia proportio est omnino vniformis. Minorem probo, quia videmus, quod vnitas vniuersa lis est vnitas rationis proueniens ex natura rei necessitantis, eo quod plura per abstractionem suarum differentiarum sub vna ratione moueant intellectum, ac si esset vnum vniuersale separatum realiter, quemadmodum ponebat Plato, & ideo totum, quod volebat saluare Plato per vniuersale abstractum rea liter, totum saluat Arist. per vniuersale abstractum secundum rationem, quod non est propter aliud, nisi quia vnitas, & abstractio vniuersalis, quamuis sit secundum rationem, cum tamen sit sine mendacio, aequipollet vni tati, & abstractioni reali: ergo pari ratione di stinctio rationis, quae prouenit ex natura rei necessitantis, aequipollebit distinctioni reali¬

Tertio, llla distinctio rationis, quae sufficit ad vitandum contradictionem, etiam in creaturis, aequipollet distinctioni reali: distinctio rationis, quae sumitur ex natura rei necessitantis, est huiusmodi, ergo &c. Maior videtur nota, quia nostrum affirmare, vel negare non est causa, quare res ita se habeat, vel non; & per consequens distinctio rationis, inquantum fit per actum animae nostre ratiocinantis, non poterit esse causa vitandi aliquam contradictionem, & ideo si contingat eam esse causam, vel videri causam vitan di contradictionem, hoc erit ratione fundamenti, vtpote, vel quia habet pro fundamen to aliquam distinctionem realem, vel quia habet aliquid aequipollens distinctioni reali Minorem probo, quia videmus manifeste quod sensitiuum, & intellectiuum in anima humana important vnam, & eandem realitatem, & fo: malitatem cum sit ostensum su pra, quod opinio de formalitatibus non est necessaria, ad distinctos conceptus, & hoc non solum sufficit ad vitandum, ne contradictoria praedicata verificentur de anima hu mana secundum idem, sed etiam per hoc sa uamus, quod animam humana est similis, & non similis animae bruti; nec contradictio est, quia quamuis sit idem realiter, non ess tamen idem conceptibiliter; & sola ista distinctio rationis sufficit ad vitandum dictam contradictionem, quod non est propter aliud nisi quia (sicut dictum est) prouenit ex natura rei necessitantis, & per consequens aequiposset distinctioni rea¬

Vlterius videmus, quod relatio, & funda mentum in creaturis non differunt, sed coin cidunt in eandem realitatem (sicut fuit osten sum superius) quia, cum ramaneant duo distinguibilia conceptibiliter per actum ratio nis, saluamus de illa realitate sine contradi¬ ctione, quod coexigat extrinsecum terminum, & non coexigat extrinsecum terminum, quia quamuis sit secundum idem realiter, non ta men secundum idem conceptibiliter, & aequpollenter. Ita ergo in proposito dico de diui na essentia, & proprietate relatiua, quia non obstante, quod coincidant in eandem realitatem, & formalitatem, quia, cum remaneant. duo conceptibilia, & distinguibilia per actu rationis ex natura rei necessitantis, poterimus saluare sine contradictione quod illa realitas sit communicabilis, & non communicabilis; nam quamuis sit secundum idem realiter, & formaliter, non tamen secudum idem est conceptibiliter, & aequipollenter, propter quod nulla est ibi contradictio.

Quia tamen dubitare est manifestatio veritatis, idcirco moueo tria dubia contra ea quae dicta sunt, vt ex eorum solutione melius appareat, quod dictum est.

Primum dubium est, quia videbitur alicui, quod intellectus noster non possit aliquam distinctionem possibilem, & incomple tam reducere de potentia ad actum: Tum quia est palliuus: Tum etiam quia dato quod esset actiuus, non tamen videtur quod agat aliquid in suum obiectum

Secundo dubitatur, quia dato quod intel lectus causaret talem distinctionem rationis, non tamen videtur valere ad vitandum aliquam contradictionem, & maxime in diuinis; quia illa praedicata, quae videntur esse contradictoria de quibus dubitabamus, cometunt Deo ab etetmo ante omnem actum rationis.

Tertio, quia vbi est talis distinctio rationis proueniens ex natura rei necessitantis, non videtur esse omnimoda simplicitas, nam secundum Arist. in 5. Metaph. Illud est ma xime vnum, & maxime simplex, quod non solum est vnum, & simplex in re, sed etiam in intelligentia, & ideo omnino videtur derogare diuinae simplicitati ponere, quod res diuina necessitet ad plures conceptus.

Ad ista ergo dubia rescondeo per ordinem. Ad primum dico, quod non est inconueniens, immo necessarium, quod intellectu; reducat de potentia ad actum illud, quod est ens rationis, quia (sicut alias fuit ostensum): intellectus per actum suum constituit entia rationis; & quia distinctio ista est ens rationis, debet reduci de potentia ad actum per ipsum intellectum, & ideo quamuis intellectus non agat in obiectum suum aliquid reale, potest tamen agere in ipsum aliquid ra tionis; immo de ipsa distinctione rationis, quo sit constituta per intellectum circa ipsum obiectum, nullus debet dubitare. Nam dicit Comxij. Metaph. cap. 50. quod intellectus aptus est diuidere ea quae sunt adunata adinuicem in esse¬

Ad, secundum dico, quod illa distinctio rationis valet nobis ad vitandum contradictionem, non tanquam causa, sed tanquam signum necessarium, per quod conuincimus; quod fundamentum talis distinctionis aequi pollet fundamento distinctionis realis; & per consequens, sicut in fundamento distinctio nis realis non habet locum contradictio; ita etiam nec in fundamento distinctionis rationis isto modo accepte. Nam semper dice tur, quod talia predicata contradictoria nen verificantur secundum idem conceptibiliter, vel aequipollenter.

Ad tertium autem dicendum quod, tre possunt esse causae quare aliqua distinctio ationis possi arguere aliquo modo compositionem. Vna causa est, si vnum illorum con ceptibilium sit extraneum, & accidentale al teri, & secundum istum modum possumus dicere, quod relatio in creaturis, quamuis non faciat compositonem realem cum fundamento, facit tamen compositionem rationis, quia est sibi extranea, & accidentalis. Secunda causa est, si, vnum illorum conceptibilium est in potentia ad alterum, secundum quod est distinguibile ab eo per actum rationis, secundum quem modum genus est in potentia ad differentiam, & ideo facit ali quam compositionem cum ea; Tertia, causa est. limitatio, ita, vt vni illorum conceptibilium non repugnet, quod alterum se habea per additionem ad ipsum, & ista causa concurrit in vtroque exemplo, superius posito (vt patet omnes autem istae tres causae deficiur in ista distinctione rationis, quae est inter essentiam, & proprietatem relatiuam (vt patet) quia non est ibi accidentalitas, cum non possit esse ibi aliquod accidentale; nec est et ibi potentialitas, cum sit purus actus; nec li mitatio, cum sit infinitus, vt ad praesens sup ponitur.

Possumus ergo ex omnibus istis conclude te, quod inter essentiam, & proprietates relatiuas necessario sit ponenda, distinctio rationis, eo modo, quo dictum est; nec est necesse ponere aliquam aliam, quia omnia quo alij volunt saluare per distinctionem forma lem, vel modalem, possumus nos saluare per solam distinctionem rationis, hoc modo intellectam. Et haec videtur fuisse intentio Ma gistri in sequenti distinct vbi inter persona, & essentiam, concedit solum illam distinctionem, quae est secundum rationem, & per consequens eodem modo videtur dicendum de essentia, & proprietate relatiua, quia per sona non differt ab essentia, nisi ratione pro prietatis relatiuae.

His autem visis, Leue est respodere ad rationes aliarum opinionum, quae probant ibi esse aliam distinctionem, quam distinctio rationis. Ad rationes autem primae opinionis.

Ad primam dico, quod illud, quod secun dum seipsum totum, & secundum totam re; litatem suam est respectiuum, est distinctum, vel distinguibile conceptibiliter ab absoluto, & potest dici, quod est distinctum ab absolu to aequipollenter, quia tantum potest, ac si esset dist inctum; nam illa identitas quam hapet cum absoluro, non aufert ab eo suam entitatem, & per consequens, sicut stante sua identitate cum absoluto remanet ibi sua entitas, ita etiam remanebit sibi sua proprietas, quae consistit in hoc, quod est distingue re, & refferre; sicut posset poni exemplum de sensitino in anima humana, quod quidem habet identitatem cum anima intellectiua, tamen non obstante illa identitate, retinet sibi suam propriam identitatem: remanet etiam ei sua proprietas, quae est esse princi pium actus sentiendi; ita vt vere possit de eo dici, quod ipsum sit distinctum ab intellectiuo aequipollenter, quia aeque potest, ac si esset distinctum

Ad secundam dicendum eodem modo nam quamuis relatio sit idem quod sola esentia realiter, & formaliter: non est tamet idem conceptibiliter, vel aequipolleniter, quia essentia sola, prout, praeseinditur ab ea relatio, non aequipollet relationi.

Ad tertiam dicendum, quod personam con stituitur ex duobus secundum rem, referen¬

Iyrem, non ad ipsam dualitate, quae non est realis, sed secundum rationem, sed ad ipsa principia constituentia, quae sunt vere realia, quamuis, sint distincta sola ratione Constituitur, vero ex quobus secundum rationem, referendo Iy rationem ad ipsam dualitatem, quia dualitas & distinctio principioru constituentium est solum secundum rationem: Nunc autem suppolitum non habet, quod it reale a distinctionem reali principioru con stituentium, sed ab eorum realitate, quae manet stante sola distinctione rationis inter ea; & ideo n illa deductione videtur esse multiplex fallacia si, bene aduertat

Ad quartam didedum, quod cum dicimus, pater distinguitur a filio realiter non sola realitate essentiae; ibi accipitur essentia sola cum praecisione relationis, quae quidem praecisio fit per actum rationis, & ideo debet in¬ ferri, ergo quadam realitate distincta ab essentia sola ratione. Si vero inferatur, ergo quadam alia realitate distincta secundum rem, patet manifeste, quod ibi mutatur ratio in rem, & per consequens est ibi fallacia figurae dictionis

Ad rationes vero secundae opinionis, quae ponit relationem esse modum dicedum est.

Ad primam, quod relatio transiens in diuinam praedicationem dicitur non mutare suum proprium esse conceptibile, secun dum quod est distinguibilis ab essentia per actum rationis.

Ad secundam vero dicendum, quod (sicut patuit superius in 2. artic praeced. quaest.)1 relatio non est res, nisi inquantum coincidit in eandem realitatem cum fundamento etiam in creaturis, & ideo sicut non condiuiditur contra fundamentum in quantum res, ita etiam, nec inquantum realis circumstantia; semper tamen remanet distinguibilis ab eo secundum esse conceptibile aequipollens distinctioni reali, & istud solum videtur sufficere ad hoc, vt circumstantia rei non dicatur transire in rem

Ad tertiam vero dicendum, quod relatio nes possunt facere distinctionem in modo ha bendi essentiam, quia simul cum distinctione, quam habent ab ea in esse conceptibili, distinguuntur a se realiter

Ad rationes vero tertiae opinionis dicedum. Ad primam, quod (sicut patuit superius) non est ibi contradictio, quia non est secundum idem conceptibiliter, & aequipollenter.

Ad secundam dico, quod intellectus paternus terminatur intuitiue ad essentiam, & proprietatem, non quia videat ibi aliqua non identitatem, sed quia videt ibi aliquod aequi pollens non identitati.

Ad tertiam vero dico eodem modo, nam ad hoc, quod essentia possit inueniri sine pa ternitate, sufficit, quod sit ibi aliquid aequipollens non identitati.

Ad quartam dico, quod totum, quod ipsi volunt saluare per formalitatem, possumus nos saluare per solam rationis distinctionem, aequipollentem distinctioni reali, vt patet respondendo ad formam istius rationis. Nam cum dicitur, quod quaecunque vni, & eidem sunt eadem, inter se sunt eadem. Dico, quod verum est si ita sint idem, quod nullo modo remaneant distinguibilia distinctione rationis aequipollenti distinctioni reali; sed tunc minor est falsa, vt patet, & ideo sicut ipsi dicerent, quod maior est vera, si extrema sint idem medio realiter, & formaliter; ita etiam possumus nos dicere, quod maior est vera si extrema ita sint idem in medio, quod nullo modo remaneant distinguibilia ab eo distinctione rationis aequipollentem distinctioni reali. Nec tamen ex hoc inferri potest, quod sit ibi aliqua non identitas, sed solum aliquod aequipollens non identitati.

Ad vltimam vero dico, quod svllogismus expositorius ita euaditur per istam via, sicut per viam eorum. Ad formam ergo svllogismi cum dicitur, Haec essentia est haec filiatio, d co, quod ibi accipitur essentia sine praecisione filiationis, & cum praecisione paternitatis facta per distinctionem rationis aequipollentem distinctioni reali. In minori vero est to tum e conuerso. Nam cum dicitur haec essen tia est haec paternitas, ibi accipitur essentia sine praecisione paternitatis, & cum praeci sione filiationis, quapropter manifeste variatur ibi medium, & sic patet de isto articulo, & tota quaest. principali.

AD RATIONES PRINCIPALES D primam, dico sufficere quod sit ibi aliquod aequipollens distinctioni reali, ad hoc vt possit plurificari proprietas, non plurificata essentia

Ad secundam, dico quod potest aliquid esse quid reale, & tamen non distingui a quodam alio, nisi secundum rationem, sicut intellectiuum in homine est quid reale in se, & tamen non distinguitur a sensitiuo nisi secudum ratio nem. Cum ergo dicitur, sicut se habet aliquod ad esse, ita distinguitur a quocunque alio; di co, quod verum est a quocunque alio, cui est incompossibile per identitatem: sed non est ita in proposito (vt visum est..

Ad tertiam dico, quod sicut proprietates retinent suas realitates, & tamen non sequitur, quod sint distinctae realiter; ita etiam po terunt retinere suas rationes formales, & tamen hoc non obstante non erunt distinctae formaliter ab essentia.

Ad vltimam autem, & ad eam, quae erat in oppositum patet resposio per illud, quod dictum est in hoc vltimo articulo.