Quaestio 3

QVESTIO TERTIA PROLOGI. Vtrum cognitio veritatis Theologicae tantam habeat certitudinem, quantam habent scientiae humanitus inuente.

ARGVMENTA AD PARTEM negantem. IN qualibet scientia cognitio veritatis ideo est certa, quia habet certa quaedam principia, per quae potest deduci, sed ueritas Theologica non habet huiusmodi principia, ergo &c. Maior patet inducendo in omnes scientias. Minor probatur, Nam si essent aliqua principia, ex quibus deduceretur veritas Theologica, maxime uiderentur esse Articu li fidei, qui semper supponuntur in ista scietia: sed isti non sunt, quia tunc haec scientia non procederet ad declarationem illorum, cuius contrarium videmus in processu, cum ferre tota ordinetur ad declarationem articulorum fidei, ergo &c

Si cognitio ueritatis Theologicae haberet tantam certitudinem, quantam scientiae humanitus inuentae, sequeretur, quod eius certitudo non penderet ex aliqua superiori scietia subalternante, consequens est falsum er- go, & anteeedens, consequentia patet, quia plures sunt scientiae, quae in eorum certitu¬ dine sibi sufficiunt. Falsitatem consequentis probo, nam tota certitudo huius scientiae fundata est supra fidem quae quidem, a prima scientia. sDei dependet

3. Si cognitio veritatis Theologicae esset tantae certitudinis, quantae sunt scientiae humanitus inuentae, sequeretur, quod certitudo eius esset firmioris adhaesionis, quam cer titudo fidei, consequens est falsum, ergo & antecedens Falsitas consequentis patet, quia certitudo huius scientiae fundatur supra fidem, & per consequens non potest esse firmioris adhaesionis, quam certitudo Fidei; Consequentiam probo, quia eo ipso quod certitudo huius scientiae est tanta, sicut in alijs scientijs, sequitur necessario, quod addat aliquid supra certitudinem Fidei, illud autem quod se habet per additamentum ad alterum, dicit totum illud, & etiam aliquid vltra, ergo &c.

ARVMENTA PRO PARTE affirmante¬. Vicquid nobilitatis est in alijs scientijs, debet poni in ista: sed certitudo Tcognitionis inducit nobilitatem in alijs scientijs, vt patet primo de anima, ergo &c.

2 Item Arist. 2. Meth. dicit scientias cer tissimas esse, & maxime illam, quae est primorum, constat autem, quod haec scientia est de primo ente, ergo &c.

RESPONDEO: in ista quaestione quatuor sunt videnda

1 An articuli Fidei sint principia Theologiae, vt tangit primum argumentum.

2 An certitudo veritatis Theologicae dependet a superiori scientia; sicut a subalter nante, vt tangitur in secundo argumento.

An certitudo huius scientiae Theologiae faciat adhesionem fidei firmiorem, sicut tangit tertium argumentum.

4 An haec scientia tantam habeat certitu dinem, quantam habent scientiae humanitus inuentae, quod erat principale intentum

ARTICVLVS PRIMVS. Vtrum articuli Fidei sint principia Theologiae.

HVic articulo respondent quidam nega tiue, & probant dupliciter, quod arti¬ culi Fidei non sint principia huiuslscientiae.

Primo, quae, in aliqua scientia quaeruntur, & postea probantur, ac concluduntur, non sunt principia illius scientiae, sed articuli Fidei sunt huiusmodi, ergo &c. Maior patet in singulis scientijs, quae non quaerunt sua principia, sed supponunt, & ex eis procedunt ad declarandum, & concludendum caetera; Minor probatur inducendo, nam omnes Theologi, etiam sancti procedunt quaerendo quae stiones & inducendo dubitationes, quae accidunt circa articulos Fidei, innitunturqu ad eorum probationem, quantum eis conce ditur. Sic facit pater Augustinus in libro de Trinitate, vbi nititur probare Trinitatem. Et contra Faustum probat Christum esse na tum de Virgine, & Spiritum Sanctum fuisse loqutum per Prophetas. Eundem modum seruant omnes Doctores moderni, ergo &c.

Secundo, nulla scientia ordinatur ad defensionem suorum principiorum, sed Theo logia ordinatur ad defensionem articulorum Fidei, ergo &c. Maior patet, quia quaelibet scientia vtitur suis principijs ad roborandum, & defendendum veritates conclusionum Minor probatur per Aug. primo de Trinitate cap. 4. vbi dicit, quod huic scientiae tribui tur id tantum, quo fides saluberrima nutritur, defenditur, & roboratur. Constat aut, quod fides saluberrima est de ipsis articulis, ergo scientia ista ordinatur ad eorum defen sionem, & per consequens non erunt eius principia.

Iste modus dicendi omnino deuiat a veri tate, ideo probo oppositam conclusionem qua tuor rationibus

Primo. Illae propositiones, quae formantur de subiecto alicuius scientiae, & non pos sunt probari per alias propositiones a priori, sunt principia in illa scientia, sed articuli Fidei sunt huiusmodi, ergo &c. Minor est de se nota, quia de Deo vere affirmamus, quod fit trinus, vnus, omnipotens, &c. Probo ma iorem, nam omnes propositiones, quae formantur de subiecto alicuius scientiae, vel per tinent ad illam scientiam sicut principia primo considerata in illa scientia, vel sicut con clusiones ex principijs deductae, articuli aut non possunt deduci tanquam conclusiones; quia suppositum est, quod non habeant aliquas propositiones, per quas deducantur a priori. Nec valet, si dicatur, quod sufficit eas deduci, & probari a posteriori, quia si hoc sufficeret, tunc principia cuiuslibet scientiae possent dici conclusiones, & princ ipia.

Secundo, illa sunt principia in aliqua scien tia, quae suo ambitu includunt omnes uerita tes pertinentes ad scientiam, & omues non pertinentes excludunt, sed articuli fidei sunt huiusmodi; ergo. Maior patet discurrendo per singulas scientias. Minor probatur per Augustinum superius in contrarium allegatum dicentem, quod huic scientiae illud tantum modo tribuitur, quo fides saluberrima &c ergo ueritates, quod sunt extraneae a fide, & ab articulis fidei non pertinent ad Theologiam quae uero possunt reduci ad articulos fidei aliquo modo, omnes pertinent ad Theologiam,

Tertio illa, per quae regulatur, & mensuratur tota consideratio scientiae, sunt principia in illa, sed per articulos fidei tota consideratio Theologiae mensuratur, ergo &caet Maior patet. Minor probatur, quia tota con sideratio Theologiae, & totus eius processufundatur super ueritatem articulorum, tam quam super regulam, & mensuram, a qua deriuantur alia; vnde tunc cognoscimus aliquem discursum Theologicum esse verum quando concordat veritati articulorum, & tunc erroneum esse, quando discordat, haec autem non essent uera, nifi articuli essent principia in ista scientia.

Quarto illa, ad quae stat ultima resolutio totius considerationis Theologicae, sunt eius principia; articuli fidei sunt huiusmodi ergo &c. Maior patet, quia in omni scientia term nus suae considerationis stat in resolutione ad sua principia, vltra quae transire non habet Minor probatur, quia in Theologia non apparet alius terminus suae considerationis, nisi articuli fidei, ergo erunt eius principia

Vt tamen melius intelligatur, quomodo articuli sint principia Theoiogiae, est sciendum quod in praesenti loquimur de principijs non quocunque modo, sed de illis, quae suntcau sa ueritatis omnium complexionum in aliqua icientia, & loquendo hoc modo, tria sunt ge nera principiorum in aliqua scientia sicut pa tet per philosophum primo posteriorum; nam quaedam principia uocantur Dignitates, quaedam uero Suppositones, & quaedam alia Petitiones; inter quae dignitates potissime vocantur principia, quia ad eas stat resolutio omnium vreritatum, & ipsae simpliciter sunt causa ueritatis omnium complexionum, seu propositonum, quae fiunt in illa scientia, cuius sunt dignitates

Est autem hoc discrimen inter dignitates, & suppositiones (sicut declarat ibidem Arist. quia dignitates non indigent aliqua Veritate exterius ad eorum euidentiam, quia per se natae sunt videri. Supposito, vero uocatur il¬ la quae potest demonstrari in aliqua scientia, accipitur tamen ab adiscente sine demostratione, & supponitur tanquam probata. Petitio uero proprie est illa, quae est contraria opinioni adiscentis, & ideo prius petitur eius concessio; quam ex ipsa procedatur ad aliud.

Ad propositum ergo dico, quod articuli fidei sunt principia aliquo modo sicut digni tates, & aliquo modo sicut suppositiones, non autem sicut peritiones.

Quod sint principia sicut dignitates, pro bo quia de ratione dignitatis est non indigere ratione aliqua demonstrante, sed sicut iucidum visibile, vt uideatur, non eget nisi visu exteriori cadente super ipsum, ita se debet habere dignitas. Vnde hac formo rationem. Omne illud, quod in genere complexorum est per se ipsum intelligibile, nec indiget aliqua ratione demonstrante, habet rationem dignitatis: Articuli autem fidei sunt huiusmodi, ergo &c. Maior est Arist. primo post. Minor probatur, quia si non essent maxime euidentes per se ipsae, ita ut possent dici dignitates, hoc pro tanto esset, quia a nobis non intelligerentur, sed hoc non obstat, tum quia hoc non prouenit ex ipsis, sed ex parte nostra: sicut ergo non obstante, quod principia alicu us scientiae non intelligantur ab omnibus, sed solum ab habentibus perfecte illam scietiam, uere dicuntur principia per se intelligi bilia, ita non obstante quod articuli fidei, a nobis non intelligantur, tamen vere sunt prin cipia per se intelligibilia, & vere intelliguntur, ab ijs, qui perfecte habent Theologiam, vt sunt beati. Tum etiam quia Theologia utitur ipsis mensurando, & regulando totam uam considerationem, sicut scientiae humanae utuntur dignitatibus mensurando, & re- gulando per eas totum suum processum; licet ergo perfecte a nobis non intelligantur, sunt tamen principia Theologiae ratione vsus quia eis utimur tanquam dignitatibus

Vlterius probo, quod possint dici principia sicut suppositiones, quia habent aliquam similitudinem cum suppositonibus. Nam suppositiones non habent euidentiam ex uit tute scientiae, in qua supponuntur, sed ex uir ture scientiae superioris, a qua accipiuntur; ita articuli fidei non habent euidentiam ex Theologia nostra, in qua supponuntur, sed ex Theologia superiori; scilicet Dei, & beatorum a qua accipiuntur. Hinc est quod quamuis Theologia nostra non sit subaiternata Theo logiae Dei, & beatorum proprie loquendo,. est tamen ibi aliqua similitudo subalternationis, ut inferius patebit.

Quod non sint principia sicut petitiones, pa tet. Nam (sicut tangebatur superius) petitio est contraria opinioni adiscentis, & ideo peti tur eius concessio; Articuli autem fidei non sunt contrarij adiscenti Theologiam; quia si essent contrarij, non posset adisci scientia, cum non possint probari; ergo debent suppo ni sicut per se nota, & tanquam vera principia.

Ad argumenta eorum superius inducta respondetur.

Ad primum cum dicitur, scientia non querit de suis principijs, cum supponat ea esse verissima, hoc potest intelligi dupliciter. Vno modo, ut dubitetur de eorum ueritate, & sic nulla scientia quaerit sua principia, sed supponit uerissima, sic etiam Theologia non quaerit de suis principijs, sed supponit ea ha bere infallibilem ueritatem. Alio modo potest intelligi, quod fiat quaestio de principijs, non quia dubitetur de eorum ueritate, sed de modo apprehedendi illam ueritatem in spe ciali, potest enim bene, & male apprehendi; si namque bene semper apprehenderentur, nuquam fieret svllogismus falsigraphus, qui procedit ex principijs male intellectis, sicut ergo in scientijs humanis potest aliquod principium in speciali male, uel bene intelligi; ita euenit in Theologia de articulis fidei: nam quamuis in generali veritas vnius articuli ab omnibus catholicis apprehendatur sine errore, & dubitatione, in aliquo tamen spe ciali potest diuersimode apprehendi, & sic, uel bene, uel male, & ideo cadunt ibi dubitationes, & formantur quaestiones, per quarum solutiones ueritas articulorum in speciali declaratur.

Intelligendum tamen, quod in tali discur su, qui fit: ipse Articulus semper est principium, nam quamuis aliqua assumantur ad declarationem articuli, ueritas tamen eius in generali, secundum quod est nobis proposita per sacras scripturas, tanquam regula, & mensura permanet. Cuius signum est, quia quando uolumus certificari, an explicatio fa cta de aliquo articulo in speciali sit uera, sta tim aspicimus ad ueritatem articuli propositam nobis in generali per sacram scripturam, quae si concordat, apprehendimus tanquam Veram: sin autem non, illam declarationem reprobamus; Et quaerere de principijs hoc modo non negatur Theologiae, quia caeteris etiam competit scientijs.

Ad secundum negatur, quod scientia non ordinetur ad desensionem suorum principiorum, quia Metaphysica defendit sua, & aliarum scientiarum principia, ut patet ex quar¬ to Metap. ubi totus vnus tractatus ordinatur ad hoc. Imo quaelibet scientia, dum defendit suas conclusiones deductas ex principijs, uidetur saltem implicite desendere principia, quia si quis negat conclusiones, negat etiam principia implicite.

Vel dicas, quod illa proposito est solum intelligenda de scientijs specialibus, quarum consideratio est ita limitata, quod si negentur illis principia, non habent ulterius viam ad aliquid probandum. Scientiae tamen com munes sicut logica, & Metaph quarum consideratio sic est ampla, quod si negetur aliquod principium, semper ulterius relinquitur uia ad illa probanda, possunt defendere, & declarare sua, & aliarum principia: modo Theologia est amplissima scientiarum, nam considerat de toto ente, ut deseruit ad cogni tionem Dei, & ad defensionem eorum, quae sunt fidei; & ideo quauis non possit sua prin cipia probare a priori, sicut nec Metaph a po steriori tamen potest, quia ex nulla parte est sibi clausa via.

ARTICVLVS SECVNDVS Vtrum certitudo veritatis Theologicae dependeat a superiori scientia sicut a subalternante

AD hoc respondent quidam affirmatiue, & ratio est, quia certitudo ueritatis in scientia dependet ex suis principijs. & ab eis est accipienda; sed certitudo principiorum huius scientiae dependet a scientia Dei, & beatorum tanquam a subalternante, ergo: Maior est de se nota. Minor probatur, quia articuli fidei sunt principia, & non habent euidentiam in scientia nostra, ergo eorum certitudo pedebit ab alia superiori scien tia, in qua sint euidentes, haec autem est scietia Dei, & beatorum, ergo illis subalternari debet

Confirmatur ex superius dictis; scilicet quod suppositiones possunt demonstrari in scientia superiori, accipiuntur tamen tanquam vc rae in scientia propria. Hoc stante arguitur sic. llla scientia, quae accipit sua principia tan quam suppositones a scientia superiori subalternatur illi, Theologia nosta accipit articulos fidei pro principijs, supposita eorum ueritate a scientia Dei reuelante, er- go &caet.

Haec opinio est mihi dubia quantum ad duo. Primo quia concedit Theologiam esse scientiam. Scdo quia ponit illam subalternatam

Contra primum arguo dupliciter, si Theo logia nostra esset scientia, sequeretur, quod habitus principiorum huius scientiae esset intellectus, consequens est falsum, ergo & antecedens Consequentia est nota, quia semper scire praesupponit habitum pricipiorum, qui est intellectus. Falsitas consequentis probatur, quia principia Theologiae sunt articuli fidei (ut superius probatum est, & iste Doctor concedit) sed de articulis fidei non habemus habitum naturalem, qui uocatur intellectus, sed habitum supernaturalem, qui vocatur fides, ergo &c

Secundo sequeretur, quod ista scientia ha beret maiorem euidentiam in conclusionibus, quam in principijs, quod est falsum. Falsitas consequentis patet, quia tunc magis credero mus, & adhereremus conclusionibus quam principijs, quod est contra Arist. primo posti consequentiam probo, quia constat, quod de principijs Theologiae non habemus nisi notitiam creditiuam, de conclusionibus vero se cundum viam huius Doctoris habemus notitiam scientificam, sed notitia scientifica est maioris euidentiae, quam notitia creditiua er go &c. De hoc tamen resolute in tertio articulo pertractabitur.

Contra secundum, quod sit subalterna ar guo tripliciter.

Primo si Theologia nostra subalternaretur scientiae Dei, & beatorum, sequeretur, quod utraque posset esse simul in eodem intellectu, consequens est falsum, ergo &c. Falsitas consequentis conceditur ab omni- bus, Consequentia patet, quia videmns, quod subalternans, & subalternata scientia sunt in eodem intellectu.

Secundo sequeretur, quod subiectum Theologiae nostrae adderet aliquid supra si biectum Theologiae beatorum, quod ipsi negant ponendo Deum sub absoluta ratione in vtraque subiectum, consequentia probatut. Nam quando scientia subalteruans, & subalternata conueniunt in uno nomine, & una ratione formali, sub subiecto scientiae subalternan tis per conditionem illi superaditam continetur subiectum scientiae subalternatae, licet remaneant idem in substantia, & vnum predicetur de altero: sed Theologia nostra, & Theologia beatorum conueniunt in nomine, & ratione, & ista subalternatur ei per eas ergo necessario subiectum istius addet aliquam conditionem supra subiectum illius, & sic hoc erit inferius ad subiectum illius, & praedicabitur de subiecto nostrae TheologiaeTertio si ista scientia esset subalternata il li, sequeretur, quod articuli Fidei essent per se noti, & euidentes in ista scientia, quod est falsum per eosdem Consequentia probatur, nam omnis scientia pro tanto dicitur scientia, pro quanto innititur principijs per se non tis, quorum notitiam altero duorum modorum acquirimus, vel per simplicem notitiam terminorum secundum Aristo. 1. post: vbi dicit, quod principia cognoscimus, inquantum ter minos cognoscimus, vel per sensum, memoriam, & experientiam, ut tangit Arist. in fino secundi post tex. 17 vbi vult, quod ex multis sensationibus fiat una memoria v ex illis experientia, & ex multis experientijs unum vniuersale quiescens in anima tanquam prin cipium artis, & scientiae: inter quae est haec di ferentia, quod prima dicuntur principia immediata, & simpliciter per se nota, dx necessaria inhaerentia praedicaticum subiecto, nec alio medio indigemus ad eorum motitiam; principia uero nota secundo modo possunt haberi per medium, & demonstrari, ideo non sunt simpliciter per se nota: uere tamen dicuntur per se nota ratione modi acquirendi eorum notitiam, uia sensus memoriae, & ex- perientiae; Sic ergo scia innitituri principijs per se notis nostro intellectui altero horum modorum, & in hoc conueniunt fubalternans, & subalternata. Idcirco si Theologia nostra est scientia subalterna, sequitur necessario, quod eius principia scilicet articuli pidei sint noti intellectui viatori, saltem via sen sus &c quia quamuis primus modus cogno scendi principia non congruat scientiae subal ternae, secundus tamen modus oino sibi con gruit, alioquin non inniteretur principijs por se notis, & perconsequens non esset proprie scia¬

Oecurrit tamen circa praedictaruna dubi tatio, si scientia subalterna innititur principijs per se notis uia sensus, memorie, & expe rientiae uidetur, quod non accipiat stia prin cipia a scientia subalternante, & per consequens in nullo dependebit ab ea

Respondetur, quod scientiam siibalternam accipere sua principia a subalternante stat dupliciter, uno modo, ut accipiat ab ea sua principia tanquam a continente causam ve ritatis suorum principiorum, & sic est verum, alio modo;, ut accipiat ab ea tanquam a manifestante ueritatem eorundens, & sic est fal sum, quia quamuis scientia subalternans con tineat eausam veritatis principiorum scientia subaliernans contineat causam ueritatis principiorum scientiae subalternatae, illam ta men sibi non manifestat, quia scientia subal¬ ternata non cognoscit talem causam, nec po test se extendere ad illam cognoscendum, alioquin sequerentur tria inconuenientia.

Primum, quod transcenderet suam considerationem, quod est absurdum nam consideratio cuiuscumque scientiae habet terminum, & statum in suis principijs, nec potest causam veritatis suorum principiorum inquirere in superiori scientia, nisi transcendat suam considerationem.

Secundo, sequeretur, quod scientia subalterna posset demonstrare sua principia, & hoc est falsum. Consequentia probatur, nam omnis scientia, quae cognoscit veritatem, & causam illius veritatis, potest demonstrare illam

Tertio, sequeretur quod nullus posset ad discere scientiam subalternam, sine scientia subalternante, quod est falsum. Nam videmus, quod aliquis potest acquirere notitiam principiorum scientiae subalternatae per sensum, & experientiam, & ex eis deducere con clusiones absque eo, quod aliquid sciat de scie tia subalternante. Consequentia patet, quia tunc ignoraret propria principia, nisi cognosceret causam veritatis illorum in subalternante, scire enim est rem per causam cognoscere.

Quidam huic dubitationi respondentes concedunt, nullum posse habere scientiam subalternam sine subalternante: immo dicunt, hoc esse necessarium, quod tali ratione probant. Scientia subalternans est habitus prin cipiorum scientiae subalternatae, sed habitus conclusionum non potest haberi sine habitu principiorum; ergo scientia subalternata non poterit haberi sine scientia subalternan te. Min est nota in omni scientia Maior pro batur, quia principia scientia subalternatae non sunt sibi euidentia, sed scientiae subalter nanti, ergo habitus eorum non erit ipsa scie tia subalternata, sed scientia subalternans

Iste modus dicendi non est rationabilis. Tum quia habitus principiorum inquantum talis, esset demonstraticius, & sic non differ ret ab habitu conclusionum, & probatur, nam scientia subalternans non considerat de prin cipijs scientiae subalternatae nisi per demonstrationem demonstrando illa, si ergo dicitur eorum habitus, sequitur necessario, quod habitus principiorum sit demonstratiuus. Tum quia scientia subalternans demonstraret conclusiones subalternatae, & sic ista su perflueret, si illa sufficit. Consequentia pro batur, quia eadem ars considerat principia, & conclusiones, quae deducuntur ex ipsis, si ergo subalternans demonstrat principia subalternatae, vt principia sunt (vt dicunt ipsi ponendo subalternam non esse habitum suorum principiorum) sequitur uecessario, quod habeat demonstrare conclusiones sub alternatae, quae sequutur ex ipsis principijs. Tum quia subalternans, & subalterna non essent distinctae scientiae, sed pertinerent ad eandem artem, & probatur, nam videmus vniuersaliter habitum principiorum, & con clusionum pertinere ad eadem artem. Tum etiam quia sequeretur, quod scientia subalterna non esset ars completa nisi per inclusionem scientiae subalternantis, quod est fal sum. Ex quibus concludo, quod scientia subalternans non est habitus principiorum subalternatae, & sic poterit quis scire subalternam, absque subalternante.

Et ideo dico; quod scientia subalternata non accipit sua principia a subalternante tam quam a manifestante eorum veritatem per causam aliquam, quam cognoscat scientia subalternata (vt superius est probatum) propterea manifestatio veritatis dictorum principiorum debet fieri alio modo. Tvia sensus, memoriae, & experientiae. Nisi vellemus dicere, quod fiat ex ipsis nominibus termino rum, quod patuit esse falsum. Idcirco si de bet verificari aliquo modo, quod scientia subalternata, accipiat principia a subalternante, oportet dicere, quod recipiat ab ea tamquam a continente causam, veritatis illorum, vnde si tollatur huiusmodi causa, tol litur etiam veritas eorum. Et quia talis mo dus accipiendi principia nullam facit certitudiuem scientiae subalternatae de eorum ve ritate, cogimur illi prescribere alium modum, quo possit sibi comparare veritatem principiorum: lste autem non potest esse nisi ille, quem superius assignauimus s.via sensus, me moriae, & experientiae. Nam si certitudinem de illis hoc modo non haberet, nec etiam ha beret certitudinem de conclusionibus suis, & per consequens non esset vera scientia

Ex quibus duas elicio conclusiones. Vna est, quod Theologia proprie loquendo non subalternatur scientiae Dei, nec beatorum, & multo minus cuicunque alteri scientiae: quae statim habetur ex dictis. Ostensum est enim de ratione scientiae subalternatae esse, quod sua principia fiant sibi manifesta via sensus mem. & exper. si ergo Theologia esset scien tia subalternata, articuli Fidei, qui sunt eius principia, fierent sibi nota isto modo, quod est impossibile

Secunda conclusio. Dato quod Theologia esset scientia subalterna scientiae Dei, & beatorum, adhuc tamen non reciperet cer- titudinem manifestatiuam suorum principiorum ab ea: quia (vt ostensum est) nulla scien tia subalterna accipit sua principia a subalternante tamquam a manifestante eorum ve ritatem, sed solum tamquam a continente; & ideo cum quaeritur, an certitudo veritatis Theologiae dependeat, ab aliqua scientia subalternante: dico, quod non, quia probatum est, non esse subalternam alicui scientiae. Si autem quaeratur, an aliquo modo dependeat a Theologia Dei, & beatorum: dico, quod sic, & videtur pendere ab ea, sicut certitudo Fidei in discipulo addiscente pendet a certiaudine scientiae, quae est in magistro docente. Nam sicut discipulus non adhiberet fidem veritatibus, de quibus doce tur, nisi supponeret magistrum, habere certitudinem scientiae de eisdem veritatibus; ita etiam & quisquis Theologus non esset certus per Fidem firmam de veritatibus Theologicis, nisi supponeret ipsum Deum docentem, & reuelantem veritates, habere certitudinem scientiae de eisdem. Vtrum ta men praeter certitudinem Fidei habeant aliuam aliam certitudinem per istam sciam, patebit in sequenti articulo. Ad praesens aut sufficit scire, quomodo haec certitudo depen deat ab illa sitamquam a magistro docente; & ideo sicut dicebat Arist. primo Elenchorum, quod oportet addiscentem credere, ita beatus Pater Augustinus loquens de se, & alijs viatoribus sub forma discipulorum vndecimo de Trinit. c. 3. dicit, quod de inuisibilibus, quae a sensu nostro remota sunt, illis oportet nos credere, qui haec in superiori lu mine scripta didicerunt Ex quibus apparet quod quamuis haec non sit vera subalternatio, est tamen quidam modus subalternationis, qui habet similitudinem cum vera subalternatione.

Quapropter opinio AEgidij de subalterna tione istius scientiae est valde rationabilis. Dicit enim, quod proprie loquendo non est subalterna, sed habet aliquam similitudinem tantum cum scientia subalternata, quod patet discurrendo per tres modos subalternationis, quos accipit ab Aristotele¬

Primus modus accipitur primo MetaphVbi vult Arist. quod omnes scientiae deseruiant Metaph & talis modus non est nisi quidam famulatus, qui prouenit ex eo, quod aliqua scientia attingit optimum in aliquo genere, quod aliae scientiae non attingunt

Iste modus non conuenit Theologiae, nrae quia qlibet considerat de optimo in toto gene re entis. sde Deo ipso; est tamen ibi quedam similitudo; nam illa considerat de illo opti¬ mo nobiliori modo, & sub nobiliori lumine, quam nostra, & sic aliquo modo subalternatur illis.

Secundus modus desumitur ex primo Po steriorum, quando side subiecto subalternamtis fit subiectum subalternatae per aliquam. conditionem additam, ratione cuius hoc sub iectum est inferius subiecto scientiae subalter nantis, & per consequens veritates de subiecto scientiae subalternatae supponunt in subie cto subalternantis causam veritatis ad quam reducuntur.

Iste modus non habet locum in proposito, quia subiectum Theologiae nostrae non addit aliquid supra subiectum scientiae Deatorum, vt de se patet, est tamen ibi aliqua similitudo, quia modus considerandi illius scientiae se habet quasi per additionem ad istum modum considerandi, quem habemus de eodem subiecto, illa enim clare, & aperte, sta vero obscure, & aenigmatice de Deo considerat.

Tertius modus accipitur ex eodem primo Post, quando duae scientiae eandem considerant veritatem, vna tamen modo subtili, & alia modo rudi; sicut nautica, & astrologia, cursus abstrorum: quarum vna quia est tantum considerat, altera vero inquirit propter quid

Iste modus proprie loquendo hic non con uenit, quia de veritatibus, quas consideramus de Deo, non est dare proprie, nec quia, nec propter quid. Habet tamen aliquam similitudinem, cum enim consideratio illius. scientiae de Deo sic clara, videtur habere similitudinem cum propter quid, nostra vero cum sit obscura, potius habet similitudinem cum quia: & haec de praesenti articulo.

ARTICVLVS TERTIVS. An certitudo veritatis in hac scientia addat aliquid supra certitudinem Fidei, ratione cuius certitudinis faciat adhaesionem Fidei firmiorem.

AD hunc articulum quidam dicunt, habitum Theologiae non esse adhaesiuum sed solum declaratiuum, & per consequens certitudinem huius scientiae nil addere supra certitudinem Fidei, ratione cuius additi firmior euadat adhaesio ipsius. Probant igitur isti duas conclusiones per ordinem Prima quod habitus Theologiae non sit adhaesiuus tali ratione, si Theologia esset habitus adhaesiuus, vel faceret adhaerere ver tatibus Theologicis per rationes probabiles, vel necessarias, primum non potest dici, quia non facerent adhaesionem firmam, sed infir opinio, & sic Theologia vere esset habitus opinatiuus, hoc autem repugnat Fidei; er- deciperetur, & haberet subiectum, cuius veritates essent demonstrabiles per huiusmodi rationes necessarias, hoc tamen repugnat Theologiae nostre; nam omnes rationes, quibus vtitur Theologus, in quantum Theologus, fundamento fidei innituntur. Fides autem est de veritatibus, quae non possunt demonstrari secundum Apostolum 1. ad Rom non ergo facit adhaerere secundo modo, nec etiam primo, vt probatum est; igitur non est habitus adhaesiuus.

Secunda conclusio eorum est, quod Theo logicus habitus sit declaratiuus, quam probant sic. llle habitus, qui facit melius immaginari per intellectum de veritate Theologi ca sine omni adhaesione, est declaratiuus Theologia est huiusmodi, ergo &c Maior est nota, quia quod aliquis habitus melius faciat concipere per intellectum, non prouenit ex alio, nisi quod illud quod est implicite & inuolutum explicat, & declarat. Minor probatur, nam quod intellectus non ita bene, imaginetur ueritatem Theologicam, sicut est e possibile, ex quatuor causis potest prouenire. Vel quia termini non capiuntur, uel quia exempla manuducentia non proponuntur, vel quia rationes impedientes, & inuoluentes non tolluntur, uel quia rationes probabi les non adducuntur. Nunc autem habitus Theologicus facit haec omnia, si enim propo natur intellectui aliqua proposito, cui por Fidem adhaereat, & tamen eam non bene ap prehendat propter quatuor praefata impedimenta, habitus Theologicus occurrens facit haec omnia, terminos exponit, exempla inducit, impedientes rationes tollit, & probabi les adducit, melius ergo faciet illam proposi tionem imaginari, quam prius absque omn adhaesione (vt probatum fuit superius) & sic erit habitus declaratiuus, & non adhaesiuus

Iste modus dicendi est inconueniens Primo quia ratio pro prima conclusione destruit secundam rationem: per illud enim quo probat, Theologiam esse habitum adhae uuum, potest probari quod non sit habitus declaratiuus, nam uel declararet per ratio nes probabiles, uel necessarias: si per probabiles, erit opinatiuus, si per necessarias erit habitus deceptiuus. Nec ualet si dicatur, quod vtitur, rationibus tanquam probabilibus, non adhaerendo eis, sed solum per eas decla ando veritates, quibus per fidem adhaeret. Nam intellectus non potest vti aliqua ratione, quin se habeat ad eam altero trium modorum; puta vel quia assentit, vel quia dissentit, vel se habeat indifferenter ad vtrumque; Intellectus ergo Theologicus, qui speculatur rationem illam, per quam declarat veritatem Theologicam, vel assentit rationi aliquo mo do, vel nullo modo, vel indifferenter se habet, si dicatur primum, habetur propositum quod iste habitus sit adhesiuus, sidicatur secundum,. illa ratio potius erit impedimentum respectu veritatis fidei, quam quod si proficua; si dicatur tertium, poteri intellectus ex se al teri parti assentire, vel dissentire, & sic erit idem quod prius scilicet adhaesiuus si assentiat, si autem dissentiat, illa ratio erit nociua, & inutilis.

Secundo, quia habitus Theologicus por eam ponitur minoris vigoris, & efficaciae, quam habitus opinatiuus quem potest habere insidelis de veritate Theologica. Quod probatur, nam quandocumque de eisdem ve ritatibus sunt duo habitus, quorum vnus est tantum declaratiuus, alter vero est adhaesiuus simulque declaratiuus; ille qui facit vtrumque est maioris vigoris, & efficaciae, quam ille, qui tantum declarat: sed habitus opinatiuus, quem habet infidelis de veritatibus Theologiae est simul declaratiuus, & adhaesiuus (de ratione enim opinatiui est declarare, & facere aliquo modo adhaerere) habitus vero, quem habet fidelis de eisdem veritatibus est tamen declaratiuus secundum hanc opinionem, ergo ille erit maioris vigo is, & efficaciae isto.

Tertio, quia sequeretur, quod habitus fidei auferret ab habitu Theologiae perfectionem sibi debitam,. Consequen iamprobo; nan paret, quod si habitus Theologiae esset adiun ctus cum habitu fidei, haberet tantam perfe ctionem, quantam habet opinatiuus, quia ita procederet ex rationibus probabilibus sicut ille, & per consequens faceret adhaerere aliquo mon, si autem adiuctus cum fide non faceret adhaerere (ut isti dicunt) sequeretur, quod fi- des auferes ibi perfectionem adhaesionis, quae tamen ei debebatur secundum se ipsum

Quapropter videtur aliter dicendum. Cum ergo quaeritur an certitudo veritatis huius scientiae addat aliquid aliud dico, quod hoc potest intelligi dupliciter. Primo an supra certitudinem fidei addat aliquam certitudinem ratione cuius habeat firmam adhaesionem, etiam remota certitudine Fidei; Secundo an certitudo veritatis in ista scientia addat supra certitudinem Fidei non quidem directe aliud addendo, sed solum contrarias dispositiones remouendo, ratione cuius remotionis faciat adhaesionem Fidei firmiorem.

Primo modo nego, & probo negationem duplici ratione. Primo sic. Habitus ille, qui in toto suo processu innititur fundamento Fi dei, nullam habet de se certitudinem, ratione cuius faciat firmam adhaesionem remota certiaudine Fidei: sed habitus Theologiae in toto suo processu innititur fundamento Fidei, ergo nullam habet de se certitudinem, per quam faciat firmam adhaesionem praeter certitudinem Fidei. Maior est non a, quia to ta certitudo alicuius scientiae pendet ex fun damento, cui innititur scientia, puta ex ipsis principijs. Minor probatur, quia principia huius scientiae sunt articuli Fidei, quibus to tus processus istius scientiae innititur, itaqu si illa remoueantur, nulla certitudo manebit in hac scientia, quae possit facere firmam adhaesionem.

Secundo ille habitus, qui remota Fide non est nisi opinatiuus, nullam de se habet certitudinem, ratione cuius possit facere firmam adhaesionem praeter certitudinem Fidei: habitus Theologiae est huiusmodi, ergo &c Maior patet, quia habitus opinatiuus includit formidinem ad oppositum, vt patebit in sequenti articulo. Minor probatur, quia ille habitus, qui in declarando aliquam veritatem non procedit ex his quae sunt propria illi veritati, sed magis per quaedam extranea, non potest esse nisi opinatiuus: sed habitus Theologiae remota Fide non potest procede re nisi ex quibusdam extraneis, quod patet, quia quae assumit iste habitus vltra Fidem; sunt compraehensibilia per rationem naturalem, veritas autem, quam nititur probare, & declarare, est omnino supra rationem naturalem, quapropter omnia talia assumpta por Theologiam sunt improportionata illi veritati, & extranea, nisi pro quanto attinguni eam mediante Fide, & ideo si remoueatur Fi des, non est nisi habitus opinatiuus.

Si autem intelligatur secundo modo, con cedo quod addat aliquid indirecte, tollendo scontrarias dispositiones. Quod patet ex duobus; duo namque sunt, quae possunt impe dire firmam adhaesionem Fidei scontraria apprehensio veritatis ipsius, & inductio rationum probabilium contra eam De primo pa tet (vt superius est dictum) nam intellectus noster & si non erret circa veritatem in ge¬ nerali, potest tamen errare apprehendendo in speciali, & sic impediri posset assensus fir mus, & veridicius Similiter si inducantur ra tiones apparentes contra, potest impediri as sensus firmus. llle ergo habitus, qui potest auferre praefata duo impedimenta, auget ali quo modo, & iuuat certitudinem Fidei, quam sic firmat, vt ne dum in generali, sed in speciali etiam sine errore apprehendatur, sed et remouendo omnes dispositones, quae possent contra induci; lpsa enim Theologia explicat veritates Fidei speciales & particulares, datque facultatem, & modum soluendi omnes rationes possibiles fieri contra praefatam veritatem, ergo aliquam modo facit firmiorem adhaesionem.

Quidam tamen negant huiusmodi habitum Theologicum dare nobis facultatem sol uendi rationes possibiles fieri contra Fidei veritatem. Quorum potiores rationes sunt iste¬

Omnis solutio, quae daretur ad tales ra tiones, deberet summi ex his, quae apparent in creaturis, ea autem quae apparent in crea turis aliquando sunt contraria veritati Fideiuta quod vna natura possit subsistere in tri bus suppositis; quae apparent in creaturis sunt omnino contraria, ergo ex eis non potest summi solutio harum rationum contrariarum

2 Si possent solui omnes rationes, quae iunt contra veritatem Fidei, posset demonstrari, quod veritas est possibilis, & per con sequens necessaria, saltem illa, quae est de Deo quantum ad intrinseca, quia quicquid est ibi possibile, totum est necessarium: Si autem veritas Fidei demonstraretur, Fides euacuaretur Consequentiam probant, quia non impossibile, & possibile aquipollent, quia ergo soluere rationes factas contra veri tatem Fidei est demonstrare eam non esse impossibilem, sequitur, quod demonstret ea esse possibilem.

Nonnulli addunt, quod si ratio facta con tra Fidem peccat in materia, non potest solui, nisi per instantiam in proposito v&. si ita argueretur, Vbicunque sunt distincta supposita, ibi est distincta natura, sed in diuinis sunt distincta supposita, ergo &c. Haec ratio si solueretur, deberet solui per interemptionem maioris, dicendo, quod non est vniuer saliter vera, quia habet instantiam in propo sito, scilicet in diuinis, talis autem modus sol uendi non videtur sufficiens, quia instantia debet fieri extra propositum, alite non con stat scientifice de intentione propositonis: nam quod dicta proposito non sit falsa in di uinis, hoc scimus per solam Fidem, quia nequimus facere instantiam in aliqua alia natura

His tamen non obstantibus, dico quod Theologus potest scientifice soluere rationes contrarias, & euidenter constabit de eorum solutione, quod probo tali ratione. llle euidenter soluit rationem factam contra aliquam veritatem, qui euidenter demonstrat, quod fundamentum, cui innititur dicta ratio, non se extendit ad illud propositum, sed est ex. traneum ab eo; Ponus Theologus potest hoc euidenter ostendere de quacunque ratione facta contra Fdem, ergo &c. Maior est no ta, & Minor probatur, quia fundamentum rationis humanae non se extendit, nisi quantum se extendit intellectus humanus in com prehensione veritaris: sed intellectus huma nus non extendit se ad totam veritatem secundum totum apprehendendam, quia iam fuisset apprehensa secudum totum, quod est contra Aristotilem 2. Meth. vbi etiam vult Com. quod iArist. non comprehenderit totam veritatem, quae est in natura humana, quem tamen credidit esse veluti regulam in Mundo: sequitur ergo, quod aliqua pars veritatis sit incomprehensibilis per intellectum humanum, & per consequens nulla ratio humana potest illam partem attingere: Ve ritas autem Fidei est incomprehensibilis intellectu humano, ergo nullum fundamentum rationis humanae extendet se ad demon strandam, vel improbandam dictam veritatem, poterit ergo Theologus euidenter osten dere rationem contra Fidem factam non concludere, quia innititur fundamento, quod est extraneum a proposito.

Sed contra diceret aliquis, quod iste modus soluendi petit principium. Nam suppo nuntur hic duo, quae debent probari. Primum, quod illud, quod ponit Fides sit veri tas, licet enim hoc sit verum, non tamen est euidens; ideo prius esset probadum, & quia probari non potest, videtur, quod illorum conclusio sit euidens Secundum quod supponitur est, quod veritas quam ponit Fi des, non potest comprehendi per intellectum humanum, quod etiam non est euidens, & indiget probatione, ergo modus soluendi non est bonus.

Ad hoc respondeo, quod instantia procedit ex mala intellectione rationis, quia non supponit illa duo, sed bene supponit, quod illud, quod Fides dicit de Deo, ita sit supra humanam rationem, quod nulla ratio se extendat ad demonstrandum illud esse verum; aut falsum, & hoc est satis euidens, quia in¬ tellectus humanus non se extendit ad comprehendendum de Deo hoc esse verum, vel falsum, nisi quantum illi conceditur per naturalem scientiam, vel Metaph. quae duae scientiae tantum de Deo aliquid pertractant. nunc autem consideratio naturalis hoc solum considerat, quod habeat rationem primi motoris, & ideo quaecunqe illi conueniunt vt primus motor, illi attribuit, & iudicat esse vera, quaecunque vero Deo repugnant vt mo tor, iudicat esse falsa, si vero aliqua Deo attribuantur, quae sint extranea ab ista ratio ne, de illis non potest iudicare philosophus an sint vera, vel falsa: & ita suo modo dicen dum est de Metaphysica, quae Deum considerat sub ratione primae formae, & vltimi fi- nis. Quaecunque enim iudicat esse vera, Deo conueniunt sub tali ratione; quae vero dicit esse falsa, illi repugnant: de extraneis autem ab istis rationibus non potest iudicare an ve ra sit, vel falsa

Quia vero in his, quae sunt Fidei, puta Deum esse trinum, & vnum, & his similia, quae attribuuntur Deo, non secundum aliquam dictarum rationum, sed sunt omnino extranea ab istis rationibus, de quibus pertractat Theologia, idcirco nec Physicus, nec Metaphysicus potest iudicare de illis veritatem, aut falsitatem, sed debet dimittere iuditium de eis superiori habitui puta Fidei, vel Theologiae, sicut physica dimittit iudicium Metaphysicae illorum quae competunt, vel repugnant Deo, vt est prima forma, & vltimus finis, ex quibus apparet, quod superius fuerat suppositum in comclusione, licet prima facie non esset euidens, facile tamen posset notificari procedendo, vt modo dictum est.

His visis Respondeo eorum rationibus Ad primam, cum dicitur, quod solutio ra tionum procedit ex his, quae apparent in crea turis dico, quod apparentia in creaturis potest accipi duobus modis, vno modo secundum quod ex ea concluditur, quicquid potest cognosci de Deo, alio modo vt ex ea deducitur, quod Deus excedat nostram cognitionem, itaquod quantum ad plures veritates remanet nobis incognitus naturaliter: si sumatur apparentia in creaturis secudo modo concedo sed primo modo nego, quia ex his, qua apparent in creaturis non conuincimus, quod Deus excedit cognitionem nostram, & quod non solum per habitudinem ad creaturas possit cognosci & vlterius que intellectus de qui buscumque attributis non potest iudicare, sed solum de his, quae conueniunt illi ex crea turis. Solutio igitur ista, data illis rationibus, quae probabant contra fidem, non repugnat Fidei; ostendendo scilicet quod tales rationes non probant aliud de Deo, nisi quod po test cognosci per habitudinem ad creaturas; & consequenter non extendunt se ad veritates extraneas ab ista habitudine creaturarum

Ad secundam cum dicunt, si rationes factae contra fidem possent solui, tunc posset demonstrari &c. nego cumsequentiam: ad probationem vltimam cum additur, quod soluere rationem factam contra fidem est ostendere, eam non esse impossibilem, nego, quia aliud est demonstrare rationem non es se impossibile, & aliud est demostrare, quod ratio, quae videbatur probare illud non esse possibile, non concludat, hoc enim modo soluuntur rationes contrariae ostendendo, quod deficiant, dato etiam quod conclusio vera esset, & sic non demonstratur veritas Fidei;

Ad tertiam, quod ratio facta contra Fidem videtur peccare in materia respodetur, quod procedit ex principijs male intellectis, & ex propositonibus male perceptis, quae extenduntur, vltra quam debeant extendi. Quapropter sufficienter soluuntur tales rationes quando ostenditur, quod maior proposito, vel minor non extendit se ad propositum, de quo agitur.

Nec valet illud, quod additur scilicet quod instantia debeat fieri extra propositum, quia hoc est verum, vbi non potest assignari ratio negationis, & instantiae, vbi autem potest assignari instantia, potest fieri in proposito. intelligendum tamen, quod instantia potest fieri duobus modis, vno modo ostendendo aliquam propositionem esse falsam, alio modo ostendendo, quod talis proposito non extenditur ad propositum de quo agitur, non quia constet eam ibi esse falsam, sed quia ma teria, de qua agitur sic excedit nostrum intellectum, quod non possumus iudicare, an ibi veritatem, vel falsitatem contineat, & isto secundo modo fertur instantia contra propo sitiones, quae Fidei contradicunt. Vnde quamuis sciamus aliquam propositionem esse falsam per solum habitum Fidei in diuinis (vt puta vbi sunt distincta supposita, plurificatur natura) nihilominus tamen per rationes naturales possumus conuincere quod non valet in diuinis, quia nulla ratio de Deo naturaliter cognita potest nobis ostendere, quod illa proposito ibi vera sit, vel falsa, & hoc sufficit, vt intentio talis propositonis sit euidens

ARTICVLVS QV.ARTVS. An Theologia habeat tantam certitudinem, quantam habent scientiae humanitus adinuentae.

QVia articulus iste videtur supponere, Theologiam esse scientiam, de quo va riae sunt Doctorum sententiae, idcirco eas bre uiter recesebo, vt facilius respondeam articu lo proposito. Dicunt quidam, quod sit scientia subalterna, quod superius fuit improbatum.

Alij dicunt, quod est scia consequentia. rum. Nam de ratione scientiae est firma adhaesio cum euidentia; in Theologia autem non inuenimus firmam adhaesionem cum euidentia, nisi quantum ad consequentias, ergo &c. Maior est nota, & minor probatur, nam quamuis firmiter adhereamus articulis, & conclusionib ex articulis deductis, non tamen habemus de ipsis euidentiam, sed bene de consequentijs, & deductionibus, quibus firmiter adhaeremus: ergo.

Ista opinio videtur mihi irrationabilis pro pter tria

Primo quia studium Theologiae esset valde vanum, eo quod per ipsum non acquireretur aliqua cognitio de veritate Theologica: nam scientia de consequentijs ita potest haberi in his, quae continent falsitatem, sicut in his quae continent veritatem, est enim bona consequentia, si bene deducatur, licet ex falsis propositonibus

Secundo sequeretur, quod Theologia non declararet veritatem articulorum. Conseuentia patet per eos ponentes quod non acquiramus scientiam de articulis, nec de conclusionibus per hunc habitum, sed de ip sis deductionibus ex alio, & sic Theologia ordinabitur ad declarationem deductionuam non articulorum.

Tertio, quaero ab eis, quid intelligant por istas consequentias. Nam vel intelligunt ipsam formam svllogisticam, vel materiam cui applicatur talis forma, vel vtramque simul iunctam Primum dici nequit, quia talis con sideratio non Theologiae, sed logicae est. propria. Si intelligant materiam, illa non est nisi articuli fidei, & quae deducuntur ex ipsis, igitur euidentiam habebit de articulis, & conclusionibus. Si intelligant vtrumque simul sequitur quod Theologia habeat euidentiam de consequentijs, quam de articulis, & con clusionibus, quod patet esse falsum, & ipsimer contrarium intendunt

Ad rationem eorum dico, quod non est quae renda eodem modo euidentia in omni scientia, apparet enim, quod naturalis scientia non habet tantam euidentiam, quantam habet Mathematica, quae habet demonstrationes in primo gradu certitudinis, & tamen hoc non obstante, scientia naturalis vere est scientia.

Est alia opinio distinguens Theologiam in se & in nobis: si accipiatur in se, dicunt esse vere scientiam, quia eius subiectum est maxime scibile, & euidens, & eius principia sartieuli Fidei sunt maxime euidentia, quam tum est de se: si autem accipiatur respectu intellectus nostri, non dicitur proprie scientia, quia eius subiectum, & principia respectu nostri non habent talem euidentiam, quam sunt nata habere de se, quod prouenit ex infirmitate intellectus nostri.

Si autem loquamur de scientia magis con tracte, prout sufficit habere certitudinem de re aliqua, quantum materia patitur, vt dicit Arist. primo Ethicorum de scientia morali, quod sufficit superficialiter tradere notitiam actus humani, quia sunt variabiles; sic coneedunt Theologiam esse scientiam, quia ha bemus per eam certitudinem, & euidentiam quam patitur materia, de qua est pro statu viae

Haec opinio non potest stare propter triaPrimo quia distinctio quam ponunt non est rationabilis, nam si Theologia posset ac cipi in se, esset de numero formarum, quae non determinant sibi subiectum, vt formae Matho maticae quod est falsum.

Secundo dato quod praefata distinctio es set vera, adhuc non haberetur propositum; Nam si Theologia in se accepta sit vera scien tia, erit etiam respectu nostri vera, & propria scientia. Probatur consequentia, nam quando aliquid competit alicui formae de se & secundum se, illi semper competit vbicuque ponatur (subiectum enim non aufert a forma illud quod est de sua ratione ) si ergo de ratione Theologiae in se acceptae est, quod sit vere & proprie scientia, etiam vt recepta in intellectu nostro erit vere & proprie scientia

Tertio illud, quod assumunt pro simili de scientia morali, est contra eos, quia quod de actibus humanis habeamus certitudinem su perficialem, hoc magis est ex parte ipsorum actuum, quia sunt variabiles, quam ex parte nostri intellectus, sed quod habeamus scien tiam superficialem de Deo, hoc magis est ex parte intellectus nostri (vt ipsimet concedunt) & per consequens non videtur, quod habeamus scientiam Theologiae, quantum ma teria patitur.

Alij distinguunt de Theologia, quod potest tripliciter accipi; Vno modo pro habitu, qui fuit in Prophetis, & Apostolis, alijsque Doctoribus Sacri Canonis. Secundo pro ha bitu, qui acquiritur in nobis ex sensu Scripturarum. Tertio pro habitu, quem acquirimus exponendo Sacram Scripturam, soluendo dubia, & permiscendo philosophiam. Si accipiatur primo modo, volunt, quod Theologia Vere possit dici scientia, quia quam uis non faceret euidentiam Doctoribus sacri Canonis de veritatibus eis reuelatis, faciebat tamen eis plenam certitudinem, ficut fecissent ipsae res, si fuissent presentes, hoc auten probant tali ratione. Deus potest immediate, quicquid potest mediante causa secunda in genere causae efficientis: sed si res, de quibus est Theologia, essent praesentes, & intui tiue cognitae, effectiue causarent in nobis cognitionem certam, & scientificam, ergo po tuit Deus immediate efficere talem cognitio nem in mentibus eorum, qui Sacrum Cano nem scripserunt, ac si res fuissent praesentes, & intuitiue cognitae.

Si autem accipiatur Theologia secundo modo, dicunt non esse scientiam, quia processus illius literae SacriCanonis non est demonstratiuus, & sic non causat in nobis habitum scientificum, sed solam Fidem, per quam adhaeremus immediate omnibus, quae scripta sunt in Canone.

Sed si accipiatur Theologia tertio modo dicunt, quod quamuis sit alius habitus a Fide, non tamen est scientificus, quia non pro cedit demonstrando veritates Sacrae Scripturae.

Haec tertia opinio secundum trimembre distinctionem tripliciter deficit. Primo def cit, quia quamuis Deus posset supplere vicem obiecti, in quantum habet rationem es ficientis cognitionem, non tamen potest vicem eius supplere, vt habet rationem termi nantis; certitudo autem scientifica prouenit ex eo, non vt praesens est in ratione monentis, sed vt est praesens in ratione terminantis: si ergo res illae, quarum veritates reuelatae fuerunt auctoribus Sacri Canonis non erant eis praesentes (sicut videtur ponere opinio) non apparet, quomodo de eis potuerint habere cognitionem certam, & scientificam.

In secundo membro deficit dupliciter; pri mo quidem, quia videtur coincidere cum ha bitu Theologiae tertio modo accepto; nam verus sensus literae Sacrae Scripturae non habetur nisi per eius expositionem, & dubiorum solutiones, quod pertinet ad habitum Theologiae tertio modo acceptum, ergo coincidunt. Nec valet, si dicatur, quod sensus literae habetur implicite per solam fidem quamuis explicite habeatur per expositonem Scripturae, quia nullus studet literae Sacre Scripture, vt adhereat sensui eius implicite, quia illum sensum habet per fidem ex auditu, antequam studeat, sed vt illum habeat explicite. Secundo deficit, nam videtur per eos, quod habitus Fidei derelinquatur ex stu dio Sacrae literae, quod non est verum, quia tunc studium hominis ad habedum sensum Sacrae literae praeueniret habitum Fidei, & per consequens nullus posset habere habitum; fidei, nisi prius studeret, vt haberet sensum literae, quod est falsum; multi enim absque studio Fidem habent, qua adherent immedia te omnibus in Sacra Scriptura contentis

Circa tertium membrum deficit, etsi non quoad totum, saltem quoad partem, quia quod sit alius habitus a Fide, (bene dicunt) studio acquisitus, alioquin frustraretur tantus labor in studio Sacre Scripturae. Quod autem dicunt, huiusmodi habitum non esse scienti ficum, non approbo; nam certitudo infallibilis, quae est in ista scientia, non videtur pos se stare cum illo habitu, qui nullo modo est scientia.

Quapropter est alia opinio docens Theologiam vere esse scientiam, non vt innititur fidei nostrae, sed cuidam alteri lumini, quod quidem non repugnat lumini Fidei, quo veritates Theologicae non innorescunt scientifice.

De ista opinione nihil dico in praesenti quia in sequenti articulo, vbi considerabimus, an tale lumen sit possibile, examinabimus illam

Est tandem alia opinio, quae dicit Theolo giam, proprie loquendo, non esse scientiam sed large, quia vltra notitiam, quam habet simplex fidelis de veritatibus per solam Fidem, habet Theologus per Theologiam maiorem quandam aliam notitiam, puta quia scit, quare huiusmodi credibilia in sacra scriptura contineantur, qualiter declarentur, & qualiter rationes persuadentes possint addu ci. Addunt tamen, quod notitia, quam facit scientia vltra fidem, non est tanta, quod faciat adhaerere firmiter credibilibus, nisi adsit Fides, cui tamquam fundamento innititur, idcireo volunt, quod si non esset Fides, haec soientia esset habitus quiddam opinatiuus.

Haec opinio videtur magis accedere ad vo ritatem, quam aliqua ex superioribus, tamen deficit in modo ponendi conclusionem propter duo.

Primo, quia non dat maiorem euidentiam Theologiae, quam habitui opinatiuo, quamuis de sibi maiorem certitudinem, quod est falsum, quia opinio non habet tantam euidentiam, quod per eam pateat falsitas rationum, quae sunt contra eam, Theologia ve ro hoc habet, quia remota etiam por impossibile fide, adhuc haberet maiorem euidentiam, quam habitus opinatiuus. Nec milicontradico, licet superius dixerim, quod si non esset fides, iste habitus non esset certior opinatiuo, nam alio, & alio modo loquendo potest verificari vtrumque, si enim comparetur habitus Theologiae ad ipsam veritatem, quae est eius obiectum, sic non habet maiorem euidentiam habitu opinatiuo, quia sine fide non habet tantam euidentiam, quod faciat firmiter adliaerere dictae veritati, & sic intelligebatur superius, sed si comparetur ha bitus Theologiae ad defectum rationum, quae inducuntur contra illam veritatem, habet maiorem euidentiam opinatiuo habitu, & sic primo deficit praefata opinio.

Secundo deficit, quia videtur statuere totam rationem scientiae in ratione euidentiae, nam dicit Theologia aliquo modo esse scien tiam, quia ponit aliquam euidentiam supra fidem, quod non est verum, nam si sola certitudo euidentiae constitueret rationem scietiae, sequeretur, quod de singularibus, quando actu sunt praesentia, haberemus scientiam, quia pro illo tunc haberemus certitudinem euidentiae de ipsis.

Quapropter mihi videtur aliter dicendum, Ad cuims euidentiam, est notandum, quod tria videntur esse de ratione scientiae proprie dictae secundum Arist. lib. 1. post. Primum est quod sit habitus veridicus, quia scientia non est, nisi verorum Secundum, quod sit firmus, quia non potest esse nisi de necessarijs. Tertium, quod sit habitus demonstratiuus ex indemonstrabilibus procedens, & ad indemonstrabilia resoluens, quia ideo demonstra tio facit scire, quia procedit ex his, uel ex pro uenientibus ab ipsis, vt patet primo post.

Ad propositum ergo dico, quod si accipia mus scientiam, quantum ad primam, & secun dam conditionem, vere Theologia est scientia; tum quia est de his, quae maxime sunt ve ra, immo singulariter est de prima veritate per quam alia habent esse, & verum esse tum, quia est de his, quae maxime sunt necessaria, impossibilia aliter se habere, saltem quantum ad illa, quae ifitrinseca sunt diuinae essentiae. Si vero accipiamus scientiam tertio modo, ut habitus ex indemonstrabilibus, & per se notis procedens, & in indemonstrabilia re soluentem, sic dico, quod non est scientia nisi largo modo accepta, proprie autem non; videmus enim in scientia aliqua duos processus, vnum, quo procedit ad demonstrandam veritatem consideratam secundum veritates euidentes, alium, quo procedit ad defensionem eiusdem veritatis ostendendo, defectus rationum incontrarium, loquendo ergo primo modo, Theologia non est scientia nisi large loquendo, quia nec procedit demonstrando illam veritatem, de qua considerat, sed per suadendo, & declarando eam, & in isto processu, aliquo mo conuenit cum opinione, & in aliquo conuenit cum scientia, nam vt persuadet, & declarat communicat cum opi nione, inquantum vero innititur fidei, ratione cuius firmiter adhaeret rationibus persuadentibus, communicat cum scientia, & secudum hunc processum est scientia large dicta, si autem loquamur de ea secundum alium processum, sic dico, quod vere potest dici icientia, quia euidenter potest demonstrare defectum rationum, quae videntur impugnare veritatem creditam, & persuasam.

Ex his facile respondetur quaesito principali. Nam cum quaeritur, an ista scientia habeat tantam certitudinem, quantam habent scientiae humanitus adinuentae Respodetur, quod certitudo non videtur aliud esse, quam cognitio excludens omnem dubitationem, ta lis autem dubitatio excluditur duobus modis, & ex immutabilitate, seu necessitate, & ex euidentia demonstrationis, vel speculatio nis. Primum patet, nam cognitio dubitabilis dubia dici pot: secundum etiam patet nam vbi euidens speculatio, & demonstratio, ibi non est dubitatio: Horum tamen primus modus est potior, quia tollit omnem dubitationem. tam secundum actum, quam secundum potentiam, nam vbi cognitio non potest muta ri de veritate in falsitatem, ibi non potest cadere aliqua dubitatio: secundus vero non tollit omnem dubitationem, nisi secundum actum, nam & si pro illo tunc quo quis habet euidentem speculationem de aliquo particulari praesente sensui, tamen est ibi potentialis dubitatio, puta si particulare recedat a sensu, vt dicit Commentator s. Meth. comvlt, cum sensatum recedit a sensu statim certitudo sui esse mutatur in aestimationem absque eo quod nobis accidat error.

Ad propositum ergo dico, quod Theologia habet maiorem certitudinem, quam qua cumque alia scientia humanitus adinuenta quod probo ex dictis. Illa scientia, quae in sua cognitione, & assensu habet maiorem immu tabilitatem, habet etiam maiorem cestitudinem, sed Theologia habet in suo assensu maio rem immutabilitatem, quacunquoe alia scientia humana, ergo &c. Maior patet, ostensum est enim, quod certitudo cognitionis quae prouenit ex immutabilitate est potior illa, quae prouenit ex euidentia demonstrationis Minor probatur, nam tria sunt, quae redduni aliquam scientiam certam, & firmam, scilicet, res cognita, medium, per quod cognoscitur, & lumen sub quo cognoscitur, quae quidem tria magis immutabiliter reperiuntur in ista cientia, quam in quacunque alia humanitus inuenta; quod patet, quia non est scientia ali qua, quae consideret primam veritatem, quae omnino est immutabilis tanquam subiectum, nisi ista, ergo ratione rei scitae, &cratione me dij patet, quia medium per quod fit cognitio huius veritatis, est auctoritas eiusdem ve ritatis, quae non potest mentiri, & cui non potest subesse falsum; ratione luminis, etiam dicitur certior, quia lumen fidei sub quo fit con gnitio ista, sic est immutabile, quod sub ipso non potest videri, nisi verum, ex quibus con cludo, hanc scientiam esse certiorem omni- bus alijs humanitus inuentis Hinc est, quod communiter dici solet, quod Theologia est certior adhaesiue certitudine adhaesionis, quae nil aliud est, quam firma adhaesio in cognoscendo, proueniens ex firmitate rei cognitae. medij per quod, & luminis, sub quo cognoscitur, patet igitur quid dicendum ad quaestionem.

AD ARVMENTA IN OPPOSITVM D primum respondeo, quod principia Theologiae sunt articuli Fidei, & dum dicitur, quod tunc scientia ista non procederet ad declarationem illorum. Respondetur, quod hoc potest intelligi dupliciter., vel quia dubitet de illorum veritate in generali, vel quia male potest apprehendi illa veritas articuli in speciali, primo modo non declarat ea, quia supponit esse certa, & vera; sed secundo modo tantum, & hoc non repugnat, vt dictum est in primo articulo.

Ad secundum dico, quod Theologia proprie non subalternatur scientiae Dei, & peatorum, sed secundum quandam similitudinem, nec principiorum eius noticia dependet a scientia superiori, tanquam a subalternante, nisi similitudinarie, sed sicut scientia, & cognitio discipuli a scientia Magistri, cui notiores sunt veritates illius habitus, quem do cet discipulum, & Theologia accipit sua prin cipia a scientia Dei, non vt a manifestante eorum veritatem, sed vt a continente causam veritatis eorum, quam tamen Theologia non stra non cognoscit, vt in secundo articulo di ctum est

Ad tertium dico, Theologiam habere ma iorem certitudinem, & adhaesionem quacumque alia scientia; ad instantiam, quod adde ret aliquid: Respondeo, quod hoc potest intelligi dupliciter, vno modo ratione rei sci tae, quasi faciat rem scitam firmiorem: alio modo rione certitudinis speculationis declarando veritatem, & soluendo rationes contrarias. Primo modo nil addit supra fidem, sed secundo modo addit aliquid idest, eui dentiorem adhaesionem, & firmiorem, magis enim adhaeremus Fidei, quando scimus remouere omnes rationes contradicentes, qua formidinem inducere poterant, quam per so lum habitum Fidei.