Quaestio 1

DISTINCTIONIS QVINTAE. QVAESTIO PRIMA Vtrum diuina essentia sit generans ARGVITVR AD PARTEM affirmantem.

Mnis actus, qui attribuitur supposito, potest attribui formae, sed genera re attribuitur supposito, patris; ergo potels attribui essentiae, quae se habet ad modum for mae; Minor est nota, Probo maiorem, nam actus non attribuitur supposito, nisi per formam, quia non agit, nisi secundum quod est in actu, est autem in actu per formam: ergo agit per eam, omnis ergo actus prius attribuitur formae, quam supposito;

2 Quando aliqua duo sunt idem, quicquid attribuitur vni, necessario etiam attribuitur alteri; sed diuina essentia, & pater sunt idem; ergo actus generationis qui attribuitur patri, necessario etiam attribuitur essentiae; Ma ior videtur nota; Minor probatur, quia si pa ter, & essentia non essent idem, facerent in Deo compositonem.

ARGVITVR AD PARTEM negantem. N Contrarium est determinatio Magistri per Sacrum Concilium approbata in illa decretali Damnamus, &c

RESPONDEO: in ista quaestione tria sunt videnda

1 An actus qui debetur supposito, possit attribui formae, per quam est in actu, & an primo formae, quam supposito in creaturis, sit attribuendus

2 An duobus existentibus idem inter se, possit quidam actus ita vni attribui, vt non attribuatur alteri.

3 An actus generationis, diuinae naturae ita sit attribuendus, vt possit dici generans.

ARTICVLVS PRIMVS. Vtrum actus, qui debetur supposito in creaturis, possit attribui formae, per quam suppositum est in actu Ro huius articuli dilucidatione est notandum, quod non loquor in praesenti de supposito secundum esse abstractum, & vniue sale, quod potest habere, quia hoc mo do non debetur ei aliquis actus, nec aliqua operatio; Nam cum omnis actus, & operatio sit singularium per Aristo. In prologo Meta Vniuersalia sicut abstrahuntur ab omni motu, ita etiam ab omni operatione seiunguntur; ed loquor in praesenti de supposito signato, & particulari, & secudum hoc dico, quod non dum actus generationis, per quem introdumcta est quaestio, sed omnis etiam alius actus huic supposito debetur per se: formae autem no potest attribui, nisi forte per accidens, quod patet ex tribus conditionibus, quas ha bet suppofitum hoc modo acceptum, quae for mae haud conuenire possunt

Prima quidem est, quod suppositum per Tres conse generatur, forma autem non uisi per acci dens per Arist. 5. Metaph¬

Secunda, quia suppositum est ens per se, in actu, forma vero non est in actu, nisi per ipsum: haec conditio patet, quia si forma non generatur per se, sed per accidens ad ge nerationem suppositi; ergo nec per se existit in actu, sed per suppositum: Nam generatio est via in esse; ideo sicut aliquid se habet ad generari, ita se habet ad esse

Tertia conditio est, quod suppositum includit, vel saltem connotat omnia necessario requisica ad actum generationis, & ad quencunque alium actum; quae quidem non connotat forma: sicut his tribus rationibus probabo.

1 Sicut se habet aliquid ad generari passiue, ita se habet ad generare actiue, sed il lud, quod generatur passiue, & per se in istis naturalibus, est aliquod suppositum, forma vero solum per accidens; ergo, & illud, quod generat actiue, erit ipsum suppositum, & non forma, nisi per accidens: Maior est nota, quia quae sunt eiusdem rationis, eodem mo do generantur: Sicut ergo aliud generatur ab alio supposito, ita alterum debet generare suppositum eiusdem rationis; Minor patet per Arist. 5. metaph vbi expresse vult, quod forma non generetur per se, & Com 3. Metaph com. 25. dicit, illud, quod generatur, est hoc indiuiduum demonstratum in actu

2 Sicut se habet aliquid ad esse in actu, ita & ad generare, sed forma non est in actu, nisi per ipsum suppositum; ergo & ipsum tantum habebit per se agere, & generare, for ma autem per accidens, Maior patet ex 5. physicorum, vbi vult Arist. quod mouens, & agens sit aliqua species, idest aliquid in actu; Minor ex superius dictis apparet; quia cum generatio sit via in esse actu, si cut aliquid se habet ad generare, ita se habet ad esse actu.

3 Quod includit, vel connotat omnia, quam sunt necessario requisita ad actionem, & ge nerationem, illud tantum per se agere, & g nerare potest, sed hoc est suppositum, & non forma: ergo &c.

Maior est nota; Minorem probo; nam ad actionem, & generationem concurrunt aliqua, quae sunt extra rationem formae substam tialis, non tamen extra rationem suppositi si gnati, puta esse quantum, esse quale, & tan dem debitus ordo inter actiuum, & passiuum, quae tria sunt extra rationem formae, quia ni hil talium ponitur in definitione ipsius, non tamen sunt extra rationem suppositi signati. quia si definiretur, haec caderent in definitione eius, non quod talia sint in eius quidi ditate inclusa, sed magis connotata, propter quod non sequitur, quod suppositum sit ens per accidens; nam videmus, quod etiam sub stantia cadit in definitione accidentis; & tamen non ingreditur eius quidditatem.

Concludo ergo, quod actus generationis in his infe ioribus supposito est per se attribnendus, formae autem non nisi per accidens, & quod nulla forma materialis per se solam sine aliquo addito possit esse principium alicuius actus, sed omnis actus debet attribui supposito, quod est principium totale, omnia includens necessario requisita ad actionem;, & sic est principium in ratione causae efficien tis omnium operationum.

Hinc motus Arist. in primo de anima di cebat, quod nullus actus, nec etiam intelligendi, de quo magis videbatur, potest per se attribui animae intellectiuae quia ad huius modi actum non concurrit ipsa tantum, sed etiam aliqua virtus corporalis, puta phantasia; ideo dicebat intelligere vel est phantasia, vel non sine phantasia, & inferius in eodem primo de anima dicebat, melius est di cere, animam non misereri, nec addiscere, aut intelligere, sed hominem per animam per hominem vero intelligebat suppositum includens animam, & omnia alia quae con- currunt necessario ad actus; sic ergo patet quid dicendum sit ad istum articulum

ARTICVLVS SECVNDVS An duobus idem inter se existentibus possit aliquis actus vni attribui, & non alteri.

AD hoc dicunt quidam, quod aliquid attribui vni illorum duorum, quae po nuntur esse idem, potest intelligi dupliciter; vno modo quod istud attributum competat sibi, secundum quod est idem cum altero, alio modo secundum quod est diuersum ab eo: si ista attributio fiat primo modo; sic dicunt, quod quicquid attribuitur vni, necessario attribuitur etiam alteri; sed si fiat se cundo modo, scilicet prout sunt distincta inter se, sic potest aliquid vni illorum attribui, quod non attribuatur alteri; & applicando ad propositum, dicunt, quod actus essentia les in diuinis, puta creare, gubernare &c. quia comperunt personae secundum quod est idem cum essentia; idcirco vni, & alteri necessario attribuuntur, actus vero notiales, puta generare, & spitare, quia competunt personis, secundum quod distinguuntur ab esse tia; ideo sic attribuuntur personis, quod non possunt attribui essentiae.

Sed iste modus dicendi a quibusdam improbatur: nam videmus (dicunt) quod actus aedificandi competit aedificatori, secundum quod est distinctus a musico, & tamen si ars aedificandi, & musica coniungantur in eodem supposito, non est dubium, quod actus aedificandi potest attribui etiam musico, saltem per accidens

Propterea frater Aegidius Doct. noster, qui improbat praemissum modum, aliter repondet dicens, quod si aliqua duo ita se habeant, quod vnum eorum possit praedicari de altero per essentiam, & per identitatem; ita tamen, quod sit praedicatio propria, semper illa erunt distincta secundum rationem & ideo omnia praedicata, quae dicunt quid rationis, & competunt vni eorum, prout distinguitur ab alio secundum rationem, ita con perunt vni, quod non possunt attribui alti ri, cuius ratio est (secundum eum) quia licet sit praedicatio essentialis, & identica, semper tamen remanet inter illa distinctio secundum rationem, quae est praecisa ratio attributionis talium predicatorum: Videmus namque, quod animal praedicatur de homine identice, & es sentialiter, & quia ista identitas non tollit di stinctionem, quae est inter ea secundum rationem: idcirco illa praedicata, quae dicunt quid rationis, competunt vni, & non alteri. Vnde quia esse speciem est quid rationis, & competit homini, vt est distinctus ab animali, nullo modo potest attribui animali; similiter, & genus competit animali, vt est distin ctum ab homine, nullo modo potest atttibui homini, quia de homine dicitur species, & de animali praedicatur genus

Sed contra haec dicta occurrit vna dubita tio; nam (sicut superius dicebatur) actus edi ficandi potest non solum aedisicatori, sed etiam musico conuenire, saltem per accidens; ergo a simili intentio generis, licet animali competat per se, prout distinguitur ab homine, poterit tamen homini etiam conuenire per accidens, prout idem est cum animali.

Respondetur, quod similitudo non valet, quia actus aedificandi non solum aedificatori attribuitur, quatenus est distinctus a musico per artem aedisicandi, sed etiam ratione, qua conuenit cum musico in vnitate supposit agentis, & ideo quamuis non possit attribui musicoper se, sicut aedificatori, propter diuersitatem principij formalis huius actionis, poterit tamen illi attribui per accidens propter vnitatem supposit agentis: Intentio vero generis ita attribuitur ani mali secundum rationem, qua distinguitur ab homine, quod nullo modo secundum idem titatem suppositi potest illi conuenire; Pro pter quod nullo modo potest homini attri bui, quia nec per se; cum distinctio sit causa quare animali competat, & non homini; nec etiam per accidens, quia identitas talis non reperitur inter hominem, & animal, quoc intentio generis praedicetur de homine, vel intentio speciei praedicetur de animali. videtur ergo irrationabilis, prima aliorum explicatio

Modus vero dicendi Doctoris nostri mihi videtur rationabilis; ideo vt responsio ac liunc articulum fiat magis nota, & vniuersa liter intelligatur de omni actu, sicut quaerit articulus; Respondeo quaesito clarius, cum ergo quaeritur, an duobus idem inter se existentibus possit aliquid attribui vni, & non alteri; dico, quod si haec duo sint idem secun dum rem, & secundum rationem, quod attribuitur vni debet & alteri attribui, & hoc est de se notum, si vero sint idem secundum rem, & distinguantur modaliter, vel formaliter; si tales modi, & formalitates concedan tur, non est, dubium, quod aliquid potest vni competere, & nullo modo alteri. Videmus enim, quod quamuis materia extensa, & non extensa sit vna res, quia tamen vt extensa habet aliquem modum realem, quem non habet vt non extensa, competit sibi suscipere actionem agentis naturalis, quod non competit materiae non extensae, quam non at tingit agens naturale in agendo. Similiter verum, & bonum licet sint idem, quia tamen differunt formaliter, vt quidam ponunt, bono competit mouere voluntatem sub ratione boni, quod non competit illi sub ratione veri.

Quando vero sunt aliqua duo idem secun dum rem, quae distinguantur tantum secun dum rationem, tunc maior est difficultas; sed iuxta hac viam AEgidij dico primo, quod duobus idem existentibus realiter, distinctis tamen sola ratione, tunc potest aliquid reale competere vni, & non alteri; secundo dico, quod aliquid commune vtrisque potest de nominare vnum illorum formaliter non denominando alterum.

Primum dictum declaratur sic: Videmus namque, quod vna, & eadem forma est fini motus praecedentis, & principim subsequer tis; est tamen ibi distinctio secundum rationem respectu cuius distinctionis potest aliquid re aliter conuenire isti formae, secundum quod habet rationem finis, qui quidem non potess sibi attribui, prout habet rationem principijputa specificare motum competit ei realiter, prout habet rationem finis, qui nullo modo potest attribui sibi, secundum quod habet rationem principij: similiter videmus, quod vna, & eadem anima humana est sensitiua, & intellectiua, nec etiam est ibi distinctio, nisi secundum rationem: & tamen quatenus sen sitiua est, habet realem similitudinem cum ani ma bruti, quatenus vero intellectiua est, ista similitudine caret, competit ergo sensitiueho minis aliquid reale, quod non competit intellectiuae, non obstante, quod sint idem secundum rem (vt communiter conceditur) & quod detur haec similitudo realis inter sensi tiuam hominis, & bruti patet, quia si non da retur inter eas haec similitudo, non posset ha bere communem conceptum cum anima bru ti, quod est falsum, quia simili modo mouent intellectum, quae autem simili modo mouent, similitudinem habent inter se realem; Sed quod ista similitudo non possit attribui intellectiuae patet, quia tunc de anima humana non posset haberi aliquis conceptus. pra ter illum, quem habet communem cum anima bruti, quod est falsum: Concludo ergo, quod aliquid reale competit sensitiuae homi nis, quod non potest attribui suae intellectiuae, non obstante quod sint idem secundum rem.

Oecurrunt tamen contra ista dicta duo uia. dubia, primum est quia si sensitiuae hominis competit aliquid reale, quod non possit attri bui suae intellectiuae videtur, quod circumscripto omni actu intellectus sit aliqua disti ctio ex natura rei inter sensitiuam hominis, & intellectiuam, & per consequens non erit illa distinctio tantum secundum rationem, vt supponebatur, & vt communiter conceditur,

Huic dubitationi respodetur, quod distin ctio secundum rationem semper habet suam originem, & fundamentum in re ipsa intelle cta: & ideo dixi superius in 2. dist. quaest. de attributis, quod omnis distinctio secundum rationem oritur ex natura rei, altero duorum modorum: puta vel quia res intellecta necessitat intellectum ad distinguendum, vel quia supposito nostro modo intelligendi; rei intel lectae non repugnat ab intellectu nostro, sic accepta distingui secundum hoc; ergo non habeo pro inconuenienti, quod omnis distin ctio secundum rationem praeexistat in re an te omnem actum intellectus, non quidem actualiter, & complete, sed potentialiter, & incomplete, quae per ipsum intellectum com pletur, & de potentia ad actum reducitur; Hinc est quod haec distinctio, licet praeexistat in re, non denominatur realis, quia de¬ nominatio non fit ab eo, quod est in potentia, & incompletum, sed ab esse actu, & com ileto: Cum igitur haec distinctio actualitatem, & complenientum recipiat per actum intellectus, debet dici rationis.

Quod vt melius intelligatur, notandum est tunc aliquam distinctionem esse actualem, & completam, quando ad eam sequitur ne cessario vera pluralitas, per quam illa, quae sunt tali distinctione distincta, necessario fa ciunt aliquam multitudinem, & ad se inuicem ponunt in numerum; Distinctio vero potentialis, & incompleta illa dicitur, in qua non est vera pluralitas, nisi secundum poten tiam: Vnde, quae sunt tali distinctione distin cta non ponunt in numerum, nec faciunt ali quam multitudinem

Hoc modo dico, quod sensitiua hominis, & intellectiua eiusdem ante actum intellectus sunt distincta potentialiter, & incomple te, nec ponunt in numerum ad se inuicem, cum sit vna simplex forma, & si dicuntur di stincta, hoc est ex natura rei, & potentialiter cum vero praefata distinctio per antellectum huiusmodi formas tanquam plures intelligentem completur, tunc incipit ibi esse aliqua pluralitas, & multitudo, quia intellectus accipit sensitiuam, & intellectiuam, eas inter se distinguendo, ac si vera, & realiter essent, plura

Nec tamen in tali distinctione est aliqua fictio, vel mendacium, tum quia res ipsa sic est distinguibilis; tum quia intellectus non di stinguit sensitiuam hominis ab intellectiua absolute eam accipiendo, quia isto modo deciperetur, sed accipit sensitiuam, simul cum anima bruti, cum qua habet similitudinem; & quia non potest eam simul accipere cum anima bruri, in quantum intellectiua est; idcirco cogitur distinguere, & distincte intelligere sensitiuam ab intellectiua, & ideo bene dicebatur superius in 2. distinct quod omnis distinctio secundum rationem accipitur ab aliqua distinctione reali: Nam nisi intellectus inueniret, sensitiuum in anima bruti realiter distinctum esse ab intellectiuo in anima humana, nunquam cogeretur distinguere sensi tiuum ab intellectiuo in eadem anima humana.

Intelligendum vlterius, quod dum dico, intellectum cogi ad distinguendum sensitiuum ab intellectiuo in eadem anima humane, non sic intelligo, ipsum cogi, quasi quoc necessitetur a re ipsa intellectu, quia tunc seueretur, quod anima humana non posset alio modo intelligi a quocunque intellectu. quod est, falsum, sed intelligo, ipsum cogi, pro pter suum modum cognoscendi, quia non po test venire in perfectam cognitionem anim; humane, siue ipsius hominis, nisi procedendo per diuersos gradus cognitionis, & compa rando eum ad ea, cum quibus habet similitu dinem, sicut patuit superius: & hoc ideo di- xi; ne videar contradicere ijs, quae dixi in questione de attributis; & quia hoc maxime est ad propositum, quo etiam fortasse alias vtar; idcirco est vlterius intelligendum quod sensitiuum, & intellectiuum quandoque nominant mihi diuersos conceptus quid ditatiuos constituentes duo vniuersalia, scilicet genus, & differentiam, & isto modo necessitatur intellectus ab ipsa re intellecta ad eorum distinctionem, quia nullo modo vide tur possibile, quod genus & differentia habeant vnum conceptum quidditatiuum apud aliquem intellectum creatum, quandoque vero sensitiuum, & intellectiuum nominant di uersos gradus cognitionis, per quos procedit intellectus ad cognoscendum animam huma nam, & isto modo necessitatur ad eorum distinctionem non a re ipsa, sed magis a suo im perfecto modo cognocendi: Nam vbi haberet ita perfectum modum cognoscendi, sicut Angelus, nunquam ad cognoscendum aliquam formam per tales diuersos gradus cognitionis procederet, & ideo isto secudo mo do vsus fui praefato exemplo in quaestio, de attributis.

Ex quibus omnibus apparet, quid dicendum sit ad primum dubium, videlicet quodi circumscripto omni actu intellectus, est aliqua distinctio inter sensitiuam hominis, & intellectiuam, non quidem complete, & actua liter, quia tunc essent duae res distinctae, & ponerent ad se inuicem in numerum, quod est falsum, sed est quaedam distinctio incompleta, & possibilis eo modo, quo dictum fuit.

Secundum dubium, quod occurrit contra di cta, est, quia quaeret aliquis de isto reali, quod competit sensitiuae hominis, & non potest at tribui suae intellectiuae: Vtrum sit aliquid rea liter distinctum ab ipsa sensitiua, vel idem eum ea: si dicatur, quod sit aliud realiter distinctum ab ea, tunc facit compositonem cum ea, & quia sensitiua in homine est idem reali ter, quod intellectiua, quicquid facit compo sitionem realem cum vna necessario compo nitur cum altera, si autem dicatur, quod sit idem cum ea, tunc etiam necessario erit idem cum intellectiua, & per consequens etiam isto modo non poterit competere vni, cum competat alteri.

Ad hoc ergo est dicendum, quod illa reals similitudo, quae ponitur conuenire sensi¬ tiuae hominis, non addit aliquam rem supra ea intrinsece; addit tamen ab extra exigentiam extrinseci termini, ad quem est illa similitudo: Cum ergo arguitur, quod si ista similitudo esset idem cum sensitiua, sequeretur, quod etiam esset idem cum intellectiua; possem re pondere dupliciter, vno modo dicedo, quod verum est, si prefata similitudo esset omnino idem cum sensitiua, nunc autem quamuis sit idem, quantum ad illud, quod intrinsece dicit, non est tamen idem quantum ad id, quod extrinsece coexigit.

Alio modo possum dicere, & melius, quod si sensitiua, & intellectiua in homine essent omnino idem, & secundum actum, & secundum potentiam, tunc non competeret aliud sensitiuae, quod non posset attribui ipsi intel lectiuae, & maxime si ex illo reali attributo sumatur illa distinguibilitas, sicut est in pro posito; nam ideo sensitiua est distinguibilis ab intellectiua in eadem anima humana; quia habet realem similitudinem ad animam bru ti, cum qua non habet similitudinem ipsa in tellectiua: Patet ergo quid sit dicendum ad secundum dubium Apparet etiam ex omni bus, quae dicta sunt, illud, quod primo proponebam declarare circa istum articulum suod duobus existentibus idem secundum rem, distinctis tamen secundum rationem, possit aliud competere vni, quod non competat alteri.

Potest etiam ex istis haberi, quod illi, qui ponunt formalitates, incidunt in opinionem communem, velint, nolint: Nam cum illa distinctio formalis non constituat veram plura litatem realem in re, in qua est, vt ipsimet con cedunt, cogimur dicere necessario, quod tais distinctio sit incompleta, & possibilis, & per consequens si compleatur, & de potentia ad actum reducatur, vel hoc fiet per realem diuisionem, sicut quando diuiduntur partes continui, vel per diuisionem rationis; sicut i proposito, quando diuiditur sensitiuum ab intellectiuo in eadem anima humana, quia ibi non est possibilis esse realis diuisio; ergo omnis distinctio vel est realis, vel rationis, & sic redimus ad opinionem communem.

NVNC vlterius restat secundo loco declarare, quod duobus existentibus idem secundum rem, distinctis tamen secundum rationem, potest aliud reale, & essentiale commune vtrique, formaliter denominet vnum, & non denominando alterum, hoc autem est facile intelligere. Videmus namque, quod alpum, & albedo in quantum ad principale significatum sunt idem realiter, & idem praedicamentum essentiale competit vtriqu puta qualitas, hoc non obstante, ipsa qualitas de nominat formaliter ipsum album, nam concedimus, quod album sit quale, non tamen denominat formaliter ipsam albedinem; quia non conceditur, quod albedo sit qualis; suf ficit ergo hic distinctio rationis inter album, & albedinem ad hoc, vt qualitas possit formaliter denominare album, non denominan do albedinem: Verum est tamen, quod et ista distinctio rationis supponit aliquam distinctionem realem: Nam si album non connotaret aliquid realiter distinctum ab albed ne, puta subiectum, non fieret abstractio per intellectum albedinis ab albo, nec etiam ibi aliqua distinctio esset secundum rationem, & per consequens non esset ibi possibilis aliqua denominatio ex parte albi magis, quam ex parte albedinis: sic ergo patet totum, quod proponebatur declarandum circa istum secundum articulum,

ARTICVLVS TERTIVS. An actus generationis possit attribui essentiae diuinae, eam denominando formaliter generans

Llud, quod videtur maxime facere diffi- cultatem in propositol, est argumentum, quod fuit inductum in principio quaestionis, icilicet, quia pater, cui praefatus actus tri buitur, est idem quod diuina essentia; osten sum est tamen in praecedenti articulo, quod non obstante, quod aliqua duo sint idem se cundum rem, dummodo sint distincta, & di stinguibilia secundum rationem, potest aliquid realiter attribui vni, & formaliter ipsum denominare, non denominando alterum, & ideo ex ista parte non debet oriri dubitatio Dicendum est ergo quod essentia non gene rat, & iste actus sibi non potest attribui, eam formaliter denominando.

Duo ergo faciam: Primo probabo istam conclu onem: secundo remouebo quasdam dubitationes: Conclusionem probo dupliciter: primo sic.

llli, cui non competunt ea, quae sunt necessario requisita ad actum generationis, non potest per se attribui talis actus: diuina essentia est huiusmodi; ergo &c. Maior est nota ex primo articulo, vbi dicebatur, quo ideo forma non per se agit, quia non habet per se ea, quae sunt requisita ad actum generationis. Probo Minorem, nam ad actum generationis necessario requiritur realis distinctio, & realis relatio inter gignens, & ge nitum, vt probatum fuit superius, haec oia personae competunt, & non essentiae; ergo actus generationis per se attribuitur personae, & non essentiae.

2 Si diuina essentia generaret, sequeretur quod nullo modo distingueretur a persona patris; consequens est falsum, ergo & antecedens: Falsitas consequentis ab omni bus est concessa, nam omnes volunt saluare aliquam distinctionem inter personam & es sentiam, saltem rationis. Probo consequentiam: Dictum est enim in articulo secundo, quod ideo aliqua distinguuntur secundum rationem, quia vel ambo connotant aliqua realiter distincta, respectu quorum competunt eis diuersa: vel saltem vnum eorum connotat aliquid realiter distinctum, respectu cuius competit sibi aliquid, quod non competit alteri; vt exemplo de sensitiua, respectu intellectiuae, declaratu fuit: Sicut ergo sensi tiua in homine non distingueretur secundum rationem ab intellectiua, nisi esset aliquod realiter distinctum, respectu cuius haberet similitudinem realem, quam non habet intellectiua: ita etiam suo modo, si persona pa tris non haberet terminum realiter distinctum, scilicet filium, respectu cuius habet aliquem actum, quem non habet essentia; non esset ab ea distinguibilis secundum rationem: ergo persona patris est distinguibilis ab essentia se cundum rationem, quia habet aliquem terminum, realiter distinctum, quem non habet essentia; & per consequens respectu illius termini necessario competit sibi aliquid, quod non competit essentiae, hoc autem non pot esse nisi vel actus generationis, vel realis relatio, quae est idem, quod ille actus; ergo ille actus generonis ita denominabit formaliter personam Patris, quod nullo modo denomi nabit essentiam, quamuis sit idem realiter cum ea

Oecurrunt tamen contra huiusmodi dicta nonnullae difficultates: prima est, quia li cet actus non attribuatur essentiae per se, ui detur tamen quod, possit sibi attribui per ac cidens, propter realem identitatem, quam habet cum persona patris, cui comperit por se; sicut quamuis actus aedificandi non com petat musico per se, potest tamen sibi attripui per accidens, propter vnitatem suppositi, quam habet cum aedificatore,

Ad hoc respondetur, quod essentia est no men abstractum: Haec est autem differentia inter abstractum & concretum, nam cum abstractum abstrahat ab omni eo, quod est ex tra rationem quidditatiuam, idcirco non recipit denominationem, nisi illorum praedica¬ torum, quae praedicatur de eo per se primo modo, & per consequens praedicatum nullum per accidens potest eum denominare. Concretum vero quia concernit aliquid, quod est preter suam rationem quidditatiuam, ideo non solum recipit denominationem illorum praedicatorum, quae praedicantur de eo per se, in primo modo, sed etiam illorum, quae pro dicantur deleo per accidens quia ergo essen tia est nomen abstractum, non potest recipere denominationem alicuius actus, nisi ille actus competat sibi per se in primo modo; & quia generare non comperit per se essentiae, sed personae, vt visum est; relinquitur, quod nullo modo possit sibi attribui, vel eam deno minare, etiam per accidens

Haec responsio quamuis sit satis communis mihi tamen non satisfacit propter tria 1 Quia videmus in istis inferioribs, quod non obstante, quod forma sit nomen abstractum ille tamen actus, qui competit supposito per se, potest attribui formae per accidens, secundum Aristot. & Com. quod non est propter aliud, nisi quia forma est aliquid composit ergo a simili, non obstante quod diuina essem tia sit nomen abstractum, quia est aliquid ip sius suppositi paterni, immo (vt melius loqua mur) est ipsum suppositum paternum, cuii se competit actus generandi; videtur, quod praefatus actus posse sibi attribui per accidens.

2 Praeterea sicut abstractio essentiae non impedit eam praedicari de supposito paterno pari ratione videtur, quod non debeat impe dire eam a denominatione eorum, quae per sc competunt tali supposito. Nam ideo abstra ctum in istis inferioribus non recipit demostrationem alicuius praedicati per accidens quia propter suam abstractionem impeditur praedicari de supposito, & per consequens impeditur recipere aliquam extraneam denominationem ratione suppositi, in diuinis autem ista ratio non habet locum, vt de se patet, ergo &caet.

3 Quia maior est vnitas, quam habet essentia diuina in abstracto significata cum persona patris, quam vnitas, quam habet musicum in concreto cum aedificatore, quia hic est realis distinctio, ibi vero non: si ergo propter vnitatem supposit quam habet musicum in concreto cum ipso aedificatore, potest sibi attribui per accidens actus aedificandi, qui comperit aedificatori per se; videtur multo magis quod propter vnitatem realem, quam habet essentia cum persona patris, actus generandi possit sibi attribui saltem per accidens, cum competat patri per se; & ideo propter ominia hec, videtur mihi (saluo meliore iudicio) ali¬ ter esse dicendum

Dico ergo, quod actus generandi ideo non potest attribui essentiae, etiam per accidens, quia inuenit contrariam, & repugnantem dispositionem in essentia, cum qua se non compatitur, quod patet, quia actus generandi re quirit necessario realem distinctionem inter gignens, & genitum; siue illud sit gignens vel genitum per se; siue sit gignens, vel gen tum per accidens; quia nihil potest gignere se ipsum, nec per se, nec per accidens: & quia essentia habet realem identitatem cum geni to, ideo nullo modo potest sibi attribui actus generandi.

Possemus etiam nos breuius expedire dicendo, quod cum in diuinis nullum sit accidens, idcirco nulla attributio potest ibi esse per accidens, & ideo cui non potest per se at tribui actus generandi, nullo modo potest ei dem attribui, nec etiam per accidens

Secundo videtur quod essentiae possit attribui actus generandi: Nam de quocunque praedicatur subiectum, etiam & sua passio pro dicatur, sed pater praedicatur de essentia, ergo & actus generandi, qui est sua proprietas.

Ad hoc respondent quidam dicentes, quod de quocunque praedicatur subiectum, praedicatur & passio, si passio potest praedicari praedicatione eiusdem rationis cum subiecto, non autem est ita in proposito: Nam pater praedicatur de essentia per identitatem: generare autem, cum sit adiectiuum, non potest praedicari nisi formaliter, & per modum adiacentis.

Haec responsio videtur perere principium immo videtur augere difficultatem: Nam si tater praedicatur de essentia per identitatem videtur omnino, quod illud, quod denomi- nat formaliter ipsum patrem, denominet for maliter etiam ipsam essentiam, quod si contingat contrarium, sicut modo in proposito, quaeritur huius reicausa, quae tamen non assignatur per istam responsionem.

Respondeo, ergo que cum dicitur, de quocum ue praedicatur subiectum, praedicatur, ex pasno, hoc verum esse, vbi passio non inuenit repugnantem dispositionem, sed vbi inuenit, non opor tet, sicut exempli gratia, videmus quod termini vniuersalis habent quaedam attributa, er modum passionum, sicut iste terminus homo habet istud attributum, quod est species, & tamen homo praedicatur de Sorte, & species non potest de eo praedicari, quod non est propter aliud, nisi quia Sortes habet repu gnantem dispositionem ad istud attributum. puta vniuersalitatem speciei: aliqua tamen passio hominis, quae non inuenit in Sorte re¬ pugnantem dispositionem, bene potest sibi attribui, eum formaliter denominando, sicut patet de risibilitate: ita suo modo dico in pro posito, quod illud, quod per modum pashionis competit patri, bene posse attribui essentiae si essentia nou haberet repugnantem dis positionem ad tale attributum: Nunc autem visum est quod tale attributum sibi repugnat omnino, nec tamen est mirandum, quomodo repugnantia talis inueniatur in essentia, & non in persona, cum tamen sint idem: quia vt potest patere per ea, quae dicta sunt superius, sola distinctio rationis sufficit ad hoc, vt aliquid possit attribui vni, quod tamen repu gnat alteri.

Tertium dubium quod occurrit contra eandem conclusionem est, quia si fiat talis discursus, pater generat, essentia est pater, er go essentia generat, videbitur necessario concludi oppositum propositi, quia praefata ratio non videtur peccare nec in materia, nec in forma.

Adhoc communiter respodetur, quod ista ratio deficit in forma, peccat enim per fallaciam antecedentis, quia accidit patri, prout stat sub isto attributo quod est generare, predicari de essentia, quod vtique videtur verum, nam predicatur de essentia per hoc, quod est idem cum ea, cum actus generandi sibi attri buatur, vt distinguitur ab ea, sicut superius patuit.

Quartum dubium occurrit, quia potest fie ri alius discursus, qui videbitur necessario con cludere contra istam conclusionem si dicatur, pater filij generat, essentia est pater filij ergo essentia generet; Minor probatur, nam ab omnibus conceditur quod essentia est pa ter, vel ergo est pater nullius, vel alicuius, non est dicendum quod nullius, ergo alicuius, non potest esse alicuius nisi filij, ergo est pater filij, tota uis istius rationis stat in minore propositone, & ideo ad eam est dicendum.

Quidam ergo eam simpliciter negant, dicentes quod nomina quae imponuntur a po tentia actiua, vel passiua, sicut pater, & filius & similia semper significant per modum adiacentis, eo quod important habitudinem ad terminum quem respicit illa potentia; & ion quando talis habitudo omnino exprimitur, sicut modo in proposito, cum dicitur essentia est pater filij, omnino significat per modum adiacentis, & est sensus, quod illa proprietas, scilicet paternitas adiaceat, & insit ipsi essentiae, & per consequens quod essentia referatur realiter ad silium, & distinguatur ab eo, quod vtique est falsum; popoeo quod simpliciter negant praefatam propositionem. Sed si ista responsio esset bona, tunc etm vi detur necessarium esse negare istam aliam pro positionem, scilicet essentia est pater, nam cum pater semper importet habitudinem ad filium, ad istam propositionem, essentia est pater, videtur necessario sequi, essentia est pater filij, cum ergo ipsi concedant primam, videtur ne cessario quod debeant concedere secundam

Et ideo alij ex ratione ista moti simpliciter concedunt praefatam propositionem, sicut patet de Praeposituo, qui probat eam es se simpliciter veram, per conuersionem sim plicem, semper enim in tali conuersione si conuertens est vera, & conuersa est vera, nunc autem ista est vera, pater filij est essen tia, & sua conuersa erit vera, scilicet essentia est Pater Filij.

Videtur tamen quod etiam istud dictum deficiat, Nam si illa maior proposito simpli citer consideretur, non possumus effugere, quin essentia generet, & maxime concessa maiori, sicut videtur concedenda.

Et ideo melius videtur dicendum, quod praefata proposito vno modo est concedanda, & alio modo est neganda, secundum duos sensus, quos potest habere: Nam cum dico essentia est pater, ly pater, potest intelligi prodicari subiunctiue, & adiectiue: si praedieatur substantiue, tunc est sensus quod essentia est illa persona, quae habet istam proprie tatem, per quam refertur ad filium, & distin guitur ab eo; & isto modo proposito debet eoncedi, quia nec ad eam sequitur, quod, es sentia generet, scilicet quod sit illa persona, quae generatm Alio modo potest. praedicari adiectiue, & tunc est sensus, quod essentia habeat paternitatem per modum adiacentis, per quam refertur ad filium, secundum quen modum debet negari praefata proposito, sci licet quod essentia sit pater filij, quia secundum istum sensum, ad eam immediate sequeretur quod essentia generaret, sic ergo patet quid sit dicendum de tota quaestione.

AD ARGV MENTA principalia. AD primum dico, actum attributum supposito posse attribui formae, vno modo est verum, & alio modo esse falsum: Nam si intelligatur quod possit attribui for mae tanquam principio partiali, & principali inter principia partialia, sic est verum: Nam quamuis ex parte supposit agentis sint requisita plura, vt patuit in primo articulo; forma tamen substantialis semper habet rationem principalis principij inter illa. Vnde isto modo bene concedo, quod in illis indferioribus forma est agens, & hoc videtur etiam de intentione Com. secundo de generatione, vbi dicit quod non resistit Platoni dicen ti, quod forma est causa agens simpliciter; distat autem a Platone in modo essendi formarum, & in modo actionis earum, tamen di cit Com, constat autem quod Plato pone bat formas natutales abstractas a materia secundum esse, & per consequens secundum agere; Aristoteles autem sicut non ponit cau sas abstractas secundum esse; ita etiam nec secundum agere, secundum hoc ergo, si intelligatur quod actus suppositi attribuatur formae tanquam principio agenti totali, sic nego eam: Nam sicut forma non est per se plam sufficiens ad esse, sine alio principio. ita etiam nec ad agere, & ideo omnis actio attribuitur supposito tanquam principio per fecto, & totali; quia continet omnia, quae re quisita sunt tam ad esse, quam ad agere, for mae autem vt est pars ipsius suppositi, & ideo est quasi per accidens nec tamen ex hoc potest inferri, quod actus generandi attribuatur es sentiae diuinae per accidens, nam ideo actio attribuitur formae, quia non inuenitur in ea repugnantia ad talem actionem principiandum: In diuina autem essentia inuenitur re pugnantia. ad principiandum actum generam di, eo modo, quo superius fuit visum

Cum vero vlterius probatur, quod actio suppositi primo debetur formae, quia suppositum est in actu per formam, dico, quod quam uis suppofitum sit in actu per formam, quamtum ad esse intelligibile, & definibile, secun dum quem modum sibi non debetur actio: quantum tamen ad hoc esse singulare subsistens, secundum quem modum sibi debetur actio, est e conuerso; quia forma est in actu per suppositum

Ad secundum dicitur, quod sufficit sola distinctio rationis ad hoc, vt aliquid competat vni, quod repugnet alteri.