Caput 2 [Bnf 12926 Transcription]

Capvt secundum

Secunda barbarorum species est illorum qui literali sermone carent suo materno idiomati respondenti: sicut nostro lingua latina: et sic nesciunt eferre in illo quod sentiunt. Unde propter hoc litterarum et eruditionis aestimantur rudes et expertes. Hinc venerabilis Beda ne angli sui barbari haberentur scripsit anglice omnium liberalium artium disciplinas quod in eius vita legimus et refert sanctus Thomas super 1o politicorum lectione 1a. Et diuus Gre gorius in moralibus prout refert Joanes Gerso: "Ecce lingua Britaniae quae nihil aliud nouerat quam barbarum frendere iamdudum in dei laudibus Hebraea coepit verba resonare. Ecce quon dam jam subtractus sanctorum pedibus seruit occeanus, eiusque barbaros motus quos terreni (151.] prin cipes edomare ferro nequiuerant: hos pro diuina formidine sacerdotum ora simplicibus verbis ligant." Haec ille. In hoc sensu barbarus appellatur qui propter differentiam linguae suae alium secum loquentem non intelligit: sic Paulus de se ipso loquens inquit ad Corinthios 14. "Si ego nesciero virtutem vocis cuj ero ei cui loquar barbarus: et qui loquitur mihi barbarus". Et in hoc sensu Diuus Joanes Chrysostomus super mattheum caput 2 homelia 7a. Saepissime sanctos Reges magos, appellat barbaros. "Siquidem (inquit) et quod stella magos ab oriente vocauit atque bomines barbari: longinque subierunt peregrinationis laborem".

¶ Huiusmodi barbari non simpliciter sed secundum quid barbari dicuntur: hoc est non sunt proprie barbari: sed ex accidenti quod Chrysostomus ibidem significat his verbis: "ad adorandum adducit stella quos precesserat ad vitandum non simpliciter barbaros, sed illis longe utique sapientiae dignitate prestantes" et caetera. haec ille, in opere perfecto super matheum, caput 2o, homilia 7a.

Ex his chrysostomi verbis manifeste apparet posse fieri ut aliqui appellentur barbari et sint sapientes, cordati, prudentes et politici: atque hinc Greci priscis seculis Romanos appellabant barbaros: ac rursus Romani tam grecos quam caeteras orbis gentes barbaras appellarunt. De his barbaris manifestissimum est non loqui philosophum Politicorum 1o dum inquit barbaros natura seruos esse: neque habere ingenium capax: ut vel seipsos vel alios gubernent. De hoc tamen barbarorum genere loquitur libro 3o politicorum, ubi referens quatuor regum ac, regnorum species: secundo loco refert barbarorum regna: quorum principes quamuis dicat aliquam habere similitudinem cum tyranis: nihilominus tamen censet illos justos ac legitimos principes esse juxta patriae suae consuetudinem. Eorum enim subditi ita modesti sunt ut perferant exactiones, tributa, onera et operas quae sibi a principibus suis imponuntur licet grauia existant. Et rursus scribit horum regna caeteris firmiora ac tutiora esse: quoniam subditi diligunt ac custodiunt principem Suum: qui illos juxta prouinciae mores gubernat, et est princeps naturalis in cuius imperium succedunt filij: Aristotelis verba sunt haec. "Est alia insuper monarchiae species qualia sunt apud quosdam barbaros regna vim habentia proximam tyranidi licet sint legitima et secundum morem patriae. Ob id enim quia magis aptae sunt ad seruiendum nationes barbarorum: quam grecorum: eorum qui incolunt Asiam: quam eorum qui Europam. Perferunt sub herili principatu seruile iugum aequo animo: et ob hoc tyranica huiusmodi sunt regna: sed habent securitatem quia more et legibus constituuntur: et eadem de causa cus todiam habent regiam non tyranicam. Reges enim a ciuibus armis custodiuntur: ty rani vero ab externis mercede conductis. Et Reges secundum leges et volentibus: Tyrani vero inuitis dominantur, itaque alteri ciuibus custodiuntur, alteri contra ciues custodiam parant".

Tertia barbarorum species propria ratione et stricte sumpto vocabulo: est eorum hominum qui vel impio et pessimo ingenio vel ex infelicitate regionis quam incolunt sunt saeui feroces, stolidi, stupidi a ratione alieni: qui neque legibus vel jure gubernantur: neque amicitiam colunt: neque rempublicam aut ciuitatem politica ratione constitutam habent: immo carent principe: legibus: et institutis. Non ineunt certis ritibus matrimonia: denique nullum habent humanum commercium: non vendunt: non emunt: non conducunt, non locant: non contrahunt societatem; non deponunt: non mutuant: non commodant: denique nullus ex contractibus juris gentium apud eos in usu est de quibus loquitur liber ex hoc jure, ff de justitia et jure et§ justitia: de jure naturali et gentium et ciuili immo viuunt dissipati et sparsi nemora et montes incolentes contenti tantum foeminis suis quemadmodum faciunt animalia non solum mansueta verum etiam fera.

Hi simpliciter et proprie sunt barbari quales fortassis erant incolentes prouinciam quae barbaria apellata fuit. Expertes rationis et morum homini congruentium: et earum rerum quae apud omnes homines consuetudine recepta sunt. De his loquitur philosophus, et hos pronuntiat esse natura seruos cum careant naturali principatu, non habentes reipublicae institutionem. Quoniam inter eos nullus est ordo: neque enim subditi cuiquam sunt neque principem habent: nimirum inter tales nullus prudentia pollet principatu digna: neque ea est apud illos ingenij solertia vel judicij rectitudo, ut velint deligere sibi principem qui eos politica gubernatione in virtute contineat: nullas habent leges quas metuant vel quibus apud eos cuncta disponantur: nullus est qui bene facta penset, virtutem alat; vitia poena coerceat. Denique non curantes vitam sociabilem brutis animantibus similimam agunt. Cumque a caeteris hominibus ingenii captu et moribus maxime distent: ad nocendum caeteris hominibus procliues sunt: rixosi, litigiosi, belli auidi, et ad omnem saeuitiam proni, quemadmodum ferae et volatilia raptu uiuentia. Unde non sunt natura liberi: sed solum quando sunt domi propter deffectum dominantium. In hos philosophus citat homericam in quemdam exprobrationem quem prauo ingenio inciuilem appellat atque item solum sine vicino quod eis moribus esset ut cum nullo neque contrahere neque conseruare amicitiam seu conuictum posset: appellat eum exlegem quoniam nullius legis imperio parebat. Appellat inquietum ac turbulentum: postremo, impiura ac sceleratum, quoniam actus suos non poterat ad rationis dictamen attemperare atque hinc belli ac rixarum auidus et ad omne malum procliuis ac preceps euadebat. Quae omnia videmus in volatilibus raptu viuentibus neque cum aliis gregatim volantibus. His congruit: quod philosophus inquit: "pui absque ciuitate est aut potior quam bomo aut bestia est, ut ab Homero per contumeliam increpatur sine tribu, sine jure, sine domo, nam simul natura talis est et belli cupidus veluti qui nullo retinetur iugo ut neque volatilia". Haec ille.

Huiusmodi barbari seu potius homines feri, in quauis orbis parte rari sunt, et numero pauci: si ad reliquam hominum multitudinem conferantur autore Aristotele in principio 7 ethicorum. Quemadmodum etiam homines heroyca virtute prediti, quos Eroas ac semideos appellamus rarissimi sunt.

Idem probatur ex Philosopho, 2o, de coelo et mundo, ubi inquit: "natura semper facit quod optimum est eorum quae fieri possunt". Ex paulo post "natura de nobilioribus maiorem curam habet", ac rursus in opere de senectute et iuuentute, caput 2o inquit: "natura facit ex possibilibus quod optimum est". Preterea, libro 1o rhetorices, c. 10, "inquit natura quae fiunt causam ordinatam habent in seipsis: nam aut semper aut in plurimum eueniunt" haec ille. Itaque natura plerumque quod optimum et perfectum est gignit producitque, raro enim naturales causae cessant producere effectus naturae suae congruentes. Raro enim homo nascitur claudus, vel mancus, vel caecus, vel unoculus, vel plantis pedibus super impositis quales nonnullos fuisse in africa scripserunt Augustinus et alij. generaliter tamen ignis ignem olea oleam, homo hominem gignit: denique unaquaeque res in sua specie sibi similem perfecte ducit et generat, ac principia prima omnis homo natura intelligit et concedit. Horum causa unica est scilicet quod opera naturae sunt opera sumae intelligentiae qui deus est, ut dicitur in libro de causis. Quare diuinae prouidentiae et bonitati conuenit: naturam semper vel ut in pluribus optima et perfecta producere, raro autem et in paucioribus imperfecta et pessima, de qua re tractat sanctus Thomas in 2o Sententiarum, dist 34a, q. 1, a. 8o, in corpore et ad 2um et in alijs pluribus locis. Cum ergo huiusmodi barbari, feri, imperfecti pessimique homines sint et naturae peccata siue monstrua in natura rationali, ut inquit Commentator in 3o de anima his verbis: error intellectus et falsa opinio ita se habent in cognitionibus sicut monstrum in natura corporali: et natura rationalis sit prouisa et dirigatur per diuinam prouidentiam propter seipsam et singulari modo pre caeteris creaturis: non solum quantum ad speciem sed quantum ad quodlibet indiuiduum: plane sequitur fore impossibile in creatura rationali reperiri talem monstruositatem siue peccatum naturae scilicet, deficere a communi hominum ratione. nisi rarissime et multo in paucioribus quam in caeteris creaturis. Cum deus bonus et omnipotens pro sua in genus humanum charitate: omnia crearit in utilitatem hominis: illumque tot dotibus instructum peculiari voluntate et cura ut diximus protegat: eiusque actus dirigat et intellectum uniuscuiusque illuminet: et pro captu sibi dato ad virtutem disponat. Unde natura rationalis, a solo illo opifice vim habens: necesse est ut in plurimum homines optimis ingenij dotibus perfectos: raro stupidos aut barbaros habeat. Cum enim id natura prestet brutis animantibus: cur non idem prestabit homini[???] quem sibi delectum ac admirandis dotibus deus caeteris omnibus animalibus preesse voluit, nullaque alia re existimandum est naturam hominem perfectiorem producere quam intellectu qua re potissimum caeteris animantibus prestat. Quis ergo nisi impius in Deum et naturae contumeliosus ausit scribere infinitam occeanum incolentium multitudinem barbaram feram, incultam et stupidam esse, cum si recta ratione aestimentur: caeteros mortales multitudine multo maxima superent. His consonat quod scribit sanctus Thomas in 1. p. q. 23a, a. 3o, ad 3um, quod "Bonum proportionatum communi statui naturae accidit ut in pluribus et deficit ab hoc bono ut in paucioribus sicut patet (inquit) quod plures homines sunt qui habent sufficientem scientiam ad regimen vitae suae: pauciores autem qui hac scientia carent qui moriones et stulti dicuntur". haec sanctus Thomas. In suma igitur cum huiusmodi barbari careant bono intellectus quod est veritatis cognitio quemadmodum sanctus Thomas inquit de veritate q. 18a, a. 6o, proportionato comuni statui naturae rationalis: manifestum est in qualibet mundi parte vel usquam nationum eiuscemodi barbaros siue naturae rationalis monstrua esse non posse: nisi rarissimos. Cum enim tanta sit dei charitas erga genus humanum: deinde consilium dei sit omnes homines saluos facere: conuenit eius sapientiae ut omni uniuerso omni ex parte perfecto: eius suma sapientia in ea re perfectissima id est rationali natura magis magisque reluceat. Ergo huiusmodi barbaros quos in hac tertia specie statuimus: rarissimos esse constat: cum talibus ingeniis qui neque deum querere: neque eum cognoscere: neque inuocare: neque amare possint: neque doctrinae: neque fidei: neque charitatis quoad exercitium harum virtutum capaces esse: que intelligere quam diuinis dotibus insignem illam crearit ac denique cum non possit ratione ac libero arbitrio uti. Rursus si credamus tam immensam hominum multitudinem barbaram esse: sequeretur intentionem dei maxima ex parte effectu caruisse: nimirum destitutis tot hominum millibus naturae lumine omnibus gentibus communi et rationis usu. et sic perfectioni totius uniuersi multum detraheretur. quod est magnum inconueniens et cogitabile per christianorum neminem. ob hanc rationem sanctus Thomas in 1a p., q. 50a, a. 3o. et 2o Sententiarum, dist. 3a, q. 1a, a. 3o; et libro 2o, c. 92, contra gentes inquit quod Deus creauit immensam angelorum multitudinem, omnem materialem multitudinem excedentem. Subiicit rationem quia cum perfectio uniuersi sit illud quod precipue deus in creatione rerum intendit quanto aliqua sunt magis perfecta: tanto in maiori excessu fuerunt creata a deo. Ad idem potest adduci quod sanctus doctor docet in quaestione 63a, a. 9o, in corpore illius partis scilicet multo plures angelos remansisse in caelo quam ceciderunt. Mouetur sanctus Thomas quoniam "peccatum est contra naturam: illa autem quae contra naturam sunt: non nisi raro contingunt. natura enim consequitur suum effectum vel semper vel ut in pluribus". haec sanctus Thomas.