Quaestio 4

QVAESTIO QVARTA. Vtrum filius generetur de substantia patris.

Vic quaestioni respondeo absque arguHmentis, quia de veritate eius non est atqua dubitatio, cum sit determinata de Fi de per concilia, & sanctos patres, sicut habe tur per magistrum in litera. Vnde D. Augu stinus libro secundo contra Maximinum nullo modo (inquit) verum Dei filium cogitatis, si eum natum esse de substantia patris ne getis: quod reperit pluribus in locis, ex cuius verbis duas formo rationes

Si filius non esset genitus de substantia patris, sequeretur, quod non esset vere filius, hoc est falsum, ergo &c. Falsitas sup ponitur, & consequentia probatur, quia per Con. 5. Metap. com. 27 generans, & genitum sunt idem in forma, & subdit, quod pater est similis filio in forma: vbi ergo non est identitas, vel similitudo in forma, ibi non est vera generatio, & per consequens nec vera filiatio; a destructione ergo consequentis, cu in diuinis sit vera generatio, vt patet ex Sacra Scriptura, pluribus in locis, & ex superius dictis, erit etiam ibi vera paternitas, & filiatio, prout legitur in Scriptura Sacra,

2 Vbi est vera generatio, ibi est vera vni tas, & similitudo in forma: sed in Deo est ve ra generatio; ergo ibi est vera vnitas & sim litudo; Subinfero minorem, sed in Deo non est alia forma, nec alia vnitas, quam eius sub stantia ergo &c. Nec potest dici, quod talis vnitas sit secundum speciem, sicut in istis inferioribus, quia sic essent plures diuinae substantiae, & plures dij; erit ergo ibi vna substamtia secundum numerum, & per consequens filius erit genitus de tali substantia, per quam est similis patri¬

De conclusione igitur sumus certi, sed de modo verificandi eam, plures dubitant, vtrum sta praeposito de, in proposito denotet circum stantiam principij materialis, vel efficientis, siue originantis.

Ad hoc respondent aliqui, quod Iy de, importat duo, scilicet habitudinem principij originantis, & consubstantialitatem principij, & principiati, per quam denotatur habitudo principij formalis, nam, per eos, si importaret solam habitudinem principij origi nantis, vel esficientis, tunc etiam creatura posset dici esse substantia Dei, cum sit a Deo originata, & deriuata

Item si importaret solam consubstantialitatem, tunc posset dici, quod etiam patet esset de substantia filij, cum sint consubstantiales; sed si dicatur, quod importet vtrumque, tunc optime saluatur, quo modo filius sit de substantia patris; quia in eo inuenitur consubstantialitas, & origo.

Addunt insuper, quod hoc sufficit ad saluandum, filium non esse de nihilo, & quod sit vere filius, primum patet, quia genitum in inferioribus ideo non dicitur esse de nihi- lo, quia aliquid eius praeexistit, vt materia, quamuis forma adueniat de nouo: ponamus ergo per oppositum, quod forma praeexisteret, & materia adueniret de nouo, adhuc sal uaremus, genitum non fieri de nihilo, & me lius quam prius, quia forma praeexistens es quid perfectius materia, quae praeexistebat. Ita a simili, filius in diuinis generatur, & non de nihilo, quia essentia non praeexistit, vt ma teria, sed bene vt forma communicanda

Secundo saluatur, quod vere sit filius, quia in inferioribus actus generandi, per quem ali quis efficitur pater, est ipsa decisio seminis, cum proposito respectu, & si pater esset ita perfectum agens, quod immediate posset a se decidere prolem, sicut decidit semen, per¬ fectiori modo esset pater, constat autem, quod semen a substantia patris decisum praeexistit ipsi decisioni, non vt materia, sed magis vt for malis terminus productus, & conmunicatus; & ita esset de filio, si immediate decideretur a substantia patris, & ei communicaretur im mediate sine decisione alicuius ab ea, tunc nm ipsa substantia patris praeexisteret generatio ni filij, non vt materia, sed solum vt formalis terminus per generationem communicandus, quod si euenit in inferiorib us, multo magis in diuinis, vbi vna substantia secundum numerum communicatur sine omni decisione & diminutione; Concludunt ergo, ad veram filiationem non requiri praeexistentiam substantiae patris, vel aliquid ipsius, vt materiam, sed solum vt formalem terminum producendum, vel communicandum, & ly de, de notare solum habitudinem principij efficietis, vel producentis, nec non & formalis, vt sit talis sensus: filius est de substantia patris, idest habet eandem substantiam, & quasi for mam cum patre, de quo est genitus.

Iste tamen modus dicendi mihi non placet, tum quia, videtur mihi, quod dicit, stari non posse; tum quia modus declarandi non sufficit.

Primum patet, nam petam ab eis, an Iy de importet habitudinem principij efficientis, & formalis aequaliter, vel vnius principaliter & alterius ex consequenti; sidicant primum, tunc proposito destrueretur, quia cum prin cipium formale, quod ipsi dicunt esse substan tiam, construatur in recto, principium vero effectiuum, quod dicunt esse patrem, construatur in obliquo, videtur, quod non ex aequo importet habitudinem vtriusque. Nec otest dici, quod importet principaliter habitudinem principij effectiui, quia tunc con nenientius construeretur cum patre in recto, quam cum substantia, cuius contrarium videmus, similiter dico de principio formali quia nunquam videmus, quod in creaturis Iy de, importet principalius habitudinem ta is principij, cum ergo haec praeposito de, trans lata sit ad diuina secundum modum significandi, quem habet in creaturis, si hic non im portat circumstantiam principij formalis. nec ibi importabit

Secundo, si ista praeposito de, dat intelligere substantiam in ratione principij formalis, vel hoc est prout existit in patre, tanquam formale principium praecedens generatione; vel prout existit in filio, tanquam formalis terminus sequens generationem, si dicatur primum, sequitur, quod filius, sit de substantiae patris ante generationem ipsius, quod est falsum, quia filius non potest esse de substan tia patris, antequam sit filius Consequentia probatur, nam si ly de, denotat substantiam patris, prout est formale principium in patre praecedens generationem, tunc filius es set de substantia patris, quia substantia patris praeexistit gene ationi ipsius, & sic erit de sub stantia patris, antequam sit filius.

Si autem dicant, quod sit de substantia pa tris, prout haec subi antia existit in filio, tan quam formalis terminus sequens generationem, hoc etiam non videtur possibile propter duo, tum quia diuina substantia sic accepta est in filio sub opposito respectu ad pa trem, & per consequens, vt sic, est ipsius filij, non patris, & sensus esset: filius est de sub stantia patris, vt non est patris, quod implicat contradictionem, tum quia diuina substantia, vt formalis terminus sequens generationem, est aliquid communicatum, & hoc modo non haberet rationem principij: ista autem praeposito de, semper denotat circunstantiam alicuius principij, & alicuius causae.

Vlterius modus eorum declarandi non est sufficiens; nam, quod dicunt, sufficere ad saluandum filium non esse de nihilo; non videtur verum, quia omnis productio ex nihilo nihil praesupponit ante productionem; quae autem est non de nihilo praeexigit ante se necessario aliquid, quod pertineat intrinsece ad substantiam ipsius producti: quod autem praeexigitur, vel habet rationem termini formalis, vel principij materialis, quod n. pertinet ad substantiam producti, pertinet altero duorum modorum, primum non pot dici, quia tum omnis productio sit propter acquisitionem termini formalis, frustra esset illa productio, quae praehaberet ante se terminum formalem: sequitur ergo, quod productio, quae fit non de nihilo, necessario praeexigat ante se aliquid in ratione subiecti, & principij materialis; & quia hoc non reperitur in diuinis (secundum eos) non video, quomodo possit saluari, quod non sit de nihilo.

Ad illud, quod dicunt de forma si praeexi steret, & materia adueniret, dico qued licet for ma praeexistens non esset principium materiale respectu composit producti; esset tamen principium materiale respectu ipsius productionis; quod probo; nam sicut modo materia, & generatio precedit formam, saltem or- dine naturae, ita tunc e contrario, forma prae cederet materiam, & ideo sicut modo generatio non potest fundari in forma, quia eam non praeinuenit, sed eam alteri acquirit, ita tunc per oppositum, generatio non posset fu dari in materia, quia eam non praeinueniret, sed alteri acquireret, fundaretur ergo in for ma, quam praeinueniret.

Ad aliud de substantia patris, si decideretur filius immediate, ex eo; dico quod quis illud decisum non se haberet ibi vt principium materiale, sed vt aliquid productum, substam tia tamen a qua fit decisio, se haberet vt prin cipium materiale respectu decisionis, quia ta lis decisio requirit aliquod subiectum, & sic modus ponendi huius opinionis videtur irrationabilis.

Est altera opinio circa hoc, quam ponit Henricus in summa sua articulo 34. quaest. 3. vbi vult, quod filius sit de substantia patris, tanquam de materia, ita quod praeposito deconnotet ibi circunstantiam causae materialis, & sicut ponit essentiam in filio se habere, vt principium materiale, ita etiam filiationem debet ponere, vt principium formale¬

Hanc opinionem non approbo, quia (vt dixi superius) essentia non se habet in ratione principij materialis respectu supposit con stituti, quamuis se habeat, vt materia respectu suae proprietatis.

Praeterea, quaero etiam ab eo vtrum ista pro posito de, denotet substantiam patris, pro vt est in patre, vel in filio, & quocunque mo do respondeat, potest argui contra eum, sicut arguebatur contra superius adductam opi nionem.

Quapropter aliorum pace, videtur mihi dicendum, quod cum dicitur, filius est de substantia patris, ly de denotat substantiam in ratione principij materialis, non quidem respectu filij constituti, quia sic contradice rem superius dictis, sed respectu productionis, vt sit sensus: Filius est de substantia patris, quia sua productio, vel generatio est de eius substantia tanquam de materiali principio; nam (sicut patuit) essentia se habet vt principium materiale respectu productio nis filij. Et hoc bene sufficit ad saluandum filium non esse de nihilo, quia quandocumque productio alicuius supponit aliquam naturam in ratione subiecti, & principij materia lis, ibi productus dicitur esse non de nihilo sed de aliqua natura supposita suae productioni, dato etiam, quod illa natura non per tineret ad substantiam ipsius producti, sicut patet de accidente; accidens namque productum in subiecto dicitur esse non de nihilo; non quia preexigat ad suam productionem aliquod materiale principium pertinens ad eius subsistentiam, sed solum quia praeexigit aliquod principium materiale, supposi¬ tum suae productioni; vnde dici solet, accidens non habere materiam ex qua, sed in qua: idcirco ne aliquid dicatur esse de nihi so, sufficit, quod sua productio supponat aliquam naturam subiectam suae productioni

In diuinis autem est hoc, & aliquid plus, primo nanque est ibi productio filij supponens substantiam patris tanquam principium materiale productionis. Secundo vero substantia patris supposita intrat constitutionem filij, non tanquam principium materiale, nec etiam eo modo, quo intrat constitutionem patris, sed solum ex eo, quod substantia sup ponitur generationi filij: & sic euadimus ilam difficultatem inductam contra praecedentes opiniones; nam si quaeratur a me, vtrum praeposito de, denotet substantia patris, vt est in patre, vel in filio, dico, quod nec isto, nec illo modo, sed notat substantiam patris, prout est supposita generationi filij ex patre¬

Nec videtur, quod D. Augustinus aliud intendat secundo lib contra Maximinum vo lens Haereticis respondere; nam Heretici non dubitabant, quod filius esset ex patre; sed videbatur illis, quod si generatio filij de bebat esse non de nihilo, oportebat ibi aliquid supponere in ratione subiecti, & prin cipij materialis, non enim poterant intelligere quomodo posset esse idem: Et ideo pr Augustinus ostendit esse ipsammet substan tiam patris generantis, quia si esset alia substantia, vel natura; iam non esset verus filius vt Deatus P. Augustinus concludit contra eos in auctoritate superius allegata.