Quaestio 2

QVAESTIO SECVNDA Vtrum si Spiritus Sanctus non procederet a filio distingueretur ab eo.

ARGVITVR PRO PARTE affirmante. TCI remoueatur ab aliquo illud quod est Aaccidentale, & aduentitium adhuc pot manere illud quod est essentiale & per se, sed S. S. procedere a filio est accidentale, & aduen titium, distingui vero ab eo est ei essentiale, & per se, ergo remota processione adhuc po terit remanere distinctio: Maior est nota; Minorem probo quantum ad ambas partes, nam, quod procedere a filio sit ei accidentale, & aduentitium apparet, quia actus spirationis ita complete est a solo patre, sicut simul a pa tre, & filio, alioquin esset maior virtus in am bobus, quam in altero solum, vel pater acciperet virtutem spirandi per productionem filij, quod totum est falsum, cum ergo actus spirandi sit complete a patre, & vis spiratiua praeexistat in eo complete ante productionem filijs posset ab eo procedereS piritus Sanctus, dato etiam, quod non procederet a filio, & per consequens accidentale, & aduentitium est ei a filio procedere: Quod autem distingui ab eo sit illi essentiale, & per se, satis est euidens, quia per se, & essentiale est Spiritui Sam cto, quod sit vna determinata persona in Tri nitate, & distincta a patre, & filio, poterit es go remanere istud per se, scilicet distinctio, ie moto illo quod est per accidens, puta spi atio a filio.

2 Accidentale videtur filio spirare Spiritum Sanctum, ergo si remoueretur hoc ab eo adhuc remaneret illud, quod est essentiale scilicet di: ingui a Spiritu Sancto; Consequentia patet: Probo antecedens, quia spiratio actiua non intrat personalitatem filij, alio quin persona filij haberet duas rationes personales, scilicet filiationem, & spirationem actiuam, & per consequens non esset simplex persona sicut Spiritus Sanctus, quod non est dicendum, erit ergo proprietas sibi accidentalis, & aduentitia, & per consequens si remoueatur, adhuc remanebit distinctio, quae est sibi essentialis.

3 Si Spiritus Sanctus a filio non procederet, adhuc haberet distinctam productionem a filio, & per consequens esset distinctus ab eo; Consequentia est nota, quia productiones diuinarum personarum idem sunt quod personae productae, & ideo idem iudicium est de eis, & de personis productis; Antecedens probo; Nam dato, quod Spiritus Sam ctus non procederet a filio, productio tamen sua esset per modum voluntatis, & productio filij per modum intellectus, & sic vna ea rum esset praeuia alteri, & ab ea distincta.

ARGVITVR AD PARTEM negantem BOetius in libro de Trinitate dicit, quod Dessentia continet vnitatem, relatio vero multiplicat Trinitat constat autem, quod si Spiritus Sanctus a filio non procederet, nulla essot relatio inter ipsum, & filium; ergo nec pluralitas, nec distinctio.

2 Confirmatur per Anselmum in de pro. cessione Spiritus Sacti, vbi dicit omnia sunt ibi vnum, vbi non obuiat relationis oppositio.

RESPONDEO: in ista quaestione tria sunt videnda

1 Vtrum sit primo, & per se essentiale in primo modo dicendi per se ipsi Spiritui San cto, quod procedat a filio.

2 Vtrum sit essentiale, & per se filio spirare Spiritum Sanctum, vel sit hoc ei quasi aduentitium.

Vtrum Spiritus Sanctus distingueretur a filio, si non procederet ab eo.

ARTICVLVS PRIMVS. Vtrum sit per se, & essentiale Spiritui

Sancto a filio procedere. D hoc dicunt aliqui, quod non, & mouentur ratione superius posita, quod Spiritus Sanctus ita perfecte, & complete spiratur a solo patre, sicut simul a patre, & filio; & ideo dato per impossibile, quod spira retur a solo patre, nihilominus haberet totum quod pertinet essentialiter ad suam personalitatem, ergo non videtur de intrinseca eius ratione, & suae personalitatis spirari a filio, sed erit hoc sibi extrinsecum, & accidentale¬

Hoc tamen non obstante, mihi videtur di cendum totum oppositum propter quatuor.

Primo, quia si non esset de intrinseca ratione Spiritus Sancti spirari a filio, sequeretur, quod nec etiam esset de intrinseca ratio¬ ne eius spirari a patre, hoc autem est falsurergo &c. quia, si non esset de intrinseca ratione Spiritus Sancti spirari tam a patre, quam a filio, posset habere totum quod pertinet ad suam personalitatem, dato, per impossibile, quod pater, & filius non spirarent, & sic haberet esse a se, quod est abiurdum: Consequen tiam, probo, quia pari ratione, & necessitate, qua Spiritus Sanctus a patre spiratur, eade & a filio etiam procedit, & ideo si est extra rationem eius spirari a filio, erit etiam extra eius rationem spirari a patre; quapropter si stante sua personalitate posset per impossibi le remoueri spiratio filij, pari ratione stante eadem personalitate poterit remoueri spiratio patris.

Neque valet si dicatur, quod non est simie, quia principalius spiratur a patre quam a filio: Nam talis principalitas non facit actum spirandi priorem, vel magis necessarium, & perfectum ex parte patris, quam ex parte filij; immo simul, & aeque necessario, & perfecte spirant ambo Spiritum Sanctum, & ideo si stante personalitate Spiritus Sancti potest iste actus circunscribi a filio, pari ratione poterit circunscribi a patre, & si non poterit circunscribi a patre, pari ratione nec a filio.

Secundo sequeretur, quod Spiritus Sanctus alia relatione refereretur ad patrem, & alia ad filium, hoc autem est falsum, quia in diuinis essent plures relationes quam quatuor: Consequentia probatur, nam si dicatur, quod eadem relatione refertur ad patre, & ad filium habetur propositum, scilicet, quod sicut est de intrinseca ratione referri ad patrem, & ad filium, ita erit de intrinseca ratione procedere ab vtroque, & per consequens actus spirandi non potest circunscribi magis ab vna persona, quam ab alia; si autem di catur, quod non eadem relatione refertur ad vtrunque, tunc sequitur, quod in diuinis sint plures relationes quam quatuor, quod est falsum.

Tertio, si non esset de intrinseca ratione Spiritus Sancti spirari tam a filio, quam a patre, sequeretur, quod pater haberet actunspirandi in aliquo signo priori ante filium; Consequens est falsum, ergo &c. Conseque tia est nota, nam si ponatur quod habeant talem actum omnino in eodem signo, tunc non posset iste actus circunscribi ab vno, quod non circunscriberetur ab alio: Probo falsita. tem, quia si pater haberet in aliquo signo priori actum spirandi ante filium, tunc esset prior filio, saltem secundum originem, & per consequens esset ibi aliqua prioritas in ha¬ bendo istum actum, sed probatum est supra in nona distinctione, quod inter patrem, & filium nulla est talis prioritas, vel distinctio: ergo &c

Quarto. Si spirari a filio esset aduentitium, & accidentale personalitati Spiritus Sacti sequeretur, quod spirare non praecederet ge nerationem nisi aduentitie, & ex accidenti, & per consequens ordo istarum productionum esset accidentalis, & aduentirius, quod est falsum, igitur, talis ordo oritur radicaliter secundum consequentiam intellectus, & vo luntatis, quae sunt principia, dictarum productionum, videtur ergo dicendum, quod spirari a Filio sit de intrinseca ratione Spiri tus Sancti, nec possit circunscribi a Filio vel a patre, manente personalitate Sp. Sancti.

Intelligendum tamen, quodicum dico spirationem Filij esse de intrinseca ratione Spiritus Sancti, non intelligo, quod ita sit de sua intrinseca ratione, quod sit sua pro prietas personalis, vel quod intret suam per sonalitatem, quia hoc non est possibile, cum habeat oppositionem ad ipsum, sed sic intel ligo, quod sit de sua intrinseca ratione, quia est necessarium principium eius, cum Spiri- tus Sanctus capiat esse per spirationem actiuam, non vt est abstractaa patre, & a Filio, neque vt est abstracta, a patre, existens auten in Filio, sed prout necessario existit in vtroque, & ideo si, existentia eaus tollatur a patre, & Filio simul, uel a solopatre, & maneat in Filio, vel a solo Filio, & aneat in patre, semper tollitur id quod est principium Spi ritus Sancti, quia dato quod maneat spiratio actiua, non tamen manet subea ratione, sub qua est principium Spiritus Sancti; Quicun que ergo dicat, quod spiratio actiua abstracta per impossibile a filio potest remanere in patre complete, ponit incompossibilia; nam inquantum, ponit spirationem actiuam manere, ponit quod Spiritus Sanctus habeat esse per eam, inquantum vero ponit eam non manere sub ea ratione, sub qua est principium Spiritus Sancti, videtur dicere, quod Spiri- tus Sanctus non capiat esse per cam: Propter quod videtur dicendum, quod si per impossibile abstrahatur a Filio, necessario abstrahatur etiam a patre, & per consequens simpliciter tolletur, & i spiratio actiua tollatur, tollitur. Spiritus Sanctus, non a posteriori, & consecutiue, sicut cum tollitur propria assio, sed a priori & principaliter, quia tol litur id, quod est suum principium. Restat ergo, quod de intrinseca ratione Spititus San cti sit ipsum spirari a hilio.

Motiuum autem in contrarium adductum non valet. Nam eum dicitur quod Spiritus S. complete, & perfecte spiratur a patre, dico quod verum est, non tamen propter hoc ex cluditur Filius, quia pater in tali actu coexi git filium, non propter aliquam perfectionem, quam ab ipso recipiat, sed propter ipsummet actum, qui talem modum existendi, & prin cipiandi sibi determinat, actus nanque spiran di determinat sibi suam existentiam adaequa tam, & necessariam, non in solo patre, neque in solo Filio, sed simul in vtroque, quia eadem necessitate, qua est id, quo Spiritus Sanctus est, existit in duabus personis. Quapropter sicut non potest tolli a tali actu id quod est, quin tollatur simpliciteripse actus, ita etiam non potest tolli ab eo talis modus existendi quo est, quin etiam ipse actus simpliciter auferatur, & sicut determinat sibi ta le modum existendi, ita etiam determinat sibi talem modum principiandi, qua non est principium S. 8. nisi prout existit in duabus personis, nam spi ritus sanctus, qui est nexus productus por istum actum, determinat sibi talem modum producendi, quia non procederet per istum actum, nisi prout est elicitus a duabus perso nis, Causa ergo istius coexigentiae, qua pater exigit filium, & filius coexigit patrem in actu spirandi, non est accipienda ex parte patris, uel ex patre filij, sed ex parte actus, & rei productae per hunc actum; & haec de primo.

ARTICVLVS SECVNDVS Vtrum spirare sit essentiale, vel quasi aduentitium, & accidentale filio.

AD hoc quidam dicunt, quod in diuinis personis non potest esse aliquid quasi aduentitium, & accidentale, sed totum, quod in eis est, pertinet intrinsece ad earum personalitatem, & quia in persona filij sunt tria, scilicet essentia, generatio, & spiratio, id circo omnia ista tria dicuntur concurrere in trinsece ad suam personalitatem.

Hoc autem probant quatuor rationibus 1 Si dicta tria non concurrerent, intrinsece ad personalitatem filij, sequeretur, quod manerent ibi sub propria vnitate, & distinctione, quod est falsum, Consequentia est non ta, nam cum persona filij sit simplicissima, non possunt concurrere plura ad suam personalitatem, nisi dimittant propriam vnitatem, & vniantur per omnimodam indistinctionem, & per oppositum, quaecunque non concurrunt intrinsece ad suam personalitatem manebunt ibi sub propria vnitate, & distinctione. Falsitas patet, quia si quid dictorum trium ma neret in filio sub propria vnitate, & distinctione, tunc faceret in eo aliquam compositionem, & sic impediretur praedicatio ipsius de persona, quod est falsum, quia quicquid est in aliqua diuina persona praedicatur de ea, praedicatione dicente, hoc est hoc.

2 Si spiratio actiua non concurreret intrinsece ad personalitatem filij, sequeretur quod in persona filij esset aliquid fruibile vltra tres personas, hoc autem est falsum per P. Aug. 1. de Doct. Chr. cap. 1. dicentem, quod "res, quibus est fruendum, est sola Trinitas. s pater, filius, & spiritus sanctus"; spiratio ergo actiua si esset extra personalitatem filij, vel nullo modo esset fruibilis, vel aliquid extra tres personas esset fruibile, quod est falsum.

3 Si spiratio actiua non concurrit intrinsece vna cum alijs duobus ad personalitate filij, sequeretur, quod collectio dictorum trium non constitueret personam filij, quod est fal sum per D. Anselm. in de processione Spiritus Sancti cap. 50 vbi videtur velle, quod col lectio plurium proprietatum in persona con stituat illam personam, Vnde loquens ibi de diuinis personis dicit, Ita possidet vnaquequ suas proprietates, quarum collectio non eadem reperitur in alio, ad similitudinem hominum diuersorum, per hoc enim diuersae sunt hominum personae, quia vniuscuiusque proprietatum collectio in alio non est eade

4 Spiratio communicatur filio, sicut essentia, sed essentia pertinet intrinsece ad per sonalitatem filij ergo & spiratio actiua Concludunt ergo quod omnia tria con- currant inti insece ad personalitatem filij, sicut concurrunt ad personalitatem patris, essentia scilicet, generare, & spirare.

Iste modus dicendi deficit tripliciter. Primo, quia ponit, quod persona filij constituatur per plura, & non determinat per quod istorum principaliter; Nam vbicunque concurrunt aliqua plura ad constitutionem vnius, debet dari vnum principale, a quo con stitutum recipiat speciem, & vnitatem Secundo, quia ponit, quod spiratio actiua concurrat cum essentia, & filiatione ad con stituendam personalitatem intrinsece filij, & essentialiter, hoc autem posito sequitur, quod spiratio actiua praedicetur de filio in primo modo dicendi per se, quod est falsum, quia omne, quod praedicatur de alio in primo modo dicendi per se, praedicatur de eo, sicui praedicatum proprium continens communia vel sicut praedicatum commune contentum a proprio; primum non potest dici, quia prae dicatur communiter de patre, & filio, nec se cundum, quia praedicata communia conten ta a proprio, quando sunt essentialia, sicut proprium, sunt priora ipso propelo, spiratio autem actiua non est prior filiatione, quae vi detur esse proprium praedicatum ipsius filijj immo magis e conuerso, sequitur eroo quod spiratio actiua non praedicetur de filio in pri mo modo dicendi per se

Tertio deficit in suo fundamento, mouen tur enim hoc ponentes ex eo quod spiratio actiua, vt est in persona filij, quia non retinet ibi propriam vnitatem, non ponit in numerum cum filiatione, nec cum essentia; & ex hoc concludunt ista tria concurrere intrinsece, & essentialiter in vnam personalitate, & simplicem rationem ipsius filij, quod si verum esset, pari ratione spiratio actiua erit de intrinseca ratione filiationis, & filiatio de intrinseca ratione spirationis; & vtraque erit de intrinseca ratione essentiae, & e conuerso; quod non est dicendum, Consequentiam probo, nam sicut dicta tria non ponunt in numerum comparata ad personam filij, sed fundant eandem vnitatem, ita etiam comparata adseinuicem eodem modo nullam habent distinctionem realem, sed omnimodam identitatem, sicut ergo non obstante, quod filiatio habeat vnitatem cum spiratione actiua, non est tamen de intrinseca ratione ipsius, alioquin vbi eet spiratio actiua; ibi quo que esset filiatio, ita etiam non obstante, quod praefata duo simul cum essentia habeant ean dem vnitatem in persona filij, non tamen pro pter hoc oportet, quod omnia ista tria sint de in trinseca & essentiali ratione filij: sicut in inferioribus (secundum aliquos) relatio est eadem realiter cum suo fundamento, & tamen non est de intrinseca ratione ipsius, similiter & propria passio si esset idem realiter cum subiecto, adhuc tamen extra rationem ipsius esset, falso ergo innituntur fundamento.

Quapropter mihi videtur esse dicendum, quod non sit intrinsecum, & essentiale filio pirare Spiritum Sanctum.

Ad cuius euidentiam distingo de intrinse co, & essentiali; & dico, quod aliquid potest dici intrinsecum, & essentiale alteri tribus modis vno modo, quia necessario consequitur ipsum, dato, quod illud non constituat, sicut propria passio potest dici intrinseca, & essentialis alicui subiecto, licet ipsum non con stituat, sed supponat constitutum.

Secundo, dicitur aliquid essentiale alicui, quia habet eandem realitatem cum eo, ita vt non ponat in numerum cum eo, quamuis ra tio vnius sit extra rationem alterius, vt diuina relatio dicitur intrinseca, & essentialis ip si essentiae, quia habet eandem realitatem cum ea, nec ponit cum ea in numerum, licet ratio relationis sit alia a ratione essentiae, cum ista sit ad aliud, illa vero ad se.

Tertio, dicitur aliquid essentiale alicui, quia competit sibi sicut proprium, & essentiale constitutiuum ipsiuslineludens commu nia, & essentialia praedicata, quo modo ratio nale est intrinsecum, & essentiale ipsi homi ni quia constituit ipsum, & est praedicatum. sibi proprium includens praedicata omnia con tenta, & inelusa in eius ratione propria.

Ad propositum ergo descendendo, cum quaeritur, vtrum spirare Spiritum Sanctum filio sit essentiale; dico, quod si loquamui de intrinseco, & essentiali primo, vel secudo modo, concedo quod sic, quia spiratio actiua necessario competit filio, & incidit in eandem realitatem cum eo; nec ponit in numerum cum eo, vel facit compositonem. Si vero lo quamur de intrinseco, & essentiali tertio mo do, sic dico, quod spirare Spiritum Sanctum non est intrinsecum, & essentiale ipsi filio; immo magis est sibi extrinsecum, & acciden tale, accipiendo extrinsecum, & accidentale pro omni illo, quod est extra rationem alicuius, quantuncunque necessario sibi competat, & incidat in eandem realitatem cum ipso, sicut est in proposito de spiratione actiua, quae competit filio, & ineidit in eandem realitatem cum eo, & tamen est extra rationem ipsius, vnde si definiretur filius, in sua definitione non caderet spiratio actiua, sed sola essentia cum filiatione, & filiatio ibi poneretur tanquam proprium constitutiuum, essentia vero tanquam aliquid commune de terminatum per istud proprium, spiratio ve ro actiua nullo modo poneretur in tali definitione, quod probatur triplici ratione. 1 Illud, quod consequitur principium pprium, & constitutiuum ipsius filij, non ponitur in definitione eius, spiratio actiua est huiusmo di, ergo. Maior est nota, quia illud, quod se quitur principium constitutiuum alicuius, aduenit ei post suum esse constitutum, & consequens extra rationem ipsius est. Minor probatur, quia si filius habet aliquoc principium constitutiuum, illud non est nis filiatio, quae est illi soli propria, filiatio aute est praeuia spirationi, cum sit principium ipsius, ergo spifatio actiua sequetur principium constitutiuum filij s: filiationem.

2 Si spiratio actiua esset de intrinseca ra tione filij, sequeretur quod precederet ipsam generationem, quod est falsum, vt patet ex his, quae supra dicta sunt. Consequentiam probo, nam ea, quae sunt de inctinsecu ratio ne alicuius ita se habet adseinuicem, quod semper communiora sunt priora proprijs. Tun quia non fit conuersioConsequentiae ab eis Tum etiam quia communia sunt fundamen tum propriorum.

3 Si spitatio actiua esset de intrinseca ra tione filij, sequeretur, vel quod filius non esset suppositum relatiuum, vel quod essent duo supposita relatiua. Consequentias probo, nam si filiatio, & spiratio concurrunt ad constituendam personalitatem filij intrinse ce, & simul cum essentia, vel concurrunt vt sunt vna res inter se, & cum essentia, vel vt sunt distinctae relationes, si dicatur primum, tunc non constituent suppositum relatiuum, quia Vt sunt vna res inter se, & cum essentia, transeunt in rationem essentiae, quia sola essentia est illa, quae facit vnitatem in ditinis; si autem dicatur secundum, tunc con stituent duo distincta supposita relatiua; Nam sicut se habet relatio ad dare esse rela tum, ita ad constituere suppositum relatiuum, sed distinctae relationes habent distincta esse relatiua, ergo constituent distincta suppo sita relatiua.

Concludo ergo, quod spirare Spiritum Sanctum non est de intrinseca, & essentiali ratione filij, sed est sibi quasi extrinsecum, & accidentale eo modo, quo superius est expositum.

Solutio rationum in contrarium adductae Ad primam, nego consequentiam, quia non oportet, quod si aliqua vniuntur per identitatem, quod vnum eorum sit de intrinseca ratione alterius, vel ambo tertij, vt superius dictum est.

Ad secundam dico consequentiam non valere, quia in persona filij nihil est fruibile, quod sit extra suam personalitatem per realem distinctionem, sed totum quod est ibi, est vna realitas, & per consequens est vnum fruibile; Nam si diuersitas rationis sufficeret ad faciendum distinctas fruibilitates, sequeretur, quod essentia, & relatio haberent distinctas fruibilitates.

Ad tertiam dico, D. Anselmum non intel ligere, quod collectio dictorum trium concurrat ad personalitatem filij, quasi intrinsece, & essentialiter constituendo, sed in telligere, quod praefata tria concurrant ad complete distinguendum, principium tamen proprium & constitutiuum includens om- nia, quae pertinent ad intrinsecam rationem filij, est vnum tantum, scilicet ipsa filiatio, quae includit, & quasi contrahit oia pdicata communia alijs personis ad personalitatem filij; spiratio ergo actiua non concurrit ibi ad constituendum, sed solum ad complete distinguendum; quia principium constitutiuum, quod est filiatio, non est sufficiens ad distinguendum filium a quocunque alio; sicut dictum est de indiuiduo substantiae, cuius principium intrinsecum, & essentiale est vnum tantum, scilicet sua forma substantialis, concurrit tamen cum ea aliquod aliud in trinsece ad faciendum completam distinctio nem, cum forma substantialis non sufficiat ad distinguendum a quocunque alio.

Ad quartam nego maiorem, quia spiratio actiua non communicatur Filio eodem modo, sicut essentia. Nam essentia communica tur sic Filio, quod est praeuia filiationi constituenti, & Filio constituto, aliter tamen, & aliter, quia filiationi est. praeuia in ratione fundamenti: Filio vero constituto est praeuia in ratione principij elicitiui suae productionis, spiratio vero actiua nullo modo est prae uia filiationi, vel Filio, quia si esset sibi prae uia, spiratus esset principium geniti, & non e conuerso, quod est falsum, sequitur ergo quod magis communicetur sibi quasi per modum consequentis Filium constitutum: & sic patet, cur Filio non est intrinsecum, & essentiale spirare Spiritum Sanctum.

Neque hoc mirum esse debet, quia in Spiri tu Sancto est vna relatio sola, & ideo opor- tet, quod per illam solam intrinsece constituatur, & a quocunque alio distinguatur, in Filio vero sunt duae relationes Poterit ergo vna earum ibi concurrere ad constituendum; altera vero ad complete distinguendum, vbi altera non sufficiebat.

ARTICVLVS TERTIVS. Vtrum si Spiritus Sanctus non procederet a Filio distingueretur ab eo realiter.

AD hoc dixerunt quidam, quod haec quae stio non est admittenda, quia supponit illud quod repugnat rationi terminorum, sci licet, quod Spiritus Sanctus non proceda a Filio, hoc autem repugnat tam Filio, quam Spiritui Sancto, immo dicunt, quod non so lum supponitur impossibile, sed etiam incon possibile: quod probant tali ratione. Illud est incompossibile, quod est summe impossibile, sed Spiritum Sanctum non spitari a Filio est summe impossibile, ergo &c. Maior probatur, quia impossibile, quod includit incompossibile, est maius illo impossibili, quod incompossibilitatem non includit. Minor estam probatur, quia illud, quod opponitur summe necessario, est summe impossibile, ergo ipsi Spiritui Sancto a Filio non procedere est summe impossibile.

Haec opinio communiter non tenetur & confutatur rationabiliter propter duo. Primo, quia quaestio quaerit talem dubita tionem, quae etiam habet locum, dato quod non fieret huiusmodi supposito, tantum nm alet quaerere, vtrum Spiritus Sanctus ditingueretur a Filio, dato quod non procederet ab eo, quantum si quaereretur, vtrum nunc de facto filius distinguatur a Spiritu Sancto praecise per spirationem actiuam, ita quod ea remota por intellectum non distin gueretur, talis ergo supposito non fit ad ne cessitatem quaestionis, sed fit ad maiorem eui dentiam dubitationis principaliter quaesite in quaestione.

Secundo, nihil obstat quin possit fieri talis supposito, siquidem ois supposito, quae non tollit formalem, & intrinsecam rationem termini positi, potest conuenienter fieri sine omni inconueniente, nunc autem praefata supposito non tollit formalem, & intrinsecam rationem ipsius filij, nam, vt superius fuit dictum, spiratio actiua est extra rationem Fi lij, ergo potest optime supponi Filium non spirare.

Videmus insuper, quod saepe, Sancti faciunt similes suppositiones. Augustinus S de Trinit. cap. 8. "si pater non genuisset, nihil prohiberet eum dicere ingenitum"; supponit ergo patrem non genuisse, & tamen hoc est omnino impossibile, licebat tamen ei hoc supponere ad ostendendum patrem es se ingenitum. Nam quamuis haec supposito tollat a patre esse patrem, ideo enim pater es, quia generat, non tamen tollit ab eo esse ingenitum, non enim est ingenitus, quia gene ret, sed quia non ab alio est.

Similiter Riccardus primo de Trinit. cap. 18. dicit, quod si vna sola persona in diuini tate esset, non minus plenitudinem potentia, & sapientiae haberet; haec autem supposito licet tollat a Deo Trinitatem personarum, non tamen tollit plenitudinem potentiae, & sapientiae, quia id competit sibi eo quod est trinus in personis, sed absolute sibi competit, quia est Deus. Ita est modo in proposito nam si supponatur Spiritum Sanctum a filio non procedere, quamuis haec supposito tol lat a filio ipsam spirationem, quod vtique est impossibile; non tamen tollit ab eo filiationem, non enim est filius eo quod spiret, sed quia generatur, & ideo si per filiationem pro cise, & principaliter distingueretur a Spiri¬ tu Sancto, adhuc remota spiratione distingue retur, & quia dubium est, vtrum praefata distinctio sit per filiationem, vel spirationem, idcirco relinquitur, quod quaestio ista sit rationabilis, & admitenda

Motiuum autem alterius opinionis non cogit. Nam cum dicunt, quod, Spiritum Sanctu a filio non procedere, est summe impossibile; Dico quod falsum est, quia de filio adhuc potest supponi aliud incompossibilius, vt si supponatur filium non esse genitum, vel non esse filium, talis supposito incompossibiliora poneret, puta quod sit filius, & quod non sit filius, sic enim tolleretur formalis, & ntrinseca ratio termini suppositi.

SVPPOSITO ergo praefatam quaestionem esse rationabilem, duo sunt modi dicen di de ea. Nam quidam volunt, quod si Spiri- tus Sanctus a filio non procederet, ab eo non distingueretur. Quidam vero asserunt totum oppositum.

Pars negatiua est D. Thomae, & D. AEgidij; quorum rationes praecipue sunt tres. Prima, omnis distinctio realis in diuinis est per relationes sed relatio, vt relatio, non distinguit nisi ab opposito, ergo vbi nulla oppo sitio, nulla potest esse realis distinctio Maior conceditur etiam ab aduersarijs. Minor pro patur, quia relatio in diuinis secundum esse transit in diuinam essentiam, & per conseuens non potest distinguere, nisi secundum rationem quidditatis, tota autem quidditas relationis consistit in oppositone, & in esse ad aliud, vbi ergo nulla est opposito, nulla esse potest relatiua distinctio: confirmatur p D. Anselmum superius allegatum in de processione Spititus Sancti, vbi dicit, quod in di uinis non est distinctio, vbi non obuiat oppo sitionis relatio.

Contra hanc rationem quidam dicunt, quod sicut transit relatio in diuinis secundum esse, ita etiam transit secundum quidditate; quia, sicut non habet esse realiter distinctum ab essentia, ita etiam nec habet quidditatem realiter distinctam a quidditate essentiae.

Praeterea, sicut manet ibi reiatio secundum quidditatem, ita etiam manet secundum este, nam quidditas relationis non est formaliter quidditas essentiae, quia ista est ad se, illa vero ad aliud, ita ergo eodem modo esse relationis non est esse essentiae, quia esse essetiae est absolutum, & ad se, eise vero relationis est respectiuum, & ad aliud, si ergo relatio potest ibi facere distinctionem secundum ra tionem quidditatis, pari ratione poterit face re distinctionem secundum esse, & per consequens relatio non solum distinguet ibi ab opposito, sed etiam a disparato.

lsta tamen impugnatio non tollit rationem praefatam, immo potius destruit se ipsam, nam si relatio in diuinis manet eodem modo secun dum esse, & secundum quidditatem (vt isti asserunt) sequitur necessario, quod eundem modum distinguendi habeat penes esse, & penes quidditatem, si ergo penes quidditaten non distinguit, nisi ab opposito, vt probat su pradicta ratio, penes esse similiter ab opposi to tantum faciet distinctionem, & sic ratio manet in suo robore.

Secunda, si Spiritus Sanctus a filio non pro cederet, spiratio passiua non esset distincta a generatione pasliua, nec a filiatione, quae idem est, ergo nec Spiritus Sanctus esset distinctus a filio, Secunda consequentia patet, probo primam, quia relationes disparatae numuam distinguuntur, vel plurificantur, nisi vel ratione fundamentorum, vel ratione termi norum, vbi vero relationes disparatae habent idem fundamentum, & eundem terminum, ibi nullam habet distinctionem, sed ita esset in proposito, si Spiritus Sanctus non procederet a filio, quia generatio passiua, vel ipsa filiatio, vel spiratio passiua haberent omnino eundem terminum, scilicet ipsum patrem: Constat autem, quod habent idem fundamen tum, ergo nullam haberent distinctionem.

Sed contra dicunt, quod relationes dispa ratae possunt seipsis distingui, dummodo sint incompossibiles in eadem persona, sicut in proposito, nam quia impossibile est, vnam, & eandem personam generari, & spirari (tunc enim idem produceretur duplici productione) idcirco generatio passiua, & spiratio passi ua sunt seipsis distinctae, & seipsis incompossibiles

Haec impugnatio non tollit rationem, sed petit principium, qula supponit dictas protessiones esse distinctas, & ex hoc probat eas incompossibiles esse in eadem persona; si autem dicta supposito esset vera, non esset dubium, quod filius, & Spiritus Sanctus esseni distinctae personae, quia impossibile est eandem personam produci duplici productione, supponere autem, quod dictae processione; sint distinctae remouendo spirationem a filio, est supponere, quod relationes disparatae distinguantur se ipsis sufficienter, circumscripto quocunque alio, & in hoc consistit tota difficultas quaestionis: ldem ergo quaeritur. & supponitur,

Et ideo conantur alij aliter impugnare di ctam rationem; Dicendo, quod sicut in gene re substantiae duae formae substantiales speci ficae sunt incompossibiles se ipsis in eadem par te materiae numero, non obstante, quod nullam habeant oppositionem; ita etiam in gene re relationis duae relationes disparatae, quae se habent velut duae formae vltimate constituendo, sicut modo est in proposito, erunt incompossibiles in eadem persona: Vnde poterunt vocari oppositae propter earum incompossibilitatem.

Sed neque hoc tollit rationem, quia, quod duae formae substantiales specificae sint incompossibiles in eadem parte materiae numero, hoc ideo est, quia distinctio talium formarum est praeuia distinctioni materiae; nam ideo ma teriae talium formarum sunt distinctae, quia formae earum sunt distinctae, & non e conuerso: Propter quod possunt tales formae sup poni distinctae, & incompossibiles se ipsis; quod earum distinctio, & incompossibilitas a mate rijs non causatur, sed magis e conuerso; & deo ex earum distinctione infertur distinctio in materijs, sed duae relationes disparatae; io sunt distincte, quia eorum fundamenta vel termini sunt distincti ita quod distinctio tes minorum, vel fundamentorum est puia distinctio ni talium relationum, idcirco hmoni relatio nes non possunt supponi distinctae, nisi pre intelligatur, & supponatur distinctio n fun damentis, vel terminis; & quia remota spira tione a filio nulla est distinctio inter genera ri, & spirari ex parte termini, quia habent eudem terminum oppositum, scilicet ipsum patrem. Nec etiam ex parte fundamenti, quia habent idem fundamentum, vt de sepatet seqtur ergo, quod nullo modo possint supponi distinctae, & per consequens nec incompossibiles in eadem persona; & sic manet ratio in suo robore

Tertio, si generatio passiua, & spiratio pas siua essent distinctae relationes se ipsis sufficienter circumscripto quocunque alio, & in compossibiles in eadem persona, sequeretur, quod eodem modo generatio actio, & spiratio actio essent incompossibiles, & distinctae relationes in eadem persona patris, quod est falsum, quia tunc oporteret dare aliam personam a patre, cui attribueremus actum spirandi, & per consequens haberemus quater nitatem, consequentiam probo; nam sicut se habet spiratio passiua ad spirationem actiuam, ita generatio passiua ad generationem actiuam, ergo a permutata proportione, sicut spi ratio passiua ad generationem passiuam, ita spiratio actiua ad generationem actiuam, si ergo spiratio passiua, & generatio passiua sunt se ipsis distinctae, & incompossibiles in vna, & eadem persona, pari ratione spiratio actiua, & generatio actiua erunt incompos¬ sibies in eadem persona patris, quod est falsum. Confirmatur, quia sicut istae relationes sunt disparatae, ita & illae, si ergo disparatio sit sufficiens causa distinctionis, & incompos sibilitatis illarum, pari ratione, & istarum; quia posita sufficienti causa necessario ponitur effectus.

Ista ratio impugnatur ab aduersarijs dupliciter: Primo dicunt non esse simile de ge neratione, & spiratione actiue, & passiue sun ptis; quia passiuae nequeunt esse in eadem persona, eo quod tunc illa persona in qua essent, caperet esse duplici productione, quod est inconueniens, nisi poneretur, vel quod vna earum sine altera esset insufficiens, vel quod altera illarum esset superflua, quod non est dicendum in diuinis: sed duae productiones actiuae si ponantur in eade persona, nullum sequitur mconueniens, quia persona producens non capit esse per eas, neque videmus quod repugnet vni producenti pro ducere diuersa distinctis productionibus

Secundo dicunt, quod non ideo spiratio passiua, & generatio passiua sunt distinctae. & incompossibiles, quia sint relationes dispa ratae, sed quia sunt duae productiones passiuae, ratione cuius repugnat eas in eadem persona esse, vt tactum est: Propter quod non potest inferri de productionibus actiuis; quod infertur de passiuis.

Hae autem impugnationes si bene attendantur, non impediunt rationem praefatam immo in se ipsis deficiunt; nam prima perit principium, supponit enim, quod generari, & spirari sint duae processiones, dato quod filius non spiret, & hoc est quod quaeritur; nam in hoc versatur principaliter tota difficultas questionis, vt supra tangebatur.

Praeterea, concesso, quod sint distinctae productiones, sicut modo sunt, adhuc ratio non habet efficaciam, quia videtur esse idem iuditium de productionibus pasliuis, & acti uis in Deo; nam sicut persona producta con stituitur per productionem palsiuam; ita per sona producens, quae est ita producens, quod non est producta, constituitur per productio nem actiuam, si ergo ex ista causa solum re pugnat duabus productionibus passiuis esse in eadem persona producta, pari ratione repugnabit duabus productionibus actiuis esse in eadem persona producente, sicut probat ratio superius facta.

Accedit quod si ponant generari, & spirari esse incompossibilia in eadem persona, quia sunt relationes disparatae, siue quia sunt productiones passiuae, per quas constituuntur personae productae, semper habetur pro¬ positum, scilicet, quod remota spiratione a fi lio idem iuditium esset de generare, & spi- rare, & generari, & spirari, sicut potest pate re ex ijs, quae dicta sunt immediate: Remanet ergo tertia ratio in suo robore. Ommitto multas alias rationes, quae addu cuntur ab alijs, vel quia non videntur mihi necessario concludere, vel quia si quid com cludunt hoc est in virtute istorum.

Quia ergo AEgidij sententia mihi videtur vera, & contraria opinio habet aliquas ratio nes valde apparentes; idcirco primo ponam contrariam opinionem cum suis motiuis se cundo confirmabo conclusionem quam te neo, tertio soluam rationes, & motiua opinio nis contrariae.

Quantum ad primum tribus rationibus praecipue suam probant intentionem. 1 Ilia productio, quae est per modum nati uitatis, est alia, & distincta ab ea, quae est per modum doni, & liberalitatis, sed productio filij est per modum natiuitatis, dato etiam quod non spiraret Spiritum Sanctum, productio vero Spiritus Sancti est per modum doni, & liberalitatis, ergo dato quod Spiritus Sanctus a Filio non procederet, adhuc tamen productio filij esset distincta a productione Spiritus Sancti, & per consequens Filius distinctus esset ab eo, quia, vt tactum est, impossibile est, eandem personam produci duplici productione.

Confirmatur, quia productiones sunt idem quod personae productae, si ergo productiones sunt distinctae, & personae productae erunt distinctae. Maior probatur, quia principium illis productionis, quae est natiuitas, est natura, vel intellectus, principium vero alterius productionis, quae est donatio, est vo luntas, & per consequens sunt distinctae pro ductiones. Nam si natiuitas, & donatio non essent distinctae productiones se ipsis, non re quirerent ex se distincta principia, cum ergo requirant distincta principia, saltem secundum rationem, sequitur, quod sint distinctae. Minor etiam probatur per P. August. 5. de Trinit. cap. 14. vbi loquens de productione Spiritus Sancti dicit, exit non quomodo natus, sed quomodo datus; & ideo non dicitur filius, quia neque natus, neque genitus.

Et confirmatur per D. Anselmum in de processione Spiritus Sancti cap. 2. vbi loquens de Filio & Spiritu Sancto, dicit non enim Filius est Spiritus Sanctus, nec e con uerso, quia Filius nascendo habet esse a patre, Spiritus S. non nascendo.

2 Idem est principium constituendi aliquid in esse, & distinguendi ipsum a quoli¬ bet alio, sed filiatio est principium constituc di filium in esse filij, ergo est principium distinguendi ipsum a quolibet, quod non est filius; at Spiritus Sanctus non est filius, dato etiam quod a filio non procederet, ergo adhuc distingueretur ab eo per filiationem. Proposito immediate assumpta probatur, quia non ideo Spiritus Sanctus non est filius quia procedit a filio, sed quia a quocunque procedat, non procedit vt natus, sed vt datus, supposito ergo quod procederet a solo patre, adhuc esset non filius, & sic distingue retur a filio, & filius ab eo per solam filiationem.

3 Sicut se habet paternitas ad patrem, ita filiatio ad filium, sed si Spiritus Sanctus pro cederet a solo filio adhuc pater distingueretur ab eo sufficienter per solam paternitatem, ergo pari ratione, si Spiritus Sanctus procederet a solo patre, adhuc filius, distingueretur ab eo sufficienter per solam filiationem. Maior est nota Minor probatur, quia si Spi ritus Sanctus procederet a solo filio, & non esset distinctus a patre, sequeretur quod pater procederet a filio, quod est incompossibile relinquitur ergo; quod Spiritus Sanctus necessario distinguatur a patre, dato quod procederet a solo filio.

Alij dicunt sequentes hanc opinionem, quod si Spiritus Sanctus a filio non procederet, distingueretur tamen ab eo realiter, sed non personaliter, Concordant ergo cum prae fata opinione in principali conclusione de reali distinctione, sed discordant in modo po nendi istam distinctionem, & eorum propositum probant tripliciter.

1 Illa, quae sunt distincta formaliter se ipsis, remoto quocunque alio semper manent. distincta, sed filiatio, & spiratio passiua distin guuntur formaliter se ipsis, ergo remota spira tione actiua a filio, adhuc remanebit distinctus a Spiritu Sancto per solam filiationem. Maior est nota: Minorem probanti, quia filiatio nunc de facto est incompossibilis spirationi passiuae, hanc ergo incompossibilitatem, vel facit spiratio actiua existens in filio, vel habet eam filiatio ex se ipsa formaliter; primum non potest dici, quia vel faciet eam in genere causae formalis, vel in aliquo alio genere: non primum quia tunc idem esset formaliter in filio generare, & spirare, quod est salsum. Tum quia spirare est actiuum & generari passiuum. Tum etiam quia spira re est in patre, & in filio, generari vero in solo filio, si ergo in quocunque alio genere caae spiratio actiua facit praefatam incompossibili tatem, sequitur, quod ista incompossibilitas, filiationis, & spirationis passiuae sit formaliter ex se ipsis

2 Si spiratio actiua filij faceret istam incompossibilitatem, hoc esset altero trium mo dorum, puta, vel quia est idem cum filiatione, vel quia hoc simul facit cum filiatione vel quia filiatio est praeuia spirationi, sed nul lum istorum potest dici; quod patet, quia eo dem modo essentia est idem cum spiratione actiua, & est simul cum ea in persona filij& etiam est praeuia sibi, & tamen his non ob stantibus est compossibilis spirationi passiuae in Spiritu Sancto, ergo pari ratione filiatio non fortitur dictam incompossibilitatem, nisi quia de se formaliter est incompossibilis spirationi passiuae.

3 Illud, quod est causa quare productio Spiritus Sancti praeexigat productionem fi- lij, est praecipua cassa incompossibilitatis, & distinctionis dictarum productionum, & filij a Spiritu Sancto, sed causa istius praeexi stentiae est ipsamet spiratio passiua ex parte Spiritus Sancti, & eodem modo ex parte fi- ij ipsa filiatio, siue ipsa generatio passiua, er go distinctio, & mutua inccmpossibilitas inter filiationem, & spirationem passiuam non oritur ex spiratione actiua filij, sed ex ipsamet filiatione, & spiratione formaliter, tanquam ex causa primaria, remota ergo spiratione a filio, adhuc remanebit praefata distin ctio. Maior probatur, quia supponunt ex con tratia opinione, quod ideo productio Spiritus Sancti sit alia a productione filij, quia praeexigit illam, ita quod si illam non praeexi geret, non esset ab ea distincta; Minorem re potant per se notam, quia non videtur eis, quod ista praeexigentia ex alio proueniat, quod ex formalibus rationibus ipsarummet produm ctionum, & sic concordant cum praecedenti opinione in conclusione..

Addunt tamen vnum in quo discordant, scilicet, quod ista distinctio non esset personalis ex parte filij, licet esset personalis ex parte Spiritus Sancti, quod probant tali ratione.

Illa distinctio non est personalis ex parte filij, in qua filius desinit esse persona tollen do aliquid quod est de intrinseca ratione suae personalitatis, sed ista distinctio, est huusmodi, ergo &c Maior est nota Minor pro batur, quia tolleretur spiratio actiua secundum quod est in filio, quae est de intrinseca ratione personalitatis silij, cum fundet eandem vnitatem cum filiatione, nec possit esse aduentitia filio, quia nihil tale ponitur in diuinis

Probant insuper quod talis distinctio es¬ set personalis ex parte Spiritus Sancti tali ratione; Spiritus Sanctus haberet complete totum quod est de intrinseea ratione suae pro sonalitatis, etiam si procederet a solo patre ergo dato per impossibile, quod non spirare tur a filio, adhuc tamen esset persona, & per consequens distinctus personaliter ab eo quamtum est ex parte sua, Consequentia patet, Antecedens probatur, quia si 8. S. non haberet complete totum quod est de intrinseca rationem suae personalitatis a solo patre, opor teret dicere, quod pater spiraret Spiritum Sanctum quantum ad vnam partem, & fi- lius quantum ad aliam, quod est absurdum; His tamen non obstantibus videtur mihi dicendum cum prima opinione; quae vt me lius intelligatur probo duas conclusiones per ordinem, quarum prima est, quod si Spi ritus Sanctus non procederet a Filio, nulla esset realis distinctio inter ipsos. Secunda. quod supposito cum secunda opinione esse realem distinctionem: inter Filium, & Spiritum Sanctum, remota spiratione actiua a Fi lio, talis distinctio esset personalis ex parte vtriusque, magis tamen ex parte Filij, quam ex parte Spiritus Sancti contra secundam opinionem.

Primam conclusionem, probo praeter rationes supra adductas deducendo ad quatuor inconuenientia tenentes contrarium.

1 Si remota spiratione actiua a Filio Spi titus Sanctus distingueretur ab eo realiter, & personaliter, sequeretur, quod Spiritus Sanctus haberet eundem ordinem, vel salte consimilem ad patrem spirantem, & ad Fi- tium non spirantem, quod est falsum, quia ad patrem spirantem habet ordinem oppositionie, cum sit sibi terminus oppositus, ad Filium autem non spirantem (secundum eos ) non posset habere ordinem oppositonis; quia non esset terminus sibi oppositus. ergo non eundem ordinem, nec consimilem haberet. Consequentiam probo; nam facta ista suppositone, sicut modo distinguitur p eandem relationem ab vtroque spirante, ita eti tunc per eandem relationem distingueretur a Patre spirante, & Filio non spitante, sicut ergo praefata relatio non potest esse ratio di stinguendi a patre realiter, nisi per hoc praecise, quod habet ordinem oppositonis ad ip sum, cum sit eadem relatio, qua distinguitur ab vtroque, ta etiam non poterit esse ratio distinguendi a filio, nisi per ordinem opposi tionis ad ipsum. Habebit ergo Spiritus Sanctus per illam relarionem eundem, vel salte consimilem ordinem ad patrem spirantem & ad Filigm non spirantem.

2 Sequeretur, quod Filius distingueretur a Spiritu Sancto per filiationem principalius, quam per spirationem actiuam; Cuius contrarium fuit probatum superius. Quod etiam confirmatur, quia si Filius distingueretur a Spiritu Sancto principalius per filiationem, quam per spirationem actiuam, tunc spiratio passiua in Spiritus ancto esset ratio distin guendi a filiatione principalius, quam a spiratione actiua in Filio, & per consequens re latio principalius distingueret a termino non opposito, quam a termino opposito, quod videtur absurdum.

3 Sequeretur, quod non esset de intrin¬ S seca ratione Spiritus Sancti spirari a Filio; Cuius contrarium fuit probatum superius. Consequentia patet, nam, si concedatur, quod de sua intrinseca ratione sit ipsum spirari a Filio, & ex alia parte supponatur non spirari, sequitur necessario, quod non sit Spiritus. Sanctus, & sinon est Spiritus Sanctus, non distinguatur a Filio, & ideo ista opinio quam uis non ponat incompossibilia ex parte Filij, ponit tamen incompossibilia ex parte Spiri- tus Sancti, quia ad suppositionem factam se quitur, quod Spiritus Sanctus non sit Spiri tus Sanctus, eo quod de intrinseca ratione eius sit spirari a Filio.

4 Sequeretur, quod totus processus factus a D. Anselmo in libro de Processione Spiritus Sancti ad probandum Spiritum Sa ctum a Filio procedere, nihil valeret. Nam processus quo vtitur per totum fundatur su per hoc, quod vna persona diuina comparata ad aliam, vel est de alia, vel est de qua ilia, & ideo saepe ex hoc infert, quodisi Spi- ritus Sanctus non esset de Filio, oporteret Filium esse de Spiritu Sancto. Iste autem. 3 cessus pro tanto habet veritatem (secundum viam suam) quia si in diuinis essent duae per sonae, quarum vna non esset ab alia, nec e com uerso, sequeretur, vel quod essent distinctae sicut duo absoluta, puta sicut duo Dij, vel quod essent vna & eadem persona; quod implicat. contradictionem. Hanc autem esse eius inten tionem manifeste apparet per ea quae dicit in quarto capite illius libri, vbi probat, quod Spiritus Sanctus procedat a patre, quia fino procederet a patre, vel esset alius Deus ab eo, vel non esset ab eo distincta persona. Totum autem, quod dicit de Spiritu San cto respectu patiis, potest dici nespectu Filij, si ergo Spiritus Sanctus non procederet TPilio, & tamen esset distinctus abeoi, sua distinctio praeuentret ordinem, & relatiuam di ctinctionem ad eun, & per consequens magis esset absoluta quam relatiua.

Et ita intelligitur D. Anselmus, non aute vt exponunt tenentes contrariam opinionem dicentes, D. Anselmum saepe dicere, quod Spiritus Sactus distinguitur a Filio per hoc, quod Filius est de patre nascendo, Spiritus vero de patre procedendo, & maxime quia ibi, & cap. 10. illius libri, antequam probet Spiritum Sanctum a Filio procedere, dicit, quod supponit ipsum esse distinctum abeo, quia Filius est per natiuitatem, Spiritus per processionem, & ex hoc assumunt hanc fuisse eius intentionem.

Ad quod est dicendum, quod D. Anselmus non supponit istum modum distinguen di Spiritum Sanctum a Filio, antequam pro bet processionem ipsius ab eo, quia accipitur hoc tanquam concessum a Craecis, & ex distinctione hac concessa ab eis probat postea, quod intendit, scilicet oportere dicere, quod Spiritus Sanctus sit de Filio, vel e conuerso; quod non haberet necessitatem, si praefata distinctio posset saluari, remota processione vnius ab alio, si autem in processu libri videatur dicere, sicut in 4. cape quod Spiritus Sanctus distinguatur a Filio solum per alium modum procedendi; non est imaginandum quod hoc dicat, quia putet hanc esse totalem causam distinctionis eorum, tunc enim proeessus, per quem probat propositum, nihil ua leret, immo videretur sibi ipsi contradicere, sed dicit hoc, quia ex alio modo procedendi 2 Craecis concesso, necessario arguitur ibi esse distinctionem, & quamuis alter modus procedendi non sit sufficiens causa distinctio nis eorum in essendo, est tamen causa sufficiens in inferendo, ex qua causa distinctionis a Craecis concessa potest inquiri, & demonstrari alia causa distinctionis ab eis non concessa.

lmaginatur ergo ID. Anselmus quod ad completam distinctionem Spiritus Sancti a filio concurrant duae causae, scilicet alius mo dus procedendi, & proeessio vnius ab alio ita quod vna sine altera non sufficiat: nam si Spiritus Sanctus distingueretur a filio solum per processionem ipsius ab eo, quemad modum filius procedit a patre, tunc Spiritus Sanctus esset filius filij, & per consequens diuina generatio non esset terminata ad vnum solum filium, sed ad plures, & pari ratione ad infinitos, quod est absurdum Similiter si di stingueretur ab eo solum per alium modum procedendi, tunc eorum distinctio praeueni ret ordinem, & relationem vnius ad alterum, & per consequens esset magis absoluta quam relatiua.

Concurrunt ergo ambe istae duae causae si mul ad completam distinctionem, ita quod si Craeci concedant vnam, necessario contra eos potest concludi altera. Vnde & ad istam intentionem videtur loqui D. Anselmus cap 4. illius libri dicens, quod non solum debemus cum certitudine suscipere ea, quae, vt facta, scripta leguntur, sed etiam quae nulla contradicente ratione, rationali necessitate sequuntur; De quorum numero hoc est vnum: Nam supposito per Sacram Scripturam, quod Spiritus Sanctus non sit filius, quia non procedit nascendo sicut silius, statim sequitur necessario secundum D: Ansel mum, vel quod procedat a filio, vel quod fi- lins procedat ab eo, & sic patet prima conclusio.

Probo ergo secundam conclusionem, scilicet quod posita ibi reali distinctione, illa sit distinctio personalis, & hoc tali ratione.

llla distinctio est personalis, in qua quodlibet distinctorum est subsistens in natura in tellectuali indiuidualiter, & incommunicabiliter, sed si conceditur filium distingui rea liter remota spiratione actiua ab eo, quilibet eorum erit subsistens in natura intellectuali incommunicabiliter, ergo eorum distinctio erit personalis. Maior est nota, quia, vt patet per definitionem traditam a Noetio, nil aliud requiritur ad personam, nisi quod sub sistat in natura intellectuali incommunicabi liter. Minorem probo, quia quicquid est in Deo totum, est subsistens, si ergo supponatur quod in Deo sit filius cum sola filiatione sine spiratione actiua, & Spiritus Sanctus cum sola spiratione passiua a patre, erut subsistentes incommunicabiliter, & per con sequens, vterque esset persona, & sib erit inteli eos distinctio personalis ex parte vtriusque Dato tamen quod esset personalis solum ex parte vnius; magit esset personalis ex pat te filij, quam ex parte Spiritus Sancti; Quius contrarium dicit vltima opinios quod vt appareat, suppono filium nihil perdene de eo, quod est de intrinseca: ratione suae persona licatis, Probatum autem fuit superius quod pirari a filio est de intrinseca ratione Spni. tus Sancti, quia hoc competit sibi per ipsammet suam proprietatem, & non per aliquod superueniens, spirare vero Spiritum Sanctu non est de intrinseca ratione personalitatis fi lij, quia hoc competit sibi per spirationem actiuam superuenientem suae proprietati per sonali: modo, illud, quod competit alicui per suum proprium, est sibi magis intrinsecum, quam illud; quod competit sibi, vel alteri per aliquod superueniens suo proprio: ergo magis proprium & intrinsecum erit persona litati Spiritus Sancti sic spirari, quam perso nalitati filij, sic spirare. Et ideo si tollatur sic spirare, & sic spirari, magis tolletur personalitas Spiritus Sancti, quam filijs immo perso nalitas filij non videtur aliquo modo tolli, & sic distinctio quae remanebit, magis erit personalis ex parte filij, quam ex parte Spi- ritus Sancti.

Ad rationes contrariae opinionis super est respondere.

Ad primam dicendum quod produci per modum nati, & produci per modum doni, & dati bene arguit necessario distinctas productiones, non tamen est sufficiens causa illius distinctionis sine processione vnius ab altero, & istae duae simul iunctae faciunt vnam causam perfectam, & adaequatam respectu illius effectus, qui est distinctio realis, & per sonalis. Cum ergo dicitur in Minori, quod si Spiritus Sanctus non procederet a silio, adhuc tamen procederet per modum doni, & filius per modum nati, dico, quod si tolleretur processio a filio, tolleretur etiam suus modus procedendi, vt superius patuit: Dato tamen per impossibile, vel incompossibile, quod sua processio maneret, non distingueretur a processione filij, quia alius modus procedendi non sufficeret ad distinguendum: istae enim duae causae sic se consequuntur, quod si tollatur vna, tollatur, & altera, si ponatur vna, ponatur, & altera.

Ad secundam dico, quod sicut patuit, non semper illud, quod constituit intrinsece aliquid, est principalis ratio distinguendi ipsum a quocunque alio, & ideo Maior proposito istius non videtur necessario vera, nisi in his quae specifice distinguuntur, & per absoluta: Distinctio autem diuinarum personarum magis assimilatur distinctioni indiuiduali, quam specifice, & non est per absoluta, sed per relata.

Ad tertiam nego Minorem, quia sicut patuit per D. Anselmum, Spiritus Sanctus non est per aliud, alius a patre, nisi quia habet ab eo esse, si ergo ab eo non procederet, non esset alius ab eo.

Ad rationes alterius opinionis, quae confirmabant eandem conclusionem. Ad primam, nego Minorem, quia sicut po test patere per superius dicta, praefatae productiones non possunt distingui sufficienter se ipsis. Ad probationem vero cum dicitur, quod spirari al filio nom posset earum incom possibilitatem facete in genere causae formalis, dico quod in diuinis non inuenitur proprie genus causae formalis, vel efficientis respectu eorum quae sunt ad intra, loquen¬ do tamen secundum quandam similitudinem, possumus dicere, quod spiratio actiua filij fa ciet istam incompossibilitatem in genere cau sae efficientis ex parte Spiritus Sancti, quia per eam producit filius Spiritum Sanctum, & per consequens per eam facit ipsum esse alium, & distinctum a se, ex parte vero filij facit eam in genere causae formalis, quia per eam formaliter, & principaliter distinguitur filius a Spiritu Sancto.

Cum vero vlterius dicunt, quod si se haberet in genere causae formalis, tunc idem esset formaliter spirare, & generari, dico istam consequentiam nullam esse, quia non oportet quod illud, quod est causa formalis alituius, sit formaliter idem, cum illo, nam si hoc esset, sequeretur, quod albedo, quae dat corpori formaliter esse album, esset formaliter corpus, quod est absurdum, dato tamen quod ista consequentia Valeret secundum se, non tamen valeret eis ad propositum; nam quamuis spiratio actiua sit quasi causa formalis praefatae distinctionis, & incompossibi litatis, non tamen est causa formalis totalis, sed concurrit cum ea simul cum filiatione, quasi in eodem genere causae, distinguitur enim, filius a Spiritu Sancto formaliter, non solum per spirationem actiuam, sed etiam per filiationem, quamuis principaliter per spirationem, & consequenter per filiationem.

Ad secundam dico, quod spiratio actiua. facit praefatam incompossibilitatem, non propter identitatem quam habet cum filiatione vel cum generatione passiua, nec propter simultatem, nec etiam propter praeuiationem, puta, quia filiatio sit praeuia spirationi, sicut assumunt, sed quia spiratio actiua simul iun eta cum Filiatione facit ivnam completam, & adaequatam causam distinctionis, & incom possibilitatis Filij, & Spiritus Sancti; procedit ergo ratio, ac spiratio adtiua esset totalis causa huius incompossibilitatis, & nullo mo do concurreret ibi Filiatio.

Ad tertiam dico, quod praeexigentia, qua vna produectio praeexigit aliam, est causa pre fatae distinctionis, pro quanto includit ordinem principij, & principiati, & non alio mo do, talis naque pexigentia prouenit ex eo quod ter minus vnius est principium alterius, & ideo ista ratio magis arguit oppositum, quam pro. positum, nam si Filius non spiratet Spititum Sanctum, non praeexigeret productionem F lij, nec esset inter eos aliquis ordo, quia solus. ordo principij, & principiati habet ibi locunt lsta ergo praeexigentia, & iste ordo oritur principaliter ex ipsis productis, quia vnum est principium alterius, consequenter tamen oritur ex ipsismet productionibus, inquantum ad completam distinctionem, & completum ordinem productionum, & productorum simul cum oppositone relatiua, quae est inter duo producta, concurrit etiam alius modus procedendi, & producendi, ita quod praefata duo simul iuneta, sunt causa adaequata di stinctionis personalis, vt est declaratum.

ADRATIONES PRINCIPALES. AD primam patet quid sit dicendum, per illud quod dictum fuit in fine primi Striculi.

Ad secundam dico, quod aliquo modo po test concedi esse quasi aduentitium Filio spi rare Spiritum Sanctum, pro quanto non est de intrinseca ratione suae personalitatis, vt superius est declaratum; Non debet tamen concedi, quod sit aduentitium, quasi res distincta ab eo.

Ad tertiam dico, quod sicut patet ex dietis, ad completam distinctionem Filij a Spi ritu Sancto non sufficeret alius modus procedendi, puta, quod Filius procederet per mo dum intellectus, & Spiritus Sanctus per mo dum voluntatis, nisi simul cum hoc esset op posito relatiua inter eos, tanquam principalis causa.