Quaestio 1

DISTINCTIONIS XXI QVAESTIO VNICA Vtrum dictio exclusiua addita patri excludat filium, & e conuerso, vel Spiritum Sanctum.

ARGVITVR AD PARTEM negantem. Lla, quae sunt simul natura, nequeunt a Iseinuicem excludi, sed pater, & filius sunt correlatiua, & per consequens simul na tura; ergo non possunt aseinuicem excludi per quamcunque dictionem exclusiuam.

ARGVITVR PRO PARTE affirmante¬. Pater Augustinus 8 de Trin. cap. 7. prout introducitur a Magistro in litera ait, quod per hoc quod dicitur solus, veltantum pater, filius, & Spiritus Sanctus a paternitatis consortio excluduntur, ergo &c

RESPONDEO: In ista questione omissis pluribus alijs breuitatis causa, duo tantum adducam, quae & necessaria, & vti lia huic quaesito mihi esse videntur, 1 Quae nam sit virtus dictionis exclusiuae, 2 Quot modis possit teneri in significundo,

ARTICVLVS PRIMVS. Quae nam sit virtus dictionis exclusiuae. Pro poc avt & sequenti vide Doct. cit. in principio.

Rimum est sciendum, quod dictio exclu siua quaedam supponit, quaedam vero a¬ lia excludit, & quaedam nec supponit, nec excludit.

Supponit omnia, quae sunt de primo intellectu termini cui additur, cuius ratio est, quia sicut priuatio supponit necessario aliquod subiectum; ita exclusio facta per talem dictionem ponit necessario aliquem terminum, eadem autem necessitate qua ponit ter minum, ponit & omnia, quae sunt intrinseta illi termino, & quia omnia, quae sunt de suo primo intellectu, sunt ei intrinseca, idcirco omnia illa ponit, vel supponit.

Excludit autem omnia, quae habent alietatem a termino, quantumcunque habeant necessariam connexionem cum eo, nam sicut de ratione sua est supponere omnia, quae sunt intrinseca termino cui additur; ita de ratione sua est excludere omnia, quae sunt ei extrinseca, & quia illa, quae habent ab eo alie tatem sunt ei extrinseca, idcirco omnia talia excludit quantumcunque sint sibi necessario connexa. Hinc dicit Arist. 2. Elencorum, quod solum idem est, quod non cum alio; nam omne, quod est aliud a termini posito, exclu ditur per hanc dictionem exclusiuam.

Sunt quaedam alia, quae dictio exclusiua nec supponit, nec excludit, haec autem sunt quaecunque contenta sunt in subiecto aliquo secundum potentiam, sicut V. Oste termi- nus animal continet hunc terminum, qui est homo secundum potentiam, & idcirco di ctio exclusiua ibi addita nec supponit, nec ex cludit hominem; ratio autem huius est, quia talis dictio non se extendit ad supponendum, vel excludendum, nisi inquantum se extendit primat ius intellectus termini superioris; Primarius autem intellectus termini fuperlo tis ita se habet ad suum inferius, quod nec ipsum includit, nec excludit; quapropter si dicatur solum animal currit, non propter boc excluditur quod homo non currat, nec propter hoc ponitur, quod homo currat: ha tet ergo ex his, quae sit virtus dictionis exclu siuae in excludendo.

ARTICVLVS SECVNDVS Quot modis possit teneri in significando.

QVantum ad secudum scilicet, quot mo dis teneatur dictio exclusiua in signifi cando, dico, sicut communiter dicitur, uod potest teneri duobus modis, scilicet ca hegorematice, & sincathegorematice, tunc enim tenetur cathegorematice, quando significat, exclusionem omnis societatis, & alie tatis a termino simplici absolute sumpto, si¬ cut cum dico solus homo, tune vero tenetur sincathegorematice, quando significat exclu sionem associationis ab vno termino in habi tudine ad alium terminum, cui componitur in enunciatione, sicut cum dico solus homo currit, nam propter hoc non signisicatur, quod homo sit exclusus ab omni consortio, sed solum respectu huius praedicati, qui est cursus, cui componitur in enunciatione.

Sed contra praedicta occurrit dubitatio, non enim videtur verum, quod dictio exclu siua excludat a termino omnia, quae habent alietatem ab eo; siquidem primo videmus, quod pars integralit est aliud a toto, & tamen dictio exclusiua toti attributa non excludit partem, non enim valet sola domus est, ergo paries non est, immo potius potest affirmati ue inferri, ergo paries est. Similiter constat, quod subiectum est aliud ab accidente, nihilominus tamen dictio exclu siua addita accidenti in concreto non exclu dit subiectum, nec e conuerso; vnde non va let solum album currit, ergo animal non cur rit, nec e contrario, solum animal currit, ergo album, vel quantum non currit. Ad hoc est dicendum, quod illud, quod s uperius dictum est, debet intelligi de his, quae sic habent alietatem a termino, quod non sunt es intrinseca; nunc autem pars est intrinseca toto, & ideo non habet talem diuersitatem ab eo, quod contradiuidi, vel per dictionem exclusiuam excludi possit,

Vlterius praefatum dictum de dictione ex clusiua est intelligendum de his, quae habet talem diuersitatem a termino, quod non sunt vnum numero, vel vnum subiecto cum eo. quae enim sunt vnum numero, vel subiecto se mutuo implicant, & per consequens prae dicata propria sibi mutuo communicant, qua propter si dictio exclusiua addatur vni eorum, quae sunt vnum numero, & subiecto, non propter hoc excluditur alterum.

Ex quo apparet immediate quae sit causa, quare dictio exclusiua addita accidenti. nec excludat subiectum, nec e conuerso, ex quo etiam apparere potest, quod dictio exclusiua addita vni correlatiuorum excludit reliquum, Tum quia vnum est realiter distinctum ab alio; Tum quia vnum eorum est extraneum ab alio, & sibi contradiuisum; Tum entm quia non sunt vnum numero, & subiecto, si ue supposito, quod pro eodem accipio: vbi autem tria ista concurrunt, ibi non se exten ditur virtus dictionis exclusiuae in excludendo.

Intelligendum tamen, quod in tali exclu sione vnius relatiui ab alio semper implica¬ tur contradictio, nam quia relatiua sunt fimul natura, & se mutuo coexigunt, idcirco ad exclusionem vnius, necessario sequitur ex olusio alterius; & ideo dictio exclusiua addita vni eorum facit circa ipsam contradictionem, quia ipsum simul ponit, & excludit; ponit namque ipsum per se, & directe inquam tum de ratione dictionis exclusiuae est pone re terminum cui additur, excludit autem ipsum indirecteinquantum excludit aliud relatiuum, ad cuius exclusionem sequitur necessario exclusio ipsius.

1 Sic ergo patent illa duo, quae superius pro ponebantur declaranda circa dictionem exclufiuam.

His autem praemissis, cum quaeritur, vtrum dictio exclusiua addita patri in Diuinis excludat filium, vel e conuerso, ex his, quae ian dicta sunt, apparet quod sic, quantum est de virture sermonis lsta tamen exclusio quandoque habet sensum falsum, & non est recipien pa in Diuinis; quandoque vero habet sensum verum, & sic est ibi admittenda: nam fi dictio exclusiua teneatur cathegorematice, ita quod addatur alicui diuinae personae absolute sumpte, & non in ordine ad aliquod praedicatum, sic exclusio facta per talem dictionem semper habet sensum falsum, & nul lo modo est recipienda in Diuinis, quia isto modo significat simplicem solitudinem cum exclusione omnis societatis a persona, cui ad ditur, & quia est impossibile, quod aliae diuinae personae excludantur absolute, & simpliciter a consortio praefatae personae, idcirco talis exclusio habet semper sensum falsum, nec est ibi recipienda. Si autem talis dictio exclusiua teneatur sincathegorematice, ita quod addatur alicui diuinae personae non ab solute, sed in ordine ad aliquod praedicatum, sic exclusio facta per talem dictionem potest habere sensum falsum, & sensum verum, nam si dictio exclusiua addatur personae in ordine ad praedicata essentialia dicendo, solus pater est Deus, vel solus est sapiens, sic semper est falsa, quia sicut est impossibile, quod aliae diuinae personae excludantur simpliciter, & absolute a consortio personae, cui ad ditur praefata dictio; ita etiam est impossibi le, quod eaedem diuinae personae excludantur a consortio eiusdem in habitudine ad prae dicata essentialia, cum illa sint aeque commu nia tribus personis. Si vero dictio exclusiua addatur vni personae in habitudine ad quaedam praedicata notionalia sibi propria, sic est semper vera proposito, puta, si dicamus, quoam in Diuinis solus pater est generans, vel solus pater habet paternitatem: nam licet im ordi ne ad praedicata essentialia ibi non sit repo nenda dictio exclusiua, verumtamen saluatur ibi exclusio vnius ab alia respectu praedicatorum notionalium, quae ita sunt propria vni, quod non conueniunt alteri: Patet igitur quid sit dicendum quantum ad istam uaestionem

AD ARGVMENTA principalia S Vid sit dicendum ad argumenta in principio quaestionis adducta patet ex superius dictis, procedunt enim omnia suis vijs.

Nam prima ratio probat vnam personam non posse excludi ab alia simpliciter, & absolute sumpta, quod vtique est concedendum

Secunda vero probat, quod filius, & Spi ritus Sanctus excludantur a consortio patris secundum hoc praedicatum, quod est pa ternitas, quae soli patri conuenit, quod etiam est concedendum.