Quaestio 1

DISTINCTIONIS NxxL. QVAESTIO VNICA Vtrum aequalitas, & similitudo sint nomina relationum realium.

ARGVITVR PRO PARTE negatiua¬ 1 QIc se habet aequalitas ad quantitatem, A& similitudo ad aequalitatem, quemadmodum identitas ad substantiam, sed identitas non est nomen relationis realis, ergo &c. Maior patet: Minor probatur, quia relatie realis requirit duo extrema realiter distincta, quod non potest dici de identitate. 2 lllae relationes, quae fundantur super vnitatem rationis, non sunt reales, sed similitudo, & aequalitas, saltem in creaturis, fundantur super vnitate specifica, quae est vnita rationis, vt ad praesens supponitur, ergo &c.

3 Si essent relationes reales dicerent aliquid posituum in Deo, at non dicunt alique posituum: Nam dicit Magister in litera, quod praedicta nomina in diuinis non videntur ali quid ponere, sed remouere Et confirmatur, quia si essent relationes reales in diuinis, sequeretur, quod ibi essent relationes plures, quam quatuor, quod quidem videtur prorsus alienum ab intentione communi Sanctorum.

ARGVITVR PRO PARTE affirmatiun. Imilitudo, & aequalitas sunt passiones re rum existentium, vt puta, similitudo est passio qualitatis, & aequalitas passio quantita tis, & ex consequenti sunt reales relationes, quoniam ens rationis non est passio entis realis.

RESPONDEO: In ista questione tria occurrunt nobis examinanda.

1 An identitas sit relatio realis, vel solum secundum rationem.

2 An similitudo, & aequalitas in creaturis fundentur super vnitatem specificam.

3 An sint relationes reales in Deo, vel priuatiuae solum dicantur.

ARTICVLVS PRIMVS. Vtrum Identitas sit relatio rationis.

D hoc dicunt quidam non esse relatio nem rationis, sed realem: quam opinionem roborare niruntur duabus conclusionibus, quarum prima est, ldentitatem. esse relationem realem. Secunda vero est, non esse relationem secundum rationem.

PRIMAM probant dupliciter, & primo sic.

Quando aliqua duo sunt opposita contra rie, vtrunque illorum est quid reale, sed iden titas, & diuersitas sunt opposita contrarie, quia non contradictorie, nec priuatiue, nec relatiue, ergo &c

Confirmant autem hanc rationem, quia si vnum contrariorum est quid reale, & re- liquum, sed diuersitas est relatio realis, ergo & Identitas

llia, quae condiuidunt aliquod commu¬ ne reale, vtrunque eorum est quid reale, sed idem, & diuersum diuidunt totum genus entis realis, ergo &c.

SECVNDAM probant deducendo ad tria inconuenientia.

Primum est, quia si identitas est relatio se cundum rationem, sequitur, quod nihil sit sibi ipsi idem per se: Consequentia probatur, quia omne habens identitatem includeret ens rationis, & quia ens rationis, & ens reale faciunt vnum per accidens, omne habens identitatem esset sibi ipsi idem per accidens

Secundum est, quia sequeretur, quod nul lus esset sibi ipsi idem nec per se, nec per accidens, Consequentia probatur, quia omne per accidens reducitur ad per se, si ergo nihil est sibi ipsi idem per se, sequitur, quod nec per accidens

Tertium inconueniens est, quia erit processus in infinitum in relationibus fecundum rationem, Consequentia probatur, quia si ens reale est sibi ipsi idem relatione secundum rationem, pari ratione & illa relatio erit sibi eadem alia relatione secundum rationem, & sic procederetur in infinitum, hoc autem non potest dari, ergo &c

Opinionem hanc tribus de causis reiitio. Primo, quia est contra Arist. 5. Metaphvbi vult, quod in eo, quod est sibi idem, si vnum accipiatur vt duo, talis acceptio non possit esse nisi per actum rationis, & sic relatio, quae sequitur talem acceptionem, erit rationis.

Secundo, quia est contra intentionem eius dem in Praedicamentis, vbi vult, quod tota ratio relationis consistat in ad aliud se habe re, vbi ergo non est aliud, & aliud secundum rem, sed solum secundum rationem, ibi non potest esse nisi relatio rationis, sed ita est in identitate, ergo &c.

Tertio, quia implicat contradictionem, con stat inim, quod relatio est quedam opposit tio, & per consequens realis relatio est quaedam realis opposito, & quaedam realis alietas; idem ergo, quod habebit in se idenuitaten habebit in se realem oppositionem, & realem alietatem, & per consequens idem erit idem, & non idem.

Motiua etiam superius inducta non count.

Ad primum dici potest, quod identitas, & diuersitas opponuntur ratione fundamen torum, vel ratione eorum quae sunt annexa suis fundamentis. Vel posset dici, quod non opponuntur com trarie, sed priuatiue, quemadmodum ens rea le, & uns rationis.

Ad secundum dicendum, quod diuidunt genus entis realis ratione fundamentorum.

Insuper illa tria inconuenientia inducta pro supradicta opinione non procedunt, & ad primum respondeo, quod aliquid esse idem potest intelligi tribus modis; vno modo pro vt Iy esse idem non est aliud, quam esse vnum; & isto modo sicut quodlibet ens est vnum per suam essentiam, & non per aliquam entitatem superadditam, vt patet 4. Metaphita etiam est idem per suam essentiam, & non per aliquam relationem superadditam rei, vel rationi; alio modo quod sit idem, quia est fundamentum relationis identitatis, & isto etiam modo quodlibet ens est idem per se, & per essentiam suam, quia per se, & per essentiam habet, quod possit fundare relationem identitatis; nam quamuis non fundet eam nisi me diante actu rationis, actus tamen rationis ibi non mediat in ratione fundamenti sed solum in ratione extrinsecae causae: tertio modo potest intelligi quod aliquid sit idem formaliter, & denominatiue per relationem idem titatis, & isto modo non incouenit, quod omne ens sit sibi idem aliquo modo per accidens, & quod istud formaliter per accidens reducatur ad esse idem per se fundamentaliter; & per hoc patet quomodo etiam vitetur secudum inconueniens. Ad tertium dicedum, quod si esset processus in infinitum in actibus rationis, non esset forte inconueniens concede re, quod etiam in relationibus identitatis procederetur in infinitum, illae tamen non fundarentur super eodem fundamento immediate, sed vna mediante alia.

ARTICVLVS SECVNDVS Vtrum similitudo, & aequalitas in creaturis fundetur super vnitate specifica.

D hoc dicunt quidam, quod illa dicun tur similia, quae habent eandem quali tatem secundum speciem, & eo modo illa di cuntur aequalia, quae habent eadem, quantitatem secudum speciem cum priuatione ma ioris, & minoris; & ex hoc inferunt, quod similitudo, & aequalitas in creaturis sunt relationes secundum rationem, quod probant ta li ratione.

Relationes fundatae super vno debent es- se tales, quale est illud vnum super quo fun dantur, sed illud vnum, super quo fundantur similitudo & aequalitas in creaturis, est vnum rationis, quia vnitas specifica est vni¬ tas rationis, & non realis, ergo & relationes

Opinio haec deficit quadrupliciter. 1 Quia sequeretur, quod vnitas rationis, qui est inter indiuidua eiusdem speciei, praeueni ret eorum similitudinem, quod est falsum, quia ex hoc quod sunt similia, habent quod possint simili modo immutare intellectum, & per consequens causare eudem conceptum, & sic effici vnum secundum rationem, Con sequentia est nota, quia fundamentum praeuenit ipsam relationem, si ergo vnitas specifi ca, quae est vnitas rationis, est fundamentum similitudinis (vt isti dicunt) sequitur necessa rio, quod praeueniat eam.

2 Sequeretur, quod similitudo, & aequalitas non essent in rerum natura circumscripto om ni actu rationis, quod patet esse falsum, quam uis quidam hoc non habeant pro inconuenienti.

3 Sequeretur, quod sicut vnitas specifica est quoddam vniuersale abstrahens ab omnibus differentiis indiuidualibus; ita etiam similitudo, vel aequalitas erit quoddam vniuersale omnem differentiam circumscribens, quod est absur dum, quia vbi omnis distinctio tollitur, ibi non est similitudo, vel aequalitas, immo potius identitas.

4 Sequeretur, quod duo similia, uel duo aequalia haberent vnam tantum similitudinem, & vnam aequalitatem, quod falsum apparet, quia relatio debet esse multiplicata secundum numerum eorum, quae referuntur; Con sequentia manifesta est, quia vnitas etiam spe cifica, per quam sunt similia, secundum istam viam, est vna tantum. Nec eorum motiua cogunt.

Pro cuius euidentia est intelligendum, quod proprie loquendo nec vnitas specifica, nec vnitas numeralis est fundamentum similitu dinis, vel aequalitatis, cum vtraque earum sit aliquid positiuum; vnitas autem inquantum vnitas, dicit formaliter priuationem, vt in 24 distinctione patuit; Quapropter si quaeratur, quid sit fundamentum dictatum relationum, dico, quod similitudo in duobus similibus non est vna relatio, sed duae, & ideo non debet si bi quaeri vnum fundamentum, sed duo, quae quidem duo fundamenta non sunt aliud, quam duae res, vel duo indiuidua habentia minimam distinctionem, & per consequens poten tia fundare vnitatem specificam, nam quia si militudo, & aequalitas sunt relationes aequiparantiae, debent habere fundamenta eiusdem rationis accidentaliter distincta, & per consequens habentia indiuiduam distinctionem, quia talis distinctio est minima inter distinctiones reales, & in hoc distinguuntur ab aliis relationibus, quia aliae relationes habent fundamenta diuersarum rationum, & essentialiter distincta, & ideo non possunt funda re vnitatem specificam rationis, nec funda mentis earum aequiparatur vnitas, sed potius diuersitas, Fundamentis vero similitudinis, & aequalitatis appropriatur vnitas, quia cum habeant minimam distinctionem possunt fun dare vnitatem rationis specificam, & ex ista causa consueuit communiter dici, quod vni tas specifica est fundamentum, & causa simi litudinis; quod quidem dictum non est sic intelligendum ad literam, quasi vnitas speci fica sit praeueniens similitudinem in ratione causae, vel fundamenti, quia hoc est superius improbatum, sed quod sit aliquid necessario annexum fundamento, non quidem secundum esse actuale completum, quod habet actum rationis, quia tunc similitudo non esset in suo fundamento, circumscripto actu ra tionis, quod patet ec falsum, quapropter suf ficit, quod sit annexa fundamento secundum suum esse possibile, & incompletum. Ex quo magis apparet duplex defectus praefatae opi nionis; primus est, quia supponit, quod vnitas specifica sit fundamentum dictarum rela tionum, cuius contrarium superius est osten sum, secundus est, quia dato, quod esset earum fundamentum, non tamen esset secundum suum esse actuale completum, quod se quitur actum rationis, & est ens rationis, sed secundum suum esse possibile incompletum, quod praeuenit actum rationis, & est quid reale¬

ARTICVLVS TERTIV Vtrum similitudo, & aequalitas sint reales relationes in Deo.

D hoc dicunt aliqui, quod sunt relationes reales, quorum opinio trib. prae cipuis rationibus confirmatur.

1 Illae relationes sunt reales, quae habet omnes conditiones requisitas ad relationem rea lem, sed relatio similitudinis, & aequalitatis diuinarum personarum est huiusmodi; ergo &c. Maior patet, & Minor probatur prtria, quae videntur requiri ad relationem realem: Primum est, quod habeat fundamentum rea le, & ideo relatio non entis ad ens non est realis: Secundum est, vt habeat extrema realiter distincta, & ideo relatio eiusdem ad seipsum non est realis: Tertium, vt ex natura extremorum sine omni comparatione intelle ctus consurgat relatio vnius ad alterum, & ideo relatio mensurae ad mensuratum non est realis: quae quidem omnia sunt in relatione similitudinis, & aequalitatis diuinarum personarum: Primo enim est ibi diuina pfectio. tamquam fundamentum reale similitudinis; & aequalitatis diuinae virtutis, & perfectiois. quae est fundamentum aequalitatis. Secundo sunt ibi extrema realiter distincta. s. ipsae diuinae personae. Tertio consurgit ibi relatio similitudinis, & aequalitatis sine omni comparatione intellectus, nam dato, quod nullus intellectus hoc intelligat, adhuc tamen diui nae personae sunt aequales; & per consequens vere referuntur secundum similitudinem, & aequalitatem.

2 Relationes originis in diuinis sunt reales, ergo multo magis similitudo, & aequalitas erunt ibi relationes reales; Antecedens patet; Consequentiam probo, quia relationes origi nis non supponunt ante se distinctionem ex tremorum relatiuorum, immo eam causant, similitudo vero, & aequalitas supponunt distinctionem personarum relatarum, & per con sequens magis videtur, quod possint istae esse reales, quam illae, vel saltem non minus

3 Illa relatio, quae consequitur Filium in quantum genitus est, circumscripto omni actu rationis, est realis, relatio aequalitatis est huiusmodi, ergo &c. Maior patet: Minorem probo pr Augustinum libro 3 contra Maximi num vbi ait, quod ideo Pater non est maior Filio, quia sibi aequalem genuit.

Posset insuper addi 4. ratio, quae talis est Si similitudo, & aequalitas in diuinis non essent relationes reales, sequeretur, quod essent eiusdem rationis cum relatione identitatis, & per consequens esset ibi similitudo eiusdem rationis ad seipsum, quemadmodum & identitas: hoc autem patet esse falsum prHilarium 3 de Trinitate, ubi ait, quod similitu do sibi ipsi non est, sed ad aliud.

Contra autem istam opinionem sequuntur duo inconuenientia.

Primo. n seqtur que Pr refereretur ad Filiu realiter pluribus relationibus spaternitate, similitudine, & aequalitate, hoc autem videtur omnino falsum, quia relationes reales non possunt plurificari in eodem supposito, nisi propter pluralitatem fundamentorum, quorum neutrum potest dici in proposito. Secundo sequeretur, quod Pater refereretur ad silium realiter secundum substantiam, & per conse quens secundum substantiam realiter distin gueretur, quod manifeste est falsum, Conse quentiam probo, quia P. August. 5. de Trinit. dicit, quod Pater est aequalis Filio secudum substantiam. Nec valet si dicatur, quod August. intelligat Patrem aequalem esse Filio secun¬ dum substantiam, non quidem formaliter, sed fundamentaliter; Nam videmus in creaturis, quod similitudo, & aequalitas semper denominant formaliter fundamenta sua, & faciunt ea realiter referri; dicimus enim quod haec quantitas est aequalis illi, & realiter recfertur ad illam; Siergo diuina substantia est fundamentum aequalitatis, & aequalitas est relatio realis (vt isti dicunt) sequitur necessario, quod diuina substantia in Patre deno minetur formaliter aequalis, & quod pater referatur realiter secundum substantiam. ad filium: Rationes autem huius opinionis su perius inductae non cogunt, vt in fine istius alticuli patebit.

Et ideo est alia opinio, quae tenetur ma gis communiter, quod istae relationes non sint reales: haec autem opinio probatur a D Aegidio hoc modo; Dicit enim, quod sunt quaedam relationes similium nominum ex vtraque parte, puta, illae quae fundantur super vno in substantia, quantitate, & qualitate, scilicet identitas, aequalitas, & similitu do: quaedam vero sunt dissimilium nominum & istae directe diuiduntur secundum tres modos positos in 5. Metaph vtpote secundum numerum quantum ad primum, secun dum potentiam actiuam, & passiuam quantum ad secundum: & secundum mensuram & mensuratum, quantum ad tertium modum. Conueniunt autem relationes similium nominum cum relationibus dissimiliu nominum: quia sicut relationes dissimilium nominum sunt reales quantum ad duos pri mos modos, sunt vero rationis quantum ad tertium modum saltem ex altera parte, scilicet ex parte mensurae, sic etiam relationes si milium nominum sunt reales quantum ad duos modos, scilicet quantum ad aequalitatem, & similitudinem, sunt vero rationis, quam tum ad vnum modum, scilicet quantum ad identitatem: Quapropter sicut videmus in relationibus dissimilium nominum, quod vbi relatio realis coincidit cum relatione, quae est secundum rationem, ibi non est vlterius realis relatio, sicut patuit superius in distinctione praecedente de relatione producentis. coincidente cum relatione mensurae in Deo respectu creaturae: ita videtur dicendum in proposito de relationibus similium nominum, scilicet quod vbi similitudo, & aequalitas coindidunt cum identitate, ibi non sunt vlterius reales relationes, sed solum secudum ra tionem, quemadmodum identitas; & quia in Deo coincidunt cum relatione identitatis, id circo sequitur, quod non sint reales. Quod autem coincidant cum identitate probatiste

Doctor dupliciter; Primo, quia identitas se quitar substantiam, & aequalitas quantitatem, & ideo sicut qualitas, & quantitas in diuinis transeunt in substantiam, & non e conuerso; ita similitudo, & aequalitas habent tram sire in relationem identitatis, & non e conuerso.

Secundo, quia similitudo, & aequalitas re quirunt distincta fundamenta absoluta, iden titas vero vnum solum fundamentum abso. lutum, & quia in diuinis non sunt plura ab soluta, sed vnum tantum, idcirco similitudo, & aequalitas non possunt ibi manere secundum propriam rationem, & per consequens similitudo, & aequalitas transibunt in relationem identitatis, & non e conuerso. Arguunt tamen quidam dicentes modum stum ponendi quadrupliciter deficere. Primo, quia similitudo assumpta non ess probata

Secundo, quia similitudo non est bona; nam quamuis relationes tertij modi non sint reales ex parte amborum extremorum, sunt tamen reales ex parte vnius extremi; quod non potest dici de relationibus identitatis.

Tertio, quia aequalitas, & similitudo non sunt reales relationes in creaturis, cum fundentur super vnitate specifica. Quarto, quia si sumatur identitas, prout vna persona, est idem alteri in essentia; ldem dubium videtur esse de identitate, vtrum sit relatio realis, quod est de similitudine, & aequalitate.

Et ideo isti probant eandem conclusionem alio modo. Dicunt enim quod relationes originis ideo sunt reales, quia fundantur super essentiam, vt est foecunda, secundum quem modum exigit necessario esse in pluri bus, ergo per oppositum, similitudo, & aequalitas, cum fundentur super essentiam, vt est vna, secundum quem modum non exigit esse in pluribus, non erunt reales.

lsta tamen dicta nullo modo impediunt primum modum ponendi, immo necrio in ipsum incidunt, quia ratio immediate facta. pro principali conclusione non concludit, nisi in quantum reducitur ad fundamentum praedicti Doctoris Nam tota causa, quare similitudo, & aequalitas in diuinis fundentur super essentia, vt vna est, videtur esse ista, quia si coincidunt cum relatione identitatis, de cuius ratione est habere vnum tantum fundametum, si ergo ratio ista est bona, oportet ne cessario, quod primus modus ponendi sit bonus

RESPONDEO ergo ad motiua illorum Nam ad primum cum dicunt similitudinem assum ptam non esse probatam, Dico quod non expedit eam probare, quia de se patet assumen do illud, quod assumitur.

Ad secundum vero cum dicunt similitudinem non esse bonam, Dicendum, quod dicta similitudo non est assumpta in proposito quantum ad omnia, & ideo non oportet quoid currat quantum ad omnia.

Ad tartium dicendum, quod illud, quod assumitur, non est verum, quia ostensum est in praecedente articulo, quod similitudo, & aequalitas in creaturis non fundantur super vnitate specifica.

Ad quartum dicendum, quod de identita te nullo modo debet dubitari, vtrum sit rela tio realis, quia secundum suam propriam ra tionem repugnat sibi esse relationem realem; & ideo nisi probaretur, quod relatio identitatis non manet in diuinis secudum propriam rationem, sed transit in relationem similitudinis, & aequalitatis, non haberent aliquid contra primum modum ponendi.

Dico ergo, quod modus ponendi doctoris nostri uidetur omnino rationabilis, & etiam con clusio in se; & ideo eam confirmo dupliciter

1 Si similitudo, & aequalitas in diuinis es sent relationes reales, sequeretur, quod pari ratione etiam identitas vnius personae ad aliam esset relatio realis; Consequens est fal sum, ergo & Antecedens Consequentia est nota; Falsitatem probo, quia de ratione rela tionis realis est quod importet realem alietatem, & per consequens si identitas esset re latio realis, importaret realem alietatem, & sic identitas, inquantum identitas, esset alietas, quod est contradictio.

2 Si dictae relationes essent reales, sequeretur, quod alia esset aequalitas, vel similitus do, qua Filius esset aequalis Patri; & qua Pa ter esset aequalis Filio, Consequens est falsum ergo &c Consequentia est nota, quia relati ua realia possunt habere suas relationes, por uas adinuicem referuntur realiter distinctas, Probo falsitatem consequentis, quia aequalitas Patris, & aequalitas Filij non possunt distingui ex seipsis, cum sint similes, & eius dem rationis; nec etiam ex relationibus originis, quia non innascuntur ex eis, nec sunt earum fundamenta; nec etiam ex essentia, quia illa est penitus vna; quapropter sequitur, quod non sit realiter alia aequalitas, qua Pater dicitur aequalis Filio, & qua Filius dicitur aequalis Patri: Concludo ergo quod similitudo, & aequalitas in diuinis non sunt relationes reales; ideo conuenienter dicit Magister in praecedente distinctione, quod dictae relanones in diuinis non videntur aliquid pone re, sed potius remouere: Posset insuper confirmari eadem conclusio per illa duo inconuenientia superius inducta contra aliam opinionem.

Ad rationes etiam alterius opinionis facile est respondere.

Ad primam dicendum, quod ibi deficit secunda conditio requisita ad relationem rea lem, nam quamuis sint ibi extrema realiter distincta, non tamen secundum illud ad quod referuntur relatione similitudinis, & aequali tatis, quia ostensum est, quod est vna & eadem aequalitas in vtroque extremo.

Ad secundam vero nego consequentiam, quia relationes originis, cum sint oppositae & diuersarum rationum, possunt seipsis suf ficienter distinguere, & causare distinctionem personarum, plures vero aequalitates & simi litudines, cum sint eiusdem rationis, non pos sunt esse distinctae seipsis, & ideo si distinguum tur, necessario capiunt suam distinctionem a fundamentis; & quia in diuinis non habent nisi vnum fundamentum, sequitur, quod re maneant indistinctae, & per consequens non erunt reales.

Ad tertiam etiam dicendum, quod sicut quaelibet res est eadem sibi ipsi, circumscripto omni actu rationis, illa tamen identitas non nominat aliquam relationem realem in re, sed solum illud quod potest esse fundamentum identitatis, quae est relatio secundum rationem; ita in proposito Filius est aequalis. Patri, circumscripto omni actu rationis, illa tamen aequalitas non nominat aliquam rela tionem realem in filio, sed solum illud quod potest fundare relationem aequalitatis, prout est relatio secundum rationem.

Ad quartam vero dicendum quod similitudo, & aequalitas in diuinis sunt eiusdem rationis cum identitate quantum ad distinctionem, non tamen quantum ad denomina tionem, sicut etiam videmus quod attributa & essentialia sunt eiusdem rationis quantum ad distinctionem, non tamen eodem mo do denominant, & ex ista causa prouenit, quod filius dicatur sibi ipsi idem, non tamen sibi ipsi aequalis.

Patet ergo quid sit dicendum quantam ad istum articulum, & per consequens quamn tum ad totam quaestionem. Nam sicut pont patere ex dictis, similitudo, & aequalitas pro ut habet locum in diuinis, non sunt nomina relationum realium, sed prout habent esse in creaturis, sic important relationes reales,

AD RATIONES PRINCIPALES D primam dico, quod est similitudo quantum ad aliqua, vtpote, quia sicut identitas habet pro fundamento substantiam siue essentiam cuiuslibet rei, vt essentia est ita aequalitas habet pro fundamento ipsam quantitatem, siue quamcunque rem sub aliquo modo quantitatiuo; & ita suo modo dicendum est de similitudine respectu qualitatis. Quantum vero ad quaedam alia potest ibi esse magna dissimilitudo, vtpote, quia vna sola res sufficit ad fundandam relationem identitatis; ad fundandam vero similitudinem, & aequalitatem necessario requiruntur plures res

Vlterius etiam ad relationem aequalita. tis non concurrit necessario actus rationis; ad relationem vero identitatis necessario con currit ratio accipiens vnam & eandem rem vna acceptione. Ad secundam vero patet I illud quod dictum fuit in secundo articulo. Tertia autem ratio videtur concludere veri tatem secundum illa, quae dicta sunt in isto articulo.